საფრანგეთის რევოლუციის კალენდარი
საფრანგეთის რევოლუციის (რესპუბლიკის) კალენდარი — XVIII საუკუნის ბოლოს საფრანგეთში მომხდარმა რევოლუციამ ბოლო მოუღო მონარქიასა და ფეოდალურ წყობას. რევოლუციურმა მთავრობამ გადაწყვიტა შემოეღო ახალი კალენდარული ერა და წელთაღრიცხვის ათვლა საფრანგეთის რესპუბლიკის გამოცხადების დღიდან (გრიგორიანული კალენდრით 1792 წ. 22 სექტემბერი) დაეწყო. შეიცვალა თვეების სახელწოდებებიც. წელიწადი იყოფოდა თორმეტ თვედ; თვეების სახელწოდებები გამოიყვანეს წლის ოთხი დროის მნიშვნელოვანი მოვლენების ამსახველი ფრანგული სიტყვებიდან: ვანდემიერი (რთველი), ბრიუმერი (ნისლი), ფრიმერი (სიცივე), ნივოზი (თოვლი), პლიუვიოზი (წვიმა), ვანტოზი (ქარი), ჟერმინალი (თესლი, გაღვივება), ფლორეალი (ყვავილი), პრერიალი (მინდორი), მესიდორი (მკა), თერმიდორი (სიცხე), ფრუქტიდორი (ხილი).
ყოველი თვე შედგებოდა 30 დღისგან. შვიდდღიანი კვირის ნაცვლად შემოიღეს ათდღიანი დეკადები. რადგან წელიწადში 360 დღეზე მეტია, რევოლუციური კალენდრის უკანასკნელი თვის ფრუქტიდორის მომდევნო რამდენიმე დღე გამოცხადებული იყო უქმე დღეებად.
ახალმა კალენდარმა ცოტა ხანს გაძლო. 1806 წლის 1 იანვრიდან ნაპოლეონმა იგი კვლავ გრიგორიანული კალენდრით შეცვალა.
ისტორია
რედაქტირებასაფრანგეთის რევოლუციისა და რესპუბლიკის დღეებში მრავალი მცდელობა იყო საიმისოდ, რომ ძველი რეჟიმის ნარჩენები მოეშორებინათ; ზოგიერთი ამ მცდელობათაგანი უფრო წარმატებული აღმოჩნდა, ვიდრე სხვები. ახალი რესპუბლიკური მთავრობა ცდილობდა, რომ დაეწესებინა, სხვა რეფორმათა შორის, ახალი სოციალური და იურიდიული სისტემა, წონა-ზომის ახალი სისტემა (რომელმაც შემდგომში მეტრულ ანუ საერთაშორისო ერთეულთა სისტემას დაუდო საფუძველი), ასევე, ახალი კალენდარი. გარდა იმისა, რომ ძველი რომის რესპუბლიკის ნოსტალგია ტრიალებდა ჰაერში, აგრეთვე განმანათლებელთა თეორიებიც თავიანთ აპოგეაში იმყოფებოდნენ და ახალი სისტემის შემოქმედნიც მხოლოდ ბუნებას უყურებდნენ, როგორც შთაგონების წყაროს. ბუნებრივი კონსტანტები, ათის ჯერადები და ლათინური ძირები ქმნიდნენ იმ ფუნდამენტს, რომლისგანაც ახალი სისტემა უნდა აშენებულიყო.
კალენდრის დიზაინი
რედაქტირებაწლები იწერებოდა, როგორც რომაული ციფრები, ეპოქა კი იღებდა სათავეს 1792 წ. 22 სექტემბრიდან, "რესპუბლიკური ერის" დასაწყისიდან, ანუ იმ დღიდან, როცა გამოცხადდა პირველი ფრანგული რესპუბლიკა, 1 დღის შემდეგ იმ დღიდან, როცა კონვენტმა მონარქია გააუქმა. ამის შედეგად, რომაული ციფრი I აღნიშნავს რესპუბლიკის პირველ წელს, რომელიც ფაქტობრივად წარმოადგენს 1 წლით უფრო ადრეულ დროს, სანამ კალენდარი ხმარებაში შემოვიდოდა. ყოველი წლის პირველი დღე დღეღამტოლობის წერტილს ემთხვეოდა.
დეციმალური საათი
რედაქტირებარესპუბლიკური კალენდრის თითოეული დღე იყოფოდა 10 საათად, თითოეული საათი — 100 დეციმალურ წუთად, ხოლო თითოეული დეციმალური წუთი — 100 დეციმალურ წამად. ამგვარად, რევოლუციურ საათში იყო 144 დღევანდელი წუთი (ორჯერ და მეტად გრძელი იყო დღევანდელ საათზე), ხოლო წუთში იყო 86,4 დღევანდელი წამი (44 %-ით უფრო გრძელი, ვიდრე თანამედროვე წუთი). სამაგიეროდ, რევოლუციური წამი იყო 0,864 თანამედროვე წამის ტოლი (13,6 %-ით მოკლე, ვიდრე თანამედროვე წამი).
კვირის დღეები
რედაქტირებაკვირის ნაცვლად ყოველ თვეში იყო სამი დეკადა. დეკადის დღეების სახელწოდებები დაფუძნებული იყო ლათინურ რიგობით სახელებზე: პრიმიდი, დუოდი, ტრიდი, კვარტიდი, კვინტიდი, ჰექსადი, ს/ჰეფტიდი, ოქტიდი, ნონიდი, დეკადი.
წლის დღეები
რედაქტირებარომაული კათოლიკური კალენდრის მიხედვით, თითოეულ დღეს ჰყავდა თავისი წმინდანი. ამის სანაცვლოდ, რესპუბლიკური კალენდრის თითოეულ დღეს ჰყავს თავისი ცხოველი (დღეებს, რომლებიც 5-ზე მთავრდება), თავისი ხელსაწყო-იარაღი (დღეებს, რომლებიც 0-ზე მთავრდება) და მცენარე ან მინერალი (ყველა დანარჩენ დღეს).
შემოდგომა
რედაქტირება
ზამთარი
რედაქტირება
გაზაფხული
რედაქტირება
ზაფხული
რედაქტირება
სადღესასწაულო დღეები
რედაქტირებახუთი დამატებითი დღე — ექვსი ყოველ ნაკიან წელს — ეროვნული არდადეგები იყო ყოველი წლის ბოლოს. ამ დღეებს თავიდან სან-კიულოტიდების სახელით იცნობდნენ, მაგრამ მესამე წლის შემდეგ (1795 წ.) დაერქვა უბრალოდ სადღესასწაულო დღეები:
- 1-ლი დღე: ღირსების დღესასწაული, „ღირსების ზეიმი“, 16 ან 17 სექტემბერს
- მე-2 დღე: გენიის დღესასწაული, „ტალანტის ზეიმი“, 17 ან 18 სექტემბერს
- მე-3 დღე: შრომის დღესასწაული, „შრომის ზეიმი“, 18 ან 19 სექტემბერს
- მე-4 დღე: აზრის დღესასწაული, „აზრის ზეიმი“, 19 ან 20 სექტემბერს
- მე-5 დღე: დაჯილდოების დღესასწაული, „დაჯილდოების ზეიმი“, 20 ან 21 სექტემბერს
- მე-6 დღე: რევოლუციის დღესასწაული, „რევოლუციის ზეიმი“, 21 სექტემბერს (მხოლოდ ნაკიან წლებში)
ლიტერატურა
რედაქტირება- Ozouf, Mona, 'Revolutionary Calendar' in Furet, François and Mona Ozouf, eds., Critical Dictionary of the French Revolution (1989)
- Shaw, Matthew, Time and the French Revolution: a history of the French Republican Calendar, 1789-Year XIV (2011)
რესურსები ინტერნეტში
რედაქტირება
- Date converter for numerous calendars, including this one
- Dials & Symbols of the French revolution. The Republican Calendar and Decimal time.
- Republican calendar page, with an alternative Dashboard's widget
- The Republican Calendar and Decimal time online დაარქივებული 2013-08-08 საიტზე Wayback Machine.
- Brumaire – The Republican Calendar, with Windows and Mac OS X applications, including a Dashboard's widget. დაარქივებული 2008-09-26 საიტზე Wayback Machine.