საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატი
საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატი — საპატიო სპორტული წოდება საბჭოთა კავშირში. 1983 წლამდე, წოდების ოფიციალური სახელწოდება იყო „სპორტის დამსახურებული ოსტატი“, მაგრამ ოფიციალურ დოკუმენტებში — მაგალითად, სსრ კავშირის ცენტრალური აღმასრულებელი კომიტეტის დადგენილებაში და სსრ კავშირის უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის ბრძანებულებებში ორდენებისა და მედლების მინიჭების შესახებ — გამოიყენებოდა სახელწოდება „სსრ კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატი“. სტანდარტულ აბრევიატურად სპორტულ საცნობარო ლიტერატურაში გამოიყენებოდა — სსრკ სდო.
საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატი | |
ჯილდო | საპატიო სპორტული წოდება საბჭოთა კავშირში |
წარადგენს | სსრ კავშირის მინისტრთა საბჭოსთან არსებული ფიზკულტურისა და სპორტის კომიტეტი |
ქვეყანა | საბჭოთა კავშირი |
პირველად გადაეცა | 5 ივნისი, 1934 |
ბოლოს გადაეცა | 25 თებერვალი, 1992 |
წოდება დაწესებულია სსრ კავშირის ცენტრალური აღმასრულებელი კომიტეტის 1934 წლის 27 მაისის დადგენილებით „სპორტის დამსახურებული ოსტატის წოდების დაწესების შესახებ“, რომელიც გადაეცემა „საბჭოთა ფიზიკური კულტურის აქტიურ მშენებლობაში ჩართულ გამოჩენილ ოსტატებს“.[1][2][3]
წოდების მინიჭების უფლებამოსილება გააჩნდა სსრ კავშირში სპორტის მმართველ უმაღლეს ორგანოს, რომელიც სხვადასხვა დროს სხვადასხვა სახელწოდებითა და სტატუსით ფუნქციონირებდა.
სპორტის პირველი დამსახურებული ოსტატები
რედაქტირება1934 წლის 5 ივნისს წოდება 22 სპორტსმენს მიენიჭა,[4] რომელთა სია გაზეთ „პრავდაში“ იმავე წლის 17 ივნისს გამოქვეყნდა. სპორტის დამსახურებული ოსტატის პირველი სამკერდე ნიშანი ჩქაროსნულ მოციგურავე[5][6][7] იაკობ მელნიკოვს გადაეცა.[8]
ამ სიიდან ათ-ათი ადამიანი მოსკოვისა და ლენინგრადის, ხოლო თითო-თითო — კიევისა და ხარკივის წარმომადგენელი იყო.[1] სპორტის დამსახურებული ოსტატის წოდების პირველ მფლობელთა უმრავლესობა მოქმედ სპორტსმენს წარმოადგენდა, ხოლო ნაწილს ახალი დამთავრებული ჰქონდა სპორტული მოღვაწეობა.
№ | სპორტსმენი | სპორტის სახეობა | ქალაქი | სპორტსაზოგადოება |
---|---|---|---|---|
იაკობ მელნიკოვი | ჩქაროსნული ციგურაობა | მოსკოვი | ||
პლატონ იპოლიტოვი | ჩქაროსნული ციგურაობა | მოსკოვი | ||
ვლადიმერ კალინინი | ჩქაროსნული ციგურაობა | ლენინგრადი | ||
მიხეილ ბუტუსოვი | ფეხბურთი | ლენინგრადი | ||
პაველ ბატირევი | ფეხბურთი | ლენინგრადი | ||
ნიკოლაი სტაროსტინი | ფეხბურთი | მოსკოვი | ||
ფიოდორ სელინი | ფეხბურთი | მოსკოვი | ||
პიოტრ ისაკოვი | ფეხბურთი | მოსკოვი | ||
ალექსანდრე ბეზრუკოვი | მძლეოსნობა | კიევი | ||
ნიკოლაი სოკოლოვი | ფეხბურთი | ლენინგრადი | ||
ალექსანდრე დიომინი | მძლეოსნობა | მოსკოვი | ||
ალექსეი მაკსუნოვი | მძლეოსნობა | ლენინგრადი | ||
ივან პრივალოვი | ფეხბურთი | ხარკივი | ||
მარია შამანოვა | მძლეოსნობა | მოსკოვი | ||
ალექსანდრე ბუხაროვი | ძალოსნობა | მოსკოვი | ||
ალექსანდრე შუმინი | ცურვა | ლენინგრადი | ||
ვლადიმერ ვონოგი | ფეხბურთი | ლენინგრადი | ||
დიმიტრი ვასილიევი | თხილამურებით რბოლა | მოსკოვი | ||
ალექსანდრე რიჟოვი | ტყვიის სროლა | ლენინგრადი | ||
ევგენი კუდრიავცევი | ჩოგბურთი | ლენინგრადი | ||
პეტრე რომანოვსკი | ჭადრაკი | ლენინგრადი | ||
ალექსანდრე მალიაევი | მძლეოსნობა | მოსკოვი |
იაკობ მელნიკოვს სპორტის დამსახურებული ოსტატის წოდების დამადასტურებელი მოწმობა სტალინის სახელობის საავტომობილო ქარხნის კულტურის სასახლეში, რამდენიმე ათასი ადამიანის თანდასწრებით საზეიმოდ გადაეცა. დანარჩენ სპორტსმენთათვის აღნიშნულ მოწმობათა გადაცემის ცერემონია ფიზიკური კულტურის საკავშირო საბჭოს შენობაში შედგა.[1]
- Установить звание заслуженного мастера спорта, присваиваемое выдающимся мастерам — активным строителям советской физической культуры.
- Звание заслуженного мастера спорта присваивается постановлениями Всесоюзного Совета Физической Культуры при ЦИК Союза ССР.
- Предложить Всесоюзному Совету Физической Культуры при ЦИК Союза ССР разработать и утвердить положение о порядке присвоения звания заслуженного мастера спорта.
- Установить звание заслуженного мастера спорта СССР, присваиваемое выдающимся мастерам — активным строителям советской физической культуры.
- Звание заслуженного мастера спорта СССР присваивается постановлениями Комитета по физической культуре и спорту при Совете Министров СССР.
- Порядок присвоения звания заслуженного мастера спорта СССР устанавливается Комитетом по физической культуре и спорту при Совете Министров СССР.
სამკერდე ნიშანი სსრკ სდო
რედაქტირებასპორტის დამსახურებული ოსტატის სამკერდე ნიშანი 1935 წელს დამტკიცდა. სამკერდე ნიშანზე — საბჭოთა სიმბოლოების ფონზე (წითელი ვარსკვლავი, წითელი დროშა წარწერით „სსრკ“, ნამგალი და ურო) — გამოსახული იყო მორბენალი ფინიშის ლენტით. სამკერდე ნიშნის ესკიზის ავტორია ალექსანდრე ნემუხინი — მხატვარი-პლაკატისტი და სათხილამურო სპორტის ერთ-ერთი პიონერი რუსეთში, 1939 წელს მას თავად მიენიჭა სპორტის დამსახურებული ოსტატის წოდება.[1]
სულ მოხდა 4500-ზე მეტი სამკერდე ნიშნის გადაცემა. გადაცემული სამკერდე ნიშნების რაოდენობა აღემატება სპორტის დამსახურებული ოსტატების რაოდენობას: სპორტსმენებს, რომლებსაც წოდება ჩამოერთვათ, მაგრამ მოგვიანებით აღუდგინეს ან ხელახლა მიანიჭეს (იხ. ქვემოთ), მიენიჭათ ახალი სამკერდე ნიშანი; დუბლიკატებს ასევე ჰქონდათ საკუთარი ნომერი — ასე რომ, პირველი 22 სპორტის დამსახურებული ოსტატიდან — დუბლიკატები გადაეცათ მიხეილ ბუტუსოვსა (№ 1012) და პეტრე რომანოვსკის (№ 1009).
წოდების შემდგომი ისტორია
რედაქტირება1936–1941 წლები
რედაქტირებაწოდების მინიჭება 1936 წლიდან რეგულარულად ხდებოდა. მეორე მსოფლიო ომამდე აღნიშნული წოდება სულ 150-ზე ოდნავ მეტ ადამიანს მიენიჭა. ძირითადად, წოდება ენიჭებოდათ სპორტული მიღწევებისა და სხვა დამსახურებათა ჯამური მაჩვენებლების საფუძველზე; გამონაკლისს წარმოადგენდნენ:
- კონსტანტინე კუდრიავცევი (1940) — ჩქაროსნული ციგურაობა — 500 მ მანძილზე ისტორიაში მეორე საუკეთესო შედეგით სსრ კავშირის ჩემპიონობის მოიპოვებისთვის;[9]
- ანატოლი აკიმოვი, სერგეი ილინი, ანდრეი სტაროსტინი, გრიგორი ფედოტოვი[10] და მიხეილ იაკუშინი (1940) — ფეხბურთი — წოდება მიენიჭათ სოფიაში გამართულ ამხანაგურ მატჩებში მოსკოვის სხვა კლუბების მოთამაშეებით გაძლიერებული მოსკოვის „სპარტაკის“ (ფაქტობრივად — მოსკოვის ნაკრების) წარმატებული ასპარეზობისთვის.[1][11]
დიდი სამამულო ომი
რედაქტირებადიდი სამამულო ომის დაწყებასთან ერთად წოდების მინიჭება დროებით შეწყდა, ხოლო 1942 წელს გამოცემული ბრძანების თანახმად, „სპორტის დამსახურებული ოსტატის“ წოდება ენიჭებოდათ სპორტის ოსტატებს, რომლებმაც დამპყრობლებთან ბრძოლაში თავი გამოიჩინეს. მათ შორის:
- 1942 წლის 18 ივნისს, „წითელი არმიისა და სამხედრო-საზღვაო ფლოტისთვის რეზერვების მომზადების საქმეში გაწეული განსაკუთრებული საზოგადოებრივი და პედაგოგიური ღვაწლისა და საუკეთესო სპორტული მიღწევებისთვის“ წოდება მიენიჭა 22 სპორტსმენს, მწვრთნელსა და მასწავლებელს, რომელთა შორის იყო ცნობილი მძლეოსანი და მოგვიანებით ცნობილი მწვრთნელი ვიქტორ ალექსეევი — ბლოკადაში მოქცეულ ლენინგრადში მოქმედ „სპორტსმენ-ათასოვანთა“ მოძრაობის წევრი.
- 1942 წლის 23 სექტემბერს, „თვალსაჩინო სპორტული მიღწევებისა და წითელი არმიისთვის რეზერვების მომზადების საქმეში გაწეული შრომისა და ნაყოფიერი საზოგადოებრივი და პედაგოგიური მოღვაწეობისათვის“ წოდება მიენიჭა თეოდოსი ვანინს (რუს. Феодо́сий Ка́рпович Ва́нин), რომელმაც ისტორიაში ერთ-ერთი საუკეთესო შედეგი აჩვენა მსოფლიო რეკორდის გაუმჯობესების მიზნით გამართულ სპეციალურ გარბენში 20 000 მ-ზე.
- 1943 წლის 17 ივლისს, მათ შორის, რომელთაც წოდება მიენიჭათ იყვნენ ბლოკადაში მოქცეულ ლენინგრადში 1942 წელს გამართული საფეხბურთო მატჩების მონაწილეები — ლენინგრადის „დინამოს“ კაპიტანი ვალენტინ ფიოდოროვი და მსაჯი ნიკოლაი უსოვი.[12] უსოვი ერთადერთია ისტორიაში, ვინც სპორტის დამსახურებული ოსტატი გახდა, როგორც სპორტული შეჯიბრების მსაჯი.
- მათ შორის, რომელთაც 1943 წლის შემოდგომაზე სპორტის დამსახურებული ოსტატის წოდება მიენიჭათ იყვნენ ძალოსნები — ეფიმ ხოტიმსკი, მოისეი კასიანიკი და არკადი ავაქიანი.[4][13]
მათ შორის, რომელთაც სიკვდილის შემდეგ წოდება მიენიჭათ იყვნენ:
- მოკრივე ევგენი შერონინი — საბჭოთა კავშირის ჩემპიონი (1940); ლესგაფტის სახელობის ფიზიკური კულტურის სახელმწიფო ინსტიტუტის (ГОЛИФК) პარტიზანული რაზმის დაზვერვის მეთაური, დაიღუპა 1941 წლის 14 სექტემბერს (წოდება მიენიჭა 1943 წელს);
- მოჭიდავე გრიგორი პილნოვი — საბჭოთა კავშირის 7-გზის ჩემპიონი (1933, 1935, 1937–1941); საბჭოთა კავშირის შინაგან საქმეთა სახალხო კომისარიატის სპეციალური დანიშნულების ცალკეული მოტომსროლელი ბრიგადის (ОМСБОН) ოპერატიული დანაყოფის მეთაური, დაიღუპა 1942 წლის 22 იანვარს (წოდება მიენიჭა 1942 წელს);
- მოთხილამურე ლიუბოვ კულაკოვა — საბჭოთა კავშირის 3-გზის ჩემპიონი სათხილამურო რბოლაში (1938, 1941), საკავშირო შეჯიბრებების გამარჯვებული სამთო-სათხილამურო სპორტში (1941); საბჭოთა კავშირის შინაგან საქმეთა სახალხო კომისარიატის სპეციალური დანიშნულების ცალკეული მოტომსროლელი ბრიგადის (ОМСБОН) რაზმის დაზვერვის ოფიცერი, დაიღუპა მიღებული ჭრილობების შედეგად 1942 წლის 23 აპრილს (წოდება მიენიჭა 1942 წელს, 1943 წელს მიენიჭა სამამულო ომის II ხარისხის ორდენი);
- მოჭიდავე ალექსეი ჟელნინი — საბჭოთა კავშირის 2-გზის ჩემპიონი (1924, 1926); პოდპოლკოვნიკი, დაიღუპა 1942 წლის 7 დეკემბერს (წოდება მიენიჭა 1943 წელს).
ომისშემდგომ პირველ წლებში წოდება ენიჭებოდათ სპორტსმენებს, რომელთაც გააჩნდათ საბრძოლო დამსახურება და მიღებული მძიმე ტრავმებისა თუ ჭრილობების მიუხედავად დიდ სპორტს დაუბრუნდნენ. მათ შორის იყვნენ:
- მძლეოსანი გავრილ რაევსკი (1947) — საბჭოთა კავშირის 2-გზის ჩემპიონი (1935, 1937) და საბჭოთა კავშირის 5-გზის რეკორდსმენი (1935) ჭოკით ხტომაში, საბჭოთა კავშირის რეკორდსმენი ათჭიდში (1937);[კომ. 1] თავის არეში მიყენებული მძიმე ჭრილობის შემდეგ, რის შედეგადაც მან მარცხენა თვალი დაკარგა, დაუბრუნდა სპორტს და 1947 წელს უკრაინის სსრ ჩემპიონის წოდება მოიპოვა ჭოკით ხტომაში;
- მოკრივე ვიაჩესლავ შჩერბაკოვი (1948) — რომელმაც ბრძოლაში ხელი დაკარგა, ომის შემდეგ ცნობილი მწვრთნელი გახდა.
წოდების მინიჭება რევოლუციამდელი პერიოდის სპორტსმენებისთვის
რედაქტირებაომამდე, იმ სპორტსმენებიდან, რომლებმაც ჯერ კიდევ რევოლუციამდე მიაღწიეს წარმატებას, წოდება მხოლოდ მათ ენიჭებოდათ, რომელთაც სპორტში 1930-იან წლებშიც გააჩნდათ რაიმე მიღწევა ან გარკვეული დამსახურება. მათ შორის იყვნენ:
- პლატონ იპოლიტოვი, რუსეთის 3-გზის ჩემპიონი ჩქაროსნულ ციგურაობაში — 1934 — სპორტული ჟურნალისტი და სპორტის პოპულარიზატორი, ფიზიკური კულტურისა და სპორტის საკავშირო კომიტეტის განყოფილების ხელმძღვანელი.[4]
- ვასილი იპოლიტოვი, ევროპის ჩემპიონი (1913) ჩქაროსნულ ციგურაობაში — 1938 — მწვრთნელი, რომელმაც საბჭოთა კავშირის ორი ჩემპიონი მოამზადა (პირველი გამარჯვება — 1935).
- ნიკოლაი პანინ-კოლომენკინი, ოლიმპიური ჩემპიონი (1908) ფიგურულ სრიალში — 1940 — ფიგურული სრიალის პირველი სახელმძღვანელოს ავტორი საბჭოთა კავშირში (1938).
ჩქაროსნულ ციგურაობაში 1910 და 1911 წლების მსოფლიოსა და ევროპის ჩემპიონ ნიკოლაი სტრუნიკოვს, რომელმაც მწვრთნელის რანგში მნიშვნელოვან წარმატებებს ვერ მიაღწია, ხოლო მოგვიანებით მთლიანად ჩამოშორდა სპორტულ საქმიანობას, წოდება არ მინიჭებია (გარდაიცვალა 1940 წელს).
ომის შემდეგ სიტუაცია შეიცვალა. 1945 წელს სპორტის დამსახურებული ოსტატის წოდება მიენიჭა რამდენიმე ვეტერან სპორტსმენს, რომელთაც პოპულარობა ჯერ კიდევ რევოლუციამდე მოიპოვეს. მათ შორის იყვნენ: ცირკის მოჭიდავეები ივან პოდუბნი[4] და კლემენს ბული, რომლთაც არასდროს უასპარეზიათ როგორც მოყვარულ სპორტსმენებს, რუსული მძლეოსნობის პიონერი პიოტრ მოსკვინი და ოლიმპიური თამაშების (1900) ერთ-ერთი პირველი მონაწილე რუსეთიდან მოფარიკავე პიოტრ ზაკოვოროტი.
1951 წელს წოდება მიენიჭა მიხეილ დიაკოვს — მსოფლიოს მრავალგზის რეკორდსმენს (1896–1897), 1898 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის პრიზიორს; წოდება მიენიჭა მას შემდეგ, რაც დიაკოვმა დაწერა წერილი სტალინის სახელზე, თხოვნით მისთვის პერსონალური პენსიის მინიჭების შესახებ — „სპორტში ჩემს საყვარელ სამშობლოში გაწეული შრომისთვის, რომელსაც მივუძღვენი ჩემი ცხოვრების ათწლეულები 1917 წლიდან“ (მას ასევე დაენიშნა ადგილობრივი მნიშვნელობის პერსონალური პენსია).
1940-იანი წლების შუა და 1950-იანი წლების დასაწყისი
რედაქტირებაუკვე ომის მიმდინარეობის პერიოდშივე განახლდა წოდების მინიჭება მხოლოდ სპორტული დამსახურებებისთვის.
1940-იანი წლების მეორე ნახევარში და 1950-იანი წლების დასაწყისში წოდების მინიჭების რაოდენობა მკვეთრად გაიზარდა. საიუბილეო და სადღესასწაულო თარიღებთან დაკავშირებით შედგა რამდენიმე დაჯილდოება, მათ შორის ყველაზე მასშტაბური იყო 1948 წლის 5 აგვისტოს, რომელიც „დინამოს“ საზოგადოების 25 წლის იუბილესთან დაკავშირებით მოეწყო. სპორტული ჟურნალისტი ვლადიმერ პახომოვი გაზეთ „Футбольный курьер“-ის 1993 წლის 27-ე ნომერში გამოქვეყნებულ თავის სტატიაში[14][15] აღნიშნავს, რომ ზემდგომი ინსტანციებიდან წამოსული ინიციატივისა და გაცემული დირექტივების საფუძველზე, წოდება მიენიჭათ მათ შორის იმ სპორტსმენებსაც, რომელთაც მნიშვნელოვანი სპორტული მიღწევები არ ჰქონიათ, რის თაობაზეც მოჰყავს ფეხბურთელების მაგალითები:
- 1948 წლის 5 აგვისტოს წოდება მიენიჭა მიხეილ სუშკოვს, როგორც კიევის „დინამოს“ წარმომადგენელს, რომელიც სულ ახლად დანიშნული იყო გუნდის მწვრთნელად და არასდროს უთამაშია „დინამოს“ შემადგენლობაში; ამასთან, როგორც ფეხბურთელი, ის არასდროს ყოფილა საბჭოთა კავშირის, რსფსრ-ს ან მოსკოვის საფეხბურთო ნაკრებების წევრი.
- 1950 წლის 27 ივლისს, რკინიგზელის დღესთან დაკავშირებით, წოდება მიენიჭათ მოსკოვის „ლოკომოტივის“ მწვრთნელსა და კლუბის სამ მოთამაშეს. მიმდინარე სეზონის იმ პერიოდისთვის „ლოკომოტივი“ საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატში მე-11 ადგილს იკავებდა,[16][17] ხოლო კლუბის დაჯილდოებული მოთამაშეები — მიხეილ ანტონევიჩი, ვიქტორ ლახონინი და ვასილი პანფილოვი — არანაირი მნიშვნელოვანი სპორტული მიღწევებით არ გამოირჩეოდნენ.[1]
1950-იანი წლების პირველ ნახევარში, საბჭოთა სპორტსმენების საერთაშორისო ასპარეზზე გასვლასთან დაკავშირებით, გადაწყდა სპორტსმენებისთვის წოდება დიდ საერთაშორისო შეჯიბრებებში მიღწეული თვალსაჩინო შედეგებიდან გამომდინარე მიენიჭებინათ.
1950-იანი წლების შუა პერიოდამდე წოდებას არცთუ იშვიათად ანიჭებდნენ სამწვრთნელო მიღწევებისა და პედაგოგიური დამსახურებებისთვის. 1956 წელს ამგვარი პრაქტიკა შეწყდა „საბჭოთა კავშირის დამსახურებული მწვრთნელის“ წოდების დაწესებასთან დაკავშირებით.
1950 წლიდან
რედაქტირება1950-იანი წლების შუა პერიოდისთვის, სპორტის სახეობათა უმეტესობაში წოდებას, როგორც წესი, მხოლოდ დიდი საერთაშორისო მიღწევებისთვის ანიჭებდნენ.
1969 წლის აგვისტოში, წოდების მინიჭებასთან დაკავშირებული საკითხების მოწესრიგებისა და დარეგულირების მიზნით, საბჭოთა კავშირის სახელმწიფო სპორტკომიტეტის კოლეგიამ მიიღო დებულება, რომლის თანახმადაც სპორტის დამსახურებული ოსტატის წოდება შეიძლებოდა მინიჭებოდათ მხოლოდ ოლიმპიურ ჩემპიონებს, მსოფლიო ჩემპიონებს, ევროპის ორგზის ჩემპიონებს ან დიდ საერთაშორისო შეჯიბრებებში მიღწეული თვალსაჩინო შედეგებიდან გამომდინარე. თუმცა, პრაქტიკაში აღნიშნულ დებულებას ყოველთვის განუხრელად არ მისდევდნენ.[18]
როგორც წესი, წოდება ენიჭებოდათ:
- ოლიმპიურ ჩემპიონებს. ამასთან, ოლიმპიურ თამაშებში გამარჯვებების შემდეგ, წოდება არ მიენიჭა რამდენიმე ჩემპიონს სპორტის გუნდურ სახეობებში (წყალბურთი, ფრენბურთი, ხელბურთი, ჰოკეი), გუნდურ შეჯიბრებებში (მხატვრული ტანვარჯიში, ფარიკაობა) და მათ, ვისაც მონაწილეობა არ მიუღია ფინალურ გუნდურ რბოლასა (ველოსპორტი) და ესტაფეტაში (მძლეოსნობა, ცურვა). ამ სპორტსმენთაგან უმეტესობას მოგვიანებით მიენიჭა საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატის წოდება შემდგომ წლებში მიღწეული წარმატებისა თუ სხვა სპორტული დამსახურებისთვის ან 1989–1991 წლებში, — წოდების სპორტის ვეტერანებისთვის მინიჭებისას. საბჭოთა პერიოდის ოლიმპიური ჩემპიონებიდან, საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატები არ გამხდარან ფრენბურთელები: ტატიანა ვეინბერგა (1968), ვასილიუს მატუშევასი (1968 — გარდაიცვალა 1989 წელს) და ლუდმილა ჟიგილიი (1972 — რუსეთის სპორტის დამსახურებული ოსტატი, 2003), ხელბურთელი ნატალია ლუკიანენკო (1980), ჰოკეისტები: ვიქტორ ნიკიფოროვი (1956 — გარდაიცვალა 1989 წელს), ბორის ალექსანდროვი (1976) და ევგენი ბელოშეიკინი (1988, ასევე მსოფლიო ჩემპიონი 1986), ტანმოვარჯიშე დიმიტრი ლეონკინი (1952, ასევე ოლიმპიური თამაშების ბრინჯაოს მედალოსანი რგოლებით ვარჯიშებში — გარდაიცვალა 1980 წელს). ლუდმილა შიშოვა (1960).
- სპორტის ოლიმპიურ სახეობებში: ინდივიდუალურ შეჯიბრებებში, წყვილებში, ეკიპაჟებში, საესტაფეტო გუნდებში და ა.შ., წოდება ენიჭებოდათ მსოფლიო ჩემპიონებს, ხოლო სპორტის იმ სახეობებში, რომელშიც მსოფლიო ჩემპიონატები დიდი ხნის განმავლობაში არ ტარდებოდა (1970–1980-იან წლებამდე: ცურვა და წყალში ხტომა, აკადემიური ნიჩბოსნობა, კრივი, მძლეოსნობა), წოდება შესაძლებელი იყო მიენიჭებინათ ევროპის ჩემპიონატში გამარჯვებისთვის. სათამაშო სპორტის გუნდურ სახეობებში კრიტერიუმები შეიძლებოდა მნიშვნელოვნად განსხვავებული ყოფილიყო: ფეხბურთში წოდება მასიურად ენიჭებოდათ ევროპის თასების მფლობელთა თასის მოპოვებისათვის — ხოლო ჰოკეიში, იშვიათი გამონაკლისის გარდა, წოდება მხოლოდ მსოფლიო ჩემპიონებს ენიჭებოდათ, ამასთან, ზოგიერთს — მხოლოდ მეორედ ან მესამედ მიღწეული გამარჯვების შემდეგ.
- სპორტის არაოლიმპიურ სახეობებში წოდება ჩვეულებრივ ენიჭებოდათ მსოფლიოს მრავალგზის ან აბსოლუტურ ჩემპიონებს.
- ასევე, წოდება შეიძლებოდა მიენიჭებინათ მსოფლიო დონის პირველი მიღწევისათვის სპორტის ნებისმიერ სახეობასა ან დისციპლინაში ან სპორტულ მიღწევათა ჯამური მაჩვენებლებიდან გამომდინარე.
სპორტის ოლიმპიურ სახეობებში ზოგიერთ სპორტსმენს წოდება მიენიჭა საკავშირო მასშტაბით მოპოვებული მიღწევებისთვის, კერძოდ:
- 1970-იანი წლების შუა პერიოდამდე ფეხბურთში წოდების მინიჭება ხდებოდა რაიმე კონკრეტული სპორტული მიღწევების გარეშეც (მოგვიანებით, მოქმედი მოთამაშეებიდან, ერთადერთი, ვისაც ამგვარად მიენიჭა წოდება იყო ფიოდორ ჩერენკოვი 1988 წელს).
- ჰოკეიში წოდება მიენიჭა სამ მოთამაშეს, რომლებიც მრავალი სეზონის განმავლობაში თავიანთი კლუბების წამყვან წევრთა შორის იყვნენ, რომელთაგან ორს — იური მოროზოვსა („ხიმიკი“, 1970) და იგორ დმიტრიევს („კრილია სოვეტოვი“, 1974) — არასდროს უთამაშიათ საბჭოთა კავშირის ეროვნული ნაკრების ოფიციალურ მატჩებში. სპორტულმა ჟურნალისტმა ლევ როსოშიკმა ამგვარი არჩევანი საკამათოდ მიიჩნია — მისი აზრით, წოდებას არანაკლებ იმსახურებდა იგორ ჩისტოვსკი გორკის „ტორპედოდან“.
- ზოგჯერ წოდება ენიჭებოდათ საბჭოთა კავშირის მრავალგზის ჩემპიონებს. განსაკუთრებით ბევრი ამგვარი მინიჭება მოხდა 1965–1966 წლებში: მოთხილამურე ივან უტრობინი (1966) — საბჭოთა კავშირის 10-გზის ჩემპიონი (1960–1966), 1964 წლის ზამთრის ოლიმპიური თამაშებისა და 1962 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის ბრინჯაოს პრიზიორი ესტაფეტაში (4x10 კმ); მძლეოსანი ვასილი ანისიმოვი (1966) — საბჭოთა კავშირის 11-გზის ჩემპიონი (1961–1966), რომელსაც არ მოუპოვებია მედლები დიდ საერთაშორისო შეჯიბრებებზე; მოკრივე ვლადიმერ სტოლნიკოვი (1965, დიდი სპორტის დატოვების შემდეგ) — საბჭოთა კავშირის 5-გზის ჩემპიონი (1955–1961), 1959 და 1961 წლების ევროპის ჩემპიონატის პრიზიორი; იახტსმენი ევგენი კანსკი (1965) — საბჭოთა კავშირის 16-გზის ჩემპიონი (1951–1965), რომელსაც საზღვარგარეთ გასვლის უფლება ჩამორთმეული ჰქონდა. ამგვარი სახით წოდების მინიჭების შემთხვევები მოგვიანებითაც იყო — მაგალითად, კლასიკური სტილის მოჭიდავე ვასილი მერკულოვი (1979, დიდი სპორტიდან წასვლის შემდეგ) — საბჭოთა კავშირის 5-გზის ჩემპიონი (1966–1975), 1967 წლის ევროპის ჩემპიონატის ბრინჯაოს პრიზიორი.
იყო სხვა ამგვარი სახით წოდების მინიჭების შემთხვევებიც სპორტსმენებისთვის, რომელთაც არ მოუპოვებიათ მედლები დიდ საერთაშორისო შეჯიბრებებზე, კერძოდ:
- 1968 — აბდისალან ნურმახანოვი — მძიმეწონოსანი მოკრივე; საბჭოთა კავშირის ჩემპიონატების 4-გზის პრიზიორი (1957–1967), GANEFO-ს გამარჯვებული (1963). პირველი კრივში და ერთ-ერთი პირველი სპორტის დამსახურებული ოსტატი ყაზახეთის სსრ-დან.
- 1973 — ვიქტორ ბოლშოვი — მძლეოსანი; 1960 წლის საბჭოთა კავშირის ჩემპიონი, 1960 წლის ოლიმპიური თამაშებისა და 1962 წლის ევროპის ჩემპიონატის მე-4 ადგილოსანი სიმაღლეზე ხტომაში. ერთ-ერთი პირველი სპორტის დამსახურებული ოსტატი მოლდოვის სსრ-დან.
წოდება ენიჭებოდათ ასევე სპორტის იმ სახეობებში, რომელშიც საერთაშორისო შეჯიბრებები არ ტარდებოდა:
- აკრობატიკაში წოდების მინიჭება პირველად 1963 წელს მოხდა და მას შემდეგ კიდევ რამდენჯერმე, სპორტის ამ სახეობაში მსოფლიო ჩემპიონატის გამართვამდე (ტარდება 1974 წლიდან);
- მხატვრულ ტანვარჯიშში 1964 წელს, მსოფლიოს პირველ აბსოლუტურ ჩემპიონთან ერთად (1963), წოდება მიენიჭა საბჭოთა კავშირის ორ 4-გზის აბსოლუტურ ჩემპიონს;
- ქალაქობანაში (Городки) 1949 წლიდან 1981 წლამდე წოდება მიენიჭა 10 სპორტსმენს;
- 1977 წელს წოდება მიენიჭა ნატალია ბოგოსლოვსკაიას, საბჭოთა კავშირის 4-გზის ჩემპიონს მრავალჭიდში (Многоборье ГТО);
- ალპინიზმში წოდება ენიჭებოდათ სპორტული მიღწევების ჯამური მაჩვენებლების მიხედვით; გამონაკლისს წარმოადგენდა პირველ (1982) და მეორე (1989) საბჭოთა ჰიმალაის ექსპედიციებში მონაწილეობისთვის წოდების მინიჭება;
- სპორტულ ტურიზმში მიღწევებისთვის წოდება მიენიჭათ დიმიტრი შპაროს ხელმძღვანელობით მოწყობილი შემდეგი სათხილამურო ექსპედიციების მონაწილეებს: ჩრდილოეთ პოლუსზე (1979) და საბჭოთა კავშირი — ჩრდილოეთი პოლუსი — კანადა (1988, წოდებები მიენიჭათ 1989 წელს).
სპორტსმენების გარდა, სპორტის დამსახურებული ოსტატები გახდნენ მათ შორის ისინი, რომლებიც მართალია ამყარებდნენ საერთაშორისო საავიაციო ფედერაციის (FAI) მიერ ფიქსირებულ ოფიციალურ მსოფლიო რეკორდებს, მაგრამ სპორტსმენებად არ ითვლებოდნენ — იყვნენ კოსმონავტები და მფრინავი-გამომცდელები (კოსმონავტებს შორის მხოლოდ სვეტლანა სავიცკაია, ჯერ კიდევ მის პირველ კოსმოსურ ფრენამდე გახდა სპორტის დამსახურებული ოსტატი, როგორც მსოფლიოს აბსოლუტური ჩემპიონი სათვითმფრინავო სპორტში).[19][20]
უცხო ქვეყნის მოქალაქეების საიუბილეო დაჯილდოებები
რედაქტირება1972 წლის დეკემბერში, საბჭოთა კავშირის 50 წლისთავის აღსანიშნავად, წოდება მიენიჭათ რიგი სოციალისტური ქვეყნების საუკეთესო სპორტსმენებს (იხ. ქვემოთ).[1]
სპორტსმენი, ქვეყანა, სპორტის სახეობა |
სურათი | სპორტსმენი, ქვეყანა, სპორტის სახეობა |
სურათი | სპორტსმენი, ქვეყანა, სპორტის სახეობა |
სურათი |
---|---|---|---|---|---|
ვლოძიმეჟ ლიუბანსკი (პოლ. Włodzimierz Lubański) პოლონეთი ფეხბურთი |
ხორლოოგიინ ბაიანმუნხი (მონღ. Хорлоогийн Баянмөнх) მონღოლეთი თავისუფალი ჭიდაობა |
კარინ იანცი (გერმ. Karin Janz) გდრ სპორტული ტანვარჯიში |
|||
ანდრაშ ბალცო (უნგრ. Balczó András) უნგრეთი თანამედროვე ხუთჭიდი |
მარია გიგოვა (ბულგ. Мария Гигова) ბულგარეთი მხატვრული ტანვარჯიში |
ლი ჰო ჯუნი (კორ. 리호준) ჩრდილოეთი კორეა სპორტული სროლა |
|||
ნიკოლაე მარტინესკუ (რუმ. Nicolae Martinescu) რუმინეთი კლასიკური ჭიდაობა |
ტეოფილო სტივენსონი (ესპ. Teófilo Stevenson)[21][22] კუბა კრივი |
ონდრეი ნეპელა (სლოვაკ. Ondrej Nepela) ჩეხოსლოვაკია ფიგურული სრიალი |
დაჯილდოებულთა შორის ყველას მოპოვებული ჰქონდა 1972 წლის ოლიმპიური თამაშების ჩემპიონის ტიტული, გარდა ორი მათგანისა: ხორლოოგიინ ბაიანმუნხი იყო ოლიმპიური თამაშების ვერცხლის პრიზიორი (მონღოლეთში ოლიმპიური ჩემპიონები არ იყვნენ), ხოლო მარია გიგოვა ასპარეზობდა არაოლიმპიური სპორტის სახეობაში, რომელშიც იმ დროისთვის მსოფლიოს ორგზის აბსოლუტური ჩემპიონის ტიტულს ფლობდა.
1985 წლის 23 აპრილს, დიდ სამამულო ომში გამარჯვების 40 წლისთავთან დაკავშირებით, წოდება მიენიჭა სპორტსმენთა ჯგუფს, რომელთა შორის იყო პოლონეთის მოქალაქე.
- ივან ანტონოვიჩი (მოსკოვი) — საბჭოთა კავშირის სპორტის ოსტატი (1941), საბჭოთა კავშირის დამსახურებული მწვრთნელი (1965); მთამსვლელი და ორგანიზატორი, სპორტული ცოცვის ფუძემდებელი; ომის დროს მეთაურობდა 346-ე სამთო-მსროლელი პოლკის ოცეულს.
- ჰუსეინ ზალიხანოვი (ნალჩიკი) — საბჭოთა კავშირის სპორტის ოსტატი (1956), საბჭოთა კავშირის დამსახურებული მწვრთნელი (1964); მთამსვლელი და ორგანიზატორი; ომის დროს ასრულებდა კავკასიის სამთო-სამაშველო სამსახურის მთავარი ინსპექტორის მოვალეობას.
- იური ნირკოვი (მოსკოვი) — საბჭოთა კავშირის სპორტის ოსტატი ფეხბურთში, თამაშობდა ცნობილ „ლეიტენანტთა გუნდში“ და საბჭოთა კავშირის ნაკრებში 1952 წლის ოლიმპიურ თამაშებზე; ომი თვითმავალი საარტილერიო დანადგარის ოცეულის მეთაურად დაასრულა; მიაღწია გენერალ-მაიორის წოდებამდე (1980).
- სტანისლავ მარუსაჟი — 1938 წლის მსოფლიო თასის ვერცხლის პრიზიორი, მსოფლიო რეკორდსმენი (1935), ოთხგზის ზამთრის ოლიმპიური თამაშების მონაწილე (1932–1952) თხილამურებით ტრამპლინიდან ხტომაში; ომის დროს ასრულებდა პოლონეთის წინააღმდეგობის სამთო კურიერის მოვალეობას.
1989–1992: წოდების მინიჭება სპორტის ვეტერანებისთვის
რედაქტირება1989 წლის 26 აგვისტოს გაზეთ „საბჭოთა სპორტში“, სათაურით „სუბიექტური ხედვა“, გამოქვეყნდა ლევ როსოშიკის სტატია „Сочтёмся славою?“, რომელიც შეიქმნა მკითხველთა წერილების წყალობით და რომელშიც მას მოჰყავდა იმ სპორტსმენების მაგალითები, რომელთაც წოდება რაიმე მნიშვნელოვანი სპორტული მიღწევების გარეშე მიიღეს და აგრეთვე, იმ სპორტსმენების მაგალითებიც, რომელთაც დაუმსახურებლად აუარეს გვერდი წოდების მინიჭებისას. როგორც როსოშიკი აღნიშნავს, გაზეთის ამ პუბლიკაციამ ხელი შეუწყო სამართლიანობის აღდგენას: ბევრ სხვა სპორტსმენთან ერთად წოდება მიიღეს მოცურავეებმა — სემიონ ბელიც-გეიმანმა, ვლადიმერ კოსინსკიმ, ვიქტორ მაზანოვმა და ვლადიმერ სტრუჟანოვმა.
სპორტის ვეტერანებისთვის წოდების მინიჭება გრძელდებოდა 1992 წლამდე, ხოლო 1990-იანების ბოლოს და 2000-იანების დასაწყისში სპორტსმენთა გარკვეულ ნაწილს საბჭოთა პერიოდის მიღწევებისთვის „რუსეთის სპორტის დამსახურებული ოსტატის“ წოდება მიენიჭა.
მინიჭებათა სტატისტიკა
რედაქტირება1960 წლის 1 იანვრისთვის წოდება მიიღო 1102-მა, 1975 წლის 1 იანვრისთვის — 2022-მა, 1980 წლისთვის — 2700-მა, ხოლო 1988 წლისთვის — 3 ათასზე მეტმა ადამიანმა.[23]
სპორტსმენები, რომელთაც წოდება ჩამოერთვათ
რედაქტირებაიყო შემთხვევები, როდესაც სპორტის არაერთ დამსახურებულ ოსტატს ეს წოდება ჩამოერთვა. მიზეზები განსხვავებული იყო — მათ შორის პოლიტიკური, სკანდალებში მონაწილეობა (სისხლის სამართლის დანაშაულისათვის მსჯავრდებიდან ცენტრალურ გაზეთში გამოქვეყნებულ ფელეტონამდე, რომელში მოყვანილი ფაქტებიც, მოგვიანებით შესაძლოა არც დადასტურებულიყო), არასპორტული საქციელი, „სპორტული რეჟიმის დარღვევა“ და სხვ. ზოგს მოგვიანებით წოდება აღუდგინეს, ზოგს — არა; რამდენიმე სპორტსმენმა განმეორებით მიიღო წოდება ახალი მიღწევებისთვის.
საზღვარგარეთ მუდმივად საცხოვრებლად დარჩენას ან საბჭოთა კავშირში დაბრუნებაზე უარის თქმას, როგორც წესი წოდების ჩამორთმევა მოსდევდა. მათ შორის, ვისაც წოდება ამგვარად ჩამოართვეს იყვნენ — მოჭადრაკე ალა კუშნირი (1974), მოშაშე ისერ კუპერმანი (1978), მოჭადრაკე ვიქტორ კორჩნოი (1976), მოციგურავეები ლიუდმილა ბელოუსოვა და ოლეგ პროტოპოპოვი (1979), ჰოკეისტი ალექსანდრე მოგილნი (1989). გამონაკლისს წარმოადგენდა ფეხბურთელი აგუსტინ გომესი, რომელიც ესპანელ რესპუბლიკელთა ბავშვებს შორის საბჭოთა კავშირში მოზარდობისას მოხვდა, — იგი 1956 წელს ესპანეთში დაბრუნდა და ადგილობრივი კომუნისტური პარტიის ხაზით განაგრძო საქმიანობა.[24]
იყო წოდების ჩამორთმევის სხვა, შედარებით უფრო გახმაურებული შემთხვევებიც, მათ შორის:
- რიგ რეპრესირებულ სპორტსმენებს ასევე ჩამოერთვათ სპორტის დამსახურებული ოსტატის წოდება, მათ შორის იყვნენ ფეხბურთელი ძმები — ალექსანდრე, ანდრეი და ნიკოლაი სტაროსტინები, რომელთაც 1943 წელს ჩამოართვეს წოდება (აღუდგინეს 1955 წელს).[25]
- 1952 წლის ზაფხულის ოლიმპიურ თამაშებზე იუგოსლავიის ნაკრებთან საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ნაკრების დამარცხების შემდეგ, წოდება ჩამოართვეს ნაკრების მთავარ მწვრთნელ ბორის არკადიევს და ნაკრების მოთამაშეებს — კონსტანტინე ბესკოვს და ვალენტინ ნიკოლაევს (მოგვიანებით წოდება აღუდგინეს).
- 1958 წელს ფეხბურთში სამი ოლიმპიური ჩემპიონისთვის — ედუარდ სტრელცოვის, მიხაილ ოგონკოვისა და ბორის ტატუშინისთვის წვეულება სისხლის სამართლის ბრალდებით დასრულდა; წოდება სამივე ფეხბურთელს ჩამოართვეს. ოგონკოვისა და ტატუშინის მიმართ სისხლის სამართლის ბრალდება მოხსნილი იქნა, მაგრამ მათ სამუდამო დისკვალიფიკაცია მისცეს; 1962 წელს მათ მოუხსნეს დისკვალიფიკაცია და დაუბრუნეს „საბჭოთა კავშირის სპორტის ოსტატის“ წოდება. ტატუშინს სპორტის დამსახურებული ოსტატის წოდება აღუდგინეს, ოგონკოვს წოდების აღდგენამ ვერ მოუსწრო (გარდაიცვალა 1979 წელს). სტრელცოვი, რომელიც გაასამართლეს, სასჯელის მოხდის შემდეგ დიდ სპორტს დაუბრუნდა და 1967 წელს მას კვლავ მიანიჭეს სპორტის დამსახურებული ოსტატის წოდება.
- ხუთჭიდელ ბორის ონიშჩენკოს ჩამოართვეს წოდება 1976 წლის ოლიმპიურ თამაშებზე მომხდარი სკანდალისა და ამის შედეგად მიცემული სამუდამო დისკვალიფიკაციის შემდეგ: მან თავისი შპაგა აღჭურვა მექანიზმით, რომელიც ელექტრონულად აფიქსირებდა ჩხვლეტას მისი ფაქტობრივად მიყენების გარეშე.
- 1985 წლის დასაწყისში, კანადის საბაჟოზე ანაბოლური სტეროიდების აღმოჩენის შემდეგ სამუდამო დისკვალიფიკაცია მისცეს (2 წლის შემდეგ დისკვალიფიკაცია მოიხსნა) და წოდება ჩამოერთვათ ძალოსნებს — ალექსანდრე კურლოვიჩს (1988 წელს მან კვლავ მიიღო წოდება) და ანატოლი პისარენკოს.
არცთუ იშვიათად წოდების ჩამორთმევის მიზეზს საბჭოთა საზღვარზე „საბაჟო რეჟიმის დარღვევა“ წარმოადგენდა.
- 1964 წლის გაზაფხულზე, საბჭოთა ნაკრების იუგოსლავიიდან დაბრუნების შემდგომ ჩატარებული შემოწმებისას, მოთამაშეთა უმეტესობას აღმოაჩნდა ქვეყნიდან გამგზავრებისას დეკლარირებულ თანხაზე ბევრად მეტი ღირებულების იმპორტული ნივთები; 11 სპორტსმენიდან 10-ს ჩამოერთვა სპორტული წოდება (ხოლო 9 მათგანს დისკვალიფიკაცია მისცეს ერთი წლით, რის შედეგადაც მათ ოლიმპიური თამაშების გამოტოვება მოუწიათ), მათ შორის იყო ვიაჩესლავ კურენოი, რომელსაც სპორტის დამსახურებული ოსტატის წოდება ჩამოერთვა (აღუდგა 1965 წელს); ამ დრომდე უცნობი რჩება, ვისი ინიციატივით და რა მიზნით განხორციელდა აღნიშნული აქცია.
- 1971 წელს რობერტ ფიშერთან 0:6 დამარცხების შემდეგ, მოჭადრაკე მარკ ტაიმანოვს საბაჟო შემოწმებისას აღმოაჩნდა სოლჟენიცინის წიგნი „В круге первом“, რის შემდეგაც მას ჩამოერთვა წოდება (აღუდგა 20 წლის შემდეგ).
- 1973 წელს, ამერიკული ტურნედან დაბრუნებული საბჭოთა კავშირის ეროვნული საკალათბურთო ნაკრების საბაჟო შემოწმების შემდეგ, წოდება ჩამოართვეს 1972 წლის ოლიმპიურ ჩემპიონებს — ალჟან ჟარმუხამედოვს, რომელსაც ჩანთაში ცეცხლსასროლი იარაღი აღმოაჩნდა და ივან დვორნის, რომელიც მალევე დააკავეს და „სპეკულაციის“ ბრალდებით გაასამართლეს. ჟარმუხამედოვს 1979 წელს ევროპის ჩემპიონატის მოგების შემდეგ წოდება კვლავ მიანიჭეს; ხოლო დვორნის 1999 წელს „რუსეთის სპორტის დამსახურებული ოსტატის“ წოდება მიენიჭა.
- 1977 წლის 23 იანვარს, საზღვარგარეთ გასვლისას ჩატარებული შემოწმების დროს საბჭოთა კავშირის ეროვნული საკალათბურთო ნაკრების წევრს ალექსანდრე ბელოვს ხატები აღმოუჩინეს, რომლებიც მას მისივე თქმით, სხვა მოთამაშის თხოვნით გაჰქონდა; ბელოვს დისკვალიფიკაცია მიეცა და წოდება ჩამოერთვა; მოგვიანებით დისკვალიფიკაცია მოუხსნეს, მაგრამ 1978 წლის 3 ოქტომბერს ალექსანდრე ბელოვი გარდაიცვალა. აღნიშნული ინციდენტის გარშემო არსებული ერთი ვერსიით, პროვოკაციის მიზანი იყო ერთ-ერთი მოთამაშის მხრიდან ეროვნული ნაკრების სასტარტო ხუთეულში მოხვედრის მცდელობა, მეორე ვერსიის მიხედვით, პროვოკაციის მოწყობა მოსკოვში იყო ჩაფიქრებული, რათა ბელოვი ლენინგრადის „სპარტაკიდან“ მოსკოვის ცსკა-ში გადასვლაზე დაეყოლიებინათ.[26]
სპორტსმენი | სპორტის სახეობა | თარიღი | მიღწევები მინიჭებისას / ჩამორთმევის მიზეზები |
---|---|---|---|
ალექსანდრე ლუკიანოვი |
ნიჩბოსნობა |
1976 | ოლიმპიური ჩემპიონი 1976, მსოფლიო ჩემპიონი 1974, 1975 |
19… | |||
1984 | „Дружба-84“-ის გამარჯვებული | ||
ვიქტორ კუზკინი |
1963 | მსოფლიო ჩემპიონი 1963[27] | |
1966 | დებოშსა და ხულიგნობაში ბრალდებით | ||
1967 | მსოფლიო ჩემპიონი 1967 | ||
ედუარდ სტრელცოვი |
16.02.1957 | ოლიმპიური ჩემპიონი 1956 | |
18.02.1958 | გაუპატიურების ბრალდებით | ||
05.11.1967 | აღიარებულია საბჭოთა კავშირის წლის საუკეთესო ფეხბურთელად 1967 | ||
ალჟან ჟარმუხამედოვი |
[28] |
1972 | ოლიმპიური ჩემპიონი 1972 |
1973 | „საბაჟო რეჟიმის დარღვევა“ | ||
1979 | ევროპის ჩემპიონი 1979 | ||
ალექსანდრე კურლოვიჩი |
1984 | „Дружба-84“-ის გამარჯვებული ატაცში, ვერცხლის პრიზიორი ორჭიდსა და აკვრაში, მსოფლიო რეკორდსმენი | |
1985 | კანადის საბაჟოზე ანაბოლური სტეროიდების აღმოჩენა | ||
1988 | ოლიმპიური ჩემპიონი 1988, მსოფლიო ჩემპიონი 1987 |
სპორტის დამსახურებული ოსტატები ფეხბურთში
რედაქტირებაპირველ 22 სპორტსმენს შორის, რომელთაც 1934 წლის 5 ივნისს წოდება მიენიჭათ იყვნენ ფეხბურთელებიც, სულ რვა მათგანი: მიხეილ ბუტუსოვი, პაველ ბატირევი, ნიკოლაი სტაროსტინი, ფიოდორ სელინი, პიოტრ ისაკოვი, ნიკოლაი სოკოლოვი, ივან პრივალოვი და ვლადიმერ ვონოგი. თავიდან წოდების მინიჭება ხდებოდა ორ წელიწადში ერთხელ (1934, 1936, 1938, 1940). 1941 წლიდან კი — ყოველწლიურად, თუმცა დაჯილდოებულთა სიაში 1956, 1958, 1966, 1968, 1971, 1972, 1974, 1976–1980, 1983, 1984 და 1987 წლებში ფეხბურთელები არ იყვნენ წარმოდგენილნი. წოდების მინიჭების მხრივ, ყველაზე „საფეხბურთო“ წელი იყო 1948 წელი, როდესაც წოდება 31 ფეხბურთელს მიენიჭა. 20 ფეხბურთელს მიენიჭა წოდება 1989 წელს, ხოლო 17 ფეხბურთელს — 1946 წელს.
ათწლეულების მიხედვით ყველაზე „უხმოსავლიანად“ ითვლება 1940-იანები — 88 ფეხბურთელი, 1980-იანები — 52 და 1950-იანები — 44. თუკი პირველი წოდება მიენიჭა და შესაბამისად დაჯილდოებულთა სიას სათავეში ჩაუდგა ჩქაროსნული მოციგურავე (ნიშნით № 1), არსებული მონაცემებით, როგორც ჩანს დაჯილდოებულთა სია ფეხბურთელით დაიხურა. 1992 წლის 25 თებერვალს წოდებით დაჯილდოვდა იური ისტომინი, რომელსაც გადაეცა სპორტის დამსახურებული ოსტატის ნიშანი № 4402.
სულ, 58 წლის განმავლობაში წოდება 254-მა ფეხბურთელმა მიიღო. ფეხბურთელთა შორის ყველაზე ახლგაზრდა სპორტის დამსახურებული ოსტატი გახდა ედუარდ სტრელცოვი, ხოლო ყველაზე ასაკოვანი — იოჟეფ ბეცა. ფეხბურთელები, რომელთაც წოდება მიიღეს წარმოადგენენ 18 ქალაქს, რომელთაგან ყველაზე შთამბეჭდავად წარმოდგენილნი არიან მოსკოვი — 128, კიევი — 44, თბილისი — 33 და ლენინგრადი — 19. უწყებრივი კუთვნილების მიხედვით ლიდერობენ დინამოელები — 128 ადამიანი. 95 — პროფკავშირების, ხოლო 27 — საბჭოთა არმიისა და სამხედრო-საზღვაო ფლოტის წარმომადგენელია. 4 დაჯილდოებული ფეხბურთელის უწყებრივი კუთვნილების დადგენა ამ დრომდე ვერ მოხერხდა.[29]
კლუბების ჩამონათვალი, რომელთაც ყველაზე მეტი სპორტის დამსახურებული ოსტატი მოამზადეს, ასე გამოიყურება: „დინამო“ კიევი (43), „დინამო“ მოსკოვი (40), „დინამო“ თბილისი (32), „სპარტაკი“ მოსკოვი (30), ცდკა-ცსკა (25), „ტორპედო“ მოსკოვი (14), „ლოკომოტივი“ მოსკოვი (8).
პროფკავშირების სნფსს — პროფკავშირების საკავშირო ნებაყოფლობითი ფიზკულტურულ-სპორტული საზოგადოება.[30]
გვარი, სახელი, მამის სახელი | დაბ. წელი | ქალაქი | სპორტსაზოგადოება | ბრძანების № | მიენიჭა | ნიშნის № | შენიშვნა | წყარო |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1. აკიმოვი ანატოლი მიხეილის ძე | მოსკოვი | „სპარტაკი“ | [31] | |||||
2. ალეინიკოვი სერგეი ევგენის ძე | მინსკი | „დინამო“ | ||||||
3. ანთაძე გიორგი სამსონის ძე | თბილისი | „დინამო“ | [31] | |||||
4. ანტონევიჩი მიხეილ მოსეს ძე | მოსკოვი | „ლოკომოტივი“ | ||||||
5. არკადიევი ბორის ანდრეის ძე | მოსკოვი | „ლოკომოტივი“ | [კომ. 2] | |||||
6. აფანასიევი ბორის ივანეს ძე | მოსკოვი | ცდსა | ||||||
7. აფონინი ვალენტინ ივანეს ძე | მოსკოვი | ცსკა | ||||||
8. ბალტაჩა სერგეი პავლეს ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
9. ბალი ანდრეი მიხეილის ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
10. ბანიშევსკი ანატოლი ანდრეის ძე | ბაქო | პროფკავშირების სნფსს | ||||||
11. ბანიკოვი ვიქტორ მაქსიმეს ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
12. ბატირევი პაველ ვასილის ძე | ლენინგრადი | „სპარტაკი“ | ||||||
13. ბაშაშკინი ანატოლი ვასილის ძე | მოსკოვი | საბჭოთა არმია | ||||||
14. ბელანოვი იგორ ივანეს ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
15. ბელიაევი იური ივანეს ძე | მოსკოვი | სა და სსფ | ||||||
16. ბერძენიშვილი მიხეილ ირაკლის ძე | თბილისი | „დინამო“ | ||||||
17. ბესკოვი კონსტანტინე ივანეს ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | [კომ. 3] | |||||
18. ბესონოვი ვლადიმერ ვასილის ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
19. ბეცა იოჟეფ იოჟეფის ძე | ზაპოროჟიე | სა და სსფ | ||||||
20. ბიბა ანდრეი ანდრეის ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
21. ბლინკოვი ვსევოლოდ კონსტანტინეს ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
22. ბლინკოვი კონსტანტინე გიორგის ძე | მოსკოვი | |||||||
23. ბლოხინი ოლეგ ვლადიმერის ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
24. ბობროვი ვსევოლოდ მიხეილის ძე | მოსკოვი | ცდსა | ||||||
25. ბოროდიუკი ალექსანდრე გენრიხის ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
26. ბუბუკინი ვალენტინ ბორისის ძე | მოსკოვი | „ლოკომოტივი“ | ||||||
27. ბურიაკი ლეონიდ იოსების ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
28. ბუტუსოვი მიხეილ პავლეს ძე | ლენინგრადი | „დინამო“ | ||||||
29. ბიშოვეცი ანატოლი ფიოდორის ძე | მოსკოვი | პროფკავშირების სნფსს | ||||||
30. ვერემეევი ვლადიმერ გრიგორის ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
31. ვინოგრადოვი ალექსანდრე ნიკოლაის ძე | მოსკოვი | საბჭოთა არმია | ||||||
32. ვოდიაგინი ალექსი ალექსის ძე | მოსკოვი | ცდსა | ||||||
33. ვოინოვი იური ნიკოლაის ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
34. ვონოგი ვლადიმერ დონატის ძე | ლენინგრადი | სკ „პუტილოვსკი“ | ||||||
35. ვორონინი ვალერი ივანეს ძე | მოსკოვი | „ტორპედო“ | ||||||
36. ვოროშილოვი ვიქტორ ფიოდორის ძე | კუიბიშევი | „კრილია სოვეტოვი“ | ||||||
37. გაბელია ოთარ ამბროსის ძე | თბილისი | „დინამო“ | ||||||
38. გაგუა გრიგოლ ათანასეს ძე | თბილისი | „დინამო“ | ||||||
39. გალპერინი ასირ მარკოზის ძე | თბილისი | |||||||
40. გლაზკოვი გიორგი ფიოდორის ძე | ვილნიუსი | „სპარტაკი“ | ||||||
41. ღოღობერიძე ავთანდილ ნიკოლოზის ძე | თბილისი | „დინამო“ | ||||||
42. გომესი აგუსტინ პაგოლა | მოსკოვი | „ტორპედო“ | ||||||
43. გორლუკოვიჩი სერგეი ვადიმის ძე | მოსკოვი | პროფკავშირების სნფსს | ||||||
44. გოსტევი გიორგი ფიოდორის ძე | ლენინგრადი | |||||||
45. გრანატკინი ვალენტინ ალექსანდრეს ძე | მოსკოვი | „სპარტაკი“ | ||||||
46. გრიგორიევი პიოტრ გრიგორის ძე | ლენინგრადი | „კრასნაია ზარია“ | ||||||
47. გრინინი ალექსი გრიგორის ძე | მოსკოვი | ცდკა | ||||||
48. გუცაევი ვლადიმერ გაბრიელის ძე | თბილისი | „დინამო“ | ||||||
49. დანგულოვი აბრამ ქრისტეფორეს ძე | მოსკოვი | „კრილია სოვეტოვი“ | ||||||
50. დარასელია ვიტალი კუხინის ძე | თბილისი | „დინამო“ | ||||||
51. დასაევი რინატ ფაიზრახმანის ძე | მოსკოვი | პროფკავშირების სნფსს | ||||||
52. დემენტიევი ნიკოლაი ტიმოფეის ძე | მოსკოვი | „სპარტაკი“ | ||||||
53. დემენტიევი პიოტრ ტიმოფეის ძე | ლენინგრადი | „დინამო“ | ||||||
54. დიომინი ვლადიმერ ტიმოფეის ძე | მოსკოვი | ცდკა | ||||||
55. დემიანენკო ანატოლი ვასილის ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
56. ჯეჯელავა გაიოზ ივანეს ძე | თბილისი | „დინამო“ | ||||||
57. ძიაპშიპა ნიაზ ალექსანდრეს ძე | თბილისი | „დინამო“ | ||||||
58. დობროვოლსკი იგორ ივანეს ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
59. დუბინინი ვიქტორ ივანეს ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
60. დუბინსკი ედუარდ ისააკის ძე | მოსკოვი | საბჭოთა არმია | ||||||
61. ევტუშენკო ვადიმ ანატოლის ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
62. ეგერსი ალფონს ფრიცის ძე | რიგა | „დაუგავა“ | ||||||
63. ეგოროვი ვლადიმერ კუზმას ძე | მოსკოვი | „კრილია სოვეტოვი“ | ||||||
64. ეჟოვი პიოტრ ივანეს ძე | მოსკოვი | პროფკავშირები | ||||||
65. ელისეევი ევგენი ივანეს ძე | რიგა | „დაუგავა“ | ||||||
66. ჟიბოედოვი კონსტანტინე მიხეილის ძე | მოსკოვი | „კრილია სოვეტოვი“ | ||||||
67. ჟორდანია ანდრო დიმიტრის ძე | თბილისი | „დინამო“ | ||||||
68. ზავაროვი ალექსანდრე ანატოლის ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
69. ზაზროევი ანდრო ივანეს ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
70. ივანოვი ვალენტინ კოზმას ძე | მოსკოვი | „ტორპედო“ | ||||||
71. ივანოვი ლეონიდ გრიგორის ძე | ლენინგრადი | „ზენიტი“ | ||||||
72. იძკოვსკი ანტონ ლეონარდის ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
73. ილინი ანატოლი მიხეილის ძე | მოსკოვი | „სპარტაკი“ | ||||||
74. ილინი ნიკოლაი ივანეს ძე | მოსკოვი | „ტორპედო“ | ||||||
75. ილინი სერგეი სერგეის ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
76. ისაევი ანატოლი კონსტანტინეს ძე | მოსკოვი | „სპარტაკი“ | ||||||
77. ისაკოვი პიოტრ ეფიმის ძე | მოსკოვი | „სპარტაკი“ | ||||||
78. ისტომინი იური ვასილის ძე | მოსკოვი | სა და სსფ | ||||||
79. კავაზაშვილი ანზორ ამბერკის ძე | მოსკოვი | „ტორპედო“ | ||||||
80. კალოევი ზაურ გრიგოლის ძე | თბილისი | „დინამო“ | ||||||
81. კანუნიკოვი პაველ ალექსანდრეს ძე | მოსკოვი | „ლოკომოტივი“ | ||||||
82. კარპოვი ვიქტორ ივანეს ძე | კუიბიშევი | „ზენიტი“ | ||||||
83. კარცევი ვასილი მიხეილის ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
84. კაჩალინი გავრილ დიმიტრის ძე | მოსკოვი | „ლოკომოტივი“ | ||||||
85. კვაშნინი კონსტანტინე პავლეს ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | [კომ. 4] | |||||
86. კეგეიანი არუთიუნ ლევონის ძე | ერევანი | „სპარტაკი“ | ||||||
87. კესარევი ვლადიმერ პეტრეს ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
88. კეტაშვილი გელა გიორგის ძე | თბილისი | „დინამო“ | ||||||
89. კიკნაძე არჩილ სამუილის ძე | თბილისი | „დინამო“ | ||||||
90. ყიფიანი დავით დავითის ძე | თბილისი | „დინამო“ | ||||||
91. კოზლოვი მიხეილ სტეფანეს ძე | მოსკოვი | „ბოლშევიკი“ | ||||||
92. კოლოტოვი ვიქტორ მიხეილის ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
93. კონკოვი ანატოლი დიმიტრის ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
94. კოროვინი ივან ვასილის ძე | გორკი | „ტორპედო“ | ||||||
95. კორჩებოკოვი ლევ ნიკოლაის ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
96. კოსტავა თამაზ გივის ძე | თბილისი | „დინამო“ | ||||||
97. კოტრიკაძე სერგო პარმენის ძე | თბილისი | „დინამო“ | ||||||
98. კოჩეტკოვი ივან ალექსანდრეს ძე | მოსკოვი | ცდკა | ||||||
99. კოჩეტოვი ბორის სერგეის ძე | მინსკი | „დინამო“ | ||||||
100. კრიჟევსკი კონსტანტინე სტანისლავის ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
101. კროტოვი ნიკოლაი ფიოდორის ძე | ხარკივი | „ლოკომოტივი“ | ||||||
102. კრუტიკოვი ანატოლი ფიოდორის ძე | მოსკოვი | „სპარტაკი“ | ||||||
103. კუზნეცოვი ბორის დიმიტრის ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
104. კუზნეცოვი ევგენი ბორისის ძე | მოსკოვი | პროფკავშირების სნფსს | ||||||
105. კუზნეცოვი ოლეგ ვლადიმერის ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
106. კუზნეცოვი იური კონსტანტინეს ძე | ბაქო | „ნეფტიანიკი“ | ||||||
107. კუსკოვი ვლადიმერ აპოლონის ძე | ლენინგრადი | „სუდოსტროიტელი“ | ||||||
108. ლაპშინი ალექსეი პლატონის ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
109. ლახონინი ვიქტორ ტიმოფეის ძე | მოსკოვი | „ლოკომოტივი“ | ||||||
110. ლემეშევი ვლადიმერ ივანეს ძე | ლენინგრადი | „დინამო“ | ||||||
111. ლემეშევი კონსტანტინე ივანეს ძე | ლენინგრადი | „ბოლშევიკი“ | ||||||
112. ლიტოვჩენკო გენადი ვლადიმერის ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
113. ლოსევი ვიქტორ ვასილის ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
114. ლიუტი ვლადიმერ ნიკოლაის ძე | დნეპროპეტროვსკი | „დნეპრი“ | ||||||
115. ლიასკოვსკი კონსტანტინე პავლეს ძე | მოსკოვი | ცდკა | ||||||
116. მაკაროვი ოლეგ ალექსანდრეს ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
117. მალოფეევი ედუარდ ვასილის ძე | მინსკი | „დინამო“ | ||||||
118. მალინინი კონსტანტინე ივანეს ძე | მოსკოვი | „სპარტაკი“ | [კომ. 5] | |||||
119. მალიავკინი ალექსანდრე თომას ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
120. მამედოვი ალეკპერ ამირის ძე | ბაქო | „ნეფტიანიკი“ | ||||||
121. მარღანია ვლადიმერ ჩიჩინოს ძე | თბილისი | „დინამო“ | ||||||
122. მარქაროვი ედუარდ არტემის ძე | ბაქო | „აშხატანკი“ | ||||||
123. მარიუტინი ფრიდრიხ მიხეილის ძე | ლენინგრადი | „ზენიტი“ | ||||||
124. მასლაჩენკო ვლადიმერ ნიკიტას ძე | მოსკოვი | „სპარტაკი“ | ||||||
125. მასლიონკინი ანატოლი ევსტიგნის ძე | მოსკოვი | „სპარტაკი“ | ||||||
126. მატვიენკო ვიქტორ ანტონის ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
127. მახინია ნიკოლაი ბორისის ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
128. მესხი მიხეილ შალვას ძე | თბილისი | „დინამო“ | ||||||
129. მეტრეველი სლავა კალისტრატეს ძე | მოსკოვი | „ტორპედო“ | ||||||
130. მინაევი მიხეილ პეტრეს ძე | თბილისი | „დინამო“ | ||||||
131. მიხაილიჩენკო ალექსეი ალექსანდრეს ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
132. მიხაილოვი მიხეილ ლეონიდეს ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
133. მიხალინა მიხეილ მიხეილის ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
134. მოროზოვი ნიკოლაი პეტრეს ძე | მოსკოვი | „ტორპედო“ | ||||||
135. მოშკარკინი ვლადიმერ ვასილის ძე | მოსკოვი | „ტორპედო“ | ||||||
136. მუნტიანი ვლადიმერ ფიოდორის ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
137. ნარბეკოვასი არმინას ანდრეის ძე | ვილნიუსი | პროფკავშირების სნფსს | ||||||
138. ნეტო იგორ ალექსანდრეს ძე | მოსკოვი | „სპარტაკი“ | ||||||
139. ნიკანოროვი ვლადიმერ ნიკოლაის ძე | მოსკოვი | ცდკა | ||||||
140. ნიკიშკინი ევგენი პროკოფის ძე | მოსკოვი | ცდკა | ||||||
141. ნიკოლაევი ვალენტინ ალექსანდრეს ძე | მოსკოვი | ცდკა | [კომ. 6] | |||||
142. ნოვიკოვი ვიქტორ ივანეს ძე | სტალინო | „შახტიორი“ | ||||||
143. ნირკოვი იური ალექსანდრეს ძე | მოსკოვი | სა და სსფ | ||||||
144. ოგონკოვი მიხეილ პავლეს ძე | მოსკოვი | „სპარტაკი“ | [კომ. 7] | |||||
145. ოკუნი მიხეილ ოსიპის ძე | ლენინგრადი | „დინამო“ | ||||||
146. ონიშჩენკო ვლადიმერ ივანეს ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
147. ორეშკინი ბორის სტეფანეს ძე | ლენინგრადი | „დინამო“ | ||||||
148. ოსტროვსკი ლეონიდ ალფონსის ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
149. ოშენკოვი ოლეგ ალექსანდრეს ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
150. პავლოვი ვასილი სერგეის ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
151. პაიჭაძე ბორის სოლომონის ძე | თბილისი | „დინამო“ | ||||||
152. პანფილოვი ვასილი სერგეის ძე | მოსკოვი | „ლოკომოტივი“ | ||||||
153. პანიუკოვი ვიქტორ პორფირეს ძე | თბილისი | „დინამო“ | ||||||
154. პარამონოვი ალექსეი ალექსანდრეს ძე | მოსკოვი | „სპარტაკი“ | ||||||
155. ფარსადანოვი ფარუირ გერასიმეს ძე | ბაქო | „ისკრა“ | ||||||
156. ფაჩულია გრიგოლ ალექსის ძე | თბილისი | „დინამო“ | [კომ. 8] | |||||
157. პეტროვი პიოტრ ივანეს ძე | მოსკოვი | „ტორპედო“ | ||||||
158. პონედელნიკი ვიქტორ ვლადიმერის ძე | დონის როსტოვი | სკა | ||||||
159. პონომარიოვი ალექსანდრე სემიონის ძე | მოსკოვი | „ტორპედო“ | ||||||
160. პონომარიოვი ალექსეი სტეფანეს ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
161. პონომარიოვი ვლადიმერ ალექსეის ძე | მოსკოვი | სა და სსფ | ||||||
162. პონომარიოვი იგორ ანატოლის ძე | ბაქო | პროფკავშირების სნფსს | ||||||
163. პოსტავნინი ნიკოლაი ვასილის ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
164. პორკუიანი ვალერი სემიონის ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
165. პრივალოვი ივან ვასილის ძე | ხარკივი | „ლოკომოტივი“ | [კომ. 9] | |||||
166. პროტასოვი ოლეგ ვალერის ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
167. პრუდნიკოვი ალექსეი პავლეს ძე | მოსკოვი | პროფკავშირების სნფსს | ||||||
168. პშენიჩნი ალექსეი ვასილის ძე | ლენინგრადი | „ზენიტი“ | ||||||
169. რადიკორსკი ვსევოლოდ კონსტანტინეს ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
170. რაზინსკი ბორის დავითის ძე | მოსკოვი | სა და სსფ | ||||||
171. რაცი ვასილი კარლოს ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
172. რეშკო სტეპან მიხეილის ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
173. რომანენკო სტეპან დიმიტრის ძე | კიევი | „ბოლშევიკი“ | ||||||
174. რუდაკოვი ევგენი ვასილის ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
175. რიჟკინი ვლადიმერ ალექსეის ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
176. რიაზანცევი კონსტანტინე მატვეის ძე | მოსკოვი | „სპარტაკი“ | ||||||
177. საბო იოჟეფ იოჟეფის ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
178. სავდუნინი ვლადიმერ გრიგორის ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
179. სავიჩევი იური ნიკოლაის ძე | მოსკოვი | პროფკავშირების სნფსს | ||||||
180. სავოსტიანოვი პაველ ალექსანდრეს ძე | მოსკოვი | „შრომითი რეზერვები“ | ||||||
181. სალნიკოვი სერგეი სერგეის ძე | მოსკოვი | „სპარტაკი“ | [კომ. 10] | |||||
182. საპრონოვი ვალენტინ გავრილის ძე | დონეცკი | „შახტიორი“ | ||||||
183. სელინი ფიოდორ ილიას ძე | მოსკოვი | „პიშჩევიკი“ | ||||||
184. სემიჩასტნი მიხეილ ვასილის ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
185. სერებრიანიკოვი ვიქტორ პეტრეს ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
186. სიმონიანი ნიკიტა პოღოსის ძე | მოსკოვი | „სპარტაკი“ | ||||||
187. სკლიაროვი იგორ ევგენის ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
188. სმირნოვი ვასილი პავლეს ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
189. სოკოლოვი ალექსეი ანდრეის ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
190. სოკოლოვი ალექსეი გენადის ძე | მოსკოვი | „სპარტაკი“ | ||||||
191. სოკოლოვი ვასილი ნიკოლაის ძე | მოსკოვი | „სპარტაკი“ | ||||||
192. სოკოლოვი ვიქტორ ივანეს ძე | რიაზანი | „სპარტაკი“ | ||||||
193. სოკოლოვი ნიკოლაი ევგრაფის ძე | ლენინგრადი | „დინამო“ | ||||||
194. სოლოვიოვი ლეონიდ კონსტანტინეს ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
195. სოლოვიოვი სერგეი ალექსანდრეს ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
196. სტანკევიჩი ივანე ივანეს ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
197. სტაროსტინი ალექსანდრე პეტრეს ძე | მოსკოვი | „სპარტაკი“ | [კომ. 11] | |||||
198. სტაროსტინი ანდრეი პეტრეს ძე | მოსკოვი | „სპარტაკი“ | [კომ. 12] | |||||
199. სტაროსტინი ნიკოლაი პეტრეს ძე | მოსკოვი | „სპარტაკი“ | [კომ. 13] | |||||
200. სტეპანოვი ვლადიმერ ალექსანდრეს ძე | მოსკოვი | „სპარტაკი“ | ||||||
201. სულაქველიძე თენგიზ გრიგოლის ძე | თბილისი | „დინამო“ | ||||||
202. სტრელცოვი ედუარდ ანატოლის ძე | მოსკოვი | „ტორპედო“ | [კომ. 14] | |||||
203. სუშკოვი მიხეილ პავლეს ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
204. ტატარჩუკი ვლადიმერ იოსების ძე | მოსკოვი | სა და სსფ | ||||||
205. ტატუშინი ბორის გიორგის ძე | მოსკოვი | „სპარტაკი“ | [კომ. 15] | |||||
206. ტეტერინი ვიქტორ სერგეის ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
207. ტიმაკოვი ოლეგ მიხეილის ძე | მოსკოვი | „სპარტაკი“ | ||||||
208. ტიშჩენკო ვადიმ ნიკოლაის ძე | დნეპროპეტროვსკი | „დნეპრი“ | ||||||
209. ტიშჩენკო ნიკოლაი ივანეს ძე | მოსკოვი | „სპარტაკი“ | ||||||
210. ტოვაროვსკი მიხეილ დავითის ძე | მოსკოვი | „ისკრა“ | ||||||
211. ტროფიმოვი ვასილი დიმიტრის ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
212. ტროშკინი ვლადიმერ ნიკოლაის ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
213. ტურიანჩიკი ვასილი იურის ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
214. უსოვი ნიკოლაი ხარიტონის ძე | ლენინგრადი | |||||||
215. ფიოდოროვი ვალენტინ ვასილის ძე | ლენინგრადი | „დინამო“ | ||||||
216. ფედოტოვი გრიგორი ივანეს ძე | მოსკოვი | ცდკა | ||||||
217. ფილიპოვი პიოტრ პავლეს ძე | ლენინგრადი | „დინამო“ | ||||||
218. ფოკინი ევგენი ვასილის ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
219. ფოკინი სერგეი ალექსანდრეს ძე | მოსკოვი | სა და სსფ | ||||||
220. ფომენკო მიხეილ ივანეს ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
221. ფომინი ვლადიმერ ვასილის ძე | ხარკივი | „დინამო“ | ||||||
222. ფომინი კონსტანტინე ვასილის ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
223. ხალკიოპოვი პაველ ვასილის ძე | მოსკოვი | ცდკა | ||||||
224. ხარინი დიმიტრი ვიქტორის ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
225. ხიზანიშვილი ნოდარ გიორგის ძე | თბილისი | „დინამო“ | ||||||
226. ხიდიატულინი ვაგიზ ნაზირის ძე | მოსკოვი | „სპარტაკი“ | ||||||
227. ხინჩაგაშვილი შოთა იურის ძე | თბილისი | „დინამო“ | ||||||
228. ხომიჩი ალექსეი პეტრეს ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
229. ხურცილავა მურთაზ კალისტრატეს ძე | თბილისი | „დინამო“ | ||||||
230. ხუსაინოვი გალიმზიან სალიხის ძე | მოსკოვი | „სპარტაკი“ | ||||||
231. ცარიოვი ვიქტორ გრიგორის ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
232. ჩანოვი ვიქტორ ვიქტორის ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
233. ჩერედნიკი ალექსეი ვალენტინის ძე | დნეპროპეტროვსკი | „დნეპრი“ | ||||||
234. ჩერენკოვი ფიოდორ ფიოდორის ძე | მოსკოვი | „სპარტაკი“ | ||||||
235. ჩერნიშიოვი არკადი ივანეს ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
236. ჩივაძე ალექსანდრე გაბრიელის ძე | თბილისი | „დინამო“ | ||||||
237. ჩისლენკო იგორ ლეონიდეს ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
238. ჩისტოხვალოვი ვიქტორ ალექსანდრეს ძე | მოსკოვი | ცდსა | ||||||
239. ჩოხელი გივი დიმიტრის ძე | თბილისი | „დინამო“ | ||||||
240. შავგულიძე შოთა იოსების ძე | თბილისი | „დინამო“ | ||||||
241. შაპოშნიკოვი ალექსეი ნიკოლაის ძე | მოსკოვი | „ზენიტი“ | [32] | |||||
242. შენგელია რამაზ ალექსანდრეს ძე | თბილისი | „დინამო“ | ||||||
243. შესტერნიოვი ალბერტ ალექსეის ძე | მოსკოვი | საბჭოთა არმია | ||||||
244. შორეცი გიორგი ვასილის ძე | ლენინგრადი | „დინამო“ | ||||||
245. შუდრა სერგო პეტრეს ძე | თბილისი | „დინამო“ | ||||||
246. შუსტიკოვი ვიქტორ მიხეილის ძე | მოსკოვი | „ტორპედო“ | ||||||
247. შჩეგოლკოვი ვლადიმერ ნიკოლაის ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
248. იაკოვენკო პაველ ალექსანდრეს ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
249. იაკუშინი მიხეილ იოსების ძე | მოსკოვი | „დინამო“ | ||||||
250. იამანიძე შოთა დავითის ძე | თბილისი | „დინამო“ | ||||||
251. იანონისი არვიდას ალექსანდრეს ძე | ვილნიუსი | პროფკავშირების სნფსს | ||||||
252. იარემჩუკი ივანე ივანეს ძე | კიევი | „დინამო“ | ||||||
253. იაროვენკო ევგენი ვიქტორის ძე | ალმა-ათა | პროფკავშირების სნფსს | ||||||
254. იაშინი ლევ ივანეს ძე | მოსკოვი | „დინამო“ |
სპორტის დამსახურებული ოსტატები საქართველოდან
რედაქტირებასპორტსმენის სახელისა და გვარის შემდეგ მითითებულია წოდების მინიჭების თარიღი, ნიშნის ნომერი და შესაბამისი სპორტის სახეობა.
ა ბ გ დ ე ვ ზ თ ი კ ლ მ ნ ო პ ჟ რ ს ტ უ ფ ქ ღ ყ შ ჩ ც ძ წ ჭ ხ ჯ ჰ |
- როსტომ აბაშიძე (1962, ბერძნულ-რომაული ჭიდაობა)
- გიორგი ავალიშვილი (1955, კალათბურთი)[33][34][35]
- ნანა ალექსანდრია (1971, ჭადრაკი)
- ვაჟა ამბროლიძე (1991, სპორტული აკრობატიკა)[36]
- გიორგი ანთაძე (17.03.1951, № 769, ფეხბურთი)[31]
- ალექსანდრე ანპილოგოვი (04.09.1976, ხელბურთი)
- ნუგზარ ასათიანი (1964, ფარიკაობა)
- იოსებ ასლანიშვილი (1946, ალპინიზმი)
- ვლადიმერ აფციაური (1984, ფარიკაობა)
- თეიმურაზ აფხაზავა (1982, ბერძნულ-რომაული ჭიდაობა)
- გივი ახვლედიანი (1951, ფრენბურთი)
- ლევან ახვლედიანი (1966, ალპინიზმი)[37][38][39][40]
- გიორგი ბაბილოძე (1948, სპორტული ტანვარჯიში)
- ვახტანგ ბალავაძე (1955, თავისუფალი ჭიდაობა)
- არჩილ ბაქრაძე (1943, სპორტული ტანვარჯიში)[41][42][43]
- ზარბეგ ბერიაშვილი (1969, თავისუფალი ჭიდაობა)
- მიხეილ ბერძენიშვილი (11.03.1946, № 348, ფეხბურთი)[31]
- გურამ ბიგანიშვილი (1984, აფროსნობა)
- ვახტანგ ბლაგიძე (1978, ბერძნულ-რომაული ჭიდაობა)
- ოთარ გაბელია (15.05.1981, № 2722, ფეხბურთი)[31]
- გრიგოლ გაგუა (22.07.1948, № 555, ფეხბურთი)[31]
- ასირ გალპერინი (12.11.1943, № 249, ფეხბურთი)[44]
- ნონა გაფრინდაშვილი (1964, ჭადრაკი)
- გურამ გედეხაური (1987, ბერძნულ-რომაული ჭიდაობა)
- დავით გვანცელაძე (1971, ბერძნულ-რომაული ჭიდაობა)
- მაქსიმე გვარლიანი (1951, ალპინიზმი)
- ნოდარ გვახარია (1960, წყალბურთი)
- მიხეილ გიორგაძე (1982, წყალბურთი)
- დავით გობეჯიშვილი (1986, თავისუფალი ჭიდაობა)
- ვიქტორ გოგლიძე (1941, ჭადრაკი)
- გურამ გოგოლაური (1974, ძიუდო)
- ვლადიმერ გოგოლაძე (1988, სპორტული ტანვარჯიში)
- ელენე გოკიელი (1946, მძლეოსნობა, თარჯრბენი, სიგრძეზე ხტომა)
- ალექსანდრე გოლდშტეინი (1939, კრივი)
- შალვა გორგასლიძე (1951, კრივი)
- პავლე გუმაშიანი (1952, ძალოსნობა)[45]
- ვლადიმერ გუცაევი (15.05.1981, № 2730, ფეხბურთი)[31]
- ვიტალი დარასელია (15.05.1981, № 2727, ფეხბურთი)[31]
- ნიკოლოზ დერიუგინი (1982, კალათბურთი)
- ნადეჟდა დვალიშვილი-ხნიკინა (1953, სპრინტი, სიგრძეზე ხტომა)
- ბორის დიაჩკოვი (1940, მძლეოსნობა, თარჯრბენი, სიგრძეზე ხტომა)[46][47][48]
- ვლადიმერ დიაჩკოვი (1939, მძლეოსნობა, თარჯრბენი, ჭოკით ხტომა)[49][50]
- ნინო დუმბაძე (1943, ბადროს ტყორცნა)
- ომარ ეგაძე (1971, ბერძნულ-რომაული ჭიდაობა)
- გიორგი ეგნატაშვილი (1936, სპორტული ტანვარჯიში)
- გიორგი ვართანოვი (1948, კრივი)[51][52][კომ. 16][53]
- რაისა ზაალიშვილი (1947, სპორტ. ტანვარჯიში)[54][55][56][კომ. 17]
- ანდრო ზაზროევი (14.02.1955, № 989, ფეხბურთი)[31]
- გოჯი ზურებიანი (1950, ალპინიზმი)
- ნიკოლოზ თაყაიშვილი (1948, სპ. ტანვარჯიში)[57][58][59][კომ. 18]
- ლევან თედიაშვილი (1971, თავისუფალი ჭიდაობა)
- ვახტანგ იაგორაშვილი (1990, თანამედროვე ხუთჭიდი)
- შოთა იამანიძე (21.03.1969, № 1779, ფეხბურთი)[60]
- თამაზ იმნაიშვილი (1981, სასტენდო და ტყვიის სროლა)
- ლევან ინწკირველი (1962, კალათბურთი)[61][62]
- დიმიტრი იოსელიანი (1936, მძლეოსნობა)[63][64][65][66]
- ვლადიმერ ისელიძე (1981, წყალბურთი)[67][68]
- ანზორ კავაზაშვილი (05.11.1967, № 1682, ფეხბურთი)[31]
- თეიმურაზ კაკულია (1977, ჩოგბურთი)
- ზაურ კალოევი (18.01.1963, № 1373, ფეხბურთი)[69]
- გივი კარტოზია (1953, ბერძნულ-რომაული ჭიდაობა)
- მოისეი კასიანიკი (1943, ძალოსნობა)
- ვაჟა კაჭარავა (1965, ფრენბურთი)
- იოსებ კახიანი (1961, ალპინიზმი)[70][71]
- გელა კეტაშვილი (29.03.1989, № 3621, ფეხბურთი)[69]
- დავით კვაჭაძე (1981, კრივი)
- ისააკ კიზირია (1943, ცხენოსნობა)[72][73][74]
- ანზორ კიკნაძე (1964, ძიუდო)
- არჩილ კიკნაძე (05.08.1948, № 568, ფეხბურთი)[69]
- ალექსანდრე კილაძე (1962, კალათბურთი)[75][76][77]
- კონსტანტინე კობერიძე (1943, ბერძნულ-რომაული ჭიდაობა)
- გაიოზ კოპლატაძე (1947, სპორტული ტანვარჯიში)[78][79]
- გურამ კოსტავა (1967, ფარიკაობა)
- თამაზ კოსტავა (15.05.1981, № 2723, ფეხბურთი)[69]
- სერგო კოტრიკაძე (21.03.1969, № 1777, ფეხბურთი)[69]
- ვიქტორ კრატასიუკი (1972, ნიჩბოსნობა)
- კობა კურტანიძე (1990, ძიუდო)
- ვახტანგ კუხიანიძე (1951, თავისუფალი ჭიდაობა)[80][81][82][83][84]
- შოთა ლომიძე (1969, თავისუფალი ჭიდაობა)
- ქეთევან ლოსაბერიძე (1980, მშვილდოსნობა)
- ვლადიმერ მარღანია (26.03.1952, № 856, ფეხბურთი)[69]
- ნიკოლოზ მეიფარიანი (1944, სპორტული ტანვარჯიში)[85][86]
- არსენ მეკოკიშვილი (1951, თავისუფალი ჭიდაობა)
- გიორგი მერკვილაძე (1943, სპორტული ტანვარჯიში)
- მიხეილ მესხი (16.02.1965, № 1486, ფეხბურთი)[69]
- ალექსანდრე მეტრეველი (1966, ჩოგბურთი)
- სლავა მეტრეველი (21.07.1960, № 1237, ფეხბურთი)[69]
- მიხეილ მინაევი (17.03.1951, № 772, ფეხბურთი)[69][87][88]
- გურამ მინაშვილი (1965, კალათბურთი)
- ლევან მოსეშვილი (1965, კალათბურთი)
- პეტრე მშვენიერაძე (1956, წყალბურთი)
- გიორგი მშვენიერაძე (1980, წყალბურთი)[89][90][91][92]
- ანდრო ნავასარდოვი (1948, კრივი)[93][94][95]
- დიმიტრი ობოლაძე (1965, ალპინიზმი)[96][97][40]
- სურენ ოგანეზოვი (1948, კალათბურთი)[98][99][100][კომ. 19][101]
- გივი ონაშვილი (29.12.1976, ძიუდო)
- ბორის პაიჭაძე (14.07.1944, № 253, ფეხბურთი)[69]
- ვიქტორ პანიუკოვი (05.08.1948, № 575, ფეხბურთი)[69]
- ტიგრან პეტროსიანი (1960, ჭადრაკი)
- ანდრო ჟორდანია (1947, ფეხბურთი)
- მამია ჟღენტი (1951, ძალოსნობა)[102][103][104][105]
- ტარიელ ჟღენტი (1973, სასტენდო და ტყვიის სროლა)
- ვლადიმერ რუბაშვილი (1961, თავისუფალი ჭიდაობა)
- რომან რურუა (1966, ბერძნულ-რომაული ჭიდაობა)
- გიორგი რცხილაძე (1936, სპორტული ტანვარჯიში)
- ზურაბ საკანდელიძე (1967, კალათბურთი)
- მიხეილ სალაძე (1981, ბერძნულ-რომაული ჭიდაობა)
- ნინო სალუქვაძე (1988, სასტენდო და ტყვიის სროლა)
- ლევან სანაძე (1957, მძლეოსნობა)
- ვიქტორ სანეევი (1968, მძლეოსნობა, სამხტომი)
- გურამ საღარაძე (1965, თავისუფალი ჭიდაობა)
- ვლადიმერ სვეტილკო (1950, ძალოსნობა)
- თენგიზ სულაქველიძე (15.05.1981, № 2728, ფეხბურთი)[60]
- გიორგი სხირტლაძე (1960, თავისუფალი ჭიდაობა)
- ამირან ტოტიკაშვილი (1990, ძიუდო)
- ვლადიმერ უგრეხელიძე (1964, კალათბურთი)
- ლევან ფალავანდიშვილი (1946, კალათბურთი)[106][107][108][100]
- ჭიჭიკო (გრიგოლ) ფაჩულია (24.02.1941, № 155, ფეხბურთი)[69][109][კომ. 20]
- ომარ ფხაკაძე (1965, ველოსპორტი)
- შოთა ქველიაშვილი (1967, სასტენდო და ტყვიის სროლა)
- ანზორ ქიბროწაშვილი (1969, ძიუდო)
- ავთანდილ ქორიძე (1960, ბერძნულ-რომაული ჭიდაობა)
- მიხეილ ქორქია (1972, კალათბურთი)
- ოთარ ქორქია (1950, კალათბურთი)
- ავთანდილ ღოღობერიძე (17.03.1951, № 770, ფეხბურთი)[31]
- ლევან ღუდუშაური (1951, კრივი)[110][111]
- თემურ ყაზარაშვილი (1982, ბერძნულ-რომაული ჭიდაობა)
- ლევან ყანჩაველი (1938, სპორტული ტანვარჯიში)[112]
- დავით ყიფიანი (15.05.1981, № 2729, ფეხბურთი)[69]
- შოთა შავგულიძე (24.02.1941, № 153, ფეხბურთი)[60]
- რობერტ შავლაყაძე (1960, მძლეოსნობა, სიმაღლეზე ხტომა)
- დიმიტრი შანიძე (1973, ძალოსნობა)
- გალინა შარაბიძე (1952, სპორტული ტანვარჯიში)
- რამაზ შენგელია (15.05.1981, № 2731, ფეხბურთი)[60]
- სერგო შუდრა (05.08.1948, № 590, ფეხბურთი)[60]
- ჭიჭიკო ჩართოლანი (1951, ალპინიზმი)
- გიორგი ჩიკვაიძე (1943, ძალოსნობა)[113][114]
- დიმიტრი (დავით) ჩიკვაიძე (1943, სპორტული ტანვარჯიში)[115][116]
- მაია ჩიბურდანიძე (1978, ჭადრაკი)
- ალექსანდრე ჩივაძე (15.05.1981, № 2724, ფეხბურთი)[60]
- ფარნაოზ ჩიკვილაძე (1965, ძიუდო)
- რაფაელ ჩიმიშკიანი (1952, ძალოსნობა)
- შალვა ჩიხლაძე (1952, ბერძნულ-რომაული ჭიდაობა)[117]
- გიორგი ჩოგოვაძე (1988, წყალში ხტომა)
- შოთა ჩოჩიშვილი (1972, ძიუდო)
- გივი ჩოხელი (16.02.1965, № 1488, ფეხბურთი)[60]
- მირიან ცალქალამანიძე (1957, თავისუფალი ჭიდაობა)
- დავით ციმაკურიძე (1951, თავისუფალი ჭიდაობა)
- ანდრო ცხოვრებოვი (1968, თავისუფალი ჭიდაობა)
- ლევ ძეკონსკი (1947, კალათბურთი)
- ნიაზ ძიაპშიპა (1952, ფეხბურთი)
- რომან ძნელაძე (1956, ბერძნულ-რომაული ჭიდაობა)
- კობა წაქაძე (1966, სათხილამურო სპორტი)[118][119]
- არჩილ წერეთელი (1943, კალათბურთი)[120][121][122][123][100]
- შოთა ხაბარელი (1980, ძიუდო)
- ლერი ხაბელოვი (1986, თავისუფალი ჭიდაობა)
- რამაზ ხარშილაძე (1981, ძიუდო)
- დავით ხახალეიშვილი (1992, ძიუდო)
- აკაკი ხერგიანი (1982, ალპინიზმი)[124][125][40]
- ბექნუ ხერგიანი (1951, ალპინიზმი)
- მიხეილ ხერგიანი (1963, ალპინიზმი)
- ნოდარ ხიზანიშვილი (15.05.1981, № 2725, ფეხბურთი)[60]
- შოთა ხინჩაგაშვილი (15.05.1981, № 2726, ფეხბურთი)[60]
- ნოდარ ხოხაშვილი (1972, თავისუფალი ჭიდაობა)
- თემურ ხუბულური (1980, ძიუდო)
- მურთაზ ხურცილავა (30.10.1969, № 1833, ფეხბურთი)[60]
- სერგო ჯაიანი (1954, სპორტული ტანვარჯიში)
- ალექსანდრა ჯაფარიძე (1945, ალპინიზმი)
- ალექსანდრე ჯაფარიძე (1941, ალპინიზმი)
- გაიოზ ჯეჯელავა (1946, ფეხბურთი)
- ალექსანდრე ჯორჯაძე (1938, სპ. ტანვარჯიში)[126][127][128][129][კომ. 21][130][131]
- ნოდარ ჯორჯიკია (1952, კალათბურთი)
- მედეა ჯუღელი (1952, სპორტული ტანვარჯიში)
ლიტერატურა
რედაქტირება- ბერიშვილი, ელგუჯა., ქართული სპორტის ოქროს წიგნი, თბ.: პალიტრა L, 2013.
- ცამციშვილი, ა., სპორტის დამსახურებული ოსტატები, თბ.: ტრანსჟელდორიზდატი, 1959.
- ჯაფარიძე, ივანე., სპორტის დამსახურებული ოსტატები, თბ., 2010.
პერიოდიკა
რედაქტირება- კალანდაძე, მ., საინტერესო ექსკურსი // გაზ. „ლელო“, 5 ოქტომბერი, 1980, № 193 (6754), გვ. 2.
რესურსები ინტერნეტში
რედაქტირება- ქართული სპორტი · მემატიანე
- საქართველოს ეროვნული ოლიმპიური კომიტეტი
- საქართველოს ოლიმპიელთა კლუბი
- საქართველოს ბიოგრაფიული ლექსიკონი
- ქართველი სპორტსმენები: ბიოგრაფიული ლექსიკონი
- 99 Заслуженных Мастеров Спорта · ДСО · Список Баскетболисты СССР · Списки заслуженных мастеров спорта СССР · Энциклопедия бокса
- ჰელსინკი 1952 · მელბურნი 1956 · რომი 1960 · ტოკიო 1964 · მეხიკო 1968 · მიუნხენი 1972 · მონრეალი 1976 · მოსკოვი 1980 · სეული 1988
კომენტარები
რედაქტირება- ↑ მრავალჭიდი — სპორტული შეჯიბრება, რომელიც მოიცავს რამდენიმე აუცილებელ დისციპლინას. იყოფა ორ ძირითად ჯგუფად: 1. მრავალჭიდი, რომელშიც შედის ერთგვაროვანი დისციპლინები, მაგ.: ტანვარჯიშული, საციგურაო, ძალოსნური. 2. მრავალჭიდი, რომელიც აერთიანებს სხვადასხვაგვაროვან დისციპლინებს, მაგ.: თანამედროვე ხუთჭიდი, ბიათლონი, სათხილამურო მრავალჭიდი. მრავალჭიდის უძველეს ნაირსახეობად აღიარებულია ძველბერძნული ხუთჭიდი — პენტატლონი (სტადიოდრომი, სიგრძეზე ხტომა, ჭიდაობა, შუბისა და ბადროს ტყორცნა), რომელიც ანტიკური ოლიმპიადების პროგრამაში შედიოდა. მრავალჭიდში გამარჯვებულს, როგორც უნივერსალურ ათლეტს, განსაკუთრებულ პატივს მიაგებდნენ. ამჟამად მრავალჭიდის ყველაზე გავრცელებული ფორმებია: 1. კაცთა მძლეოსნური ათჭიდი (რბენა 100, 400, 1500 მ, თარჯრბენი 110 მ, სიგრძეზე, სიმაღლეზე და ჭოკით ხტომა, ბადროს და შუბის ტყორცნა, ბირთვის კვრა) და ქალთა მძლეოსნური შვიდჭიდი (რბენა 200, 800 მ, თარჯრბენი 100 მ, სიგრძეზე და სიმაღლეზე ხტომა, ბადროს ტყორცნა, ბირთვის კვრა); 2. თანამედროვე ხუთჭიდი (ფარიკაობა, ტყვიის სროლა, ცხენოსნობა, ცურვა, რბენა); 3. ტანვარჯიშული მრავალჭიდი (ქალები: ბჯენითი ხტომა, ნაირსიმაღლის ორძელი, დვირი, თავისუფალი ვარჯიში; კაცები: თავისუფალი ვარჯიში, ტაიჭი, რგოლები, ბჯენითი ხტომა, ორძელი, ღერძი); 4. საციგურაო ოთხჭიდი (ქალები: 500, 1000, 1500, 3000 მ. კაცები: 500, 1000, 1500, 5000, 10000 მ); 5. ბიათლონი (თხილამურებით რბოლა, შაშხანით სროლა); 6. საცხენოსნო სამჭიდი (სამანეჟო სვლა, საველე გამოცდა, დაბრკოლებათა გადალახვა); 7. სათხილამურო ორჭიდი (თხილამურებით რბოლა, ტრამპლინიდან ხტომა); 8. სამთო-სათხილამურო კომბინაცია (სწრაფდაშვება, სლალომი); 9. მხატვრულტანვარჯიშული მრავალჭიდი (სახტუნებელი, რგოლი, გურზები, ბურთი, ლენტი) და ჯგუფური ორჭიდი (ვარჯიში ბურთით და შერეული საგნებით).
- ↑ წოდება ჩამოერთვა 1952 წლის 18 აგვისტოს (ბრძანება № 793); წოდება აღუდგა 1955 წლის 30 აგვისტოს (ბრძანება № 467).
- ↑ წოდება ჩამოერთვა 1952 წლის 2 სექტემბერს (ბრძანება № 808); წოდება აღუდგა 1953 წლის 7 სექტემბერს (ბრძანება № 340).
- ↑ წოდება ჩამოერთვა 1944 წელს; წოდება აღუდგა 1946 წლის 2 აგვისტოს (ბრძანება № 373). წოდება ხელმეორედ ჩამოერთვა 1946 წლის 22 ოქტომბერს (ბრძანება № 594); წოდება ხელმეორედ აღუდგა 1969 წლის 21 მარტს (ბრძანება № 327).
- ↑ წოდება ჩამოერთვა 1950 წლის 18 ნოემბერს (ბრძანება № 263с); წოდება აღუდგა 1991 წლის 30 იანვარს (ბრძანების ნომერი მითითებული არ არის).
- ↑ წოდება ჩამოერთვა 1952 წლის 2 სექტემბერს (ბრძანება № 808); წოდება აღუდგა 1959 წლის 7 სექტემბერს (ბრძანება № 340).
- ↑ წოდება ჩამოერთვა 1958 წლის 18 თებერვალს (ბრძანება № 53).
- ↑ წოდება ჩამოერთვა 1950 წლის 27 აგვისტოს (ბრძანება № 323).
- ↑ წოდება ჩამოერთვა (თარიღი და ბრძანების ნომერი მითითებული არ არის); წოდება აღუდგა 1958 წლის 1 თებერვალს (ბრძანება № 27; ნიშნის № 1169).
- ↑ წოდება ჩამოერთვა 1955 წლის 10 აპრილს (ბრძანება № 170); წოდება აღუდგა 1955 წლის 16 ივლისს (ბრძანება № 299).
- ↑ წოდება ჩამოერთვა 1941 წელს (ბრძანების ნომერი მითითებული არ არის); წოდება აღუდგა 1955 წლის 26 აპრილს (ბრძანება № 187; ნიშნის № 1025).
- ↑ წოდება ჩამოერთვა 1941 წელს (ბრძანების ნომერი მითითებული არ არის); წოდება აღუდგა 1955 წლის 26 აპრილს (ბრძანება № 187; ნიშნის № 1023).
- ↑ წოდება ჩამოერთვა 1941 წელს (ბრძანების ნომერი მითითებული არ არის); წოდება აღუდგა 1955 წლის 26 აპრილს (ბრძანება № 187; ნიშნის № 1024).
- ↑ წოდება ჩამოერთვა 1958 წლის 18 თებერვალს (ბრძანება № 53); წოდება აღუდგა 1967 წლის 5 ნოემბერს (ბრძანების ნომერი მითითებული არ არის; ნიშნის № 1683).
- ↑ წოდება ჩამოერთვა 1958 წლის 18 თებერვალს (ბრძანება № 53); წოდება აღუდგა 1991 წლის 30 ნოემბერს (ბრძანება № 67-H; ნიშნის № 4243).
- ↑ Вартанов Георгий Амазаспович (1913–1984), Тбилиси, "Спартак", с 1941 "Динамо". ЗМС 1948). Чемпион СССР !938-1940 в п/легк.в., судья ВК-1939. Разносторонний спортсмен. Занимался спортивной гимнастикой и выступал однократно в соревнованиях по программе мастеров спорта, но предпочтение отдавал боксу. Закончив выступления на ринге, работал тренером по боксу Груз. совета "Д".
- ↑ Заалишвили (Коган) Раиса Семеновна — Род. 1918, Одесса (Украина). Заслуженный мастер спорта. "Динамо", Тбилиси (Грузия). Чемпионка СССР в опорных прыжках (1945), в упражнениях на брусьях (1945) и перекладине (1944, 1946), серебряный призер в упражнениях на брусьях (1949), кольцах (1944) и перекладине (1948), бронзовый призер в многоборье (1945, 1947), в упражнениях на коне (1945) и кольцах (1945, 1950).
- ↑ Такайшвили Николай Ираклиевич — Род. 1916. Умер 1985, Тбилиси (Грузия). Заслуженный мастер спорта. "Динамо", Тбилиси. Чемпион СССР в упражнениях на кольцах (1948), брусьях (1946) и в опорных прыжках (1939), серебряный призер в многоборье (1947), в упражнениях на кольцах (1947) и в опорных прыжках (1947, 1951), бронзовый призер в упражнениях на кольцах (1946), брусьях (1948) и перекладине (1950).
- ↑ სურენ სერგოს ძე ოგანეზოვი (1909–1976) — საბჭოთა კალათბურთელი და კალათბურთის მწვრთნელი. საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატი (1948). საქართველოს სსრ დამსახურებული მწვრთნელი (1966). სათამაშო კარიერა თბილისის საბჭოთა ვაჭრობის მუშაკთა გუნდში დაიწყო (1924–1929). 1930 წლიდან თამაშობდა თბილისის „სტროიტელში“ (1930–1934). 1935 წლიდან ომის დაწყებამდე იყო თბილისის „დინამოს“ მოთამაშე (1935–1941). დიდი სამამულო ომის მონაწილე. 1944 წელს დაბრუნდა მოქმედი არმიიდან და თბილისის არმიის სპორტული კლუბის (ასკ თბილისი) გუნდში განაგრძო თამაში (1944–1949). მის შემადგენლობაში ორჯერ საბჭოთა კავშირის ჩემპიონი (1944, 1946) და ერთხელ საბჭოთა კავშირის ვიცე-ჩემპიონი (1945) გახდა. 1948 წელს მიენიჭა საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატის წოდება. სათამაშო კარიერის დასრულების შემდეგ თბილისის ერთ-ერთ ახალგაზრდულ სპორტულ სკოლაში კალათბურთის მწვრთნელად მუშაობდა.
- ↑ წოდება ჩამოერთვა (27.08.1950, ბრძანების № 323).
- ↑ Джорджадзе Александр Иванович (1913–1989) — род. 15.10.1913, Тбилиси (Грузия). Умер 25.10.1989, Тбилиси (Грузия). Заслуженный мастер спорта. Кандидат педагогических наук. "Динамо", Тбилиси (Грузия). Чемпион III Рабочей Олимпиады в командном первенстве (1937), бронзовый призер в многоборье (1937). Чемпион СССР в упражнениях на перекладине (1939, 1943, 1949), серебряный призер в упражнениях на кольцах (1945), бруьях (1939) и перекладине (1946), бронзовый призер в многоборье (1939) и в опорных прыжках (1939).
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 Когорта сильнейших и доблестных. olympic.ru. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2009-04-23. ციტირების თარიღი: 2022-02-19.
- ↑ ცვლილება შეტანილია სსრ კავშირის უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის 1983 წლის 21 სექტემბრის განკარგულებით „ჯანმრთელობის, ფიზიკური კულტურისა და სპორტის, სახალხო განათლებისა და კულტურის საკითხებთან დაკავშირებულ სსრ კავშირის ზოგიერთ საკანონმდებლო აქტში ცვლილებათა შეტანის შესახებ“ (გამოქვეყნდა: Ведомости Верховного Совета СССР. — 1983, № 39. — გვ. 583).
- ↑ ისინი პირველები იყვნენ // „ლელო“, 7 ნოემბერი, 1987, № 214 (9625), გვ. 2.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 Бурт, Валерий. „7 фактов о звании Заслуженного мастера спорта и его обладателях“. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-02-07. ციტირების თარიღი: 2022-05-09. ციტატა: „27 мая 1934 года ЦИК СССР принял постановление «Об установлении звания заслуженного мастера спорта», которое присваивалось «выдающимся мастерам — активным строителям советской физической культуры». Первыми лауреатами стали 22 спортсмена, фамилии которых опубликовала 17 июня того же года главная газета страны «Правда».“
- ↑ ჩქაროსნული ციგურაობა. nplg.gov.ge.
- ↑ ჩქაროსნული ციგურაობა. sok.ge. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2021-09-24. ციტირების თარიღი: 2024-06-06.
- ↑ ზამთრის ოლიმპიური სახეობები (ჩქაროსნული ციგურაობა).
- ↑ Яков Федорович Мельников. federacia.ru.
- ↑ Кудрявцев Константин Константинович // Выдающиеся вологжане: Биографические очерки. — Вологда: ВГПУ, издательство «Русь», 2005. — ISBN 5-87822-271-X
- ↑ ფედოტოვი გრიგორი (1916–1957). უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი.
- ↑ Владимир Пахомов. Мог ли Пеле стать ЗМС? // «Футбольный курьер». — 1993. — № 27 (28 июля — 3 августа). — С. 14—15.
- ↑ Футбол. Памятная дата... Блокадный Матч. Невский Спорт. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-02-12. ციტირების თარიღი: 2022-05-09.
- ↑ Аптекарь Михаил Лазаревич, Тяжёлая атлетика. Справочник, М.: «Физкультура и спорт», 1983. — გვ. 59. 416 გვ.
- ↑ Пахомов, Владимир., Мог ли Пеле стать ЗМС? // «Футбольный курьер», 28 ივლისი — 3 აგვისტო, 1993, № 27 (100), გვ. 14.
- ↑ Пахомов, Владимир., Мог ли Пеле стать ЗМС? // «Футбольный курьер», 28 ივლისი — 3 აგვისტო, 1993, № 27 (100), გვ. 15.
- ↑ Чемпионат СССР 1950. 30 июля. ЦДКА (Москва) 4–0 Локомотив (Москва). fc-dynamo.ru.
- ↑ Чемпионат СССР 1950. Локомотив (Москва). fc-dynamo.ru.
- ↑ Николаев, Эрнест., Гвардейцы футбола // «Футбол», 1995, № 6, გვ. 12—13.
- ↑ ფოროსტენკო, ი., სტარტზე არიან ავიატორები // „ლელო“, 9 ივნისი, 1968, № 112 (3596), გვ. 4.
- ↑ ბარჯაძე, გ., ცის ფეიერვერკი // „ლელო“, 6 მარტი, 1983, № 46 (7357), გვ. 2.
- ↑ თეოფილო, „მედალა ორო“ // „სარბიელი“, 26 დეკემბერი, 1998, № 238 (773), გვ. 10.
- ↑ ოლიმპიური წლის გაცილება // „ლელო“, 31 დეკემბერი, 1972, № 260 (4770), გვ. 3.
- ↑ Источники данных по количеству присвоений:
Заслуженный мастер спорта СССР // Энциклопедический словарь по физической культуре и спорту. — М.: «Физкультура и спорт», 1961. — Т. 1. — С. 298.
Спортивные звания — статья из Большой советской энциклопедии.
Союз Советских Социалистических Республик // Олимпийская энциклопедия. — М.: «Советская энциклопедия», 1980. — С. 330.
Мастер спорта // Советский энциклопедический словарь. — М.: «Советская энциклопедия», 1989. — ISBN 5-85270-001-0. — С. 781. - ↑ Петров, Юрий., Красная Площадь Агустина Гомеса // «Футбол», 26 ნოემბერი, 1995, № 48 (1850), გვ. 10–12.
- ↑ 11 футболистов, которых лишали «Заслуженного мастера спорта СССР»
- ↑ Александр Белов. spartak70.ru. Спортивное общество Спартак. ციტატა: „Один из игроков команды, мечтавший играть в стартовой пятерке и видевший в Белове основное препятствие к этому, решил его убрать чужими руками. Он «стукнул» куда следует о том, что в багаже Белова не предназначенные для провоза вещи, и знаменитого центрового задержали. По одной из версий эту провокацию специально подстроили чиновники из Спорткомитета, чтобы выбить знаменитого центрового из ленинградского «Спартака» и переманить его в Москву. На эту версию косвенно указывают некоторые факты. Например, такой: сразу после отчисления Белова из команды тот человек, который всучил ему злополучные иконы, настоятельно советовал переходить в ЦСКА, где ему сразу восстановят все звания и возьмут обратно в сборную.“
- ↑ Кузькин Виктор Григорьевич. Красная машина.
- ↑ ჟარმუხამედოვი დევისის წინააღმდეგ // „ლელო“, 25 დეკემბერი, 1972, № 256 (5546), გვ. 1.
- ↑ Николаев, Эрнест., Заслуженные мастера спорта // «Футбольный курьер», 02–09.02.1993, № 2 (75), გვ. 12.
- ↑ პროფკავშირების საკავშირო ნებაყოფლობითი ფიზკულტურულ-სპორტული საზოგადოება (რუს. Всесоюзное добровольное физкультурно-спортивное общество (ВДФСО) профсоюзов.)
- ↑ 31.00 31.01 31.02 31.03 31.04 31.05 31.06 31.07 31.08 31.09 31.10 Николаев, Эрнест., Футбола славные сыны. Заслуженные мастера спорта // «Футбольный курьер», 02–09.02.1993, № 2 (75), გვ. 12.
- ↑ Кузница футбола. Часть 1. Двадцатые годы. bogorodsk-noginsk.ru.
- ↑ გიორგი ავალიშვილი. საქ. ბიოგრაფ. ლექსიკონი.
- ↑ გიორგი ავალიშვილი. ბიოგრაფიული ლექსიკონი.
- ↑ Указ о награждении Орденом «Знак Почёта» Авалишвили Георгия Ивановича — заслуженного тренера СССР, гор. Тбилиси. Сборник указов Президиума Верховного Совета СССР о награждении орденами и медалями СССР, Июль 1957, № 27 (120). — С. 20.. Научно-практическая электронная библиотека «Наука права».
- ↑ 8th World Cup. Results (გვ. 7). sportsacrobatics.info.
- ↑ ლევან ახვლედიანი. ფოტომატიანე „ივერიელი“.
- ↑ ლევან ახვლედიანი. ბიოგრაფიული ლექსიკონი.
- ↑ საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულება (№ 271) ლ. ახვლედიანის ღირსების ორდენით დაჯილდოების შესახებ. matsne.gov.ge.
- ↑ 40.0 40.1 40.2 გურასაშვილი, ა. „„თუჯი ჩეი,“ ცის მბრძანებელო!“ (PDF). „ლელო“, № 118 (7178), გვ. 1.
- ↑ არჩილ ბაქრაძე. საქ. ბიოგრაფ. ლექსიკონი.
- ↑ არჩილ ბაქრაძე. ბიოგრაფიული ლექსიკონი.
- ↑ ბაქრაძე, თ. „არჩილ ბაქრაძე. წარსულის გახსენება“ (PDF). „ლელო“, № 68 (5358), გვ. 2.
- ↑ ასირ გალპერინი. საქ. ბიოგრაფ. ლექსიკონი.
- ↑ პავლე გუმაშიანი. ბიოგრაფიული ლექსიკონი.
- ↑ ბორის დიაჩკოვი. საქ. ბიოგრაფიული ლექსიკონი.
- ↑ ბორის დიაჩკოვი. ბიოგრაფიული ლექსიკონი.
- ↑ Дьячков Борис Михайлович // Большая олимпийская энциклопедия: В 2 т. / Автор-составитель В. Л. Штейнбах. — М.: Олимпия Пресс, 2006.
- ↑ სიძლიერის, ახალგაზრდობისა და სილამაზის დღესასწაული // „კომუნისტი“, 17 მაისი, 1941, № 114 (6119), გვ. 3.
- ↑ Дьячков Владимир Михайлович // Большая олимпийская энциклопедия: В 2 т. / Автор-составитель В. Л. Штейнбах. — М.: Олимпия Пресс, 2006.
- ↑ გიორგი ვართანოვი. ბიოგრაფიული ლექსიკონი.
- ↑ К. В. Градополов. Бокс. — М.: Физкультура и Спорт, 1951. — стр. 38-39.
- ↑ Вартанов Георгий Амазаспович. boxing.ru.
- ↑ რაისა ზაალიშვილი. ბიოგრაფიული ლექსიკონი.
- ↑ საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულება (№ 417) საქართველოს ვეტერანი სპორტსმენების საქართველოს ორდენებითა და მედლებით დაჯილდოების შესახებ. matsne.gov.ge. ციტატა: „საქართველოს სპორტული ტანვარჯიშის განვითარებასა და მის პოპულარიზაციაში შეტანილი დიდი წვლილისათვის, ნაყოფიერი პედაგოგიური და საზოგადოებრივი მოღვაწეობისათვის ვეტერანი სპორტსმენები დაჯილდოვდნენ საქართველოს ორდენებითა და მედლებით: რაისა ზაალიშვილი — ქ. თბილისის მერიის განათლების მთავარი სამმართველოს ოლიმპიური რეზერვის ტანვარჯიშის სპორტული სკოლის უფროსი მეთოდისტი, სპორტის დამსახურებული ოსტატი (ღირსების მედლით). 11 აგვისტო, 1997.“
- ↑ Заалишвили (Коган) Раиса Семеновна. gymnast.ru. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2009-12-26. ციტირების თარიღი: 2022-02-19.
- ↑ ნიკოლოზ თაყაიშვილი. ბიოგრაფიული ლექსიკონი.
- ↑ ნიკოლოზ თაყაიშვილი. ეროვნული ფოტომატიანე.
- ↑ Такайшвили Николай Ираклиевич. gymnast.ru. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2009-12-26. ციტირების თარიღი: 2022-02-19.
- ↑ 60.00 60.01 60.02 60.03 60.04 60.05 60.06 60.07 60.08 60.09 Футбола славные сыны. Заслуженные мастера спорта // «Футбольный курьер», 17–23.02.1993, № 4 (77), გვ. 12.
- ↑ ლევან ინწკირველი. საქ. ბიოგრაფ. ლექსიკონი.
- ↑ ლევან ინწკირველი. ბიოგრაფიული ლექსიკონი.
- ↑ დიმიტრი იოსელიანი. საქ. ბიოგრაფ. ლექსიკონი.
- ↑ დიმიტრი იოსელიანი. ბიოგრაფიული ლექსიკონი.
- ↑ დიმიტრი იოსელიანი. ფოტომატიანე „ივერიელი“.
- ↑ ისინი პირველები იყვნენ // „ლელო“, 7 ნოემბერი, 1987, № 214 (9625), გვ. 2.
- ↑ ვლადიმერ ისელიძე. საქ. ბიოგრაფ. ლექსიკონი.
- ↑ ვლადიმერ ისელიძე. ბიოგრაფიული ლექსიკონი.
- ↑ 69.00 69.01 69.02 69.03 69.04 69.05 69.06 69.07 69.08 69.09 69.10 69.11 69.12 Футбола славные сыны. Заслуженные мастера спорта // «Футбольный курьер», 10–16.02.1993, № 3 (76), გვ. 12.
- ↑ იოსებ კახიანი. საქ. ბიოგრაფ. ლექსიკონი.
- ↑ იოსებ კახიანი. ბიოგრაფიული ლექსიკონი.
- ↑ ისააკ კიზირია. ბიოგრაფიული ლექსიკონი.
- ↑ ისააკ კიზირია. ფოტომატიანე „ივერიელი“.
- ↑ ღია წერილი რედაქციას // „ლელო“, 29 ივლისი, 1964, № 148 (2511), გვ. 2.
- ↑ ალექსანდრე კილაძე. საქ. ბიოგრაფ. ლექსიკონი.
- ↑ ალექსანდრე კილაძე. ბიოგრაფიული ლექსიკონი.
- ↑ Киладзе, Александр Иванович. aztekium.pl. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-01-22. ციტირების თარიღი: 2023-09-09.
- ↑ გაიოზ კოპლატაძე. ეროვნული ფოტომატიანე.
- ↑ სპორტსმენების ჯგუფი (მარჯვნიდან მე-3: გაიოზ კოპლატაძე; მე-4: ივანე (ვანია) მერკური). ეროვნული ფოტომატიანე.
- ↑ ვახტანგ კუხიანიძე. ბიოგრაფიული ლექსიკონი.
- ↑ ვახტანგ მელიტონის ძე კუხიანიძე (1914–1985).
- ↑ Кукианидзе Вахтанг Мелитонович, змс (1951).
- ↑ „ლელო“, № 31 (837), გვ. 3. // 17.04.1955
- ↑ Указ о награждении Орденом «Знак Почёта» Кухианидзе Вахтанга Мелитоновича — заслуженного мастера спорта СССР, гор. Тбилиси. Сборник указов Президиума Верховного Совета СССР о награждении орденами и медалями СССР, Июль 1957, № 27 (120). — С. 23.. Naukaprava.ru. Научно-практическая электронная библиотека «Наука права».
- ↑ ნიკოლოზ მეიფარიანი. ფოტომატიანე „ივერიელი“.
- ↑ ნიკოლოზ მეიფარიანი — საქართველოს სახელმწიფო ფიზიკური კულტურის ინსტიტუტის ტანვარჯიშის კათედრის გამგე 1956–1966 წლებში, საქართველოს ფიზიკური კულტურის და სპორტის დამსახურებული მუშაკი, სპორტის დამსახურებული ოსტატი, დოცენტი. sportuni.ge.
- ↑ Минаев Михаил Петрович. dinamo-tbilisi.ru. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-01-24. ციტირების თარიღი: 2023-03-04.
- ↑ მიხეილ მინაევი. ბიოგრაფიული ლექსიკონი.
- ↑ Giorgi Mshvenieradze. Sports Reference. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-12-17. ციტირების თარიღი: 2022-02-19.
- ↑ Giorgi Mshvenieradze. Olympedia.
- ↑ Мшвениерадзе Георгий Петрович. infosport.ru.
- ↑ Мшвениерадзе Георгий Петрович. dynamo.su.
- ↑ ანდრო ნავასარდოვი. საქ. ბიოგრაფ. ლექსიკონი.
- ↑ ანდრო ნავასარდოვი. ბიოგრაფიული ლექსიკონი.
- ↑ როგორ მოიგო ანდრო ნავასარდოვმა ამიერკავკასიის პირველობა კრივში. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-01-19. ციტირების თარიღი: 2023-09-16.
- ↑ დიმიტრი ობოლაძე. საქ. ბიოგრაფ. ლექსიკონი.
- ↑ დიმიტრი ობოლაძე. ბიოგრაფიული ლექსიკონი.
- ↑ Оганезов, Сурен Сергеевич. aztekium.pl. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-01-22. ციტირების თარიღი: 2023-09-09.
- ↑ სურენ ოგანეზოვი. ბიოგრაფიული ლექსიკონი.
- ↑ 100.0 100.1 100.2 კალათბურთი. სპორტის სახეობის აღწერა. ქართული სპორტი. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-01-22. ციტატა: „1930-იანი წლების დასაწყისში საქართველოში რამდენიმე ძლიერი გუნდი იყო, რომელთა შემადგენლობაში გამოდიოდნენ ლევან ფალავანდიშვილი, ვლადიმერ და რობერტ მდივნები, ვახტანგ ციციშვილი, არჩილ წერეთელი, ლეონიდ ძეკონსკი, შალვა ყიასაშვილი, გიორგი ავალიშვილი, შალვა დიასამიძე, სურენ ოგანეზოვი და სხვები.“ ციტირების თარიღი: 2023-09-09.
- ↑ დიდების სათავეებთან // „ლელო“, 12 მაისი, 1968, № 92 (3576), გვ. 3.
- ↑ მამია ჟღენტი. ბიოგრაფიული ლექსიკონი.
- ↑ ძალოსნობა — მამია ჟღენტი. ქართული სპორტი.
- ↑ მამია ჟღენტი. ეროვნული ფოტომატიანე.
- ↑ „ლელო“, № 12 (818), გვ. 4. // 09.02.1955
- ↑ ლევან ფალავანდიშვილი. ბიოგრაფ. ლექსიკონი.
- ↑ საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულება (№ 719) ლ. ფალავანდიშვილის ღირსების ორდენით დაჯილდოების შესახებ. matsne.gov.ge.
- ↑ „ლელო“, № 60 (866), გვ. 3. // 27.07.1955
- ↑ ჭიჭიკო ფაჩულია. ბიოგრაფიული ლექსიკონი.
- ↑ ლევან ღუდუშაური. საქ. ბიოგრაფ. ლექსიკონი.
- ↑ ლევან ღუდუშაური. ბიოგრაფიული ლექსიკონი.
- ↑ ლევან ყანჩაველი. ბიოგრაფიული ლექსიკონი.
- ↑ გიორგი ჩიკვაიძე. საქ. ბიოგრაფ. ლექსიკონი.
- ↑ გიორგი ჩიკვაიძე. ბიოგრაფიული ლექსიკონი.
- ↑ ბედოშვილი, შ., გამოჩენილი ქართველი სპორტსმენები. დიმიტრი ვლადიმერის ძე ჩიკვაიძე // „ლელო“, 28 იანვარი, 1953, № 9 (608), გვ. 2.
- ↑ დავით ჩიკვაიძე — საქართველოს სახელმწიფო ფიზიკური კულტურის ინსტიტუტის ტანვარჯიშის კათედრის გამგე 1943–1955 წლებში, სპორტის დამსახურებული ოსტატი, დოცენტი. sportuni.ge.
- ↑ შალვა კონსტანტინეს ძე ჩიხლაძე (1912–1997). // ქართული სპორტი
- ↑ კობა წაქაძე. ბიოგრაფიული ლექსიკონი.
- ↑ კობა წაქაძე. Sports Reference.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-12-18. ციტირების თარიღი: 2023-02-05.
- ↑ Церетели, Арчил Николаевич. sport-strana.ru. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-01-22. ციტირების თარიღი: 2023-09-09.
- ↑ Церетели, Арчил Николаевич. aztekium.pl. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-01-22. ციტირების თარიღი: 2023-09-09.
- ↑ Церетели, Арчил Николаевич. podvignaroda.ru. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-01-22. ციტირების თარიღი: 2023-09-09.
- ↑ Церетели, Арчил Николаевич. Кто-это.рф. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-01-22. ციტირების თარიღი: 2024-06-06.
- ↑ აკაკი ხერგიანი. ფოტომატიანე „ივერიელი“.
- ↑ კარიერა ფრაზებში: რომან გიუტაშვილი. mygoals.ge. ციტატა: „…ჩემამდე ევერესტის მწვერვალთან ყველაზე ახლოს აკაკი ხერგიანი იყო. 1982 წლის ამბებს გიყვებით. მაშინ პირველი საბჭოთა ექსპედიცია მოეწყო და აკაკი იმდენად კარგ ფორმაში იყო, რომ საიერიშო ჯგუფშიც შეიყვანეს, მაგრამ მოგვიანებით ექსპედიციის ხელმძღვანელმა ევგენი ტამმა მისი პიკზე გაშვება გადაიფიქრა. რატომ მოხდა ასე, არ ვიცი, თუმცა ფაქტია, რომ ხერგიანი კინოკამერით ორჯერ ავიდა 8 ათას მეტრზე.“
- ↑ ალექსანდრე ჯორჯაძე. ბიოგრაფიული ლექსიკონი.
- ↑ Джорджадзе Александр Иванович. sportgymrus.ru.
- ↑ Джорджадзе Александр Иванович. gymnast.ru. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2009-10-26. ციტირების თარიღი: 2022-02-19.
- ↑ ძველი ფოტოსურათები მოგვითხრობენ. ალექსანდრე ჯორჯაძე, გიორგი ბაბილოძე და კოტე ზაალიშვილი // „ლელო“, 26 მაისი, 1964, № 102 (2465), გვ. 4.
- ↑ თაობათა ესტაფეტა // „ლელო“, 7 ნოემბერი, 1987, № 214 (9625), გვ. 3.
- ↑ იმ შორეულ ოცდაათიან წლებში // „ლელო“, 27 თებერვალი, 1986, № 41 (9132), გვ. 2.