ოქრო

ოქრო

79Au

196.97

4f14 5d10 6s1

ოქრო (ლათ. Aurum < aurora — „აისი“; ქიმიური სიმბოლო — ${\ce {Au}}$) — ელემენტთა პერიოდული სისტემის მეექვსე პერიოდის, მეთერთმეტე ჯგუფის (მოძველებული კლასიფიკაციით — პირველი ჯგუფის თანაური ქვეჯგუფის, Iბ) ქიმიური ელემენტი. მისი ატომური ნომერია — 79, ატომური მასა — 196.97, t_დნ — 1064.18 °C, t_დუღ — 2970 °C, სიმკვრივე — 19.3 გ/სმ³. რბილი და ძლიერპლასტიკური, მბზინვარე ლითონური ყვითელი ფერის მძიმე ლითონი. შედგება ერთი ¹⁹⁷Au მდგრადი იზოტოპისაგან. ოქროს უძველესი დროიდან იცნობდნენ ეგვიპტეში, მესოპოტამიაში, ინდოეთსა და ჩინეთში. იგი მოხსენიებულია ბიბლიაში, „ილიადაში“, „ოდისეაში“ და ძველი ლიტერატურის სხვა ძეგლებში.

ოქრო, ₇₉Au

ზოგადი თვისებები
მარტივი ნივთიერების ვიზუალური აღწერა	რბილი, მბზინვარე ლითონური ყვითელი ფერის ლითონი
სტანდ. ატომური წონა Ar°(Au)	196.966570±0.000004 196.97±0.01 (დამრგვალებული)
ოქრო პერიოდულ სისტემაში
წყალბადი ჰელიუმი ლითიუმი ბერილიუმი ბორი ნახშირბადი აზოტი ჟანგბადი ფთორი ნეონი ნატრიუმი მაგნიუმი ალუმინი სილიციუმი ფოსფორი გოგირდი ქლორი არგონი კალიუმი კალციუმი სკანდიუმი ტიტანი ვანადიუმი ქრომი მანგანუმი რკინა კობალტი ნიკელი სპილენძი თუთია გალიუმი გერმანიუმი დარიშხანი სელენი ბრომი კრიპტონი რუბიდიუმი სტრონციუმი იტრიუმი ცირკონიუმი ნიობიუმი მოლიბდენი ტექნეციუმი რუთენიუმი როდიუმი პალადიუმი ვერცხლი კადმიუმი ინდიუმი კალა სტიბიუმი ტელური იოდი ქსენონი ცეზიუმი ბარიუმი ლანთანი ცერიუმი პრაზეოდიმი ნეოდიმი პრომეთიუმი სამარიუმი ევროპიუმი გადოლინიუმი ტერბიუმი დისპროზიუმი ჰოლმიუმი ერბიუმი თულიუმი იტერბიუმი ლუტეციუმი ჰაფნიუმი ტანტალი ვოლფრამი რენიუმი ოსმიუმი ირიდიუმი პლატინა ოქრო ვერცხლისწყალი თალიუმი ტყვია ბისმუტი პოლონიუმი ასტატი რადონი ფრანციუმი რადიუმი აქტინიუმი თორიუმი პროტაქტინიუმი ურანი (ელემენტი) ნეპტუნიუმი პლუტონიუმი ამერიციუმი კიურიუმი ბერკელიუმი კალიფორნიუმი აინშტაინიუმი ფერმიუმი მენდელევიუმი ნობელიუმი ლოურენსიუმი რეზერფორდიუმი დუბნიუმი სიბორგიუმი ბორიუმი ჰასიუმი მეიტნერიუმი დარმშტადტიუმი რენტგენიუმი კოპერნიციუმი ნიჰონიუმი ფლეროვიუმი მოსკოვიუმი ლივერმორიუმი ტენესინი ოგანესონი Ag ↑ Au ↓ Rg პლატინა ← ოქრო → ვერცხლისწყალი
ატომური ნომერი (Z)	79
ჯგუფი	11
პერიოდი	6 პერიოდი
ბლოკი	d-ბლოკი
ელექტრონული კონფიგურაცია	[Xe] 4f14 5d10 6s1
ელექტრონი გარსზე	2, 8, 18, 32, 18, 1
ელემენტის ატომის სქემა
ფიზიკური თვისებები
აგრეგეგატული მდგომ. ნსპ-ში	მყარი სხეული
დნობის ტემპერატურა	1064.18 °C ​(1337.33 K, ​1947.52 °F)
დუღილის ტემპერატურა	2970 °C ​(3243 K, ​5378 °F)
სიმკვრივე (ო.ტ.)	19.30 გ/სმ3
სიმკვრივე (ლ.წ.)	17.31 გ/სმ3
დნობის კუთ. სითბო	12.55 კჯ/მოლი
აორთქ. კუთ. სითბო	342 კჯ/მოლი
მოლური თბოტევადობა	25.418 ჯ/(მოლი·K)
ნაჯერი ორთქლის წნევა P (პა) 1 10 100 1 k 10 k 100 k T (K)-ზე 1646 1814 2021 2281 2620 3078
ატომის თვისებები
ჟანგვის ხარისხი	−3, −2, −1, 0, +1, +2, +3, +5
ელექტროდული პოტენციალი	Au←Au−3 1.50 ვ Au←Au+ 1.70 ვ
ელექტრო­უარყოფითობა	პოლინგის სკალა: 2.54
იონიზაციის ენერგია	1: 890.1 კჯ/მოლ 2: 1980 კჯ/მოლ
ატომის რადიუსი	ემპირიული: 144 პმ
კოვალენტური რადიუსი (rcov)	136±6 პმ
იონური რადიუსი (rion)	(−3e) 185 (+1e) 137 პმ
ვან-დერ-ვალსის რადიუსი	166 პმ
მოლური მოცულობა	10.2 სმ3/მოლი
ოქროს სპექტრალური ზოლები
სხვა თვისებები
ბუნებაში გვხვდება	პირველადი ნუკლიდების სახით
მესრის სტრუქტურა	კუბური წახნაგცენტრირებული
მესრის პერიოდი	4.0781 Å
ბგერის სიჩქარე	2030 მ/წმ
22.14 მ/წმ (20 °C)
თერმული გაფართოება	14.2 µმ/(მ·K) 14.2 µმ/(მ·K) (25 °C)
ხვედრითი თბოტევადობა	25.39 ჯ/(K·მოლ)
თბოგამტარობა	318 ვტ/(მ·K)
კუთრი წინაღობა	22.14 ნომ·მ (20 °C)
მაგნეტიზმი	დიამაგნეტიკური
მაგნიტური ამთვისებლობა	3004720000000000000♠−28.0×10−6 სმ3/მოლ
სიმტკიცის ზღვარი	120 მპა
იუნგას მოდული	79 გპა
წანაცვლების მოდული	27 გპა
დრეკადობის მოდული	180 გპა
პუასონის კოეფიციენტი	0.4
მოოსის მეთოდი	2.5
ვიკერსის მეთოდი	188–216 მპა
ბრინელის მეთოდი	188–245 მპა
CAS ნომერი	7440-57-5
ისტორია
სახელწოდება მომდინარეობს	ლათინური სიტყვა aurum-იდან
აღმომჩენია	შუა აღმოსავლეთში (ძვ. წ. 6000-მდე)
ოქროს მთავარი იზოტოპები
იზო­ტოპი გავრცე­ლება­დობა ნახევ. დაშლა (t1/2) რადიო. დაშლა პრო­დუქტი 195Au სინთ 7002186010000000000♠186.01 დღ-ღ ε 195Pt 196Au სინთ 7000616500000000000♠6.165 დღ-ღ β+ 196Pt β− 196Hg 197Au 100% სტაბილური 198Au სინთ 7000269464000000000♠2.69464 დღ-ღ β− 198Hg 199Au სინთ 7000313900000000000♠3.139 დღ-ღ β− 199Hg
ოქრო ვიკისაწყობში •

ალქიმიკოსები ოქროს თვლიდნენ „ლითონთა მეფედ“ და აღნიშნავდნენ მას მზის სიმბოლოთი. არაკეთილშობილი ლითონებისაგან ოქროს მიღება მათ ალქიმიის ძირითად ამოცანად მიაჩნდათ. ლითოსფეროში ოქროს საშუალო შემცველობაა მასის მიხედვით 4,3·10^-7%. მადნებში ოქრო ძირითადად თვითნაბადი სახითაა. იგი იშვიათად წარმოქმნის მინერალებს სელენთან, ტელურთან, სტიბიუმთან, ბისმუთთან. ბიოსფეროში ოქრო მიგრაციას განიცდის. 1 ლიტრი ზღვისა და მდინარის წყალი ≈4·10^-9 გრამ ოქროს, ხოლო იქ სადაც ოქროს მადნებია ნაპოვნი, მიწისქვეშა წყლები ≈10^-6 გრამ ოქროს შეიცავს.

ნაერთებში ოქრო 1 და 3-ვალენტოვანია (ცნობილია ოქროს 2-ვალენტოვანი კომპლექსნაერთებიც). არალითონებთან (ჰალოგენების გარდა) ოქრო არ ურთიერთქმედებს. ჰალოგენებთან წარმოქმნის ჰალოგენიდებს, მაგ., ${\ce {2Au+3Cl2=2AuCl3}}$. ოქრო იხსნება თეზაფში და წარმოქმნის ${\ce {H[AuCl4]}}$. იხსნება აგრეთვე ნატრიუმ- (ან კალიუმ-) ციანიდის წყალხსნარში და წარმოქმნის ნატრიუმციანაურატს ${\ce {Na[Au(CN)2]}}$. ეს რეაქცია აღმოაჩინა პ. ბაგრატიონმა 1843 წელს. ამ აღმოჩენას დიდი მნიშვნელობა აქვს, რადგან დაციანების მეთოდის გამოყენებისას ოქროს შემცველი მადნებისაგან ოქრო მთლიანად გამოიყოფა. ნაერთებიდან ოქრო ადვილად აღდგება ლითონურ მდგომარეობამდე. ${\ce {AuCl3}}$ მიიღება ქლორის მოქმედებით ოქროს ფხვნილზე ან ოქროს თხელ ფურცლებზე (ტემპერატურა 200 °C). ${\ce {AuCl3}}$-ის წითელი ნემსები წყალთან წარმოქმნის მოყავისფრო-მოწითალო კომპლექსურ მჟავას ხსნარს:${\ce {AuCl3+H2O=H2[AuOCl3]}}$. ${\ce {AuCl3}}$-ის ხსნარიდან მწვავე ტუტით გამოილექება ამფოტერული მოყვითალო-მოყავისფრო ოქროს (III) ჰიდროჟანგი ${\ce {Au(OH)3}}$, რომელშიც სჭარბობს მჟავას თვისებები, ამის გამო მას ოქრომჟავას, ხოლო მის მარილებს აურატებს (III) უწოდებენ. ოქროს ჰიდროჟანგი გახურებისას გარდაიქმნება ოქსიდად ${\ce {Au2O3}}$, რომელიც 220 °C უფრო მაღალ ტემპერატურაზე გახურებისას იშლება: ${\ce {2Au2O3=4Au+3O2}}$. კალის (II) ქლორიდით ოქროს მარილების აღდგენისას ${\ce {2AuCl3+3SnCl2=3SnCl4+2Au}}$ მიიღება მდგრადი მეწამული ფერის ოქროს კოლოიდური ხსნარი. ამ რეაქციას იყენებენ ანალიზურ ქიმიაში ოქროს აღმოსაჩენად. ოქროს შემცველობას შენადნობებში გამოსახავენ სინჯით.

ქიმიური თვალსაზრისით ოქრო გარდამავალი ლითონია, რომელიც ამჟღავნებს სხვადასხვა ვალენტობას განსხვავებულ სიტუაციებში. სუფთა ოქრო ნაკლებად რეაქტიურია, თუმცა რეაქციაში შედის სამეფო არაყთან (მჟავების კომბინაცია), მაგრამ არა ცალკეულ მჟავებთან ან ციანიდის სხვადასხვა ტუტეებთან. ოქრო იხსნება ვერცხლისწყალში და წარმოქმნის ამალგამას ფენებს, თუმცა მასთან რეაქციაში არ შედის. ოქრო მდგრადია ასევე აზოტმჟავის მიმართ, რომელიც შლის ვერცხლსა და სხვა ძირითად ლითონებს. აზოტმჟავა გამოიყენება ნივთებში ოქროს არსებობის დასადასტურებლად, საიდანაც წარმოშობილია სასაუბრო ტერმინი „მჟავური ტესტი“.

ხელოვნებაში ოქროს უძველესი დროიდან იყენებენ. იგი ადვილად დასამუშავებეილი ლითონია. ოქროსგან ამზადებენ სხვადასხვა დანიშნულების საიუველირო ნაწარმს, ხატებს, იყენებენ აგრეთვე სევადის, მინანქრის, ძვირფასი და ხელოვნური ქვების ფონად, ფილიგრანული ნაკეთობისა და მოოქროვებისათვის. ოქრო გვხვდება თვითნაბადი სახით ქვებსა და ალუვიონებში. წმინდა ოქროს კაშკაშა ყვითელი ფერი და ელვარება აქვს და ტრადიციულად ითვლება მომხიბვლელად, რასაც იგი აღწევს კოროზიისადმი მდგრადობით ჰაერსა თუ წყალში. ოქრო მიჩნეულია სიმდიდრის სიმბოლოდ და დაგროვების ობიექტია. იგი საყოველთაო ეკვივალენტის ფუნქციასაც ასრულებს. როგორც ფულად საქონელს მასაც გააჩნია საუკეთესო ფიზიკური და ქიმიური თვისებები: ერთგვაროვნება, გაყოფადობა, პორტატიულობა (მცირე მასა და მოცულობა და დიდი ღირებულება) და სხვ. ოქროს სტანდარტები განსაზღვრავს მონეტარული პოლიტიკის საფუძვლებს. ოქროს მრავალგვარი სიმბოლური და იდეოლოგიური დატვირთვაც აქვს.

თუმცა ოქრო პირველადად გამოიყენება დაგროვების ობიექტად, მაგრამ მან პოვა მრავალი ინდუსტრიული დანიშნულებაც: სტომატოლოგიასა და ელექტრობაში. ოქრომ ამას მიაღწია ოქსიდური კოროზიისადმი თავისი მდგრადობით და შესანიშნავი ელექტროგამტარობით.

2009 წლის მონაცემებით სულ 165 000 ტონა ოქრო იქნა დაფლული კაცობრიობის ისტორიის მანძილზე, უხეშად რომ ვთქვათ, 5.3 მილიარდი ტროას უნციის ეკვივალენტი ან, მოცულობის თვალსაზრისით, დაახლოებით 8500 კუბური მეტრი.

ფიზიკური თვისებები

სუფთა ოქრო — ყვითელი ფერის რბილი ლითონია. მოწითალო ელფერი ოქროს ზოგ ნაკეთობას აძლევს, (მაგალითად, მონეტებს) სხვა ლითონების შერევა, კერძოდ კი სპილენძის. ოქროს თხელი ფირი, ფურცელი შუქის გავლისას მწვანე ფერისაა. ოქროს გააჩნია ძალიან მაღალი თბოგამტარობა და დაბალი ელექტრო წინააღმდეგობა.

ოქრო - ძალიან მძიმე ლითონია: სუფთა ოქროს სიმკვრივე ტოლია 19621 კგ/მ³ (სუფთა ოქროს ბურთი (სფერო) რომლის დიამეტრია 46 მმ იწონის - 1 კგ). ლიტრიანი ქილა, ავსებული ოქროს ქვიშით იწონის მიახლოებით 16 კგ.

ოქრო ძალიან კარგი ჭედადი და წელვადი ლითონია. 1 გრამი ოქროს ნაჭერიდან შეიძლება მივიღოთ მავთული რომლის სიგრძე იქნება 3 კილომეტრი ან დავამზადოთ კილიტა (ფოლგა), რომელიც 500-ჯერ მწვრილია ვიდრე ადამიანის თმის ღერი (0,1 მკმ). სწორედ ასეთი თხელი კილიტა უშვებს შუქის სხივს რომელიც მწვანე ფერს აძლევს მას. სუფთა ოქროს სირბილე ისეთი დიდია რომ, მისი გაჩხაპნა ფრჩილითაც შეიძლება. ამიტომაც ოქრომჭედლობაში გამოიყენება მისი სპილენძთან ან ვერცხლთან შენადნობები. ასეთი შენადნობების შემადგენლობა განისაზღვრება სინჯით, რომელიც მიუთითებს 1000 წილ შენადნობში - ოქროს წონითი წილის რიცხვს (ყოფილი საბჭოთა კავშირის ქვეყნებში მიღებული პრაქტიკა). ქიმიურად სუფთა წმინდა ოქროს სინჯია 999,9 — მას ასევე უწოდებენ „ბანკის“ ოქროს, რადგან ასეთი ოქროსაგან ამზადებენ ზოდებს.

ქიმიური თვისებები

ოქრო — ყველაზე ინერტული ლითონია, რომელიც ლითონთა აქტივობის მწკრივში ყველა ლითონზე მარჯვნივ დგას, ნორმალური პირობების დროს ის არ ურთიერთქმედებს უმრავლეს მჟავეებთან და არ წარმოქმნის ოქსიდებს, რის გამოც ის განეკუთვნება კეთილშობილ ლითონებს, ჩვეულებრივ ლითონებისაგან განსხვავებით, რომლებიც ადვილად იშლებიან გარე სამყაროს ზემოქმედებით. შემდეგ იქნა აღმოჩენილი მისი სამეფო არაყში გახსნის თვისება, რამაც შეარყია მისი ინერტულობის შესახებ დაჯერებულობა.

ოქროს ყველაზე მდგრადი დაჟანგვის ხარისხი შენაერთებში არის +3, ამ დაჟანგვის ხარისხში ის ადვილად წარმოქმნის ერთ მუხტიან ანიონებთან (F⁻, Cl⁻. CN⁻) მდგრად ბრტყელ კვადრატულ კომლექსებს [AuX₄]⁻. ნაერთებში შედარებით მდგრადია ასევე +1 დაჟანგვის ხარისხით, რომელიც იძლევა კომპლექსებს [AuX₂]⁻. დიდი ხნის განმავლობაში ითვლებოდა რომ, +3 - ოქროს ყველაზე მაღალი დასაშვები დაჟანგვის ხარისხია, მაგრამ, კრიპტონის დიფტორიდის გამოყენებით შესაძლებელი გახდა მიღებულიყო ნაერთი Au⁺⁵ (AuF₅ ფტორიდი, [AuF₆]⁻ - კომლექსის მარილი). ოქროს (V) ნაერთები მხოლოდ ფტორთან არის სტაბილური და წარმოადგენენ უძლიერეს დამჟანგავებს.

ოქროს დაჟანგვის ხარისხი +2, ნივთიერებებში სადაც ფორმალურად ის 2-ის ტოლია არ ახასიათებს, ნახევარი ოქრო როგორც წესი დაჟანგულია როგორც +1, ხოლო ნახევარი — როგორც +3, მაგალითად, ოქროს (II) სულფატის AuSO₄ სწორი იონური ფორმულა იქნება არა Au²⁺(SO₄)²⁻, არამედ Au¹⁺Au³⁺(SO₄)²⁻₂. ახლახან აღმოჩენილია კომპლექსები სადაც ოქროს დაჟანგვის ხარისხი მაინც +2-ია.

არსებობს ოქროს ნაერთები დაჟანგვის ხარისხით −1. მაგალითად CsAu (ცეზიუმის აურიდი) Na₃Au (ნატრიუმის აურიდი) . ეს შენაერთები იწოდებიან აურიდებად.

სუფთა მჟავეებში ოქრო იხსნება მხოლოდ ცხელ კონცენტრირებულ სელენის მჟავაში:

2Au + 6H₂SeO₄ = Au₂(SeO₄)₃ + 3H₂SeO₃ + 3H₂O

ოქრო შედარებით ადვილად რეაგირებს ჟანგბადთან და სხვა დამჟანგავებთან კომპლექს წარმომქმნელებთან. ციანიდების წყლის ხსნარებში ჟანგბადთან მიწვდომილობის პირობებში, ოქრო იხსნება, და წარმოქმნის ციანოაურატებს:

4Au + 8CN⁻ + 2H₂O + O₂ → 4[Au(CN)₂]⁻ + 4 OH⁻

ციანოაურატები ადვილად ღდგებიან სუფთა ოქრომდე:

2Na[Au(CN)₂] + Zn = Na₂[Zn(CN)₄] + 2Au

ქლორთან რეაქციის შემთხვევაში კომპლექსო წარმომქმნელობის შესაძლებლობა მნივშვნელოვნად აადვილებს რეაქციის მიმდინარეობას: თუ კი მშრალ ქლორთან ოქრო რეაგირებს ~200 °C ტემპერატურისას, ოქროს (III) ქლორიდის წარმოქმნით, კონცენტრირებული მარილმჟავის და აზოტმჟავის (სამეფო არაყი) ხსნარებში ოქრო იხსნება ქლორაურატ-იონის წარმოქმნით ოთახის ტემპერატურის პირობებში:

2Au + 3Cl₂ + 2Cl⁻ → 2[AuCl₄]⁻

ოქრო ადვილად რეაგირებს თხევად ბრომთან და მის წყლის და ორგანულ გამხსნელების ხსნარებთან, AuBr₃ წარმოქმნით.

ფთორთან ოქრო რეაგირებს ტემპერატურის ინტერვალში 300−400 °C, უფრო დაბალ ტემპერატურაზე რეაქცია არ მიდის, ხოლო უფრო მაღალ ტემპერატურაზე ოქროს ფტორიდები იშლებიან.

ოქრო ასევე იხსნება ვერცხლისწყალში, და ფაქტობრივად წარმოქმნის ადვილად დნობად შენადნობს (ამალგამას).

ფიზიოლოგიური ზემოქმედება

ოქროს ზოგიერთი ნაერთი ტოქსიკურია, გროვდებიან თირკმლებში, ღვიძლში, ელენთაში და ჰიპოტალამუსში, რასაც შეუძლია ორგანიზმული დაავადებები გამოიწვიოს, დერმატიტებიც სტომატიტიც და ტრომბოციტოპენიაც. ოქროს ორგანული ნაერთები (პრეპარატები კრიზანოლი და აურანოფინი) გამოიყენება მედიცინაში აუტოიმუნური დაავადებების სამკურნალოდ, კერძოდ კი რევმატოიდური არტრიტის.

ოქროს გეოქიმია

ოქროს შემცველობა დედამიწის ქერქში ძალიან მცირეა — 0,5÷5 მკგ/კგ, მაგრამ ადგილმდებარეობა და მონაკვეთები, მკვეთრად გამდიდრებულია ლითონით, საკმაოდ მრავლად. ოქროს წყალიც შეიცავს. 1 ლ ზღვის და მდინარის წყალს მოაქვს დაახლოებით 4×10⁻⁹ გ ოქრო, რაც შეესაბამება 4 კილოგრამ ოქროს 1 კუბურ კილომეტრ წყალში.

ოქროს მადნიანი საბადოები წარმოიქმნება უპირატესად გრანიტოიდების განვითარების რაიონებში, მათი მცირე რაოდენობა ასოცირდება ძირითად და ულტრაძირითად ქანებად. ოქრო სამრეწველო კონცენტრაციას წარმოქმნის პოსტმაგმატიკურ, მთავარწილად ჰიდროთერმულ, საბადოებში. ეგზოგენურ პირობებში ნახვადი ოქრო წარმოადგენს ძალიან მდგრად ელემენტს და ადვილად გროვდება. მაგრამ სუბმიკროსკოპული ოქრო, რომელიც შედის სულფიდების შემადგენლობაში, სულფიდების ჟანგვის დროს იძენს ჟანგვის ზონაში მიგრირების შესაძლებლობას. ამის შედეგად ზოგჯერ ოქრო გროვება მეორადი სულფიდურ ზონაში, მაგრამ მისი მაქსიმალური კონცენტრაცია დაკავშირებულია დაჟანგვის ზონის დაგროვებასთან, სადაც ის ასოცირდება რკინისა და მანგანუმის ჰიდროჟანგებთან. ოქროს მიგრაცია სულფიდური საბადოების დაჟანგვის ზონებში, მიმდინარეობს ბრომისტული და იოდისტური ნაერთების მსგავსად იონურ ფორმებში.

ბუნებაში ცნობილია 15 ოქროს შემცველი მინერალი:

• თვითნაბადი ოქრო ვერცხლის, სპილენძის და სხვა მინარევით,
• ელექტრუმი - Au და 25 — 45 % Ag;
• პორპესიტი AuPd;
• სპილენძიანი ოქრო,
• ბისმუტოაურიტი (Au, Bi);
• როდიუმიანი ოქრო, ირიდიუმიანი ოქრო, პლატინისტური ოქრო. დანარჩენი მინერალები წარმოდგენილია ოქროს ტელურიდებით:
• კალავერიტი AuTe₂,
• კრენერიტი AuTe₂,
• სილვანიტი AuAgTe₄,
• პეტციტი Ag₃AuTe₂,
• მუტმანიტი (Ag, Au)Te,
• მონტბრეიიტი Au₂Te₃,
• ნაგიაგიტი Pb₅AuSbTe₃S₆.

ოქროსათვის დამახასიათებელია თვითნაბადი ფორმა. სხვა მის ფორმებს შორის აღნიშვნის ღირსია ელექტრუმი, ოქროსა და ვერცხლის შენადნობი, რომელსაც მომწვანო ელფერი დაჰკრავს და შედარებით ადვილად იშლება წყლით გადატანისას. ქანებში ოქრო ჩვეულებრივ გაბნეულია ატომარულ დონეზე. საბადოებში ის შედის სულფიდების და არსენიდების შემადგენლობაში.

განასხვავებენ ოქროს მეორად საბადოებს, ქვიშრობები, სადაც ის ხვდება მადნეულიანი საბადოების დაშლით და კომპლექსურ მადნიანი საბადოები, სადაც ოქროს მიიღებენ როგორც თანმიმავალ კომპონენტს.

ოქროს მოპოვება

ადამიანი ოქროს უხსოვარი დროიდან მოიპოვებს. ოქროს უკვე კაცობრიობა V ს. ჩ.წ.ა. ნეოლითის ხანაში გამოიყენებდა, თვითნაბადი ოქროს გავრცელების წყალობით. არქეოლოგების ვარაუდით ოქროს სისტემური მოპოვება დაიწყეს ახლო აღმოსავლეთში, საიდანაც ოქროს სამკაულები მიეწოდებოდა, კერძოდ, ეგვიპტეს. სწორედ ეგვიპტეში დედოფალი ზერისა და ერთ-ერთი დედოფლის პუ-აბი ურის (შუმერების ცივილიზაცია) სამაროვნებში ნაპოვნი იქნა ყველაზე ადრეული პირველი ოქროს სამკაულები, დათარიღებული III ათ. წ. ჩ.წ.ა.

კაცობრიობის მთელი ისტორიის განმავლობაში მოპოვებულ იქნა დაახლოებით 140 ათასი ტ. ოქრო (ეს ოქრო ერთად რომ შეგვედნო მივიღებდით კუბს რომლის გვერდის სიგრძე იქნებოდა 19 მ).

2007 წ. მოპოვებულ იქნა 2,38 ათასი ტ. ოქრო, 2008 წ. — 2,33 ათასი ტ. მოპოვების ლიდერები არიან:

•  ჩინეთი(2007 წ. მოიპოვა 275 ტ, ხოლო 2008 წ. — 295 ტ),
•  სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა (252/250),
•  აშშ (238/230),
•  ავსტრალია (246/225),
•  პერუ (170/175),
•  რუსეთი (157/165),
•  კანადა (101/100),
•  ინდონეზია (118/90),
•  უზბეკეთი (85/85),
•  განა (84/84),
•  პაპუა-ახალი გვინეა (65/65),
•  ჩილე (42/42),
•  მექსიკა (39/41),
•  ბრაზილია (40/40).

მსოფლიოს გამოკვლეული ოქროს მარაგი შეფასებულია 100 ათას ტ.

2009 წ. სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკამ (სარ) დატოვა ლიდერთა სამუული ოქროს მოპოვებაში. პირველი ადგილი კი, როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, ჩინეთს უჭირავს (314 ტ), შემდეგ მოდის ავსტრალია (227 ტ), და აშშ (216 ტ).

მიღება

თვითნაბადი ოქრო

ოქროს მოპოვებისას გამოიყენება მისი როგორც ქიმიური ასევე ფიზიკური თვისებები: ბუნებაში თვითნაბად მდგომარეობაში არსებობა, მხოლოდ რამდენიმე ნივთიერებასთან (ვერცხლისწყალი, ციანიდები) რეაგირების უნარი. თანამედროვე ტექნოლოგიების განვითარების პირობებში უფრო პოპულარული ხდება მოპოვების ქიმიური ხერხი.

გამორეცხვა

გამორეცხვის მეთოდი ეფუძნება ოქროს მაღალ სიმკვრივეს, რის გამოც წყლის ჭავლში მინერალები რომელთა სიმკვრივე ნაკლებია ვიდრე ოქროსი (ასეთი კი დედამიწის ქერქის თითქმის ყველა მინერალია) გამოირეცხებიან, და ლითონი კოცენტრირდება მძიმე ფრაქციაში, ქვიშაში რომელიც შედგება მაღალი სიმკვრივის მქონე მინერალებისაგან. მცირე მოცულობით ხელითაცაა შესაძლებელი, გამოსარეცხი ხონჩის მეშვეობით. ეს მეთოდი უძველესი დროიდან გამოიყენებოდა. ამ მეთოდის ფართოდ გამოყენება კოლხეთის სამეფოშიც დადასტურებული და ასახულია ოქროს საწმისის ლეგენდაში, ბერძნები კოლხეთის სამეფოს ოქრომრავალ ქვეყანად მოიხსენიებენ, და გამოსარეცხი ხონჩის მაგივრობას აქ ცხვრის ტყავი წევდა. მათ მდინარეებში წყობდნენ და ოქროს ქვიშა ტყავის ბეწვში ილექებოდა. ეს მეთოდი და ხერხი ახლაც გამოიყენება პატარა ოქროს ქვიშრობი საბადოებისას, მაგრამ ის ძირითადად გამოიყენება - ოქროს, ალმასის, და სხვა ძვირფასი ლითონების საბადოების ძიებისას.

გამორეცხვის მეთოდი გამოიყენება მსხვილი ქვიშრობი საბადოების დამუშავებისას, მაგრამ ამ დროს გამოიყენება სპეციალური ტექნიკური საშუალებები: დრაგები და გამოსარეცხი დანადგარები. ბოლოს მიღებული მძიმე ქვიშა, ოქროს გარდა, შეიცავს სხვა მრავალ მკვრივ მინერალებს და ლითონი იქიდან მიიღება, მაგალითად, ამალგამაციის გზით.

გამორეცხვის მეთოდით მუშავდება ყველა ოქროს ქვიშრობი საბადოები, შეზღუდულად გამოიყენება ძირეულ საბადოებში. ამისათვის ქანებს ჯერ ამტვრევენ აქუცმაცებენ და შემდეგ ხდება მათი გამორეცხვა. ეს მეთოდი ვერ იქნება გამოყენებული საბადოებში დაფანტული ოქროთი, სადაც ის მტვერივით მწვრილია და ცალკე კრისტალად არ გამოიყოფა და ქანების დაქუცმაცებისა და გამორეცხვისას ის წყალს მიჰყვება. გამორეცხვისას იკარგება მწვრილი ოქრო, რომელიც ადვილად ჩაირეცხება, ზოგჯერ კი მოზრდილი თვითნაბადი ოქროც კი, რომლის ჰიდრავლიკური მოზრდილობა არ აძლევს შესაძლებლობას დაილექოს უჯრედებში. ამიტომაც აუცილებლად უთვალთვალებენ მსხვილ ნატეხებს რომელიც შეიძლება ოქროც იყოს!

ეს მეთოდი ძალიან იაფია რადგან არ საჭიროებს ძვირადღირებული ქარხნების მშენებლობას. ეკონომიკურად რენტაბელურია ქვიშრობების დამუშავება რომლებშიც ოქროს შემცველობა არის 0,1 გ - 1 კუბურ მეტრ დაქუცმაცებულ ქანეში, რაც ღირებულებაში 2010 წლისათვის შეესაბამება 3$ - 1 კუბური მეტრი ქანისათვის.

ამალგამაცია

ამალგამაციის მეთოდი დაფუძნებულია ვერცხლისწყლის უნარზე შექმნას შენადნობები — ამალგამები სხვადასხვა ლითონებთან, მათ შორის ოქროსთან. ამ მეთოდისას დანამულ დაქუცმაცებულ ქანს ურევდნენ ვერცხლისწყალს და აწარმოებენ ფქვას წისქვილებში. ოქროს ამალგამას (და თანმიმდევარ ლითონებს) მიღებული ხენჯიდან იღებენ გამორეცხვის მეშვეობით, რის შემდეგაც ვერცხლისწყალს აცილებდნენ შეგროვილი ამალგამიდან და გამოიყენებოდა მეორედ. ამალგამაციის მეთოდი ცნობილია ძვ. წ. I საუკუნიდან და ყველაზე დიდი გამოყენება ჰპოვა ესპანეთის ამერიკულ კოლონიებში XVI საუკუნის დასაწყისიდან: ეს შესაძლებელი გახდა ესპანეთში არსებული უდიდესი ვერცხლისწყლის საბადოს ალმადენის დამსახურებით. უფრო გვიან გამოიყენებოდა გარე ამალგამაციის მეთოდი, როდესაც დაქუცმაცებული ოქროს შემცველი ქანების გამორეცხვისას უშვებენ გამამდიდრებელ სპილენძის ფურცლებით მოჭედილ და ვერცხლისწყლის თხელი ფენით დაფარულ რაბებში. ამალგამაციის მეთოდი გამოიყენება მხოლოდ ისედ საბადოებში სადაც ოქროს მაღალი შემცველობაა. ახლა ეს მეთოდი ძალიან იშვიათად გამოიყენება, უმთავრესად აფრიკასა და სამხრეთ ამერიკაში არაკანონიური მოპოვებისას.

ციანირება

ოქრო იხსნება ციანიდმჟავაში და მის მარილებში, სწორედ ამ თვისებამ ჰპოვა გამოყენება ოქროს მოპოვების მთელ რიგ მეთოდებში რომელსაც მადნის ციანირება ეწოდება.

ციანირების მეთოდი დაფუძნებულია ოქროს რეაქციაზე ციანიდებთან ჰაერის ჟანგბადის არსებობის პირობებში: დაქუცმაცებული ოქროს შემცველი ქანები მუშავდება გაზავებული (0,3-0,03 %) ნატრიუმის ციანიდის ხსნარით, ოქრო წარმოქმნილი ნატრიუმის ციანოაურატის ხსნარიდან Na[Au(CN)₂] გარს ერტყმის ან თუთიას მტვერი, ან სპეციალურ იონოცვალებად ფისებზე.

ციანირების მეთოდი თავდაპირველად გამოიყენებოდა დიდ ქარხნებში, სადაც ქანები ქუცმაცდებიდა და ციანირება მიმდინარეობდა სპეციალურ როფებში. მაგრამ ტექნოლოგიების განვითარებამ გამოიწვია ახალი მეთოდის გაჩენა - რომელიც შემდეგში მდგომარეობდა: ამზადებენ წყალგაუმტარ მოედანს ფართობს, მასზე ყრიან დაფქვილ მადანს და მას რწყავენ ციანიდების ხსნარებით, რომელიც მადნის მთელ სისქეზე იჟონება და ხსნის ოქროს. ამის შემდეგ ის შედის სპეციალურ სორბციულ (შთანმთქმელ) კოლონებში, სადაც ოქრო მას გარს ერტყმის ხოლო რეგენერირებული ხსნარი კვლავ უბრუნდება გროვას.

ციანირების მეთოდი შეზღუდულია მადნის მინერალური შემადგენლობით, ის არ გამოიყენება, თუ მადანი დიდი რაოდენობით შეიცავს სუკფიდებს ან არსენიდებს, რადგანაც ციანიდები ამ მინერალებთან რეაგირებენ. ამიტომაც ციანიდირებით მუშავდება მცირე სულფიდური მადნები ან მადნები დაჟანგვის ზონიდან, სადაც სულფიდები და არსენიდები დაჟანგულნი არიან ატმოსფერული ჟანგბადით.

სულფიდური მადნებიდან ოქროს ამოღებისათვის გამოიყენება რთული მრავალეტაპური ტექნოლოგიები. საბადოდან მიღებულ ოქროს აქვს ბევრი მინარევები, ამიტომაც მიმდინარეობს მაღალი გაწმენდის სპეციალური პროცესები, რომელიც წარმოებს ოქროს აფინაჟის ქარხნებში.

რეგენერაცია

მიმდინარეობს ტუტის 10 %-იანი ხსნარის მოქმედებით ოქროს მარილების ხსნარებზე, აფონაჟური ოქროს დალექვით ცხელი ჰიდროქსიდის ხსნარის ალუმინზე.

გამოყენება

ახლა მსოფლიოში არსებული ოქრო განაწილებულია შემდეგნაირად: მიახლოებით 10 % — სამრეწველო ნაწარმში, დანარჩენი კი იყოფა დაახლოებით ნახევარ ნახევარზე ცენტრალიზებულ მარაგსა (ძირითადად სტანდარტული ქიმიურად სუფთა ოქროს ზოდების სახით), და კერძო პირთა საკუთრების კერძოდ კი ზოდებისა და საიუველირო ნაკეთობების სახით.

როგორც ინვესტირების ობიექტი

2005 წ. რიკ მუნარიცმა (Rick Munarriz) დასვა კითხვა: სად ეწარმოებინა სარფიანი ინვესტირება — საძიებო სისტემა Google-ში ან ოქროში. იმ დროისათვის ბირჟაზე მათი ღირებულება ერთნაირი იყო. 2008 წ. ბოლოს ვაჭრობა Google-ზე დაიხურა ნიშნულზე 307 დოლარი აქციაზე, ხოლო ოქროზე — 866 დოლარი უნციაზე.

ოქრო წარმოადგენს მსოფლიო ფინანსური სისტემის უმნიშვნელოვანეს ელემენტს, რადგანაც ეს ლითონი არ განიცდის კოროზიას, გააჩნია ტექნიკური გამოყენების მრავალი სფერო, ხოლო მისი მარაგი არც ისე დიდია. ოქრო პრაქტიკულად არ დაკარგულა ისტორიული კატაკლიზმების პროცესებში, არამედ გროვდებოდა და მათი გადადნობა ხდებოდა. ახლა მსოფლიო საბანკო ოქროს რეზერვები შეფასებულია 32 ათას. ტონად (თუ კი ყველას ერთად შევადნობთ, მივიღებთ კუბს რომლის გვერდის სიგრძე იქნება 12 მ).

ბევრი ერები ოქროს თავიდანვე იყენებდნენ როგორც ფულს. ოქროს მონეტა — ყველაზე კარგად შენახული უძველესი ძეგლია. მაგრამ როგორც მონოპოლური ფულადი საქონელი ის განმტკიცდა მხოლოდ XIX საუკუნეში. პირველი მსოფლიო ომის ბოლომდე ყველა მსოფლიო ვალუტა ეფუძნებოდა ოქროს სტანდარტს (პერიოდს 1870—1914 უწოდებენ „ოქროს საუკუნეს“). ქაღალდის კუპიურა ამ დროს ასრულებდა ოქროს არსებობის მოწმობის როლს. ისინი თავისუფლად იცვლებოდა ოქროზე.

მრეწველობაში

თავისი ქიმიური მდგრადობითა და მექანიკური სიმტკიცით ოქრო უთმობს უმეტეს პლატინოიდებს, მაგრამ შეუცვლელია, როგორც ელექტრო კონტაქტი. ამიტომაც მიკროელექტრონიკაში ოქროს გამტარები და კონტაქტების ზედაპირის გალვანური დაფარვა, ჩამრთველები დამოიყენება ფართოდ.

ოქრო ბურთვულ კვლევებში გამოიყენება როგორც სამიზნე, სარკეების ზედაპირის დასაფარავად, რომლებიც მუშაობენ შორ ინფრაწითელ დიაპაზონზე, ნეიტრონულ ბომბში როგორც სპეციალური გარსი.

ოქროს რჩილი კარგად აკავშირებს სხვადასხვა ლითონის ზედაპირებს და გამოიყენება ლითინების მირჩილვისათვის. თხელი შუასადები, დამზადებული ოქროს რბილი შენადნობებისაგან, გამოიყენება ზეძლიერ ვაკუუმის ტექნიკაში.

ლითონთა მოოქროვება (ძველად — მხოლოდ ამალგამური მეთოდი, ახლა კი — უპირატესად გალვანური მეთოდი) ფართოდ გამოიყენება როგორც კოროზიის საწინააღმდეგო დაცვის მეთოდი. მაგრამ არაკეთილშობილი ლითონების მოოქროვებას აქვს არსებითი ნაკლოვანებები (საფარის სირბილე, წერტილოვანი კოროზიის მაღალი პოტენციალი), ის ასევე გავრცელებულია იმიტომაც რომ, ნაკეთობას აქვს ძალიან ძვირფასი „ოქროს“ შესახედაობა.

ოქრო დარეგისტრირებულია კვების მრეწველობაში როგორც საკვები დანამატი Е175.

ოქრომჭედლობა

ტუტანხამონის ოქროს სამარხი მასკა

ოქროს ტრადიციულ და ყველაზე მსხვილ მომხმარებელს წარმოადგენს საიუველირო მრეწველობა - ოქრომჭედლობა. საიუველირო ნაკეთობანი არ მზადდებიან სუფთა ოქროსაგან, არამედ მის შენადნობებისაგან სხვა ლითონებთან, რომლებსაც მნიშვნელოვნად უპირატესობა აქვთ ოქროზე - მექანიკური სიმტკიცის და მდგრადობის მიხედვით. ახლა ამისათვის გამოიყენება შენადნობები Au-Ag-Cu, რომლებიც შეიძლება შეიცავდეს თუთიის, ნიკელის, კობალტის, პალადიუმის დანამატები. ასეთი შენადნობების კოროზიისადმი მდგრადობას განსაზღვრავს მასში ოქროს არსებობა, ხოლო ელფერი და მექანიკური თვისებები - ვერცხლისა და სპილენძის შეფარდებით.

ოქრომჭედლობის ნაკეთობათა უმნიშვნელოვანეს მახასიათებელს წარმოადგენს მათი კეთილშობილი ლითონების სინჯი, რომელიც ახასიათებს მასში ოქროს შემცველობას.

სტომატოლოგია

ოქროს მნიშვნელოვანი ნაწილი იხმარება სტომატოლოგიაში: სტომატოლოგიური გვირგვინები და კბილის პროთეზები მზადდებიან ოქროს, ნიკელის, სპილენძის, პლატინის, თუთიის შენადნობებზე. ასეთი შენადნობები უთავსებენ კოროზიულ მდგრადობას მაღალ მექანიკურ თვისებებს.

ფარმაკოლოგია

ოქროს ნაერთები შედის რამდენიმე სამედიცინო პრეპარატის შემადგენლობაში, რომელიც გამოიყენება მთელი რიგი დაავადებების (ტუბერკულოზი) სამკურნალოდ, რევმატოიდული ართრიტი და ა.შ.) რადიოაქტიული ოქრო გამოიყენება ავთვისებიანი სიმსივნეების სამკურნალოდ.

ოქროს ღირებულება

ოქროს ფასები აშშ-ს დეფოლტის შემდეგ

1792 წელს აშშ-ში იქნა დადგენილი, რომ 1 უნცია ოქროს ღირებულება იქნება 19,3 $. 1834 წ. უკვე უნციაზე იძლეოდნენ 20,67 $, რადგანაც აშშ-ს არ გააჩნდა ოქროს საკმარისი მარაგი, რათა უზრუნველეყო გამოშვებული ფულის მოცულობა სრულად და ვალუტის კურსი თანდათან იწევდა ქვევით.

პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ დევალვაცია გრძელდებოდა. 1934 წ. 1 უნცია ოქროში იძლეოდნენ 35 $. მიუხედავად ეკონომიკური კრიზისისა, აშშ ცდილობდა შეენარჩუნებინა ფიქსირებული მიბმა დოლარის ოქროზე, მაგრამ ამან ვერ უშველა სიტუაციას. მაგრამ ომის ზემოქმედებით ოქრო ნელ-ნელა ევროპიდან ამერიკაში გადავიდა, რის გამოც დროებით აღდგა დოლარის ოქროზე მიბმა.

1944 წ. მიღებულ იქნა ბრეტონ-ვუდის შეთანხმება. შემოღებულ იქნა ოქროდევიზური სტანდარტი, რომელიც დაფუძნებული იქნა ოქროზე და ორ ვალუტაზე — აშშ-ს დოლარზე და დიდი ბრიტანეთის ფუნტ სტერლინგზე, რამაც ბოლო მოუღო ოქროს სტანდარტს. ახალი წესებით დოლარი იყო ერთადერთი ვალუტა, რომელიც პირდაპირ იყო მიბმული ოქროზე. აშშ იღებდა ვალდებულებას გადაეცვალა დოლარი ოქროზე საზღვარგარეთის მთავრობებისათვის და ცენტრალურ ბანკებს შეფარდებით 35 $ - 1 ტროისკური უნციაზე. ფაქტობრივად ოქრო ძირითადი ვალუტიდან გადაიქცა სარეზერვო ვალუტად.

1960 წ. ბოლოსათვის აშშ-ში მაღალმა ინფლაციამ შეუძლებელი გახადა დოლარის ოქროსთან მიბმა თავდაპირველ დონეზე, სიტუაციას ართულებდა საგარეო სავაჭრო დეფიციტი. ოქროს საბაზრო ფასი გაცილებით უფრო მაღალი გახდა ვიდრე ოფიციალურად დადგენილი. 1971 წ. ოქროს შემცველობა დოლარში შემცირებულ იქნა 38 $-მდე - 1 უნციაზე, ხოლო 1973 წ. — 42,22 $-მდე - 1 უნციაზე. 1971 წ. აშშ პრეზიდენტმა რიჩარდ ნიქსონმა აღნიშნა დოლარის ოქროზე მიბმა, ოფიციალურად ეს ფაქტი დადასტურებულ იქნა მხოლოდ 1976 წ., როდესაც შექმნილ იქნა ეგერთ წოდებული მცურავი კურსების იამაიკური სავალუტო სისტემა. ეს ნიშნავდა იმას რომ დოლარი აწი არ იყო რამით უზრუნველყოფილი გარდა აშშ-ის სავალო ვალდებულებებით.

ოქროს ფასები ინფლაციის გათვალისწინებით

ამის შემდეგ ოქრო გადაიქცა განსაკუთრებულ საინვესტიციო საქონელად. ინვესტორები მრავალი წლის განმავლობაში ენდობოდნენ მხილოდ ოქროს. 1974 წ. ბოლოს ოქროს ღირებულება გახდა 195 $ - 1 უნციაზე, ხოლო 1978 წ. — 200 $-მდე აიწია 1 უნციაზე. 1980 წ. მისის ფასი რეკორდული გახდა — 850 $ - უნციაზე (2000 - 2008 წ. ფასებით), რის შემდეგ დაიწყო ფასების კლება. 1987 წ. ბოლოს გახდა 500 $ უნციაზე. ყველაზე ჩქარი ფასდაკლება მოხდა 1996—1999 წწ., როდესაც ფასი ოქროზე შემცირდა 420 დან 260 $-მდე უნციაზე.

მაინც ფასის კლება შეწყდა და ნელ-ნელა კვლავ მაღლა იწევს, რაც გამოწვეულია 1999 წ. წამყვან ცენტრალურ ბანკებს შორის დადებული შეთანხმების გამო, რითაც შეზღუდეს ოქროს გაყიდვა 1999 წ. 2006 წ. ბოლოს უნცია ოქროს ფასი გახდა 620 $, ხოლო 2007 წ. ბოლოსთვის მიახლოებით 800 $. 2008 წ. ოქროს ფასმა გადალახა 1000 დოლარიანი ზღვარი უნციაზე. მიუხედავად ყველაფრისა ოქროს ფასმა არ აიწია 80-იანი წლების პიკივით — 2000$. 2009 წ. ოქტომბრისათვის ოქროს ფასი მერყეობდა 1060 $ — 1070 $ 1 უნციაზე.

ოქრო ინვესტირებისათვის გამოდის რამდენიმე ფორმით — ოქროს ზოდები, ოქროს მონეტები, ოქროს ქვიშა.

ოქროს მონეტა „ოქროს საწმისის“ სერიიდან - ნომინალი 1000 ლარი (საქართველო)

საინვესტიციო მონეტები წარმოადგენს ინვესტირების საუკეთესო საშუალებას. 1 გრამი ოქროს ფასი მონეტებში უფრო მაღალია ვიდრე 1 გრამი ოქროსი ზოდებში. E-bay აუკციონისაგან განსხვავებით, სადაც ღირებულება ზუსტად ეთანაბრება მსოფლიო ფასებს. ოქროს მონეტები ჭედურობით Uncirculated (საინვესტიციო მონეტების ჭედურობის სახელწოდება) შეიძლება ღირდეს 20—30 % უფრო ძვირი 50 ან 100 გრამიანი ზოდების ოქრო, მიუხედავად იმისა რომ ოქროს ზოდების ყიდვისას იხდიან დღგ-ს და ბანკის პორცენტებს (მიახლოებით 2 % ბინკის მიერ ოქროს შესყიდვაზე და 2 % მის გაყიდვაზე, ანუ ჯამში სულ მიახლოებით 4 % დღგ-ს გარდა).

ამას გარდა ოქროს ფასების დინამიკა წარმოადგენს მნიშვნელოვან ეკონომიკურ ინდიკატორს, რომლითაც შეიძლება შეფასდეს ინვესტორების რისკისაკენ მიდრეკილება. ხშირად შესაძლებელია დავაკვირდეთ რომ, ოქროს ფასი და საფონდო ინდექსები მოძრაობენ საწინააღმდეგო ფაზებში, რადგანაც ინვესტორები არამდგრადი ეკონომიკური სიტუაციის პერიოდში უპირატესობას ანიჭებენ კონსერვატიულ აქტივებს, რომლებიც დაცულნი არიან მთლიანი გაუფასურებისაგან. და პირუკუ, ოქროს კატიროვკა განიცდის კლებას.

ლაჟ, აჟიო (ფრანგ. l'agio, იტალ. l'aggio)-საგან — გადახრა (ჩვეულებრივ განისაზღვრება პროცენტებით) ოქროს „ფასის“ მომატების მხარეს, გამოხატული ქაღალდის ფულში, ქაღალდის ნიშნების რაოდენობასთან შედარებით, ნომინალურად წარმოდგენილი მოცემული რაოდენობის ოქრო.

ოქროს რეზერვი

2006 წ მსოფლიოს ქვეყნების ოქროს რეზერვი

რუსეთის ოქროს მარაგი 2008 წ. დეკემბერში შეადგენდა 495,9 ტონა (2,2 % მსოფლიოს ქვეყნების რეზერვის).

ოქროს მსოფლიო რეზერვის დონე

საერთაშორისო მარაგი 2006 წ.

ყველაზე დიდი ოქროს მარაგის მქონე ქვეყნები (2010 წ. ივლისი ) № ქვეყანა ტონა 1  აშშ 8134 2  გერმანია 3407 3 IMF 2967 4  იტალია 2452 5  საფრანგეთი 2435 6  ჩინეთი 1054 7  შვეიცარია 1040 8  იაპონია 765 9  რუსეთი 669 10  ნიდერლანდები 613

ოქროს სიწმინდის განზომილება

ბრიტანეთის კარატული სისტემა

ტრადიციულად ოქროს სიწმინდე იზომება ბრიტანულ კარატებში. 1 ბრიტანული კარატი ტოლია შენადნობის ერთ ოცდამეოთხე ნაწილის. 24-კარატიანი ოქრო (24K) წარმოადგენს წმინდა, სუფთა ოქროს, რაიმე მინარევების გარეშე.

რომ შევცვალოთ ოქროს ხარისხობრივი თვისებები, სხვადასხვა მიზნებისათვის (მაგალითად, გავზარდოთ სიმაგრე) ამზადებენ შენადნობს სხვადასხვა მინარევებით. მაგალითად, 18-კარატიანი ოქრო (18K) ნიშნავს რომ შენადნობი შეიცავს 18 ნაწილ ოქროს და 6 ნაწილ მინარევს.

სინჯების რუსული სისტემა

რუსეთში და სხვა ყოფილ საბჭოთა ქვეყნებში (მათ შორის საქართველოშიც) მიღებულია ბრიტანულისაგან განსხვავებული და გერმანიის ანალოგიური სისტემა. ამ ქვეყნებში ოქროს სიწმინდე იზომება სინჯებში (проба).

სინჯი ვარირებს 0-დან 1000-მდე და აჩვენებს ოქროს შემცველობას მეათასედ წილებში. ასე რომ, 18-კარატიანი ოქრო შეესაბამება 750-ე სინჯს. ოქრო 999,96-ის სინჯისა ითვლება „პრაქტიკულად წმინდა“ ოქროდ, სწორედ ასეთი სინჯის ოქროსია ზოდები. 999,99 სინჯის ოქროს მიღება ძალიან ძვირია და გამოიყენება მხოლოდ ქიმიაში. სამამულო და საერთოდ ოქრომჭედლობაში და საიუველირო ნაკეთობების დასამზადებლად გამოიყენება ოქრო შემდეგი სინჯებით 375, 500, 585, 750, 900, 916 და 958. ფიზიკური პირების თხოვნით სასინჯო ინსპექციას შეუძლია დასვას 583 სინჯი, მაგრამ ბევრმა ყოფილმა საბჭოთა ქვეყანამ ამოიღო ხმარებიდან 583 სინჯის ოქრო და დატოვა სინჯი 585, მაგალითად, ლატვიამ.

ოქროს სინჯების სისტემა

ყველა ქვეყანაში ოქროს შემცველობას შენადნობებში აკონტროლებს სახელმწიფო. ჩვენთან მიღებულია ყველაზე გავრცელებული ოქროს შენადნობების ხუთი სინჯი: ოქრო 375, 500, 585, 700 და 958 სინჯის.

• 375 სინჯი. ძირითადი კომპონენტებია - ვერცხლი და სპილენძი, ოქრო - 38 %. უარყოფითი თვისება - ჰაერზე ფერმკრთალდება. 375 სინჯის ოქროს ფერის გამა იცვლება ყვითელიდან წითლამდე.
• 500 სინჯი. ძირითადი კომპონენტებია - ვერცხლი და სპილენძი, ოქრო - 50,5 %. უარყოფითი თვისება - დაბალი ჩამომსხმელობა, ფერი დამოკიდებულია ვერცხლის შემცველობაზე.
• 585 სინჯი. ძირითადი კომპონენტებია - ვერცხლი, სპილენძი, პალადიუმი, ნიკელი, ოქრო - 59 %. სინჯი საკმაოდ მაღალია, ეს განპირობებულია შენადნობის მრავალრიცხობრივი დადებითი თვისებებით: სიმაგრე, სიმტკიცე, მდგრადობა ჰაერზე. ფართოდ გამოიყენება სამკაულების დასამზადებლად.
• 750 სინჯი. ძირითადი კომპონენტებია - ვერცხლი, პლატინა, სპილენძი, პალადიუმი, ნიკელი, ოქრო - 75,5 %. დადებითი თვისებებია: კარგად პრიალდება, სიმაგრე, სიმტკიცე, კარგად მუშავდება. ფერის გამა - მწვანედან ნათელი ყვითელისა და ვარდისფერ წითელამდე. გამოიყენება ოქრომჭედლობაში და განსაკუთრებით ფილიგრანულ სამუშაოებში.
• 958 სინჯი. ბაჯაღლო ოქრო - შეიცავს 96,3 %-მდე სუფთა ოქროს. იშვიათად გამოიყენება, რადგანაც საკმაოდ რბილია, და გაპრიალებას არ ინარჩუნებს, არ ხასიათდება ფერის გაჯერებულობით.
• 999 სინჯი. სუფთა ოქრო.

ყველა შენადნობი, რომლის სინჯი 750-ზე მაღალია არ ფერმკრთალდება.

ფაქტები, ლეგენდები და მითები ოქროზე

ოქროს საწმისი

საინტერესოა ის ფაქტი, რომ ოქრო არამიწიერი ელემენტია. ის დედამიწის სიღრმიდან კი არა არამედ კოსმოსიდან მოდის. ის იქმნება ვარსკვლავური მტვერისგან, როდესაც მზე სიცოცხლეს ამთავრებს. მისი წნევა ეცემა და ხდება აფეთქება. აქ წნევა ისეთი მაღალია, რომ პროტონები და ელექტრონები ერთმანეთს ეკვრიან და ასე წარმოიქმნება ნეიტრონი რკინის ოჯახის ელემენტები. მარტივად იჭერენ ნეიტრონებს, რის შედაგად წარმოიქმნება უფრო მძიმე ელემენტი, როგორიც არის ოქრო და ის ღია კოსმოსში გაისტყორცნება, რის შედეგადაც ის ცვივა პლანეტებზე და მის სიღრმეში იდგამს ფესვებს.

კოლუმბიური ოქრო, XVI საუკუნე

1553 წ. წიგნში „პერუს ქრონიკა“ პედრო სიერა დე ლეონიმ აღწერა ფერადოვანი ევროპული ლეგენდა კონკისტადორებზე ოქროს მნიშვნელობაზე ადამიანისთვის არასტანდარტულ პირობებში: თარგი:ციტატის დასაწყისივიხსენებ, როდესაც მე წავედი საჭმლის საძებნად, ჯარისკაცმა სახელად ტორიბიო მდინარეში იპოვა ადამიანის თავის ოდენა ქვა რომელიც მთლიანად ოქროს ძარღვებით იყო დაფარული; მან როგორც კი ნახა იმ წუთასვე მხარზე შეიგდო და ბანაკში წამოიღო; თუმცა მთის აღმართში, პატარა ინდიელების ძაღლი შეხვდა, მან როგორც კი ნახა ის დაედევნა მოსაკლავად რათა შიმშილისაგან თავი დაეღწიათ, ქვას ხელი გაუშვა და ის ისევ იმ ადგილისაკენ დაგორდა სადაც მანამე იდო და საბოლოოდ იქვე დარჩა; ტარიბიომ ძაღლი მოჰკლა და ის ოქროზე ძვირად შეაფასა.თარგი:ციტატის დასასრული

მიღებული გამონათქვამები

• რაც ბრწყინავს, ყველაფერი ოქრო არ არის.
• ოქროს ხელები — ხელმარჯვე ხელები.
• შავი ოქრო — ნავთობი.
• ოქროს ახალგაზრდობა.
• ოქროს წლები — უმაღლესი აყვავების წლები.
• ოქროს ხანა — განვითარების უმაღლესი მწვერვალი.
• თეთრი ოქრო — ბამბა.
• ოქროს ქორწინება — ქორწინების 50 წლის იუბილე.

ლიტერატურა

• ბრუკ ლარმერი, ოქროს ფასი: National Geographic რუსეთი, თებერვალი 2009, ფ. 85-105.
• ოქროსა და სხვა ელემენტების განსაზღვრა წყლის ეკოსისტემების კომპონენტებში, ნეიტრონოაქტივაციური ანალიზის მეთოდით // წყალი: ტექნოლოგია და ეკოლოგია. 2009. № 2. ფ. 62 — 68.

იხილეთ აგრეთვე

• კეთილშობილი ლითონები
• აბისინიის ოქრო
• რუსეთის იმპერიის ოქროს მარაგი
• ოქროს ფურცელი
• ოქრო (ჰერალდიკა)
• თეთრი ოქრო
• ბაჯაღლო ოქრო
• ოქროს ქლორიდი
• იმპერიალი
• ჩერვონეცი
• ოქროს სამკუთხედი
• ოქროს უნიტაზი
• ოქროს გოლი
• ოქროს ლარნაკი
• ოქროს გარგარი
• ოქროს საკურთხეველი

• ოქროს არლეკინი
• ოქროს ნაპირი
• ოქროს საუკუნე (ოქროს ხანა)
• ოქროს ხმა
• ოქროს საწმისი
• ოქროს ციებცხელება
• ოქროს ურდო
• ოქროს ჭიშკარი
• ოქროს ქვიშა
• პარტიის ოქრო

ლიტერატურა

• Борисов С. М., Золото в экономике современного капитализма, Москва, 1968;
• Реми Г. Курс неорганической химии, Перевод с нем., т. 2, Москва, 1966.

რესურსები ინტერნეტში

• ოქროს მოპოვება 1898 წლის წიგნი დაარქივებული 2016-06-12 საიტზე Wayback Machine. , www.lateralscience.co.uk
• ოქროს მოპოვებისა და დამარხვის ტექნიკური დოკუმენტი, www.epa.gov
• webelements.com // ოქრო
• ოქრო ქიმიური ელემენტების პოპულარულ ბიბლიოთეკაში დაარქივებული 2007-05-12 საიტზე Wayback Machine.
• თვითნაბადი ოქრო
• ოქროს მსოფლიო მარაგი დაარქივებული 2011-01-15 საიტზე Wayback Machine.
• სტატია «ოქრო» ფინანსური ენციკლოპედიიდან 1927 წ.
• ა.ანიკინი ოქრო: საერთაშორისო ეკონომიკური ასპექტი
• პ.იანიშევსკის მოხსენებიდან სსრკ-ს სახბანკის ოპერაციებზე ოქროზე «Возрождение» 9.01.1933 წ.)
• სსრკ-ს ოქროს ეკონომიკა და ოქროს მომპოვებელი მრეწველობა - აშშ-ს ცენტრალური სადაზვერვო სამმართველოს ანალიტიკურ მასალებში
• ა. პორტნოვი აშშ-მ როგორ შეცვალა ოქრო ქაღალდით დაარქივებული 2021-06-21 საიტზე Wayback Machine.
• ა.სელეზნევი ალმასი და ოქრო რუსეთში დაარქივებული 2011-05-18 საიტზე Wayback Machine.
• Золотой Портал Bullion.ru (ძვირფას ლითონებზე ფასები და ახალი ამბები) დაარქივებული 2018-12-03 საიტზე Wayback Machine.
• ინვესტპროგნოზი ფასი ოქროზე 1300$-1600$ 2010 წ. ბოლოსთვის დაარქივებული 2010-12-31 საიტზე Wayback Machine.
• ოქროს ფასის პროგნოზი 1500$ 2010 წ. დაარქივებული 2010-10-23 საიტზე Wayback Machine.
• ანალიტიკოსების პროგნოზი ოქროს ფასებზე 2008-2009-2010 წწ. დაარქივებული 2010-10-13 საიტზე Wayback Machine.
• ფასები ოქროზე. ყოველკვირეული მიმოხილვა
• ოქროს შემცველობა მინერალებში და ქანებში დაარქივებული 2011-09-26 საიტზე Wayback Machine.
• კერძო ოქროს მომპოვებელი მრეწველობა რუსეთში XIX—XX ს. დაარქივებული 2014-11-29 საიტზე Wayback Machine.
• ტ. ნოვიჩკოვა. ნაგავი და ოქრო ფოლკლორში დაარქივებული 2010-12-09 საიტზე Wayback Machine. // პოლარულობა კულტურაში (ალმანახი «Канун». გამოშ. 2). სპბ., 1996, ფ. 121—156
• ს. ავერინცევი. ოქრო - სიმბოლურ სისტემებში, ადრებიზანტიური კულტურა დაარქივებული 2022-05-23 საიტზე Wayback Machine. // ავერინცევი ს. ს. ადრებიზანტიური ლიტერატურის პოეთიკა. სპბ.: 2004, с. 404—425
• ოქრო, ალმასი, მინერალების სპექტროსკოპია
• ოქროს ფასების გრაფიკები
• ოქრო სამოდამოდ…

სქოლიო

პორტალი ქიმია