დუბნიუმი
დუბნიუმი |
105 Db |
[268] |
5f14 6d3 7s2 |
დუბნიუმი (ლათ. Dubnium; ქიმიური სიმბოლო — ), უნნილპენტიუმი (ლათ. Unnilpentium; ქიმიური სიმბოლო — ), ეკა-ტანტალი (Eka-tantalum) — 105-ე ელემენტი 1997 წლამდე სსრკ-ში და რუსეთში ცნობილი იყო როგორც ნილსბორიუმი (Ns)
ზოგადი თვისებები | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ელემენტის ფერი | მოვერცხლისფრო თეთრი | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
სტანდ. ატომური მასა Ar, სტან.(Db) |
საყოველთაოდ მიღებული: [268] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
დუბნიუმი პერიოდულ სისტემაში | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ატომური ნომერი (Z) | 105 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ჯგუფი | 5 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
პერიოდი | პერიოდი 7 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ბლოკი | d-ბლოკი | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ელექტრონული კონფიგურაცია | [Rn] 5f14 6d3 7s2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ელექტრონი გარსზე | 2, 8, 18, 32, 32, 11, 2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ელემენტის ატომის სქემა![]() | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ფიზიკური თვისებები | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
აგრეგეგატული მდგომ. ნსპ-ში | მყარი სხეული | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
სიმკვრივე (ო.ტ.) | 21.6 გრ/სმ3 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ატომის თვისებები | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ჟანგვის ხარისხი | (+3), (+4), +5 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
იონიზაციის ენერგია |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ატომის რადიუსი | ემპირიული: 139 პმ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
კოვალენტური რადიუსი (rcov) | 149 პმ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
სხვა თვისებები | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ბუნებაში მიიღება | სინთეზაციით | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
მესრის სტრუქტურა | კუბური მოცულობაცენტრირებული | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
მაგნეტიზმი | პარამაგნეტიკი | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
CAS ნომერი |
53850-35-4 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ისტორია | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
აღმოჩენილია | independently by the Lawrence Berkeley Laboratory and the Joint Institute for Nuclear Research (1970) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
სახელი დაარქვა | Dubna, Moscow Oblast, Russia, site of Joint Institute for Nuclear Research | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
დუბნიუმის მთავარი იზოტოპები | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
• |
ისტორიარედაქტირება
105-ე ელემენტი პირველად ამაჩქარებელში მიღებულ იქნა ქალაქ დუბნაში 1970 წელს გიორგი ფლიოროვის ჯგუფის მიერ 243Am-ის ბირთვების დაბომბვით 22Ne-ის[3] იონებით და მათგან დამოუკიდებლად ბერკლიში (აშშ-ში) რეაქციით 249Cf + 15N→ 260Db + 4n.[4] თეორიული და გამოყენებითი ქიმიის საერთაშორისო კავშირის სამუშაო ჯგუფმა 1993 წელს დაასკვნა, რომ 105-ე ელემენტის აღმოჩენის პატივი გაყოფილი უნდა იყოს დუბნისა და ბერკლის ჯგუფებს შორის.[5]
სახელწოდების წარმომავლობარედაქტირება
საბჭოთა მეცნიერებმა წამოაყენეს წინადადება ახალი ელემენტისათვის დაერქვათ სახელწოდება - ნილსბორიუმი (Ns) ნილს ბორის პატივსაცემად[6], ამერიკელებმა — ჰანიუმი (Ha), ოტო ჰანის საპატივცემლოდ, ურანის სპონტანური დაშლის აღმოჩენის ერთ ერთი ავტორისა[4]. 1994 წელს თეორიული და გამოყენებითი ქიმიის საერთაშორისო კავშირის კომისიამ წამოაყენა სახელწოდება ჟოლიოტიუმი (Jl), ჟოლიო-კიურის საპატივცემლოდ[7]; აქამდე ელემენტს ოფიციალურად ეწოდებოდა ლათინურად მისი რიცხობრივი აბრევიატურა — უნნილპენტიუმი (Unp), ანუ უბრალოდ 105. სიმბოლების Ns, На, Jl ნახვა სხვა და სხვა წლებში გამოცემულ ელემენტების ცხრილებში შეიძლებოდა. თეორიული და გამოყენებითი ქიმიის საერთაშორისო კავშირის საბოლოო გადაწყვეტილებით 1997 წელს ელემენტს ეწოდა დუბნიუმი — რუსეთის ბირთვული ფიზიკის კვლევთი ცენტრის საპატივცემლოდ[8].
ცნობილი იზოტოპებირედაქტირება
იზოტოპი | მასა | ნახევარდაშლის პერიოდი[9] | დაშლის ტიპი |
---|---|---|---|
255Db | 255 | წმ | α-დაშლა 251Lr (80 %); სპონტანური დაყოფა |
256Db | 256 | წმ | α-დაშლა 252Lr (64 %); β-დაშლა в 256Rf (36 %); სპონტანური დაყოფა (0,02 %) |
257Db | 257 | წმ | α-დაშლა в 253Lr |
258Db | 258 | 4,0 ± 1,0 წმ | α-დაშლა 254Lr (67 %); β-დაშლა 258Rf |
259Db | 259 | 0,51 ± 0,16 წმ | α-დაშლა 255Lr |
260Db | 260 | 1,52 ± 0,13 წმ | α-დაშლა 256Lr |
261Db | 261 | 1,8 ± 0,4 წმ | α-დაშლა 257Lr |
262Db | 262 | 35 ± 5 წმ | α-დაშლა 258Lr (67 %); სპონტანური დაყოფა |
263Db | 263 | წმ | სპონტანური დაყოფა (55 %); α-დაშლა 259Lr (41 %); β-დაშლა 263Rf (3 %) |
267Db | 267 | წთ. | სპონტანური დაყოფა |
268Db | 268 | სთ. | სპონტანური დაყოფა |
რესურსები ინტერნეტშირედაქტირება
სქოლიორედაქტირება
- ↑ Six New Isotopes of the Superheavy Elements Discovered. Berkeley Lab. News center. October 26, 2010
- ↑ 2.0 2.1 Oganessian, Yu. Ts.; Utyonkov, V. K.; Kovrizhnykh, N. D.; et al. (29 September 2022). „First experiment at the Super Heavy Element Factory: High cross section of 288Mc in the243Am+48Ca reaction and identification of the new isotope 264Lr“. Physical Review C. 106 (3): L031301. doi:10.1103/PhysRevC.106.L031301.
- ↑ G. N. Flerov et al. On the synthesis of element 105, 1970, ტ. 160, № 1, გვ. 181-192.
- ↑ 4.0 4.1 Albert Ghiorso et al. New Element Hahnium, Atomic Number 105 // Physical Review Letters, 1970, ტ. 24, № 26, გვ. 1498 - 1503.
- ↑ R. C. Barber et al. Discovery of the transfermium elements, Pure and Applied Chemistry, 1993, ტ. 65, № 8, გვ. 1757-1814.
- ↑ იხ., მაგალითად, G. N. Flerov and G. M. Ter-Akopian {{{სათაური}}}, Progress in Particle and Nuclear Physics, 1987, ტ. 19, გვ. 197-239.
- ↑ Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry {{{სათაური}}}, Pure and Applied Chemistry, 1994, ტ. 66, № 12, გვ. 2419-2421.
- ↑ Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry {{{სათაური}}}, Pure and Applied Chemistry, 1997, ტ. 69, № 12, გვ. 2471-2473.
- ↑ Nudat 2.3