დუბნიუმი
| დუბნიუმი / Dubnium (Db) | |
|---|---|
| ელემენტის რიგითი ნომერი | 105 |
| მარტივი ნივთიერების ვიზუალური აღწერა | არ არის ცნობილი, სავარაუდოდ მოვერცხლისფრო თეთრი ლითონი |
| ატომის თვისებები | |
| ატომური მასა (მოლური მასა) |
268 მდრადი იზოტოპის მ. ა. ე. (გ/მოლი) |
| ატომის რადიუსი | 139 პმ |
| იონიზაციის ენერგია (პირველი ელექტრონი) |
1) 665 2) 1547 3) 2378 კჯ/მოლი (ევ) |
| ელექტრონული კონფიგურაცია | [Rn] 5f14 6d3 7s2 |
| ქიმიური თვისებები | |
| კოვალენტური რადიუსი | 149 პმ |
| იონური რადიუსი | პმ |
| ელექტროუარყოფითობა (პოლინგის თანახმად) |
|
| ელექტროდული პოტენციალი | |
| ჟანგვის ხარისხი | +3, +4, +5 |
| მარტივი ნივთიერებების თერმოდინამიკური თვისებები | |
| ნივთიერების სიმკვრივე | 29.3 გ/სმ³ |
| ხვედრითი თბოტევადობა | ჯ/(კ·მოლი) |
| თბოგამტარობა | ვტ/(მ·კ) |
| დნობის ტემპერატურა | კ |
| დნობის სითბო | კჯ/მოლი |
| დუღილის ტემპერატურა | კ |
| აორთქლების სითბო | კჯ/მოლი |
| მოლური მოცულობა | სმ³/მოლი |
| მარტივი ნივთიერების კრისტალური მესერი | |
| მესრის სტრუქტურა | ჰექსაგონალური |
| მესრის პერიოდი | Å |
| შეფარდება | n/ |
| დებაის ტემპერატურა | კ |
| 105 | Db |
| 268 | [Rn] 5f14 6d3 7s2 |
| დუბნიუმი | |
დუბნიუმი (Db), 105-ე ელემენტი 1997 წლამდე სსრკ-ში და რუსეთში ცნობილი იყო როგორც ნილსბორიუმი (Ns)
ისტორიარედაქტირება
105-ე ელემენტი პირველად ამაჩქარებელში მიღებულ იქნა ქალაქ დუბნაში 1970 წელს გიორგი ფლიოროვის ჯგუფის მიერ 243Am-ის ბირთვების დაბომბვით 22Ne-ის[1] იონებით და მათგან დამოუკიდებლად ბერკლიში (აშშ-ში) რეაქციით 249Cf + 15N→ 260Db + 4n.[2] თეორიული და გამოყენებითი ქიმიის საერთაშორისო კავშირის სამუშაო ჯგუფმა 1993 წელს დაასკვნა, რომ 105-ე ელემენტის აღმოჩენის პატივი გაყოფილი უნდა იყოს დუბნისა და ბერკლის ჯგუფებს შორის.[3]
სახელწოდების წარმომავლობარედაქტირება
საბჭოთა მეცნიერებმა წამოაყენეს წინადადება ახალი ელემენტისათვის დაერქვათ სახელწოდება - ნილსბორიუმი (Ns) ნილს ბორის საპატივცემლოდ[4], ამერიკელებმა — ჰანიუმი (Ha), ოტო ჰანის საპატივცემლოდ, ურანის სპონტანური დაშლის აღმოჩენის ერთ ერთი ავტორისა[2]. 1994 წელს თეორიული და გამოყენებითი ქიმიის საერთაშორისო კავშირის კომისიამ წამოაყენა სახელწოდება ჟოლიოტიუმი (Jl), ჟოლიო-კიურის საპატივცემლოდ[5]; აქამდე ელემენტს ოფიციალურად ეწოდებოდა ლათინურად მისი რიცხობრივი აბრევიატურა — უნნილპენტიუმი (Unp), ანუ უბრალოდ 105. სიმბოლების Ns, На, Jl ნახვა სხვა და სხვა წლებში გამოცემულ ელემენტების ცხრილებში შეიძლებოდა. თეორიული და გამოყენებითი ქიმიის საერთაშორისო კავშირის საბოლოო გადაწყვეტილებით 1997 წელს ელემენტს ეწოდა დუბნიუმი — რუსეთის ბირთვული ფიზიკის კვლევთი ცენტრის საპატივცემლოდ[6].
ცნობილი იზოტოპებირედაქტირება
მთავარი სტატია: დუბნიუმის იზოტოპები.| იზოტოპი | მასა | ნახევარდაშლის პერიოდი[7] | დაშლის ტიპი |
|---|---|---|---|
| 255Db | 255 | წმ | α-დაშლა 251Lr (80 %); სპონტანური დაყოფა |
| 256Db | 256 | წმ | α-დაშლა 252Lr (64 %); β-დაშლა в 256Rf (36 %); სპონტანური დაყოფა (0,02 %) |
| 257Db | 257 | წმ | α-დაშლა в 253Lr |
| 258Db | 258 | 4,0 ± 1,0 წმ | α-დაშლა 254Lr (67 %); β-დაშლა 258Rf |
| 259Db | 259 | 0,51 ± 0,16 წმ | α-დაშლა 255Lr |
| 260Db | 260 | 1,52 ± 0,13 წმ | α-დაშლა 256Lr |
| 261Db | 261 | 1,8 ± 0,4 წმ | α-დაშლა 257Lr |
| 262Db | 262 | 35 ± 5 წმ | α-დაშლა 258Lr (67 %); სპონტანური დაყოფა |
| 263Db | 263 | წმ | სპონტანური დაყოფა (55 %); α-დაშლა 259Lr (41 %); β-დაშლა 263Rf (3 %) |
| 267Db | 267 | წთ. | სპონტანური დაყოფა |
| 268Db | 268 | სთ. | სპონტანური დაყოფა |
რესურსები ინტერნეტშირედაქტირება
სქოლიორედაქტირება
- ↑ G. N. Flerov et al. On the synthesis of element 105. — 1970. — Т. 160. — № 1. — გვ. 181-192.
- ↑ 2.0 2.1 Albert Ghiorso et al. New Element Hahnium, Atomic Number 105 // Physical Review Letters. — 1970. — Physical Review Letters. — Т. 24. — № 26. — გვ. 1498 - 1503.
- ↑ R. C. Barber et al. Discovery of the transfermium elements. — 1993. — Т. 65. — № 8. — გვ. 1757-1814.
- ↑ იხ., მაგალითად, G. N. Flerov and G. M. Ter-Akopian {{{სათაური}}}. — 1987. — Т. 19. — გვ. 197-239.
- ↑ Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry {{{სათაური}}}. — 1994. — Т. 66. — № 12. — გვ. 2419-2421.
- ↑ Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry {{{სათაური}}}. — 1997. — Т. 69. — № 12. — გვ. 2471-2473.
- ↑ Nudat 2.3