ნეპტუნიუმი

ნეპტუნიუმი / Neptunium (Np)
ელემენტის რიგითი ნომერი	93
მარტივი ნივთიერების ვიზუალური აღწერა	მოვერცხლისფრო-თეთრი რბილი ლითონი
ატომის თვისებები
ატომური მასა (მოლური მასა)	237,048 მ. ა. ე. (გ/მოლი)
ატომის რადიუსი	130 პმ
იონიზაციის ენერგია (პირველი ელექტრონი)	1): 0,0 (0,00) 2): 3): კჯ/მოლი (ევ)
ელექტრონული კონფიგურაცია	[Rn] 5f4 6d1 7s2
ქიმიური თვისებები
კოვალენტური რადიუსი	პმ
იონური რადიუსი	(+4e) 95 (+3e) 110 პმ
ელექტროუარყოფითობა (პოლინგის თანახმად)	1,36
ელექტროდული პოტენციალი	Np←Np4+ −1,30 ვ Np←Np3+ −1,79 ვ Np←Np2+ −0,3 ვ
ჟანგვის ხარისხი	7, 6, 5, 4, 3
მარტივი ნივთიერებების თერმოდინამიკური თვისებები
ნივთიერების სიმკვრივე	20,25 გ/სმ³
ხვედრითი თბოტევადობა	29,62 ჯ/(კ·მოლი)
თბოგამტარობა	(6,3) ვტ/(მ·კ)
დნობის ტემპერატურა	913 კ
დნობის სითბო	(9,6) კჯ/მოლი
დუღილის ტემპერატურა	4175 კ
აორთქლების სითბო	336 კჯ/მოლი
მოლური მოცულობა	21,1 სმ³/მოლი
მარტივი ნივთიერების კრისტალური მესერი
მესრის სტრუქტურა	ორთორომბული
მესრის პერიოდი	4,887 Å
შეფარდება	n/
დებაის ტემპერატურა	კ

93Np 237,048 [Rn] 5f4 6d1 7s2 ნეპტუნიუმი

ნეპტუნიუმის ატომის სქემა

ნეპტუნი — პერიოდული სისტემის ქიმიური ელემენტი ატომური ნომერია; აღინიშნება სიმბოლოთი Np, მიეკუთვნება აქტინოიდების ჯგუფს. ის პირველი ტრანსურანული ელემენტია, დედამიწაზე ის არ გვხვდება, და ხელოვნურად იქნა მიღებული ურანისაგან ბირთვული რეაქციის საშუალებით.

ისტორია

ატომის ბირთვის დაშლის თეორიის მიღებამდე, რომელმაც დაასაბუთა სინთეზირებული ხოლო მოგვიანებით რეალურად ასეთი ელემენტის არსებობა, სამჯერ იქნა განცხადებული 93-ე ელემენტის აღმოჩენა რომელიც აღმოჩნდა შეცდომა: აუსონიუმი (Ausonium) იტალიაში (ენრიკო ფერმი) და ბოჰემიუმი (Bohemium) ჩეხოსლოვაკიაში 1934 წ. და სექვანიუმი (Sequanium) რუმინეთში 1939 წ.

ნეპტუნიუმი პირველად მიღებულ იქნა ედვინ მატისონ მაკმილანის და ფილიპ ჰაუგე აბელსონის მიერ 1940 წელს.

სინთეზის რეაქცია: ²³⁸U(n,γ)²³⁹U(β⁻)²³⁹Np.

სახელწოდების წარმომავლობა

ნეპტუნიუმის სახელი მოდის პლანეტა ნეპტუნის სახელწოდებიდან.

ბუნებაში

ნეპტუნიუმის ბუნებრივ წყაროებს არავითარი პრაქტიკული მნიშვნელობა არ ააქვს. ნეპტუნიუმს მიიღებენ ურანის დიდი ხნით დასხივების პროდუქტებიდან ბირთვულ რეაქტორებში როგორც პლუტონიუმის მიღების თანაური პროდუქტი.

მიღება

ნეპტუნიუმს იღებენ ნეპტუნიუმის ფტორიდის აღდგენით ბარიუმის ორთქლით 1600 К ტემპერატურაზე:

${\mathsf {NpF_{4}+2Ba\ {\xrightarrow {\ }}\ Np+2BaF_{2}}}$

თვისებები

ელემენტალური ნეპტუნიუმი — ჭედადი, შედარებით რბილი ლითონია მოვერცხლისფრო ბზინვარებით.

ნაერთებში ავლენს +2-დან +7-მდე ჟანგვის ხარისხს. ხსნარებში ნეპტუნიუმი წარმოქმნის იონებს Np³⁺, Np⁴⁺, NpO₂⁺, NpO₂²⁺ და NpO₅³⁻.

ნეპტუნიუმის იონებს აქვთ მიდრეკილებაჰიდროლიზისაკენ და კომპლექსწარმოქმნისკენ.

იზოტოპები

ნეპტუნიუმის ზოგიერთი იზოტოპის რადიოაქტიური თვისებები:

მასური რიცხვი	ნახევარდაშლის პერიოდი	დაშლის ტიპი
231	50 წთ.	α
232	13 წთ.	ელექტრ. მიტაცება
233	35 წთ	α (1 %), ელექტრონ. მიტაცებაт (99 %)
234	4,4 დღე	α (1 %), ელექტრონ. მიტაცება (99 %)
235	410 დღე	β+ (1 %), ელექტრონ. მიტაცება (99 %)
236	5000 წელი	α
237	2,20×106 წელი	α
238	2,1 დღე	β−
239	2,33 დღე	β−
240	7,3 წთ.	β−
241	16 წთ.	β−

გამოყენება

გამოიყენება პლუტონიუმის მისაღებად.

ფიზიოლოგიური ქმედება

რადიოაქტიური დაშლისას ნეპტუნიუმი უშვებს მაღალენერგეტიკულ α-ნაწილაკებს და საშუალო ენერგიის β-ნაწილაკებს. ნეპტუნიუმის ფიზიოლოგიური ქმედება დამოკიდებულია მის ვალენტურ მდგომარეობაზე და ორგანიზმში მოხვედრის გზაზე. ნეპტუნიუმის 60—80 % გროვდება ძვლებში, ხოლო ნეპტუნიუმის ორგანიზმიდან რადიობიოლოგიური ნახევრადგამოყვანის პერიოდი შეადგენს 200 წელს. ეს იწვევს ძვლოვანი ქსოვილის სერიოზულ რადიაციულ დაზიანებას.

ნეპტუნიუმის რადიოაქტიურობა უფრო დაბალია ვიდრე პლუტონიუმისა, ნაკლები კუთრი აქტივობის გამო.

ორგანიზმში ნეპტუნიუმის იზოტოპების ზღვრული დასაშვები რაოდენობაა: ²³⁷Np — 0,06 მკკიური (100 მკგ), ²³⁸Np, ²³⁹Np — 25 მკკიური (10⁻⁴ მკგ).

²³⁷Np-სათვის ზღვრული დასაშვები კონცენტრაცია სამუშაო შენობების ჰაერში არის 2,6×10⁻³ ბკ/მ³.

იხილეთ აგრეთვე

• აქტინოიდები

სქოლიო

ვიკისაწყობში^? არის გვერდი თემაზე:

ნეპტუნიუმი

ბმულები

• ნეპტუნიუმი Webelements-ზე
• ნეპტუნიუმი ქიმიური ელემენტების პოპულარული ბიბლიოთეკა