პრომეთიუმი
| პრომეთიუმი |
| 61 Pm |
| [145] |
| 4f5 6s2 |
პრომეთიუმი — ლანთანოიდების ჯგუფის ქიმიური ელემენტი. ბუნებაში პრაქტიკულად არ გვხვდება, რადგანაც მისი ყველა იზოტოპი რადიოაქტიურია. პირველად მიღებულ იქნა ხელოვნურად 1945 წელს.
 | |||||||||||||||||||||||
| ზოგადი თვისებები | |||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ელემენტის ფერი | ღია-რუხი | ||||||||||||||||||||||
| ატომური მასის ნომერი ატომური მასა (მოლური მასა) |
სტაბილური იზოტოპის: [145] 144,9127 | ||||||||||||||||||||||
| პრომეთიუმი პერიოდულ სისტემაში | |||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
| ატომური ნომერი (Z) | 61 | ||||||||||||||||||||||
| ჯგუფი | III ჯგუფი (ლანთანოიდები) | ||||||||||||||||||||||
| პერიოდი | პერიოდი 6 | ||||||||||||||||||||||
| ბლოკი | f-ბლოკი | ||||||||||||||||||||||
| ელექტრონული კონფიგურაცია | [Xe] 4f5 6s2 | ||||||||||||||||||||||
| ელექტრონი გარსზე | 2, 8, 18, 23, 8, 2 | ||||||||||||||||||||||
ელემენტის ატომის სქემა | |||||||||||||||||||||||
| ფიზიკური თვისებები | |||||||||||||||||||||||
| აგრეგეგატული მდგომ. ნსპ-ში | მყარი სხეული | ||||||||||||||||||||||
| დნობის ტემპერატურა |
1042 °C (1315 K, 1908 °F) | ||||||||||||||||||||||
| დუღილის ტემპერატურა |
3000 °C (3273 K, 5432 °F) | ||||||||||||||||||||||
| სიმკვრივე (ო.ტ.) | 7.26 გრ/სმ3 | ||||||||||||||||||||||
| დნობის კუთ. სითბო | 7.13 კჯ/მოლი | ||||||||||||||||||||||
| აორთქ. კუთ. სითბო | 289 კჯ/მოლი | ||||||||||||||||||||||
| მოლური თბოტევადობა | 27.45++ ჯ/(მოლი·K) | ||||||||||||||||||||||
| ატომის თვისებები | |||||||||||||||||||||||
| ჟანგვის ხარისხი | +2, +3 (a mildly basic oxide) | ||||||||||||||||||||||
| ელექტროდული პოტენციალი |
Pm←Pm3+ −2,29 ვ ვ | ||||||||||||||||||||||
| ელექტროუარყოფითობა | პოლინგის სკალა: 1.13 | ||||||||||||||||||||||
| იონიზაციის ენერგია |
| ||||||||||||||||||||||
| ატომის რადიუსი | ემპირიული: 183 პმ | ||||||||||||||||||||||
| კოვალენტური რადიუსი (rcov) | 199 პმ | ||||||||||||||||||||||
| მოლური მოცულობა | 19,96 სმ3/მოლი | ||||||||||||||||||||||
 პრომეთიუმის სპექტრალური ზოლები | |||||||||||||||||||||||
| სხვა თვისებები | |||||||||||||||||||||||
| მესრის სტრუქტურა |
ჰექსაგონალური | ||||||||||||||||||||||
| თერმული გაფართოება | 9.0 µმ/(მ·K) | ||||||||||||||||||||||
| თბოგამტარობა | 17.9 ვტ/(მ·K) | ||||||||||||||||||||||
| მაგნეტიზმი | პარამაგნეტიკი | ||||||||||||||||||||||
| იუნგას მოდული | 46 გპა | ||||||||||||||||||||||
| წანაცვლების მოდული | 18 გპა | ||||||||||||||||||||||
| დრეკადობის მოდული | 33 გპა | ||||||||||||||||||||||
| პუასონის კოეფიციენტი | 0.28 | ||||||||||||||||||||||
| CAS ნომერი |
7440-12-2 | ||||||||||||||||||||||
| ისტორია | |||||||||||||||||||||||
| აღმოჩენილია | Charles D. Coryell, Jacob A. Marinsky, Lawrence E. Glendenin (1945) | ||||||||||||||||||||||
| სახელი დაარქვა | Grace Mary Coryell (1945) | ||||||||||||||||||||||
| პრომეთიუმის მთავარი იზოტოპები | |||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
| • | |||||||||||||||||||||||
ისტორიარედაქტირება
პრომეთიუმი როგორც ხანმოკლე არსებობის რადიოაქტიური ელემენტი ბუნებაში არის გაქრობად მცირე რაოდენობით (შეფასებით, მისი შემცველობა დედამიწის ქერქში შეადგენს რამდენიმე ასეულ გრამს) და ვერ იქნა აღმოჩენილი ანალიტიკური მეთოდით, მიუხედავად ბევრი მკვლევარის დიდი ძალისხმევისა.
მხოლოდ 1945 წელს ამერიკელმა ქიმიკოსებმა დ. მარინსკიმ, ლ. გლენდენინმა და ჩ. კორიელიმ ურანის დაშლის პროდუქტებიდან იონგამცვლელი ფისების საშუალებით გამოჰყვეს პრომეთიუმი.
სახელწოდების წარმომავლობარედაქტირება
სახელწოდება მოდის მითოლოგიური გმირის პრომეთეს სახელიდან, რომელიც იყო ადამიანის და მისი შემქმნელის დამცველი, რომელმაც ზევსს მოსტაცა ცეცხლი და გადასცა ის ადამიანებს.
მიღებარედაქტირება
ლითონურ პრომეთიუმს მიიღებენ PmF3-დან მეტალოთერმიით. გამოყოფენ 147Pm სხვადასხვა ელემენტების რადიოაქტიური იზოტოპების ნარევისაგან.
გამოყენებარედაქტირება
პრომეთიუმ-147 (ნახევარდაშლის პერიოდი 2,64 წელი) გამოიყენება დენის რადიოიზოტუპური წყაროების წარმოებისათვის, სადაც ის გამოიყენება ჟანგის სახით, და იმის გამო რომ მის გამოსხივებაში დაშლის დროს არ არის გამა-გამოსხივება, ის შედარებით ნაკლებად მავნეა. პრომეთიუმის ოქსიდის გამოყოფის სიმძლავრე (როცა სიმკვრივე 6,6 გრ/სმ³), მიახლოებით 1,1 ვტ/სმ³.
ყველაზე ხანგრძლივად არსებული იზოტოპი არის — პრომეთიუმ-145 (ნახევარდაშლის პერიოდი 18 წელი).
ბიოლოგიური როლირედაქტირება
რესურსები ინტერნეტშირედაქტირება
