ტუტე
ტუტე — ტუტე ლითონების, ტუტემიწა ლითონების და ამონიუმის ჰიდროქსიდები. დისოციაციის დროს ტუტეები წარმოქმნიან იონებს OH− და ლითონის იონებს. ფუძე (ტუტე) რთული ნივთიერებაა, რომელიც შედგება ლითონის ატომისა და ერთი ან რამდენიმე ჰიდროქსილის ჯგუფისაგან. ფუძე მჟავას ქიმიური მოწინააღმდეგეა. ტუტეების ფორმულების გრაფიკული გამოსახვისას მხედველობაში უნდა ვიქონიოთ, რომ ჟანგბადის ატომი ერთი სავალენტო ბმით შეერთებულია წყალბადთან, მეორე კი მეტალის ატომთან.
ტუტეებს მიეკუთვნება პერიოდული სისტემის I და II ქვეჯგუფის ლითონების ჰიდროქსიდები, ესენია: NaOH — ეწოდება მწვავე ნატრი; KOH — მწვავე კალი; Ca(OH)2 — ჩამქრალი კირი; Ba(OH)2 — მწვავე ბარიტი. მწვავე ტუტეები — ტრივიალური დასახელება ლითიუმის LiOH, ნატრიუმის NaOH, კალიუმის КОН, რუბიდიუმის RbOH, და ცეზიუმის CsOH ჰიდროქსიდები.
მიღება
რედაქტირებაწყალში ხსნადი ფუძეები ე.ი ტუტეები მიიღება ლითონის ან მათი ოქსიდების წყალთან ურთიერთქმედებით ანუ
- 2Na+2H2O=2NaOH+H2
სამრეწველო მიღება
რედაქტირებანატრიუმის და კალიუმის ჰიდროქსიდების სამრეწველო მიღების ძირითადი მეთოდია მათი ქლორიდების წყალხნარების ელექტროლიზი:
- 2NaCl+2H2O ელექტროლიზი H+2NaOH+Cl2
- 2KCl+2H2O ელექტროლიზი H2+2KOH+Cl2
კათოდური და ანოდური არე გამოყოფილია ფორებიანი დიაგრამით (ქლორი არ უნდა შეერიოს ტუტეებს, რადგან მასთან ურთიერთქმედებს), რომელიც უზრუნველყოფს დენის გადატანას, კათოდურ არეში არსებულ ხსნარის აორთქლებისას მიიღება ტუტეები.
ფიზიკური თვისებები
რედაქტირებანატრიუმის და კალიუმის ნაერთებიდან მნიშვნელოვანია მათი ჰიდროქსიდები-NaOH და KOH. ისინი თეთრი, გამჭვირვალე, ძლიერ ჰიგროსკოპული კრისტალური ნივთიერებებია. ლღვებიან შედარებით დაბალ ტემპერატურაზე, tლღ(NaOH)=3180C, tლღ(KOH)=3600C. გავარვარებისას_14000C-ზე დუღან და ქროლდებიან დაშლის გარეშე. წყალში კარგად იხსნებიან, ამ დროს ჰიდრატების წარმოქმნის გამო დიდი რაოდენობით სითბო გამოიყოფა. არაორგანულ ნაერთთა ძირითადი კლასები
ქიმიური თვისებები
რედაქტირება- ტუტეები რეაგირებს მჟავა ოქსიდებთან.
- 2NaOH+SiO2=Na2SiO3+H2O
- NaOH+CO2=NaHCO3
- Ca(OH)2+CO2=CaCO3+H2O
- ნეიტრალიზაციის რეაქცია ფუძის და მჟავის ექვივალენტური რაოდენობების ურთიერთქმედებისას.
- KOH+HCl=KCl+H2O
- 2NaOH+H2SO4=Na2SO4+H2O
- ურთიერთქმედება სხვადასხვა მარილის ხსნარებთან.
- 2KOH+CuSO4=Cu(OH)2+K2SO4
- Ca(OH)2+Ca(HCO3)2=2CaCO3+2H2O
- ამფოტერული ჰიდროქსიდი ავლენს სუსტ მჟავა თვისებებს და რეაგირებს ტუტეებთან.
- Al(OH)3+NaOH=Na[Al(OH)4]
დისოციაცია
რედაქტირებაNaOH და KOH ძლიერი ტუტეებია. ისინი წყალხსნარებში სრულად დისოცირდებიან იონებად.
- NaOH Na++OH-
- KOH K++OH-
ნატრიუმის და კალიუმის ტუტეები არ შეიძლება გავალღოთ მინის ან ფაიფურის ჭურჭელში, რადგან იწვევს მათ დაშლას.(მათი გალღობა შეიძლება რკინის, ნიკელის ან ვერცხლის ჭურჭელში)
რესურსები ინტერნეტში
რედაქტირება- ტუტე — სტატია დიდი რუსული ენციკლოპედიიდან (რუსული)