ვიკიპედია

ჰავანა

ჰავანა (სრული სახ. ესპ. San Cristóbal de La Habana) — კუბის დედაქალაქი და უდიდესი ქალაქი კარიბის რეგიონში, მთავარი პორტი და კუბის წამყვანი სავაჭრო ცენტრი 2,2 მილიონიანი მოსახლეობით. მოიცავს 781.58 კვადრატულ კილომეტს.

ქალაქი
ჰავანა
La Habana

ჰავანის კაპიტოლიუმი
დროშა გერბი

ქვეყანა კუბის დროშა კუბა
დაქვემდებარება დედაქალაქი
კოორდინატები 23°07′00″ ჩ. გ. 82°23′00″ დ. გ. / 23.11667° ჩ. გ. 82.38333° დ. გ. / 23.11667; -82.38333
ქალაქის მერი Marta Hernández Romero და რეინალდო გარსია საპატა
დაარსდა 1515
ფართობი 721.01 კმ²
ცენტრის სიმაღლე 59 მ
მოსახლეობა 2,400,000 კაცი
სიმჭიდროვე 3,053.5 კაცი/კმ²
სასაათო სარტყელი UTC-5, ზაფხულში UTC-4
სატელეფონო კოდი (+53) 7
საფოსტო ინდექსი 10xxx-19xxx
ოფიციალური საიტი https://www.lahabana.gob.cu/
ჰავანა — კუბა
ჰავანა

ქალაქი ჰავანა დააარსეს ესპანელებმა მე-16 საუკუნეში და მისი სტრატეგიული მდებარეობის გამო გადაიქცა პლაცდარმად ამერიკის ესპანური კოლონიზაციისთვის. ესპანეთის მეფე ფილიპ II- მ ჰავანას მიანიჭა ქალაქის ტიტული 1592 წელს. [1] ძველი ქალაქის დასაცავად კედლები და ციხეები აშენდა. [2] 1898 წელს აშშ-ს საბრძოლო გემის მეინის ჩაძირვა ჰავანას ნავსადგურზე, ესპანეთ-ამერიკის ომის უშუალო მიზეზი გახდა. [3]

ქალაქი კუბის მთავრობის ცენტრია, სადაც განთავსებულია სხვადასხვა სამინისტროები, ბიზნეს შტაბები და 100-ზე მეტი დიპლომატიური ოფისი. [4] ამჟამინდელი გუბერნატორი არის რეინალდო გარსია ზაპატა, კუბის კომუნისტური პარტიიდან (PCC). [5] [6] 2009 წელს ქალაქი / პროვინცია ქვეყანაში ყველაზე მაღალი შემოსავლიანობის მაჩვენებლით მესამე ადგილს იკავებდა. [7]

თანამედროვე ჰავანა, არსებითად, შეიძლება აღიწეროს, როგორც სამი ქალაქი ერთში: ძველი ჰავანა, ვედადო და ახალი გარეუბნების რაიონები. ქალაქი ძირითადად ფართოვდება ჰავანის უბიდან დასავლეთით და სამხრეთით, რომელშიც შედის ვიწრო ზოლი და იყოფა სამ ძირითად ნავსადგურად: მარი მელენა, გუანაბაკოა და ანტარესი. მდინარე ალმენდარესი მიედინება ქალაქის სამხრეთიდან ჩრდილოეთით, და შედის ფლორიდის სრუტეში, ჰავანის უბიდან რამდენიმე მილის დასავლეთით. [8]

ქალაქი ყოველწლიურად მილიონზე მეტ ტურისტს იზიდავს; [9] ჰავანის ოფიციალური აღწერის ცნობით, 2010 წელს ქალაქს 1,176,627 საერთაშორისო ტურისტი ეწვია, [9] 20%-ით გაიზარდა 2005 წლიდან. ძველი ჰავანა გამოცხადდა იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლად 1982 წელს. [10] ქალაქი ასევე აღსანიშნავია თავისი ისტორიით, კულტურით, არქიტექტურით და ძეგლებით. [11] როგორც კუბა, ასევე ჰავანაც ტროპიკული კლიმატით ხასიათდება. [12]

ეტიმოლოგია

რედაქტირება

მშობლიური დასახლებების უმეტესობა ესპანეთის კოლონიური ქალაქების ადგილად იქცა, რომლებმაც შეინარჩუნეს ტაინოს ხალხის თავდაპირველი სახელები.  

ისტორია

რედაქტირება

კოლონიური პერიოდი

რედაქტირება

მე-16 საუკუნე

რედაქტირება

ჰავანა 1515 წელს დააფუძნა კონკისტადორმა დიეგო ველასკეს დე კუელარმა კუნძულის სამხრეთ სანაპიროზე, თანამდეროვე ქალაქ სურგიდერო-დე-ბატაბანოსთან. ქალაქმა მის დღვანდელ ადგილზე 1519 წელს გადმოინაცვლა.

პანფილო დე ნარვაესმა უწოდა ჰავანას - ესპანელთა მიერ დაარსებულ მეექვსე ქალაქს კუბაზე - მისი სახელი: სან-კრისტობალ დე ლა ჰავანა. სახელი მოიცავს ჰავანის მფარველი წმინდანის სან -კრისტობალის სახელს. კუბის პირველი ქალაქების დაარსებიდან ცოტა ხნის შემდეგ, კუნძული სხვა ქალაქების კონკისტისტასთვის საყრდენი აღმოჩნდა.

ჰავანა თავდაპირველად სავაჭრო პორტი იყო, თუმცა მისი მზარდი პოლიტიკური მნიშვნელობის გამო 1607 წელს კუბის (იმ დროისთვის ეპანური კოლონიის) დედაქალაქი და ახალ მსოფლიოში ესპანური კოლონიების მთავარი პორტი გახდა.

ჰავანა მეკობრეთა ხშირი თავდასხმის ობიექტი იყო. 1553 და 1555 წლებში იგი გაძარცვეს. პირველი შეტევის შედეგად, კორსარმა ჟაკ დე სორემ 1555 წელს გადაწვა ქალაქი. ამგვარმა შეტევებმა დაარწმუნა ესპანეთის მონარქი, რომ დაეფინანსებინა ძირითადი ციხეების მშენებლობა მთავარ ქალაქებში - არა მხოლოდ მეკობრეების და კორსარების საწინააღმდეგოდ, არამედ დასავლეთის ინდიელებთან ვაჭრობაზე უფრო მეტი კონტროლისათვის და ვრცელი კონტრაბანული საქმიანობის შეზღუდვისათვის (შავი ბაზარი), რომელიც წარმოიშვა სევილიის Casa de Contratación-ის მიერ დაწესებული სავაჭრო შეზღუდვების გამო (მონარქთა კონტროლირებადი სავაჭრო სახლი, რომელიც მონოპოლიას უწევდა ახალ მსოფლიო ვაჭრობას).

1592 წლის 20 დეკემბერს ესპანეთის მეფე ფილიპ II-მ ჰავანას ქალაქის ტიტული მიანიჭა. მოგვიანებით, ქალაქი ოფიციალურად იქნებოდა ესპანეთის გვირგვინის მიერ „ახალი სამყაროს გასაღები და დასავლეთის ინდიელებთან გამყოფი კედელი“. იმავდროულად, გაგრძელდა ქალაქის თავდაცვითი ინფრასტრუქტურის მშენებლობის და გაუმჯობესების მცდელობები.

მე-17 საუკუნე

რედაქტირება
 
მე -17 საუკუნის ჰავანის გამოსახულება

ჰავანა დიდად გაფართოვდა მე-17 საუკუნეში. ახალი შენობები აშენდა კუნძულის ყველაზე უხვი მასალისაგან, ძირითადად ხისგან, აერთიანებდა პირენეს ნახევარკუნძულის სხვადასხვა ხუროთმოძღვრულ სტილს და ასევე კანარული მახასიათებლების არქიტექტურულ ძეგლებს.

1649 წელს კოლუმბიაში კარტახენაში ჩატანილმა ყვითელი ცხელების ეპიდემიამ ფატალური შედეგი მოუტანა ჰავანის ევროპული მოსახლეობის მესამედს. [13]

მე-18 საუკუნე

რედაქტირება

მე-18 საუკუნის შუა პერიოდისთვის ჰავანას ჰყავდა სამოცდაათი ათასზე მეტი მოსახლე და იყო სიდიდით მესამე ქალაქი ამერიკაში, რიგით ლიმას და მეხიკოს ჩამორჩებოდა, მაგრამ უსწრებდა ბოსტონსა და ნიუ-იორკს. [14] მე-18 საუკუნის განმავლობაში ჰავანა ესპანეთის პორტებიდან უმთავრესი იყო. 1740 წლისთვის, ის გახდა ესპანეთის უდიდესი და ყველაზე აქტიური გემთმშენებლობა და ერთადერთი გემთსაშრობი ახალ სამყაროში. [15]

 
ჰავანის კათედრალი

ქალაქი დაიპყრეს ბრიტანელებმა შვიდწლიანი ომის დროს. ეპიზოდი დაიწყო 1762 წლის 6 ივნისს, როდესაც გამთენიისას, ბრიტანეთის ფლოტი, რომელშიც შედიოდა 50-ზე მეტი გემი, სამეფო საზღვაო ძალების და ჯარის 11000-ზე მეტი კაცის ერთობლივი ძალა, გაემგზავრნენ კუბის წყლებში და განახორციელეს ამფიბიური დაშვება ჰავანის აღმოსავლეთით. [16] ბრიტანელებმა დაუყოვნებლივ გახსნეს ვაჭრობა ჩრდილოეთ ამერიკის და კარიბის კოლონიებთან, რამაც გამოიწვია კუბის საზოგადოების სწრაფი ტრანსფორმაცია. ჰავანის ხელში ჩაგდებიდან ერთ წელზე ნაკლები დროის განმავლობაში, პარიზის ზავს ხელი მოაწერა სამმა მეომარმა ძალამ, რითაც დასრულდა შვიდწლიანი ომი. ხელშეკრულებამ ბრიტანეთს ფლორიდა მისცა ქალაქ ჰავანის ესპანეთისთვის დაბრუნების სანაცვლოდ. [17] ქალაქის დაბრუნების შემდეგ ესპანელებმა იქ აშენებული ციხესიმაგრეებითა და გალავნებით ჰავანა ამერიკაში ყველაზე დაცულ ქალაქად აქციეს. დაიწყო სან – კარლოს დე ლა კაბანიას ციხის მშენებლობა, სიდიდით ესპანეთის მესამე საფორტიპიკაციო ნაგებობა ახალ სამყაროში, კასტილო სან კრისტობალისა (ყველაზე დიდი) და კასტილო სან ფელიპე დელ მოროს შემდეგ ორივე სან – ხუანში, პუეტრო რიკოში მდებარე. 1796 წლის 15 იანვარს ქრისტეფორე კოლუმბის ნეშტი კუნძულზე გადაასვენეს სანტო დომინგოდან , სადაც ის განისვენებდა 1898 წლამდე, ვიდრე სევილიის საკათედრო ტაძარში გადაასვენებდნენ, ესპანეთის კუბის დაკარგვის შემდეგ.

მე-19 საუკუნე

რედაქტირება
 
მე-19 საუკუნის ჰავანის გამოსახულება

იმის გამო, რომ მე-19 საუკუნის დასაწყისში გაიზარდა ვაჭრობა კარიბის ზღვისა და ჩრდილოეთ ამერიკის სახელმწიფოებს შორის, ჰავანა გახდა აყვავებული და მოდური ქალაქი. ჰავანას თეატრებში წარმოდგენილი იყო იმ პერიოდის ყველაზე გამორჩეული მსახიობები. ამ პერიოდის განმავლობაში ჰავანა ცნობილი გახდა, როგორც ანტილიელთა პარიზი.

1837 წელს აშენდა პირველი სარკინიგზო მაგისტრალი, 51 კილომეტრის სიგრძის მონაკვეთი ჰავანასა და ბეხუკალს შორის, რომელიც გამოიყენებოდა შაქრის ტრანსპორტირებისთვის გუინესიდან ჰარბორში. ამით კუბა გახდა მსოფლიოში რიგით მეხუთე, სარკინიგზო მაგისტრალის მქონე ქვეყანა, ხოლო პირველი ესპანურენოვანი ქვეყნებიდან. მთელი საუკუნის განმავლობაში, ჰავანა გამდიდრდა დამატებითი კულტურული ობიექტების მშენებლობით, მაგალითად Tacon Teatre (ჰავანის დიდი თეატრი), მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე მდიდრული. ის ფაქტი, რომ მონობა კანონიერი იყო კუბაში 1886 წლამდე, სამხრეთ ამერიკულმა ინტერესმა განაპირობა, მათ შორის, ოქროს წრის რაინდთა შედგენილი გეგმა, რომ შექმნათ „ოქროს წრე“, რომელიც 1200 მილის რადიუსით ორიენტირებული იქნებოდა ჰავანაზე. მას შემდეგ, რაც 1865 წელს ამერიკის კონფედერაციული სახელმწიფოები დამარცხდნენ ამერიკის სამოქალაქო ომში, ბევრმა ყოფილმა მონათმფლობელმა განაგრძო პლანტაციების გადატანა ჰავანაში.

1863 წელს ქალაქის კედლები ჩამოიშალა ისე, რომ მეტროპოლიის გაფართოება შესაძლებელი ყოფილიყო. XIX საუკუნის დასასრულს, ჰავანა გახდა ესპანეთის კოლონიალიზმის ბოლო მომენტების მოწმე ამერიკაში.

რესპუბლიკური და რევოლუციის შემდგომი პეროდი

რედაქტირება
 
ყოფილი საპრეზიდენტო სასახლე, სადაც ახლა მუზეუმშია განთავსებული

მე -20 საუკუნე კუბამ და, შესაბამისად, ჰავანამ, შეერთებული შტატების მიერ ოკუპაციის ქვეშ დაიწყო. [18] აშშ-ს ოკუპაცია ოფიციალურად დასრულდა, როდესაც კუბის პირველმა პრეზიდენტმა ტომას ესტრადა პალმამ თანამდებობა დაიკავა 1902 წლის 20 მაისს.

რესპუბლიკური პერიოდის განმავლობაში, 1902 წლიდან 1959 წლამდე, ქალაქში დაიწყო განვითარების ახალი ერა. კუბა ომის გამანადგურებელი მდგომარეობიდან კეთილდღეობის მქონე ქვეყნად გადაიქცა, ნახევარსფეროში მესამე ყველაზე ფართო საშუალო კლასით. ახალი საშუალო კლასის მოსასვენებლად აპარტამენტები და ასევე კუბელი მაგნატებისთვის საცხოვრებელი სახლები აშენდა სწრაფი ტემპით.

მრავალი ძვირადღირებული სასტუმრო, კაზინო და ღამის კლუბები აშენდა 1930-იან წლებში ჰავანას მზარდი ტურისტული ინდუსტრიის მოსაწყობად, რამაც დიდად ისარგებლა 1920 – დან 1933 წლამდე ალკოჰოლზე დაწესებული აკრძალვით . 1930-იან წლებში ორგანიზებული დანაშაულის მონაწილეებმა იცოდნენ ჰავანის ღამის კლუბისა და კაზინოების ცხოვრების შესახებ, რის გამოც დამკვიდრდნენ ქალაქში. იმ დროს ჰავანა გახდა მიმზიდველი და მრავალი აქტივობის დედაქალაქი. 1920 წელს აშშ-ში ბუტლეგერობის პერიოდში ჰავანა, მონრეალის მსგავსად, ამერიკელთა პოპულარული გასართობი ქალაქი გახდა, თუმცა ღამის კლუბებისა და კაზინოების უმრავლესობა დახურულ იქნა 1959 წელს კუბის რევოლუციის შემდეგ. ჰავანა, ზოგადად, უფრო მეტ შემოსავალს აწარმოებდა, ვიდრე ლას-ვეგასი, ნევადა, რომლის ბუმი, როგორც ტურისტული ადგილი, მხოლოდ მას შემდეგ დაიწყო, რაც ჰავანას კაზინოები დაიხურა 1959 წელს. 1958 წელს დაახლოებით 300,000 ამერიკელი ტურისტი ეწვია ქალაქს.

1959 წლის რევოლუციის შემდეგ, ფიდელ კასტრომ ახალი რეჟიმის დამყარებისას პირობა დადო, რომ გაუმჯობესდებოდა სოციალური სერვისები, საზოგადოებრივი საცხოვრებლები და ოფიციალური შენობები. მიუხედავად ამისა, მას შემდეგ, რაც კასტრომ ყველა კერძო საკუთრების და ინდუსტრიის მკვეთრი მითვისება მოახდინა (1959 წლის მაისი და შემდეგ) საბჭოთა კავშირის მიერ მხარდაჭერილი ძლიერი კომუნისტური მოდელის პირობებში, რასაც მოჰყვა აშშ-ს ემბარგო, რამაც კუბა დააზარალა, განსაკუთრებით ძლიერ ძლიერ შეეხო ჰავანას. 1966–68 წლებისთვის, კუბის მთავრობამ ნაციონალიზაცია მოახდინა კუბაში კერძო საკუთრებაში არსებულ ყველა კერძო სუბიექტზე, „გარკვეული სახის სავაჭრო მცირე საცალო ფორმების“ მიხედვით (კანონი 1076 [19]).

მძიმე ეკონომიკური ვარდნა მოხდა 1991 წელს საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ. საბჭოთა სუბსიდიები დასრულდა, რაც მილიარდობით დოლარს წარმოადგენდა, რომელიც საბჭოთა კავშირმა კუბის მთავრობას გადასცა. ბევრს სჯეროდა, რომ რევოლუციური მთავრობა მალე დაიშლებოდა, როგორც ეს მოხდა აღმოსავლეთ ევროპის საბჭოთა სატელიტურ სახელმწიფოებთან . ამასთან, ევროპაში მომხდარი მოვლენების საწინააღმდეგოდ, კუბის კომუნისტური მთავრობა აგრძელებდა მმართველობას 1990-იან წლებში და დღემდე გრძელდება.

მრავალწლიანი აკრძალვის შემდეგ, კომუნისტური მთავრობა სულ უფრო მეტად მიმართავდა ტურიზმს ახალი ფინანსური შემოსავლისათვის, და მისცა უცხოელ ინვესტორებს ახალი სასტუმროების აშენების ნებართვა. ძველ ჰავანაში, ასევე დაიწყო ტურისტული მიზნებისათვის აღმშენებლობა, რიგი ქუჩებისა და მოედნების რეაბილიტაცია განხორციელდა. [20] თუმცა, ძველი ჰავანა დიდი ქალაქია და აღდგენითი სამუშაოები კონცენტრირებულია მთელი მისი ტერიტორიის 10%-ზე ნაკლებზე.

გეოგრაფია

რედაქტირება
 
ჰავანა კოსმოსიდან

ჰავანა მდებარეობს კუბის ჩრდილოეთ სანაპიროზე, ფლორიდა კისის სამხრეთით, სადაც მექსიკის ყურე უერთდება ატლანტის ოკეანეს. ქალაქი ძირითადად ვრცელდება ჰავანის უბიდან დასავლეთით და სამხრეთით.

დაბალი ბორცვებია, რომლებზეც ქალაქი მაღლდება სრუტის ღრმა ლურჯი წყლებიდან. აღსანიშნავია 200 ფუტის (60 მეტრიანი) კირქვის ქედი, რომელიც აღმოსავლეთ ფერდობიდან იწყება და კულმინაციას აღწევს ლა კაბანიასა და ელ მოროს სიმაღლეზე, კოლონიური ციხე-სიმაგრეების ადგილები, რომლებიც გადაჰყურებს აღმოსავლეთის ყურეს. კიდევ ერთი შესამჩნევი სიმაღლე არის ბორცვი დასავლეთით, რომელიც უკავია ჰავანის უნივერსიტეტს და პრინცის ციხეს. ქალაქგარეთ ტერიტორია უფრო მაღალი გორაკებით ხასიათდება დასავლეთით და აღმოსავლეთით.

კლიმატი

რედაქტირება

ჰავანას, ისევე როგორც კუბის დიდ ნაწილს, აქვს ტროპიკული კლიმატი, რომელიც კუნძულის პოზიციებს განსაზღვრავს პასატებით და თბილი ოფშორული დინებით. კიოპენის კლიმატის კლასიფიკაციით, ჰავანას აქვს ტროპიკული მუსონური კლიმატი, რომელიც მჭიდროდ ესაზღვრება ტროპიკული წვიმების ტყის კლიმატს . საშუალო ტემპერატურა 22°C(72°F)-დან იანვარსა და თებერვალში 28°C(82°F)-მდე აგვისტოში. ნალექი ყველაზე მძიმეა ივნისსა და ოქტომბერში და ყველაზე მსუბუქია დეკემბრიდან აპრილამდე, საშუალოდ 1200 მმ(47ინჩი) ყოველწლიურად. ქარიშხლები ზოგჯერ კუნძულს ურტყამენ, მაგრამ ჩვეულებრივ სამხრეთ სანაპიროზე, შესაბამისად, ჰავანაში მიყენებული ზიანი ნაკლებია ვიდრე ქვეყნის სხვა ტერიტორიებზე.

ტორნადოები შეიძლება გარკვეულწილად იშვიათი იყოს კუბაში, თუმცა, 2019 წლის 28 იანვრის საღამოს, ძალზე იშვიათი ძლიერი F4 ტორნადომ დაარტყა კუბის დედაქალაქ ჰავანას აღმოსავლეთ მხარეს. ტორნადომ დიდი ზიანი მიაყენა, გაანადგურა მინიმუმ 90 სახლი, დაიღუპა ოთხი ადამიანი და დაშავდა 195. [21] [22] [23] [24] 4 თებერვლისთვის დაღუპულთა რიცხვი ექვსამდე გაიზარდა. [25]

პეიზაჟი

რედაქტირება
 
ხედი მალეკონის გამზირზე

თანამედროვე ჰავანა, არსებითად შეიძლება აღწერილი იყოს როგორც სამი ქალაქი ერთში: ძველი ჰავანა, ვედადო და უფრო ახალი გარეუბნების რაიონები. ძველი ჰავანა, თავისი ვიწრო ქუჩებითა და გადახურული აივნებით, არის ჰავანის კომერციის, ინდუსტრიისა და გართობის ნაწილის ტრადიციული ცენტრი, ასევე საცხოვრებელი ფართი.

დასავლეთით ახალი მონაკვეთი, რომელიც მდებარეობს ქალაქის ზედა ნაწილში, ცნობილი, როგორც ვედადო, გახდა ძველი ჰავანას კონკურენტი კომერციულ საქმიანობასა და ღამის ცხოვრების აქტივობებში. ეროვნული კაპიტოლიუმის შენობა აღნიშნავს ჰავანის ცენტრის დასაწყისს, მუშათა კლასის სამეზობლო, რომელიც მდებარეობს ვედადოსა და ძველ ჰავანას შორის.

მესამე ჰავანა არის უფრო მდიდარი საცხოვრებელი და სამრეწველო უბნები, რომლებიც ძირითადად დასავლეთით ვრცელდება. მათ შორისაა მარიანაო, რომელიც ქალაქის ერთ – ერთი ახალი მხარეა, ძირითადად 1920 – იანი წლებიდან თარიღდება. რევოლუციის შემდეგ გარეუბნების ზოგიერთმა ნაგებობამ ექსკლუზიურობა დაიკარგა, კუბის მთავრობამ მრავალი მათგანის ნაციონალიზაცია მოახდინა, ემსახურებოდა სკოლებს, საავადმყოფოებს და სამთავრობო უწყებებს. რამდენიმე კერძო კლუბი გადაკეთდა საზოგადოებრივ სარეკრეაციო ცენტრად. მირამარი, რომელიც მდებარეობს ვედადოს დასავლეთით, სანაპიროების გასწვრივ, რჩება ჰავანის ექსკლუზიურ მხარედ; ვილები, უცხოეთის საელჩოები, დიპლომატიური რეზიდენციები და მდიდარი უცხოელებისთვის განკუთვნილი ობიექტები თავმოყრილია ამ მხარეში. [26] ჰავანის საერთაშორისო სკოლა მდებარეობს მირამარის სამეზობლოში.

1980-იან წლებში ძველი ჰავანის მრავალი ნაწილი, მათ შორის Plaza de Armas, გახდა 35-წლიანი, მრავალმილიონიანი ბიუჯეტის აღდგენის პროექტის ნაწილი, რათა კუბელებმა დააფასონ თავიანთი წარსული და გაამდიდრონ ტურიზმი.

უბნები

რედაქტირება

ქალაქი იყოფა 15 მუნიციპალიტეტად [27] - ან დაბად, რომლებიც შემდგომ დაყოფილია 105 პალატად [28] (consejos populares). (ნომრები ეხება რუკას).

  1. პლაია
  2. პლასა დე ლა რევოლუსიონი
  3. სენტრო-ჰაბანა
  4. ძველი ჰავანა
  5. რეგლა
  6. ჰაბანა-დელ-ესტე
  7. გუანაბაკოა
  8. სან-მიგელ-დელ-პადრონი
  9. დიეს-დე-ოკტუბრე
  10. სერო
  11. მარიანაო
  12. ლა-ლისა
  13. ბოიეროსი
  14. აროიო-ნარანხო
  15. კოტორო

არქიტექტურა

რედაქტირება

ჰავანის თითქმის ხუთასი წლის არსებობის გამო, ქალაქი ამაყობს მსოფლიოში ყველაზე მრავალფეროვანი არქიტექტურული სტილით, როგორც მე-16 საუკუნის ბოლოს აშენებული ციხეები, ასევე მოდერნისტული მაღალსართულიანი შენობები.

ჰავანაში მრავალი შენობის დღევანდელი მდგომარეობა გაუარესდა 1959 წლის რევოლუციის შემდეგ. [29] მრავალრიცხოვანმა ჩამონგრევამ გამოიწვია დაშავებები და გარდაცვალებები. [30]

ნეოკლასიკური

რედაქტირება

ნეოკლასიზმი ქალაქში შემოვიდა 1840-იან წლებში, ამავე პერიოდს ეკუთვნის გაზის საზოგადოებრივი განათება, 1848 წელს და რკინიგზა 1837 წელს. მე-18 საუკუნის მეორე ნახევარში შაქრის და ყავის წარმოება სწრაფად გაიზარდა, რაც არსებითი ფაქტორი აღმოჩნდა ჰავანის ყველაზე თვალსაჩინო არქიტექტურული სტილის განვითარებისთვის. ბევრი მდიდარი მოსახლისთვის შთაგონება საფრანგეთი და ფრანგები აღმოჩნდნენ, რისი ხილვაც შეიძლება მაღალი კლასის სახლების ინტერიერში, მაგალითად, ალდამის სასახლეში, რომელიც აშენდა 1844 წელს. ეს ითვლება კუბაში ყველაზე მნიშვნელოვან ნეოკლასიკურ შენობად.

1925 წელს ჟან-კლოდ ნიკოლას ფორესტერი, პარიზში ქალაქგეგმარების ხელმძღვანელი, ხუთი წლით გადავიდა ჰავანაში, რათა ეთანამშრომლა არქიტექტორებთან და ლანდშაფტის დიზაინერებთან. ქალაქის დაგეგმვისას მისი მიზანი იყო ჰარმონიული წონასწორობის შექმნა კლასიკურ შენობების ფორმასა და ტროპიკულ ლანდშაფტს შორის. მისმა გავლენამ უზარმაზარი კვალი დატოვა ჰავანაზე, თუმცა ბევრი მისი იდეა უარყვეს დიდი დეპრესიის პერიოდში, 1929 წელს. XX საუკუნის პირველი ათწლეულების განმავლობაში ჰავანა უფრო სწრაფად გააფართოვა, ვიდრე სხვა ნებისმიერ დროს, თავისი ისტორიის განმავლობაში. დიდმა სიმდიდრემ განაპირობა არქიტექტურული სტილის გავლენა უცხოეთიდან. ნეოკლასიციზმის მწვერვალი დაიწყო ვედადოს რაიონის აშენებით (დაიწყო 1859 წელს). ნეოკლასიკური სტილით გამოირჩევა პროპორციულ ნაგებობათა დიდი ნაწილი.

ტრანსპორტი

რედაქტირება
 
მარშრუტი A40, წითელი ალიმენტადორა

ქალაქის ავტობუსები

რედაქტირება

მეტრობუსი

რედაქტირება

წითელი პრინციპალი, რომელიც ადრე მეტრობუსის სახელით იყო ცნობილი, ემსახურება შიდა ურბანულ არეას, მაქსიმალური მანძილი 20 კმ 12 მილი). [31] წითელი პრინციპალი შედგება 17 ძირითადი ხაზისაგან, რომლებიც იდენტიფიცირებულია ასო „P-ით“ გრძივი მარშრუტით.

წითელი ალიმენტადორა

რედაქტირება

წითელი ალიმენტადორა, რომელიც ცნობილია როგორც მკვებავი ხაზი, მეტროპოლიტენის მიმდებარე ქალაქებსა და აკავშირებს ქალაქის ცენტრთან, მაქსიმალური მანძილი 40 კმ (25 მილი). [32] ამ განყოფილებას აქვს ერთ-ერთი ყველაზე ათვისებული და უდიდესი საზოგადოებრივი ტრანსპორტის შემადგენლობა ქვეყანაში. [33]  

აეროპორტები

რედაქტირება

ჰავანას ემსახურება ხოსე მარტის საერთაშორისო აეროპორტი. აეროპორტი მდებარეობს დაახლოებით 11 კმ-ის (7) მანძილზე ქალაქის ცენტრის სამხრეთით, ბოიეროსის მუნიციპალიტეტში და ქვეყნის მთავარი გადამზიდის კუბანა დე ავიაციონის მთავარი ცენტრია. აეროპორტი არის კუბის მთავარი საერთაშორისო და საშინაო კარიბჭე, ის აკავშირებს ჰავანას დანარჩენ კარიბებთან, ჩრდილოეთ, ცენტრალურ და სამხრეთ ამერიკასთან, ევროპასთან და ერთი მიმართულებით აფრიკასთან.

ქალაქს ასევე ემსახურება Playa Baracoa Airport, მცირე აეროპორტი, რომელიც შიდა ფრენებს ახორციელებს.

სარკინიგზო

რედაქტირება

ჰავანას აქვს საგარეუბნო, საქალაქთაშორისო და შორი მანძილის სარკინიგზო ხაზების ქსელი. რკინიგზა ნაციონალიზებულია და მართავს FFCC ( Ferrocarriles de Cuba - კუბის რკინიგზა). FFCC ჰავანას აკავშირებს კუბის ყველა პროვინციასთან. მთავარი სარკინიგზო სადგურებია: ცენტრალური სარკინიგზო სადგური, La Coubre Rail Station, კასაბლანკას სადგური და Estación de Tulipán.

 
მარშრუტი P5, წითელი პრინციპალი

2004 წელს მგზავრთა წლიური მოცულობა დაახლოებით 11 მილიონი იყო, [34] ყველაზე დატვირთული მარშრუტია ჰავანასა და სანტიაგო დე კუბას შორის.

1980-იან წლებში ჰავანაში მოსკოვის მსგავსი მეტროს სისტემის გეგმა ჰქონდათ, ამ დროს საბჭოთა კავშირის გავლენის შედეგად კუბაში. კუბის, ჩეხეთის და საბჭოთა სპეციალისტების მიერ გაკეთებული გეოლოგიისა და ფინანსების შესწავლა უკვე კარგად იყო ათვისებული 1980-იან წლებში. კუბის პრესამ აჩვენა სამშენებლო პროექტი და კურსის მარშრუტი, რომელიც აკავშირებდა დედაქალაქის მუნიციპალიტეტებსა და უბნებს. 80-იანი წლების ბოლოს პროექტი უკვე დაწყებული იყო, თითოეული მილის ბილიკი იმ დროისთვის მილიონი დოლარი ღირდა, მაგრამ საბჭოთა კავშირის დაშლასთან ერთად 1991 წელს, პროექტიც მოგვიანებით დაიშალა.

ტრამვაი

რედაქტირება

შუალედური ხაზი, რომელიც ცნობილია როგორც Hershey Electric Railway, აშენდა 1917 წელს, გადის კასაბლანკასგან (ძველი ჰავანას ნავსადგურის გასწვრივ) ჰერსიამდე და მატანსას მიმართულებით . [35]

 
Harbour Tunnel აკავშირებს ქალაქის ცენტრს ჰაბანა დელ ესტესთან

ბორანი

რედაქტირება

ბორნები აკავშირებს ძველ ჰავანას რეგლასთან და კასაბლანკასთან და მოძრაობს ყოველი 10–15 წუთის ინტერვალში. მგზავრობის საფასურია CUP 0.20. [36]

გზები

რედაქტირება

ქალაქის საგზაო ქსელი საკმაოდ ვრცელია, აქვს ფართო გზები, მთავარი ქუჩები და ქალაქის მთავარი მისასვლელი გზები, როგორიცაა Autopista Nacional (A1), კარეტერა-სენტრალი და Via Blanca. გზის ქსელის მშენებლობა კოლონიალური ხანიდან, მაგრამ ხარისხის გაუარესებას განიცდის. [37]

მაგისტრალები (ავტომაგისტრალები) მოიცავს:

 
ჰავანას პორტი

ადმინისტრაცია

რედაქტირება
 
Comite Central del Partido Comunista de Cuba (კუბის კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტი).

გუბერნატორი არის რეინალდო გარსია ზაპატა, [38] იგი აირჩიეს 2020 წლის იანვარში. [39]

ქალაქს მართავს ქალაქ-პროვინციის საბჭო, სადაც გუბერნატორი იკავებს მთავარ ადმინისტრაციულ თანამდებობას, [40] ამრიგად ჰავანა ფუნქციონირებს როგორც ქალაქად, ისე პროვინციად . ქალაქს მცირე ავტონომია აქვს და ეროვნულ მთავრობაზეა დამოკიდებული, განსაკუთრებით მისი საბიუჯეტო და საერთო პოლიტიკური მიმართულებებით.

ეროვნული მთავრობა ჰავანას სათავეში უდგას და უკიდურესად თვალსაჩინო როლს ასრულებს ქალაქის ცხოვრებაში. უფრო მეტიც, მრავალი ეროვნული ინსტიტუტის ყოვლისმომცველმა უფლებამოსილებამ განაპირობა ქალაქის მთავრობის უფლებამოსილების შემცირება, რომელიც, მიუხედავად ამისა, მაინც უზრუნველყოფს არსებითი მომსახურებების დიდ ნაწილს და აქვს კომპეტენციები განათლების, ჯანმრთელობის დაცვის, ქალაქის საზოგადოებრივი ტრანსპორტის, ნაგვის შეგროვების, მცირე მრეწველობის, სოფლის მეურნეობის და ზოგიერთი სხვა მიმართულებით.

ამომრჩეველები ირჩევენ დელეგატებს მუნიციპალურ ასამბლეებში, კონკურენტულ არჩევნებში. არსებობს მხოლოდ ერთი პოლიტიკური პარტია, კომუნისტური პარტია, მაგრამ რადგან იქ უნდა იყოს მინიმუმ ორი კანდიდატი, კომუნისტური პარტიის წევრები ხშირად უპირისპირდებიან ერთმანეთს. კანდიდატები არ უნდა წარმოადგენდნენ პარტიას. ისინი სახელდებიან უშუალოდ მოქალაქეების მიერ, თითოეულ საარჩევნო ოლქში ღია შეხვედრებისას. მუნიციპალური ასამბლეის დელეგატები, თავის მხრივ, ირჩევენ პროვინციის ასამბლეის წევრებს, რომლებიც ჰავანაში უახლოეს საკრებულოს ემსახურებიან; მისი პრეზიდენტი ასრულებს მერის მოვალეობებ. ეროვნული ასამბლეის დეპუტატებისთვის არის პირდაპირი არჩევნები საკანდიდატო წარდგენის საფუძველზე, ხოლო კანდიდატთა ნაწილი ადგილობრივ დონეზეა დასახელებული. სახალხო საბჭოები (Consejos Populares) შედგება ადგილობრივი მუნიციპალური დელეგატებისაგან, რომლებიც ირჩევენ სრულ განაკვეთზე წარმომადგენელს ორგანოს თავმჯდომარედ. გარდა ამისა, მონაწილეობენ "მასობრივი ორგანიზაციებიდან" და ადგილობრივი სამთავრობო უწყებების, ინდუსტრიების და სერვისების წარმომადგენლები.

ქალაქი ჰავანა ესაზღვრება მაიაბეკეს პროვინციას სამხრეთით და აღმოსავლეთით და არტემისის პროვინციას დასავლეთით, მას შემდეგ, რაც ყოფილი ჰავანის პროვინცია გაუქმდა 2010 წელს.  

ინფრასტრუქტურა

რედაქტირება
 
ჰავანის უნივერსიტეტი

განათლება

რედაქტირება
 
ჰავანის უნივერსიტეტის მათემატიკისა და კომპიუტერული მეცნიერების ფაკულტეტი

ეროვნული მთავრობა იღებს პასუხისმგებლობას განათლებასთან დაკავშირებით, და არსებობს შესაბამისი დაწყებითი, საშუალო და პროფესიული მომზადების სკოლები მთელს კუბაში. სკოლები განსხვავებული ხარისხისაა და განათლება უფასო და სავალდებულოა ყველა დონეზე, გარდა უმაღლესი სწავლისა, რომელიც ასევე უფასოა.

ჰავანის უნივერსიტეტი, რომელიც მდებარეობს ჰავანის ვედადოს განყოფილებაში, დაფუძნდა 1728 წელს და ითვლებოდა უმაღლესი განათლების წამყვან ინსტიტუტად დასავლეთ ნახევარსფეროში . რევოლუციის შემდეგ, მალე უნივერსიტეტი, ისევე როგორც ყველა სხვა საგანმანათლებლო დაწესებულება, ნაციონალიზებულ იქნა. მას შემდეგ კიდევ რამდენიმე უნივერსიტეტი გაიხსნა, როგორიცაა უმაღლესი სასწავლო პოლიტექნიკური ინსტიტუტი, სადაც კუბის თანამედროვე ინჟინრების უდიდესი ნაწილი სწავლობდა.

კუბის ეროვნული საბალეტო სკოლა, რომელსაც 4,350 სტუდენტი ჰყავს, მსოფლიოში ერთ – ერთი უდიდესი საბალეტო სკოლა და კუბაში ყველაზე პრესტიჟული საბალეტო სკოლაა.

ჯანმრთელობა

რედაქტირება

კუბის ყველა მაცხოვრებელს აქვს უფასო სამედიცინო დახმარება საავადმყოფოებში, ადგილობრივ პოლიკლინიკებში და სამეზობლოს ოჯახის ექიმებთან, რომლებიც საშუალოდ 170 ოჯახს ემსახურებიან, [41] თუმცა, ჯანმრთელობის სისტემამ განიცადა მომარაგების, აღჭურვილობისა და მედიკამენტების დეფიციტი, რაც გამოიწვია საბჭოთა კავშირის სუბსიდიების დასრულებამ და 90-იანი წლების დასაწყისში ემბარგოს დაწესებამ . მიუხედავად ამისა, 2009 წელს ჰავანის ახალშობილთა სიკვდილიანობის მაჩვენებელი იყო 4.9 ყოველ 1000 დაბადებულ ბავშვზე, [42] 5.12 მთელს ქვეყანაში, რაც ბევრად დაბალია, ვიდრე მრავალი განვითარებული ქვეყნის მაჩვენებელი და ყველაზე დაბალი განვითარებად მსოფლიოში. [43]

მომსახურება

რედაქტირება

კომუნალური მომსახურება კონტროლდება მრავალი ნაციონალიზებული სახელმწიფო საწარმოს მიერ, რომელიც განვითარდა კუბის რევოლუციის შემდეგ. წყალი, ელექტროენერგია და საკანალიზაციო მომსახურება ამ რეჟიმში ხორციელდება. ელექტროენერგიას ამარაგებენ გენერატორები, რომლებიც ნავთობით იკვებება. ელექტრული ელექტროსადგურების თავდაპირველი დანადგარების უმეტესი ნაწილი, რომელიც მოქმედებდა რევოლუციურ მთავრობამდე კონტროლის განხორციელებამდე, გარკვეულწილად მოძველებულია.ელექტროენერგიის შეწყვეტამ, 1986 წელს ეროვნული მთავრობა აიძულა 25,000,000 აშშ დოლარის ექვივალენტი გამოეყო ელექტრო სისტემის მოდერნიზებისთვის.

სპორტი

რედაქტირება

ბევრ კუბელს უყვარს სპორტი, განსაკუთრებით ბეისბოლი. ჰავანა კუბის ეროვნულ სერიებში წარმოდგენილია გუნდით - ინდუსტრიელები. FCBA. ქალაქს აქვს რამდენიმე დიდი სპორტული სტადიონი, მათ შორის უდიდესია Estadio Latinoamericano.  

გამოჩენილი პიროვნებები

რედაქტირება

ცნობილი ადამიანები, რომლებიც წარმოშობით ჰავანიდან არიან:

საერთაშორისო ურთიერთობები

რედაქტირება

დიპლომატიური ოფისები

რედაქტირება

როგორც კუბის ეროვნული დედაქალაქი და მთავრობის ადგილი, ჰავანა მასპინძლობს 88 საელჩოს (მათ შორის პაპის სამოციქულო მონაზვნობას, რომელსაც ტრადიციულად ასრულებს ტიტულოვანი მთავარეპისკოპოსი). გარდა ამისა, ჰავანაში 11 საკონსულო (გენერალური) და სავაჭრო ოფისია. [47]

საელჩოები

რედაქტირება

დაძმობილებული ქალაქები

რედაქტირება

ღირსშესანიშნაობები

რედაქტირება
  • მალეკონი (Malecón) — სანაპირო გამზირი ქალაქის გალავნის გასწვრივ ჰავანას ჩრდილოეთში.
  • ლა-პუნტა — პრადოს გამზირის დასაწყისი, ანუ პასეო-დელ-პრადო. ეს არის პრადოსა და მალეკონის გამზირების გადაკვეთა.
  • ლა-რამპა — 23-ე გამზირის სეგმენტი კალე ლ-დან (ლ ქუჩა) მალეკონამდე სადაც ქალაქის ძირითადი ღამის გასართობი დაწესებულებები მდებარეობს (კლუბები, კინოთეატრები, სასტუმროები, ბარები, ა.შ.). ტერასებად დაყოფილი დაქანების წყალობით წარმტაცი ხედია ზღვაზე.
  • ხაკომინო — სან-მიგელის გზის ნაწილი ვირგენ-დელ-კამინოსა და სიუდად-მარს შორის (დასავლეთ-აღმოსავლეთი) და გარდიოლასა-დე-ლა-ფერნანდას შორის (ჩრდილოეთ-სამხრეთი). სამი ძირითადი ქუჩაა სანტა-ემილია, კალზადა-და-ბელტრანი.
  • ჰავანის უნივერსიტეტი — დაარსდა ორასი წლის წინ და კუბის ყველაზე ცნობილი უნივერსიტეტია.
  • ძველ ჰავანაში დიდი რაოდენობით ესპანური კოლონიური არქიტექტურის ნიმუშია შემონახული და იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის სიაშია შეტანილი.

ხედები

რედაქტირება
  •  
    კაპიტოლიუმი
  •  
    პანორამული ხედი, 2004
  •  
    მოროს ციხე ღამით
  •  
    ჰოტელ ნაციონალ დე კუბა მალეკონიდან
  •  
    ნეკროპოლის-კოლონი
  •  
    ლა ჰაბანა
  •  
    ვედადოს უბანი
  •  
    მალეკონი სასტუმრო ნაციონალთან

ლიტერატურა

რედაქტირება

სქოლიო

რედაქტირება
  1. ↑ Havana en. The Free Dictionary. ციტატა: „capital of Spanish Cuba in 1552“
  2. ↑ Old Havana en. www.galenfrysinger.com.
  3. ↑ (in English) Spanish–American War დაარქივებული 2001-11-17 საიტზე Library of CongressCategory:Webarchive template other archives, Effects of the Press on Spanish-American Relations in 1898
  4. ↑ Cuba - Embassies and Consulates. Embassypages.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 4 October 2018.
  5. ↑ Electos el Gobernador y Vicegobernadora en La Habana.
  6. ↑ (in Spanish) Preside Esteban Lazo toma de posesión de las autoridades de Gobierno en La Habana
  7. ↑ Workforce and Salary (Section 4.5). ONE- Oficina Nacional de Estadisticas – Republica de Cuba. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2010-12-16.
  8. ↑ Anuario Estadistico de Ciudad de La Habana Spanish. ONE – Oficina Nacional de Estadisticas (National Statistics Office). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 4 აგვისტო 2011. ციტირების თარიღი: 28 November 2011.
  9. ↑ 9.0 9.1 Section 15 (Turismo), article 15.7 (Visitantes por mes) Spanish. ONE- Oficina de Estadisticas de Cuba. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 4 აგვისტო 2011. ციტირების თარიღი: 28 November 2011.
  10. ↑ Old Havana and its Fortification System. UNESCO.ORG.
  11. ↑ Havana.
  12. ↑ Havana climate summary. Weatherbase. ციტირების თარიღი: 23 March 2016.
  13. ↑ C Cumo. The Ongoing Columbian Exchange: Stories of Biological and Economic Transfer in World History: Stories of Biological and Economic Transfer in World History Page 356 ISBN 978-1610697958 https://books.google.com/books?id=tzqhBgAAQBAJ&pg=PA356&dq=An+epidemic+kills+a+third+of+cuban+population+1649&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjYwIyV0vzbAhWus1kKHb49ASQQ6AEILzAB#v=onepage&q=An%20epidemic%20kills%20a%20third%20of%20cuban%20population%201649&f=false
  14. ↑ Thomas, Hugh (1998). Cuba, or The pursuit of freedom, 2nd, Da Capo Press, გვ. 1. ISBN 9780306808272. 
  15. ↑ Harbron, John D..Trafalgar and the Spanish navy, Lestrange Maritime Press, 2004, ISBN 0-87021-695-3, pp. 15–17. Havana built nearly 50% more Ships of the Line than any other Spanish dockyard during the 18th century.
  16. ↑ Pocock, Tom (1998). „Chapter Six“, Battle for Empire: The very first world war 1756–63. Michael O'Mara Books. ISBN 9781854793904. 
  17. ↑ Thomas, Hugh: Cuba: The Pursuit of Freedom 2nd edition. Chapter One
  18. ↑ Cantón Navarro, José (2001). History of Cuba: The Challenge of the Yoke and the Star : Biography of a People. Editoral SI-MAR, გვ. 81. ISBN 9789597054757. 
  19. ↑ Nigel Hunt. Cuba Nationalization Laws. cuba heritage .org. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2010-09-16. ციტირების თარიღი: 2009-07-08.
  20. ↑ Elogian capital humano en restauración de La Habana es. Digital Granma Internacional (7 December 2006). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 12 October 2007.
  21. ↑ Havana tornado: Cuba's capital hit by rare twister. ციტირების თარიღი: 28 January 2019.
  22. ↑ The Latest: Havana hit by Category F3 tornado. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2019-01-29.
  23. ↑ „Huge tornado in Cuba kills 4 and injures 195“.
  24. ↑ „A deadly tornado plowed through Havana on Sunday night. Here's how it happened“. ციტირების თარიღი: 29 January 2019.
  25. ↑ „Death Toll Rises to Six From Rare Havana Tornado“. ციტირების თარიღი: 5 February 2019.
  26. ↑ Havana Miramar School. Cactuslanguage.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2010-02-08. ციტირების თარიღი: 2010-04-17.
  27. ↑ Archived copy. დაარქივებულია ორიგინალიდან — October 1, 2011. ციტირების თარიღი: July 6, 2011. Population by Province and Municipality
  28. ↑ Oficial Statistics for Havana. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 25 დეკემბერი 2018. ციტირების თარიღი: 27 November 2011.
  29. ↑ „Cuba's crumbling buildings mean Havana housing shortage“ (ინგლისური).
  30. ↑ Old Havana Building Collapse Kills Four - Havana Times.org en. ციტირების თარიღი: 2017-02-24
  31. ↑ Archived copy. დაარქივებულია ორიგინალიდან — აგვისტო 22, 2011. ციტირების თარიღი: July 5, 2011. National Statistics Census of Cuba – Transportation p. 6
  32. ↑ Archived copy. დაარქივებულია ორიგინალიდან — აგვისტო 22, 2011. ციტირების თარიღი: July 5, 2011. National Statistics Census of Cuba – Transportation p. 6
  33. ↑ International transportation fair in Havana Business in excess of $100 million, Granma national newspaper note. დაარქივებულია ორიგინალიდან — February 26, 2008. ციტირების თარიღი: 2013-01-08.
  34. ↑ Archived copy. დაარქივებულია ორიგინალიდან — აგვისტო 22, 2011. ციტირების თარიღი: July 5, 2011. National Statistics Census of Cuba – Transportation p. 6
  35. ↑ (2004) Cuba. Lonely Planet, გვ. 142. ISBN 978-1-74059-120-1. 
  36. ↑ "Havana", Lonely Planet. Lonelyplanet.com. ციტირების თარიღი: 2013-01-08.
  37. ↑ Transporte publico en La Habana Spanish. Mundo Viajero. ციტირების თარიღი: 9 December 2011.
  38. ↑ (in Spanish) Preside Esteban Lazo toma de posesión de las autoridades de Gobierno en La Habana
  39. ↑ Electos el Gobernador y Vicegobernadora en La Habana.
  40. ↑ [1] Cuba elige gobernadores ajustándose a nueva Constitución
  41. ↑ Medical know-how boosts Cuba's wealth BBC online.
  42. ↑ Población total por color de la piel según provincias y municipios. 2012 Official Census. Oficina Nacional de Estadística e Información. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 10 November 2013.
  43. ↑ დაარქივებული ასლი. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2013-05-16. ციტირების თარიღი: 2020-07-22.
  44. ↑ Havana '91 Quadro de Medalhas Portuguese. Panamerican Games '91. quadrodemedalhas.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2016-03-03. ციტირების თარიღი: 2020-07-22.
  45. ↑ IAAF WORLD CUP IN ATHLETICS. gbrathletics.com. ციტირების თარიღი: 13 November 2011
  46. ↑ „Olympic bids: The rivals“. BBC.co.uk.
  47. ↑ Cuba - Embassies and Consulates. Embassypages.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 4 October 2018.
  48. ↑ https://www.rte.ie/news/2016/1128/834875-fidel-castro-death-cuba/
  49. ↑ Kardeş Kentleri Listesi ve 5 Mayıs Avrupa Günü Kutlaması [via WaybackMachine.com] Turkish. Ankara Büyükşehir Belediyesi – Tüm Hakları Saklıdır. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 14 January 2009. ციტირების თარიღი: 2013-07-21.
  50. ↑ Barcelona sister cities. W3.bcn.es. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2009-02-16. ციტირების თარიღი: 2010-04-17.
  51. ↑ Beijing-International Sister Cities. Web.archive.org. დაარქივებულია ორიგინალიდან — May 7, 2008. ციტირების თარიღი: 2013-01-08.
  52. ↑ Invitation for fraternization of Havana and Belgrade. Mfa.gov.rs. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2013-08-10. ციტირების თარიღი: 2010-04-17.
  53. ↑ Bogota sister cities. W3.bcn.es. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-07-27. ციტირების თარიღი: 2010-04-17.
  54. ↑ Lista oraselor infratite cu municipiul Constanta Error in webarchive template: Check |url= value. Empty.Category:Webarchive template errors
  55. ↑ Cusco Sister Cities. Municusco.gob.pe. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-10-12. ციტირების თარიღი: 2010-04-17.
  56. ↑ Gijón > La ciudad > Ciudades Hermandas > La Habana (Cuba)
  57. ↑ Glasgow City Council – Twin cities of Glasgow. Glasgow.gov.uk. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-08-05. ციტირების თარიღი: 2010-04-17.
  58. ↑ City of Esfahan official website – Sister Cities Error in webarchive template: Check |url= value. Empty.Category:Webarchive template errors
  59. ↑ დაარქივებული ასლი. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2019-03-22. ციტირების თარიღი: 2020-07-22.
  60. ↑ Leon, Guanajuato Sister Cities. Leon.gob.mx. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-08-03. ციტირების თარიღი: 2013-01-08.
  61. ↑ „Hermanamientos y Acuerdos“. www.munimadrid.es. ციტირების თარიღი: 2009-07-26.
  62. ↑ Sister Cities of Manila. 2008–2009 City Government of Manila. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2009-08-06. ციტირების თარიღი: 2009-07-02.
  63. ↑ Twin towns and Sister cities of Minsk [via WaybackMachine.com] Russian. The department of protocol and international relations of Minsk City Executive Committee. დაარქივებულია ორიგინალიდან — May 23, 2013. ციტირების თარიღი: 2013-07-21.
  64. ↑ Cuba Directory. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2008-01-15. ციტირების თარიღი: 2007-05-07.
  65. ↑ Oaxaca Sister Cities Error in webarchive template: Check |url= value. Empty.Category:Webarchive template errors – Relación de la ciudades hermanadas con la ciudad de Oaxaca
  66. ↑ Granma – En La Habana vicealcalde de la ciudad de Rotterdam Error in webarchive template: Check |url= value. Empty.Category:Webarchive template errors La delegación visitante hará la entrega oficial de una donación de implementos deportivos, en momentos en que se celebra el aniversario 25 de las relaciones entre ambas urbes
  67. ↑ Saint Petersburg in figures – International and Interregional Ties. Eng.gov.spb.ru. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2009-02-24. ციტირების თარიღი: 2010-04-17.
  68. ↑ Memoria Anual, Agosto 2002-Agosto 2003. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2008-08-19. ციტირების თარიღი: 2010-04-17.
  69. ↑ Pesquisa de Legislação Municipal – No 14471 Portuguese. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-10-18. ციტირების თარიღი: 2013-08-23.
  70. ↑ Lei Municipal de São Paulo 14471 de 2007 WikiSource (in Portuguese)
  71. ↑ Nos Visitó El Poder Popular De Ciudad De La Habana « Comité Local Pca-Sevilla Error in webarchive template: Check |url= value. Empty.Category:Webarchive template errors
  72. ↑ Tehran, Havana named sister cities. Payvand.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2020-04-11. ციტირების თარიღი: 2010-04-17.
  73. ↑ New Monument to Tijuana's sister cities – Inaugura el alcalde Kurt Honold monumento dedicado a ciudades hermanas de Tijuana

რესურსები ინტერნეტში

რედაქტირება
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=ჰავანა&oldid=4568587“-დან