ეკვადორი
ეკვადორი, ოფიციალურად ეკვადორის რესპუბლიკა (ესპ. República del Ecuador – ითარგმნება როგორც „ეკვატორის რესპუბლიკა“) — წარმომადგენლობითი დემოკრატიული წყობის რესპუბლიკა სამხრეთ ამერიკაში. ჩრდილოეთით ესაზღვრება კოლუმბია, აღმოსავლეთით და სამხრეთით — პერუ, დასავლეთით — წყნარი ოკეანე. ჩილესთან ერთად იგი სამხრეთ ამერიკის იმ ორ ქვეყანას მიეკუთვნება, რომლებსაც საზღვარი არ აქვთ ბრაზილიასთან. ქვეყანას ასევე ეკუთვნის კონტინენტური ნაწილისგან 1 000 კმ–ით დაშორებული, წყნარ ოკეანეში მდებარე გალაპაგოსის კუნძულები.
| ეკვადორის რესპუბლიკა República del Ecuador ეკვადორი |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| დევიზი: "Dios, patria y libertad" (ღმერთი, სამშობლო, თავისუფლება) | ||||||
| ჰიმნი: Salve, Oh Patria Hail, Oh Homeland |
||||||
.svg) |
||||||
| დედაქალაქი | კიტო 00°09′ ს. გ. 78°21′ დ. გ. / 0.150° ს. გ. 78.350° დ. გ. | |||||
| უდიდესი ქალაქი | გუაიაკილი | |||||
| ოფიციალური ენა | ესპანური ენა | |||||
| მთავრობა | რესპუბლიკა | |||||
| - | პრეზიდენტი | რაფაელ კორეა | ||||
| ფართობი | ||||||
| - | სულ | 283 561 (გალაპაგოსთან ერთად) კმ2 (73-ე) | ||||
| - | წყალი (%) | 5 | ||||
| მოსახლეობა | ||||||
| - | 2011 შეფასებით | 15 223 680[1] (65-ე) | ||||
| - | 2010 აღწერა | 14 483 499[2] | ||||
| - | სიმჭიდროვე | 52,5 კაცი/კმ2 (147-ე) | ||||
| მშპ (მუპ) | 2011 შეფასებით | |||||
| - | სულ | $127,426 მილარდი[3] | ||||
| - | ერთ მოსახლეზე | $8,492[3] | ||||
| აგი (2011) | 0.720 (მაღალი) (83-ე) | |||||
| ვალუტა | აშშ დოლარი (USD) |
|||||
| დროის სარტყელი | UTC-05:00 (UTC-06:00 გალაპაგოსის კუნძულებზე) | |||||
| ქვეყნის კოდი | ECU | |||||
| Internet TLD | .ec | |||||
| სატელეფონო კოდი | +593 | |||||
ეკვადორის ძირითადი სალაპარაკო ენაა ესპანური (მოსახლეობის 94%). ოფიციალური ენის სტატუსი აქვს ასევე ადგილობრივ საზოგადოებათა ენებს — კეჩუას, სუარს და სხვა 11 ენას. ეკვადორის ფართობი 275 830 კმ²–ია. დედაქალაქია კიტო, რომელიც 1970–იან წლებში იუნესკომ მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლთა სიაში შეიტანა, რადგან მას გააჩნია საუკეთესოდ შემონახული და უმნიშვნელოდ შეცვლილი ისტორიული ცენტრი მთელს ლათინურ ამერიკაში.[4] ქვეყნის უდიდესი ქალაქია გუაიაკილი. ეკვადორის ეკონომიკისთვის მესამე უმნიშვნელოვანესი ქალაქია მანტა, რომელიც ფლობს საერთაშორისო პორტსა და თინუსის ინდუსტრიას. ქვეყნის მესამე უდიდესი ქალაქია კუენკა, რომლის ისტორიული ცენტრიც 1999 იუნესკომ ასევე შეიტანა მსოფლიო მემკვიდრეობის სიაში, რადგან იგი თვალსაჩინო მაგალითია ინდიელთა და ესპანური გეგმარებითი კოლონიური ქალაქისა მთელს ამერიკაში.[5] ეკვადორში გავრცელებულია ფლორისა და ფაუნის მრავალი სახეობა, რომელთაგამ ბევრი ენდემურია, განსაკუთრებით გალაპაგოსის კუნძულებზე. შედეგად, ეკვადორი მსოფლიოს 17 ეკოლოგიურად მეგამრავალფეროვან ქვეყანათა სიაში შედის.[6] 2008 წელს მიღებული ახალი კონსტიტუციით, ეკვადორი პირველი სახელმწიოფა მსოფლიოში, რომელმაც აღიარა და კანონით უზრუნველყო ბუნების უფლებები, იგივე ეკოსისტემის უფლებები.[7]
ეკვადორი საპრეზიდენტო რესპუბლიკაა. დამოუკიდებელი გახდა 1830 წელს, მას შემდეგ რაც ის ესპანეთის კოლონიურ იმპერიას გამოეყო და მცირე ხნით დიდი კოლუმბიის რესპუბლიკის შემადგენლობაში შედიოდა. მიეკუთვნება საშუალო შემოსავლების ქვეყანას; ადამიანური განვითარების ინდექსია 0,720 (2011).[8]
ისტორია რედაქტირება
გეოგრაფია რედაქტირება
მთავარი სტატია: ეკვადორის გეოგრაფია.რესპუბლიკას კვეთს და ორ ნაწილად ყოფს ეკვატორი. გეოგრაფიულად, გეოლოგიურად, ბიოლოგიურად და კლმატის მიხედვით ეკვადორი იყოფა ოთხ ნაწილად: კოსტა (სანაპირო), სიერა (მთიანეთი), ორიენტე (ამაზონისპირა დაბლობი) და გალაპაგოსის არქიპელაგი.
ეკვადორის ფართობია 283 560 კმ², საიდანაც — 6 720 კმ² წყალია. ესაზღვრება კოლუმბია (590 კმ) და პერუ (1420 კმ). სანაპირო ზოლის სიგრძეა 2237 კმ.
ეკვადორის დედაქალაქ კიტოდან ჩრილოეთით, 25 კილომეტრში, ქვეყანას კვეთს ეკვატორი, საიდანაც წარმოსდგება ქვეყნის სახელწოდება.
კოსტა („სანაპირო“) — წყნარი ოკეანის სანაპირო რაიონი მოიცავს დაბლობს და ანდების მიმდებარე მთიანეთს. ტემპერატურა წლის განმავლობაში მერყეობს 24-დან 27,5 °C-მდე.
ქვეყნის ცენტრალურ ნაწილში ჩრდილოეთიდან სამხრეთისაკენ გადაჭიმულია ანდების მთები, რომლებიც შედგება ორი პარალელური ქედისაგან - დასავლეთი და აღმოსავლეთი კორდილიერა ( სადაც მდებარეობს ჩამქრალი ვულკანი ჩიმბორასო, 6267 მ., ქვეყნის უმაღლესი მწვერვალი და მოქმედი ვულკანი კოტოპახი, 5896 მ). კლიმატი მთელი წელიწადი ცივია, მკვეთრი ყოველდღიური ამპლიტუდით. საშუალო თვიური ტემპერატურა კიტოში (ზღ. დონიდან 2800 მ) შეადგენს 13-14 °C, ხოლო დღიური ამპლიტუდა 15-20°С.
ანდების აღმოსავლეთით მდებარეობს ამაზონის ტენიანი (ნალექები— 6000 მმ/წ) დაბლობის ნაწილი. სადაც ცხოვრობენ ინდიელები. რეგიონი შეადგენს ქვეყნის ფართობის 40 %-ს, რომელიც პრაქტიკულად ჯუნგლებს მოიცავს მრავალრიცხოვანი მდინარეებით. საშუალო წლიური ტემპერატურა შეადგენს 30 °C -ს.
გალაპაგოსის არქიპელაგი მდებარეობს თითქმის 1000 კილომეტრის დაშორებით ქვეყნის კონტინენტური ნაწილიდან დასავლეთით. არქიპელაგი შედგება 12 ძირითადი კუნძულისაგან, რომელთაგან 5 დასახლებულია. კუნძულების საერთო ფართობია 7,9 ათ. კმ². ცივი ოკეანური დინებამ, სიახლოვემ ეკვატორთან და კონტინენტისაგან იზოლაციამ გამოიწვია უნიკალური ფლორისა და ფაუნის ჩამოყალიბება, რომელთა უმრავლესობა — ენდემურია. კუნძულები ეროვნულ პარკადაა გამოცხადებული, რაც ხელს უწყობს ტურიზმის განვითარებას. ჰაერის ტემპერატურა დღისით შეადგენს დაახლოებით 30 °C.
ერთადერთი მსხვილი მდინარე სანაპიროზე — ესმერალდასია. ანდები წარმოადგენს წყალგამყოფს წყნარი და ატლანტის ოკეანეებისას. ორიენტეს მთავარი მდინარეებია — გუაიასი, პასტასა, პუტუმაიო, ნაპო, აგუარიკო. ყველა მათგანი მიეკუთვნებ ამაზონის აუზს.
ადმინისტრაციული დაყოფა რედაქტირება
მთავარი სტატია: ეკვადორის ადმინისტრაციული დაყოფა.ეკვადორი ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული დაყოფის მიხედვით იყოფა 24 პროვინციად და დედაქალაქის ოლქად (კიტო). პროვინციები იყოფა 199 კანტონად. კანტონები კი იყოფიან - ოლქებად.
ეკონომიკა რედაქტირება
დემოგრაფია რედაქტირება
რელიგია რედაქტირება
კულტურა რედაქტირება
რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ Ecuador. CIA World Factbook. ციტირების თარიღი: 2011-08-18.
- ↑ Ecuadorian census held on November 28, 2010. inec.gob.ec
- ↑ 3.0 3.1 Ecuador. International Monetary Fund. ციტირების თარიღი: 2012-04-18.
- ↑ City of Quito. Whc.unesco.org. ციტირების თარიღი: 2010-06-26.
- ↑ Historic Centre of Santa Ana de los Ríos de Cuenca. Whc.unesco.org (1999-12-02). ციტირების თარიღი: 2010-06-26.
- ↑ South America Banks on Regional Strategy to Safeguard Quarter of Earth's Biodiversity. conservation.org (2003-09-16).
- ↑ Ecuador Adopts New Constitution – With CELDF RIGHTS of NATURE Language. The Community Environmental Legal Defense Fund. Retrieved 2009-09-07.
- ↑ Human Development Report 2011. United Nations (2011). ციტირების თარიღი: November 5, 2011.
|
ეს სტატია ეკვადორისა და ეკვადორელების შესახებ ჯერჯერობით ესკიზია. თქვენ შეგიძლიათ დაგვეხმაროთ მის შევსებაში. |