რუსთაველის თეატრი

შოთა რუსთაველის სახელობის აკადემიური თეატრი — საქართველოს ერთ-ერთი დიდი და უძველესი თეატრი. მდებარეობს თბილისში, შოთა რუსთაველის გამზ. #17-ში. 1921 წლის 25 ნოემბერს მას შოთა რუსთაველის სახელი მიენიჭა.

რუსთაველის თეატრი
რუსთაველის თეატრის შენობა 2010 წელს.
ზოგადი ინფორმაცია
არქიტექტურული სტილი	ბაროკო, როკოკო
ქვეყანა	საქართველო
მდებარეობა	თბილისი, საქართველო
მისამართი	რუსთაველის გამზირი 17, თბილისი
კოორდინატები	41°41′58″ ჩ. გ. 44°47′52″ ა. გ.
მფლობელი	საქართველოს მთავრობა
დაიწყო	1921
დასრულდა	1887
არქიტექტორ(ებ)ი	კორნელ კ. ტატიშევი, ალექსანდრე შიმკევიჩი

თეატრი

ლოგო

ქართული დრამის თეატრს შოთა რუსთაველის სახელი 1921 წლის 25 ნოემბერს ეწოდა, მაგრამ რუსთაველი თეატრის ისტორია ბევრად ადრე დაიწყო: „თეატრი დიდი რამ არის ჩვენისთანა დაცემული ხალხისთვის, მაგის მეტი ნაციონალობის ნიშან-წყალი ჯერჯერობით ჩვენ არ გვაქვს რა. ეგ ერთი ადგილია, სადაც ჩვენი ენა საჯაროდ ისმის და საჯაროდ მოქმედებს“ – წერდა ილია  ჭავჭავაძე.

1879 წელს „დრამატული კომიტეტის“ წევრებმა, ილია ჭავჭავაძემ, აკაკი წერეთელმა, დიმიტრი ყიფიანმა, დავით ერისთავმა და ივანე მაჩაბელმა მიიღეს წესდება, შეარჩიეს  შენობა სასახლის მოედანზე და 1879 წლის 5 სექტემბერს, მათი დიდი ძალისხმევით,  პირველი სეზონი გაიხსნა ბარბარე ჯორჯაძის კომედიით ,,რას ვეძებდი და რა ვჰპოვე’’ (რეჟისორი – გ. თუმანიშვილი). აღდგენილი ქართული თეატრისთვის ივანე მაჩაბელმა უილიამ შექსპირის პიესები თარგმნა, ხოლო დავით ერისთავმა ქართულად გადმოაკეთა სარდუს „ფლანდრია“ – „სამშობლო“ (1882). თეატრის ეროვნული სწრაფვა სწორედ ამ სპექტაკლში გამოიკვეთა.  ლევან ხიმშიაშვილის როლის შემსრულებელი, ლადო მესხიშვილი ეროვნულ გმირად შერაცხეს.

1898 წელს გოლოვინის პროსპექტზე (რუსთაველის გამზირი) საძირკველი ჩაეყარა „არტისტული საზოგადოების სახლს“ (შემდგომ რუსთაველის თეატრს). 1901 წლის 7 თებერვალს გაზეთი „ივერია“ იუწყებოდა: „6 თებერვალს, ნაშუადღევს 2 საათზე აკურთხეს გოლოვინის პროსპექტზედ ახლად აგებული შენობა ტფილისის „საარტისტო საზოგადოებისა“. ამავე წლის 5 მარტს წარმოდგინეს ავქსენტი ცაგარელის „ხანუმა“.

რუსთაველის თეატრს სხვადასხვა დროს ხელმძღვანელობდნენ კოტე მარჯანიშვილი 1922-1926 წლებში, სანდრო ახმეტელი 1926-1935, მიხეილ თუმანიშვილი 1968-1969 წლებში, თემურ ჩხეიძე 1970-1980 წლებში, რობერტ სტურუა 1979-დან დღემდე. რუსთაველის სცენაზე მოღვაწეობდა არაჩვეულებრივ მსახიობთა მთელი პლეადა: ალექსანდრე იმედაშვილი, ვალერიან შალიკაშვილი, უშანგი ჩხეიძე, ვერიკო ანჯაფარიძე, აკაკი ხორავა, გიორგი გეგეჭკორი, კოტე მახარაძე, რამაზ ჩხიკვაძე, კახი კავსაძე, სალომე ყანჩელი, მედეა ჩახავა, მარი ჯანაშია, ზაზა ლებანიძე, ჯემალ ღაღანიძე, გიორგი ხარაბაძე, ვანო გოგიტიძე, ნიკა ქაცარიძე და სხვ.

ამჟამად თეატრს 139-ე სეზონი აქვს.

დასი

რუსთაველის თეატრის დიდი დარბაზი.

ამჟამად თეატრის დასის წევრები არიან:

• ხელმძღვანელი: რობერტ სტურუა,
• რეჟისორი: რევაზ ჩხაიძე
• ვარსკვლავები: რამაზ ჩხიკვაძე, მედეა ჩახავა, კახი კავსაძე, გურამ საღარაძე,  კარლო საკანდელიძე, ზინაიდა კვერენჩხილაძე, ჯემალ ღაღანიძე, ჟანრი ლოლაშვილი, ნანა ფაჩუაშვილი
• მსახიობები: სოსო აბრამიშვილი, მიხეილ არჩვაძე, ზაზა ბარათაშვილი, გოგა ბარბაქაძე, ლევან ბერიკაშვილი, თენგიზ გიორგაძე, დათო გოცირიძე, გოგა გველესიანი, პაატა გულიაშვილი, ლუკა გულედანი, დავით დარჩია, ბესო ზანგური, ანდრია თავბერიძე, ზურა ინგოროყვა, დავით კვირცხალია, კახა კუპატაძე, სოსო ლაღიძე, ჟანრი ლოლაშვილი, ბაჩი ლეჟავა, მამუკა ლორია, ირაკლი მაჭარაშვილი, ედმონდ მინაშვილი, გელა ოთარაშვილი, დათო პაპუაშვილი, ზუკა პაპუაშვილი, გრიგოლ ჟორდანია, ირაკლი სანაია, ტრისტან სარალიძე, გაგი სვანიძე , ბექა სონღულაშვილი, დავით უფლისაშვილი, ჯემალ ღაღანიძე, სანდრო ღაღანიძე, ზურაბ შარია, ბაჩო ჩაჩიბაია, გეგა ჩხაიძე, მურმან ჯინორია, ლაშა ჯუხარაშვილი , თეიმურაზ ჭიჭინაძე, ლევან ხურცია, მანანა აბრამიშვილი, ანა ამილახვარი, ნინო არსენიშვილი, ლელა ალიბეგაშვილი, ლელა ახალაია, მანანა გამცემლიძე, თათული დოლიძე, ნინო თარხან-მოურავი, თამთა ინაშვილი, ნინო კასრაძე, მარინა კახიანი, ნათია კვაშალი, ნანა ლორთქიფანიძე, ნინო მაყაშვილი, რუსკა მაყაშვილი, ეკა მინდიაშვილი, ეკა მოლოდინაშვილი, ქეთევან სვანიძე, ნანული სარაჯიშვილი, ია სუხიტაშვილი, ნანა ფაჩუაშვილი, ნატო ყულოშვილი, მარიამ ცქიფურიშვილი, მარიკა ჭიჭინაძე, დარეჯან ხარშილაძე, ნანუკა ხუსკივაძე, ქეთევან ხიტირი.
• თეატრის მხატვარ-გამფორმებლები: გოგი ალექსი-მესხიშვილი, მირიან შველიძე, თემურ ნინუა;
• კომპოზიტორები: გია ყანჩელი, ია საკანდელიძე.

შენობა

რუსთაველის თეატრის ფასადის ფრაგმენტი

თეატრის ფოიე (II სართ.)

რუსთაველის თეატრის (,,არტისტული საზოგადოების”)  შენობის პროექტის ავტორები საგუბერნიო ინჟინერი კორნელი ტატიშჩევი და თბილისის საქალაქო არქიტექტორი ალექსანდრე შიმკევიჩი არიან. მშენებლობა ,,ისაია პიტოევისა და ამხანაგობის” სავაჭრო სახლმა ითავა.  საძირკველი  1898 წლის 18 ნოემბერს გაიჭრა.

1901 წლის 7 თებერვალს გაზეთი ,,ივერია” იუწყებოდა: ,,6 თებერვალს, ნაშუადღევს 2 საათზე აკურთხეს გოლოვინის პროსპექტზედ ახლად აგებული დიდი შენობა ტფილისის საარტისტო საზოგადოებისა”.

არქიტექტორებმა გვიანდელი ბაროკოსა და როკოკოს ორნამენტიკა გამოიყენეს. თავდაპირველად შენობას მრავალფუნქციური დანიშნულება ჰქონდა, იგი საკლუბო ნაგებობას წარმოადგენდა. პირველ სართულზე განთავსებული იყო მაყურებელთა  ხოლო მეორეზე – საკონცერტო დარბაზი , სარდაფი რესტორან ,,ანონას” ეკავა, რომელიც მოგვიანებით, 20–იან წლებში, ,,ცისფერყანწელთა” კაფე-რესტორან ,,ქიმერიონად” გადაკეთდა.

1949 წლის 9 ივნისს ხანძარმა შენობა გაანადგურა, გადარჩა მხოლოდ ფასადი, რუსთაველის პროსპექტზე, რომლის  აღდგენა ერთ წელიწადში მოხერხდა.

XX საუკუნის 70 –იან წლებში ძნელაძის (ახლანდელი თაბუკაშვილის) ქუჩის მხრიდან შენობას შვიდსართულიანი ნაგებობა დაემატა, სადაც განთავსდა მსახიობთა საგრიმიოროები, სარეპეტიციო და სპორტული დარბაზები,  ტექნიკური საამქროები.

შენობას რეკონსტრუქცია 1982 – 87 და 2003 – 2005 წლებში ჩაუტარდა.

გასული საუკუნის 80-იან წლებში  ნაწილობრივ აღდგა  კაფე ,,ქიმერიონის” უნიკალური ფრესკები,  ხოლო ზედა ფოიეში განთავსდა კოკა იგნატოვის მიერ შესრულებული პანო – ,,თეატრი”.

ამჟამად  რუსთაველის თეატრს  უახლესი აპარატურით აღჭურვილი სამი დარბაზი აქვს: დიდი – 778 ადგილი, მცირე – 263 და ექსპერიმენტული – 182 ადგილი, ასევე – ,,სამეჯლისო  დარბაზი“,  ,,სასტუმრო ოთახი” და  VIP მისაღები.

ისტორია

ქართული დრამის თეატრს შოთა რუსთაველის სახელი 1921 წლის 25 ნოემბერს ეწოდა, მაგრამ რუსთაველი თეატრის ისტორია ბევრად ადრე დაიწყო: ,,თეატრი დიდი რამ არის ჩვენისთანა დაცემული ხალხისთვის, მაგის მეტი ნაციონალობის ნიშან-წყალი ჯერჯერობით ჩვენ არ გვაქვს რა. ეგ ერთი ადგილია, სადაც ჩვენი ენა საჯაროდ ისმის და საჯაროდ მოქმედებს’’ – წერდა ილია  ჭავჭავაძე.

1879 წელს ,,დრამატული კომიტეტის’’ წევრებმა,  ილია ჭავჭავაძემ, აკაკი წერეთელმა, დიმიტრი ყიფიანმა, დავით ერისთავმა და ივანე მაჩაბელიმა მიიღეს წესდება, შეარჩიეს  შენობა სასახლის მოედანზე და 1879 წლის 5 სექტემბერს, მათი დიდი ძალისხმევით,  პირველი სეზონი გაიხსნა ბარბარე ჯორჯაძის კომედიით ,,რას ვეძებდი და რა ვჰპოვე’’  (რეჟისორი – გ. თუმანიშვილი). აღდგენილი ქართული თეატრისთვის ივანე მაჩაბელმა შექსპირის პიესები თარგმნა ხოლო დავით ერისთავმა ქართულად გადმოაკეთა სარდუს ,,ფლანდრია” – ,,სამშობლო” (1882 წ.). თეატრის ეროვნული სწრაფვა სწორედ ამ სპექტაკლში გამოიკვეთა.  ლევან ხიმშიაშვილის როლის შემსრულებელი, ლადო მესხიშვილი ეროვნულ გმირად შერაცხეს. . .

1898 წელს გოლოვინის პროსპექტზე  (რუსთაველის გამზირი) საძირკველი ჩაეყარა ,,არტისტული საზოგადოების სახლს” (შემდგომ რუსთაველის  თეატრს). 1901წ 7 თებერვალს  გაზეთი ,,ივერია” იუწყებოდა : ,,6 თებერვალს, ნაშუადღევს 2 საათზე აკურთხეს გოლოვინის პროსპექტზედ ახლად აგებული შენობა ტფილისის ,,საარტისტო საზოგადოებისა.”  ამავე წლის 5 მარტს წარმოდგინეს ავქსენტი  ცაგარელის  ,,ხანუმა.”

სცენა "კავკასიურ ცარცის წრე"-ში, 1975

თუ  მეცხრამეტე საუკუნის ბოლოს ქართულ სცენაზე მსახიობთა თანავარსკვლავედი იდგა: ვასო აბაშიძე, მაკო საფაროვა-აბაშიძისა, ნატო გაბუნია, ლადო მესხიშვილი, ვალერიან გუნია, ალექსანდრე იმედაშვილი, ელისაბედ ჩერქეზიშვილი, კოტე მესხი და ეფემია მესხი, მეოცე საუკუნე რეჟისორ-ლიდერთა საუკუნე გახდა:

კოტე მარჯანიშვილმა საფუძველი ჩაუყარა ,,სინთეზურ თეატრს”: სპექტაკლის იდეის გახსნას ემსახურება რეჟისურა, მსახიობთა ანსამბლი, სცენოგრაფია, მუსიკა, ქორეოგრაფია. მარჯანიშვილის სპექტაკლებმა, ლოპე დე ვეგას ,,ცხვრის წყარო” (1922წ.), ზ. ანტონოვის ,,მზის დაბნელება საქართველოში” (1923წ.), შექსპირის ,,ჰამლეტი” (1925წ.) კონსტანტინე მარჯანიშვილის ,,მზეთამზე”(1926წ.), წარუშლელი კვალი დატოვეს ქართული თეატრის ისტორიაში.

1930 და 1933 წლის მოსკოვის გასტროლებსა და საკავშირო ოლიმპიადებში მონაწილეობამ (,,რღვევა” (1928წ.), ,,ანზორ’’ (1928წ.), ,,ლამარა” (1930წ.), ,,თეთნულდ” (1931წ.), ,,ყაჩაღები” (1933წ.) ალექსანდრე ახმეტელს და თეატრს საერთაშორისო აღიარება მოუტანა.  ,,რუსთაველის თეატრი ნამდვილი ეროვნული თეატრია. რუსთაველის თეატრი ეროვნულია თავისი ფორმით, საერთაშორისო თეატრია თავისი მხატვრული მნიშვნელობი,” – კ. ფელდმანი.

XX საუკუნის 30-იანი წლების საბჭოთა რეპრესიებს შეეწირა ალექსანდრე ახმეტელი თანამოაზრე გუნდთან ერთად, დახვრიტეს: ივანე აბაშიძე, პლატონ კორიშელი, ივანე ლაღიძე, ელგუჯა ლორთქიფანიძე, ია ქანთარია. გადაასახლეს: თამარ წულუკიძე, ბუჟუჟა შავიშვილი და ნინა ღვინიაშვილი.

ქვეყნისა და თეატრისათვის ურთულეს პერიოდში შ. აღსაბაძემ რუსთაველის თეატრში  დადგა შექსპირის ,,ოტელო” (1937 წ.). ,,ხორავას  ოტელო მხოლოდ კარგად შესრულებული როლი კი არ არის, არამედ თეატრალური მოვლენაა. . .” – ვლ. ნემიროვიჩ- დანჩენკო.

XX საუკუნის 50-იანი წლებში დიმიტრი ალექსიძე  რუსთაველის თეატრში ტრადიციად ქცეული გმირულ-რომანტიკული მიმდინარეობის ერთგული დარჩა. ამ სტილის  ნამუშევართა შორის გამორჩეული ადგილი  სოფოკლეს ,,ოიდიპოს მეფემ’’ და დ. გაჩეჩილაძის ,,ბახტრიონმა’’ დაიკავა.

ამავე პერიოდში რუსთაველის თეატრში მოღვაწეობდა განსხვავებული ხელწერისა და ინდივიდუალობის მქონე  რეჟისორი  მიხეილ თუმანიშვილი. მან შემოიკრიბა ახალგაზრდა მსახიობთა ჯგუფი, რომელიც ქართულმა თეატრალურმა საზოგადოებამ ,,შვიდკაცას” სახელით გაიცნო: მიხეილ თუმანიშვილი,  მედეა ჩახავა, რამაზ ჩხიკვაძე, გიორგი გეგეჭკორი, ეროსი მანჯგალაძე, გურამ საღარაძე და ბადრი კობახიძე. სწორედ თუმანიშვილის სახელს უკავშირდება მცირე სცენის გახსნა სპექტაკლით ,,ჭინჭრაქა” (1963 წ.).  თუმანიშვილის სპექტაკლებმა: ი. ფუჩიკის ,,ადამიანებო, იყავით ფხიზლად” (1951 წ.),  ჯ. ფლეტჩერის ,,ესპანელი მღვდელი” (1954 წ.), პ. კოჰოუტის ,,როცა ასეთი სიყვარულია” (1959 წ.),” ჟ. ანუის ,,ანტიგონე” (1968 წ.) ახალი ფურცელი ჩაწერეს რუსთაველის თეატრის ისტორიაში.

სამოციანელთა თაობამ (რობერტ სტურუა, თემურ ჩხეიძე, გოგი ქავთარაძე, გიზო ჟორდანია . . .) თეატრში ახალი ესთეტიკა დაამკვიდრა.  რობერტ სტურუას  პირველი წარმატებული სპექტაკლი  ა. მილერის ,,სეილემის პროცესია” (1965 წ).

70-იან წლებში გაჩნდა ცნება ,,რობერტ სტურუას პოლიტიკური თეატრი”: ,,ყვარყვარე”, (1974 წ.), ,,კავკასიური ცარცის წრე”Y(1975 წ.), ,,რიჩარდ III” (1979 წ.). რეჟისორმა ასამდე სპექტაკლი დადგა რუსთაველის თეატრის სცენაზე, მათ შორის: ,,ხანუმა”, ,,როლი დამწყები მსახიობი გოგონასათვის”,  ,მეფე ლირი”, ,,სეჩუანელი კეთილი ადამიანი”, ,,ლამარა”, ,,მაკბეტი”, ,,მერე რა რომ სველია, სველი იასამანი”, ,,ქალი-გველი”, ,,კაცია-ადამიანი?!”, ,,როგორც გენებოთ ანუ შობის მეთორმეტე ღამე”, ,,ჰამლეტი”, ,,სტიქსი”, ,,ნადირობის სეზონი”.

რობერტ სტურუას სპექტაკლებმა – “კავკასიური ცარცის წრე” და “რიჩარდი III” თეატრს მსოფლიო აღიარება მოუტანა. რუსთაველის თეატრს ტრიუმფალური გასტროლები ჰქონდა მსოფლიოს მრავალ ქვეყანაში, მათ შორის – ინგლისში, გერმანიაში, საფრანგეთში, იტალიასა და შვეიცარიაში, მექსიკაში, ავსტრალიაში, ფინეთსა და ისლანდიაში. იგი ედინბურგის, ავინიონის, ათენის, ადელაიდას, რეიკიავიკის, იერუსალიმის ფესტივალების მონაწილეა.

რობერტ სტურუა და მის მიერ დადგმული სპექტაკლები მრავალი ეროვნული თუ  საერთაშორისო პრემიით და პრიზით დაჯილდოვდა.

გიზო ჟორდანიას სამსახიობო კლასის კურსდამთავრებულებმა  ახალი სიცოცხლე შთაბერეს მცირე სცენას სპექტაკლებით: ,,ანა ფრანკის დღიური”(1987 წ.), ,,სამანიშვილის დედინაცვალი”(1987 წ.), ,,ამაღამ მგონი იქნება ქარი”(1987 წ.), ,,ჰამლეტი”(1991 წ.).

80-90-იან წლებში რეჟისორთა ახალმა თაობამ: ავთო ვარსიმაშვილი, ლევან წულაძე, ოთარ ეგაძე, ანდრო ენუქიძე, გოჩა კაპანაძე, დათო საყვარელიძე თავისი წვლილი შეიტანა რუსთაველის თეატრის შემოქმედებით ცხოვრებაში.

დღეს თეატრში ახალგაზრდა რეჟისორები და მსახიობები, უფროს თაობასთან ერთად, შემოქმედებით ძიებებს განაგრძობენ.

სპექტაკლები

წელი	ნაწარმოები	დამდგმელი	მხატვარი	კომპოზიტორი	პრემიერა
1922	ლოპე დე ვეგა „ცხვრის წყარო“. მთარგმნელი - კ. მაყაშვილი	კ. მარჯანიშვილი	ვ. სიდამონ-ერისთავი	თ. ვახვახიშვილი	25.11
1925	უ. შექსპირი „ჰამლეტი“. მთარგმნელი - ი. მაჩაბელი	კ. მარჯანიშვილი და ს. ახმეტელი	ი. გამრეკელი	თ. ვახვახიშვილი (პ. ჩაიკოვსკის მიხედვით)	12.11
1926	გ. რობაქიძე „ლამარა“	კ. მარჯანიშვილი და ს. ახმეტელი	ლ. გუდიაშვილი	ი. ტუსკია	29.01
1928	ბ. ლავრენიოვი „რღვევა“. მთარგმნელი - ა. ფაღავა	ს. ახმეტელი	ი. გამრეკელი	ი. ტუსკია	9.02
1928	ს. შანშიაშვილი „ანზორი“ (ვ. ივანოვის მიხედვით)	ს. ახმეტელი	ი. გამრეკელი	ი. გოკიელი	25.10
1928	გ. რობაქიძე „ლამარა“	ს. ახმეტელი	ი. გამრეკელი	ი. ტუსკია	25.04
1933	ფ. შილერი „Iნ ტირანნოს (ყაჩაღები)“, მთარგმნელი - ს. შანშიაშვილი	ს. ახმეტელი	ი. გამრეკელი	ი. გოკიელი	9.02
1936	კ. გოლდონი „სასტუმროს დიასახლისი“. მთარგმნელი - ი. გრიშაშვილი	დ. ალექსიძე	ს. ქობულაძე	ი. ტუსკია	5.04
1937	უ. შექსპირი „ოტელო“. მთარგმნელი - ი. მაჩაბელი	შ. აღსაბაძე	ი. გამრეკელი	ი. ტუსკია	1.10
1942	კ. გოლდონი „საპატარძლო აფიშით“. მთარგმნელი - დ. კასრაძე	დ. ალექსიძე	ი. გამრეკელი	რ. გაბიჩვაძე	29.12
1959	პ. კაკაბაძე „ყვარყვარე თუთაბერი“	დ. ალექსიძე	დ. თავაძე	ა. ჩიმაკაძე	6.03
1959	პ. კოჰოუტი „როცა ასეთი სიყვარულია“	მ. თუმანიშვილი	დ. თავაძე		16.06
1963	გ. ნახუცრიშვილი „ჭინჭრაქა“	მ. თუმანიშვილი	ო. ქოჩაკიძე, ა. სლოვინსკი და ი. ჩიკვაიძე	ბ. კვერნაძე, ქორეოგრაფი - იური ზარეცკი	29.06
1968	ჟ. ანუი „ანტიგონე“, მთარგმნელები: ო. და თ. ჭილაძეები	მ. თუმანიშვილი	გ. გუნია	ლ. ქიშმიშევი	17.06
1965	სულხან-საბა ორბელიანი „სიბრძნე სიცრუისა“ (პიესა ნ. ხატისკაცისა)	ნ. ხატისკაცი და თ. მაღალაშვილი	ნ. (კოკა) იგნატოვი	ნ. მამისაშვილი, ქორეოგრაფი - ი. ზარეცკი	29.06
1963	ო. მამფორია „მეტეხის ჩრდილში“	გ. ლორთქიფანიძე	ო. ლითანიშვილი	რ. ლაღიძე	29.10
1966	მ. ელიოზიშვილი „ბებერი მეზურნეები“	ა. ჩხარტიშვილი	ო. ქოჩაკიძე, ა. სლოვინსკი და ი. ჩიკვაიძე	ქორეოგრაფი - ი. ზარეცკი	16.07
1969	დ. კლდიაშვილი „სამანიშვილის დედინაცვალი“	თ. ჩხეიძე და რ. სტურუა	მ. ჭავჭავაძე და ა. რამიშვილი		13.12
1969	შოთა რუსთაველი „ვეფხისტყაოსანი“ (კომპოზიცია რ. ებრალიძისა)	გ. გეგეჭკორი, ბ. კობახიძე, გ. ჟორდანია, რ. სტურუა, ნ. ხატისკაცი და გ. ქავთარაძე	ო. ლითანიშვილი	ქორეოგრაფი - ი. ზარეცკი	27.09
1965	ა. მილერი „სეილემის პროცესი“. მთარგმნელი - ქ. ლორთქიფანიძე	რ. სტურუა	ო. ქოჩაკიძე, ა. სლოვინსკი და ი. ჩიკვაიძე		19.02
1968	ა. ცაგარელი „ხანუმა“	რ. სტურუა	მ. მალაზონია	გ. ყანჩელი, ქორეოგრაფი - ი. ზარეცკი	1.10
1972	შ. დადიანი „გუშინდელნი“	თ. ჩხეიძე	მ. ჭავჭავაძე	ქორეოგრაფი - ი. ზარეცკი	24.03
1973	ფ. გარსია ლორკა „ბერნარდა ალბას სახლი“. მთარგმნელი - ნ. ხატისკაცი	თ. ჩხეიძე	მ. ჭავჭავაძე	25.09
1974	პ. კაკაბაძე „ყვარყვარე“	რ. სტურუა	მ. შველიძე და უ. იმერლიშვილი	ბ. კვერნაძე	22.02
1975	ბ. ბრეხტი „კავკასიური ცარცის წრე“. მთარგმნელები - ძმები ჯორჯანელები	რ. სტურუა	გ. მესხიშვილი	გ. ყანჩელი, ქორეოგრაფი - ი. ზარეცკი	10.09
1979	უ. შექსპირი „რიჩარდ III“. მთარგმნელი - ზ. კიკნაძე	რ. სტურუა	მ. შველიძე	გ. ყანჩელი, ქორეოგრაფი - ი. ზარეცკი	11.02
1980	თ. ჭილაძე „როლი დამწყები მსახიობი გოგონასათვის“	რ. სტურუა	მ. ჭავჭავაძე	გ. ყანჩელი	14.01
1980	მ. შატროვი „ლურჯი ცხენები წითელ ბალახზე“. მთარგმნელები - ლ. ფოფხაძე და რ. სტურუა	რ. სტურუა	გ. მესხიშვილი	გ. ყანჩელი, ქორეოგრაფი - ი. ზარეცკი	22.04
1981	რ. სტურუა (ა. გარსიმაშვილისა და ლ. ფოფხაძის მონაწილეობით) „ვარიაციები თანამედროვე თემაზე“	რ. სტურუა, რეჟისორი - ა. გარსიმაშვილი	გ. მესხიშვილი	გ. ყანჩელი, ქორეოგრაფი - ი. ზარეცკი	25.01
1981	რ. იბრაგიმბეკოვი „დაკრძალვა კალიფორნიაში“. მთარგმნელი - გ. გოგიაშვილი	რ. სტურუა	თ. ნინუა	ბ. კვერნაძე	1.01
1985	მ. კვესელავა „ას ერგასის დღე“. პიესის ავტორი - თ. გოდერძიშვილი	რ. სტურუა	თ. ნინუა	გ. ყანჩელი, ქორეოგრაფი - ი. ზარეცკი	13.04
1986	ა. ჭიჭინაძე და რ. სტურუა „კონცერტი ორი ვიოლინოსათვის აღმოსავლური საკრავების თანხლებით“	რ. სტურუა	გ. მესხიშვილი	გ. ყანჩელი, ქორეოგრაფი - რ. წულუკიძე	24.01
1987	უ. შექსპირი „მეფე ლირი“. მთარგმნელები - გ. ჩარკვიანი, რ. სტურუა და ლ. ფოფხაძე	რ. სტურუა, რეჟისორი - რ. ჩხაიძე	მ. შველიძე	გ. ყანჩელი, ქორეოგრაფი - გ. ალექსიძე	27.04
1989	„დედაო ღვთისავ“	რ. სტურუა	მ. შველიძე	გ. ყანჩელი	26.05
1990	დ. ტურაშვილი „დიალოგები ორმოქმედებიანი პიესისათვის“	რ. სტურუა	მ. შველიძე	გ. ყანჩელი, ქორეოგრაფი - რ. წულიკიძე,	5.10
1993	ბ. ბრეხტი „სეჩუანელი კეთილი ადამიანი“. მთარგმნელები - რ. სტურუა და ლ. ფოფხაძე	რ. სტურუა	გ. მესხიშვილი, მ. შველიძე და შ. გლურჯიძე	ჯგუფი „ადიო“, ქორეოგრაფი - გ. მარღანია, დირიჟორი - ლ. ოგანეზოვი	28.12
1994	„იაკობის სახარება“ (იაკობ გოგებაშვილის „დედა ენას“ მიხედვით)	რ. სტურუა	გ. მესხიშვილი და მ. შველიძე	ქორეოგრაფი - გ. მარღანია	27.09
1995	უ. შექსპირი „მაკბეტი“. მთარგმნელები - რ. სტურუა და ლ. ფოფხაძე	რ. სტურუა	მ. შველიძე	ქორეოგრაფი - გ. მარღანია	15.09
1997	გ. რობაქიძე „ლამარა“	რ. სტურუა	მ. შველიძე	ქორეოგრაფი - გ. მარღანია	26.01
1997	კ. გოცი „ქალი გველი“. თარგმანი და სცენური ვერსია - ლ. ფოფხაძე, რ. სტურუა და დ. საყვარელიძე	რ. სტურუა და დ. საყვარელიძე	გ. ალექსი-მესხიშვილი, პ. რუდჩიკი	გ. ყანჩელი	8.01
1997	თ. ჭილაძე „ნახვის დღე“	რ. სტურუა და გ. თავაძე	თ. ნინუა	ქორეოგრაფი - გ. ალექსიძე, მუსიკალური გაფორმება - ი. საკანდელიძე	3 .06
1997	ლ. თაბუკაშვილი „მერე რა, რომ სველია სველი იასამანი...“	რ. სტურუა და დ. ხინიკაძე	მ. შველიძე	ქორეოგრაფი - გ. მარღანია, მუსიკალური გაფორმება - გ. სტურუა	26.02
2000	ი. ჭავჭავაძე „კაცია-ადამიანი?!“	რ. სტურუამ და ა. ენუქიძე	მ. შველიძე	ი. საკანდელიძე	1.07
2001	უ. შექსპირი „როგორც გენებოთ, ანუ შობის მეთორმეტე ღამე“	რ. სტურუა	გ. ალექსი-მესხიშვილი	გ. ყანჩელი	02.02
2001	უ. შექსპირი „ჰამლეტი“	რ. სტურუა	მ.შველიძე	ქორეოგრაფი - გ.ალექსიძე	21.11
2002	ს. ბეკეტი „გოდოს მოლოდინში“	რ. სტურუა	მ.შველიძე	გ. ყანჩელი	29.09
2004	„სტიქსი“	რ. სტურუა		გ. ყანჩელი	25.11
2005	ლ. ბუღაძე „ჯარისკაცი, სიყვარული, დაცვის ბიჭი და პრეზიდენტი“	რ. სტურუა	თ.ნინუა	ქორეოგრაფი - კ. ფურცელაძე	25.11
2006	დ.. კლდიაშვილი „[დარისპანის გასაჭირი]]“	რ. სტურუა		გ. ყანჩელი	10.02
2006	რ. როუსი „თორმეტი განრისხებული მამაკაცი“	რ. სტურუა	თ.ნინუა	ია საკანდელიძე	24.03
2007	ა. ნოტომი „მტრის ნიღაბი“	რ. სტურუა	ა.ნინუა	16.01
2007	„სხვა საქართველო“	რ. სტურუა	ნ. ჰაინე-შველიძე	მ.შველიძე	14.10

მუზეუმი

სცენური დეკორაციის ესკიზი

რუსთაველის თეატრის მუზეუმი ოფიციალურად 1932 წელს ალექსანდრე ახმეტელის მხარდაჭერით დაარსდა, მისი პირველი გამგე და სულისჩამდგმელი  თეატრის მსახიობი და ლიტერატურული ნაწილის გამგე ია ქანთარია იყო. იგი წლების განმავლობაში აგროვებდა იმ ისტორიულ მასალას, რომლის საფუძველზე შეიქმნა და შეივსო მუზეუმის ფონდები:

ხელნაწერთა განყოფილება – 8 ათასი ერთეული (აკაკი წერეთლის ხელნაწერი პიესისა ,,გელა”, სანდრო ახმეტელის სპექტაკლების სარეპეტიციო ჩანაწერები არჩილ ჩხარტიშვილის მიერ ).

ფოტო – ფონო განყოფილება – 35 ათასი ერთეული (მარლენ ბაბოვის, იური მეჩიტოვის და მედეა ოქიტაშვილის მიერ გადაღებული 16 ათასი ფოტო – ნეგატივი ასახავს რუსთაველის თეატრის მნიშვნელოვან შემოქმედებით მოვლენებს: პრემიერებს, გასტროლებს, შეხვედრებს, საღამოებს, გამოფენებს, დისკუსიებსა და სპექტაკლების საიუბილეო თარიღებს).

სახვითი განყოფილება – 3 ათასი ერთეული (ვალერიან სიდამონ-ერისთავის, ირაკლი გამრეკელის, სერგო ქობულაძის, სოლიკო ვირსალაძის, გიორგი ალექსი-მესხიშვილის, მირიან შველიძის, თეიმურაზ ნინუას კოსტუმებისა და დეკორაციების ესკიზები, მაკეტები).

აუდიო – ვიდეო განყოფილება – სანდრო ახმეტელის სპექტაკლების (,,ლამარა”, ,,ანზორ”, ,,ყაჩაღები”)  ფრაგმენტებისვიდეოჩანაწერები, რუსთაველის თეატრის გასტროლები ლონდონში (1980წ.) ასევე მიმდინარე რეპერტუარის ვიდეომასალა.

კოსტუმები  –  სპექტაკლებისა:   ,,ოტელო”, ,,ოიდიპოს მეფე”, ,,ხანუმა”  ,,რიჩარდ III”, ,,კავკასიური ცარცის წრე” , ა. სუმბათაშვილ – იუჟინის უნიკალური თეატრალური სამოსი.

სარეკლამო განყოფილება  –  აფიშები, პლაკატები და პროგრამები XXს-ის  20 –იანი წლებიდან.

საცნობარო განყოფილება  –  კატალოგი (რეპერტუარი, გასტროლები, რეჟისორთა, მსახიობთა და მხატვართა დატვირთვა), წიგნადი ფონდის ანბანური კატალოგი.

ბიბლიოთეკა  –  მდიდარი და მრავალფეროვანია. ფონდში დაცულია 4 000-მდე თანამედროვე და რარიტეტული გამოცემები,  როგორც ქართულ ასევე ინგლისურ, გერმანულ, ფრანგულ და  რუსულ ენებზე – თეატრის, კინოს, მუსიკის, ხელოვნების, ისტორიის და რელიგიის შესახებ. ბიბლიოთეკაში ინახება პიესები (1500-ზე მეტი), მხატვრული ლიტერატურა – ჰაუპტმანის,  ჰეინეს, გოეთეს,შილერის,შექსპირის, მეტერლინკის,მოლიერის რჩეულ ნაწარმოებთა კრებულები, ენციკლოპედიები, ლექსიკონები, სხვადასხვა ჟურნალ-გაზეთები.  ფონდში ინახება კერძო ბიბლიოთეკების გარკვეული ნაწილი  ი. პიტოევის, მ. დარსკის, მ. თამამშევის, ალ. ახმეტელის, აკ. ხორავას, ე. აფხაიძის და სხვათა  ავტოგრაფებით .

მუზეუმის ბიბლიოთეკაში  მრავლადაა რარიტეტული გამოცემები:   ივანე ბატონიშვილის ,,კალმასობა”ტფ.1896წ, ,,ვისრამიანი” ი.ჭავჭავაძის, ალ. სარაჯიშვილისა და პეტ. უმიკაშვილის რედაქტორობით, ტფ.1884წ.  დ. ჩუბინაშვილის  ,,ქართულ-რუსულ-ფრანგული ლექსიკონი”  ს/პეტ. 1840წ.  რუსთაველის  ,,ვეფხისტყაოსანი” გამოცემული გ.ქართველიშვილის მიერ 1888წ. პ.ლაკრუას ,,ჩვევები და კოსტუმები”…პარიზი, 1875წ. (ფრანგ. ენაზე) ვ.დიუერის ,,საფრანგეთის ისტორია”1892წ.(ფრანგ. ენაზე),  რ. გრაული ,,XVIII ს-ის დეკორი და ავეჯი”, ბერლინი,1905წ. (გერმ. ენაზე), ჟურნალ-გაზეთები:  ,,ივერია”(1877-1886წწ),  ,,ნიშადური” 1907წ. ,,THI STUDIO”1901,1902, 1908, 1910წლების გამოცემები,  ,,LE THEATRE” 1901,1902,1903 წწ. ,, L’ ILLUSTRATION THEATRALE”1908,1909 ,1911, 1912წწ. ,,  ЕЖЕГОДНИК ИМПЕРАТОРСКИХ ТЕАТРОВ” С,ПР.  1892-1902 ,, АРТИСТ “1889 , ,,ТЕАТР И ИСКУССТВО” С,ПР .1897.

ბიბლიოთეკაში დაცული უნიკალური წიგნები, ისტორიული ღირებულების თვალსაზრისით, მნიშვნელოვანია ქართული თეატრის ისტორიის კვლევისთვის.

იწერება სამეცნიერო ნაშრომები, მონოგრაფიები, გამოიცა რუსთაველის თეატრის ცხოვრებისა და შემოქმედების ამსახველი ალბომები ასევე  ,,თეატრის მხატვრობა 1920 -50 წწ”, სამენოვანი ორტომეული ,,რობერტ სტურუა”, ბუკლეტები ახმეტელისა და რეპრესირებულთა ხსოვნისადმი პატივის მისაგებად.

ლიტერატურა

• ზ. ბაბუნაშვილი, თ. ნოზაძე, „მამულიშვილთა სავანე“, თბ., 1994
• "საქართველოს ძველი ქალაქები: თბილისი", მეორე გამოცემა, 2006, ISBN 99940-0-923-0

ციტატები

• “…ჩემი სიყვარული თეატრისადმი უსაზღვროა და ყოველი გამარჯვება ამ თეატრის ჩემი უსაზღვრო სიყვარულია...“ გრიგოლ რობაქიძე, 1928

რესურსები ინტერნეტში

• რუსთაველის თეატრის საიტი
• თეატრი რუსთაველის თეატრი Facebook-ზე[1]