ვიკიპედია

იუპიტერის ბუნებრივი თანამგზავრები

იუპიტერის ბუნებრივი თანამგზავრები — დღეისთვის აღმოჩენილია 67 დიდი თუ მცირე ციური სხეული, რომელიც პლანეტა იუპიტერის გარშემო მოძრაობს.

პლანეტა იუპიტერის თანამგზავრთა ორბიტების ანიმაცია

შეუიარაღებელი თვალით არც ერთი სხვა პლანეტის მთვარე არ ჩანს. მეტიც უტელესკოპოდ თვით შორეული გიგანტი პლანეტები - ურანი და ნეპტუნიც კი მიუწვდომელია თვალისათვის, არათუ მათი მთვარეები. ამიტომ არის დაკავშირებული სხვა ”მთვარეების” აღმოჩენა გალილეო გალილეის სახელთან. თითქმის ოთხასი წლის წინათ, ამ იტალიელმა მეცნიერმა თვითნაკეთი მარტივი ჭოგრიტით ერთბაშად იუპიტერის ოთხი მთვარე აღმოაჩინა. მათ უწოდეს: იო, ევროპა, განიმედე და კალისტო. იო და ევროპა დაახლოებით ჩვენი მთვარისოდენა სხეულებია და დაახლოებით იმავე მანძილზე უვლიან გარს იუპიტერს, როგორც მთვარე - დედამიწას: იო - 420 ათას, ევროპა კი - 671 ათას კმ-ზე (შეგახსენებთ, რომ მთვარიდან დედამიწამდე 384 400 კმ-ია). საინტერესოა იუპიტერის გარშემო მათი გარშემოვლის პერიოდები, ანუ ”თვეები”: იოს ”თვე” სულ 1 დღე და 18 საათია, ევროპასი - 3 დღე და 13 საათი, (მთვარის თვე 27 დღეა!). ბარემ ვთქვათ, იუპიტერის დღე-ღამე (ღერძული ბრუნვის პერიოდი) ორნახევარჯერ მოკლეა ჩვენს დღე-ღამეზე, მისი წელიწადი კი (მზის ირგვლივ გარემოქცევის პერიოდი) 12 ჩვენებურ წელიწადს უდრის. იუპიტერის სხვა თანამგზავრები - განიმედე და კალისტო მთვარეზე თითქმის ორჯერ დიდებია, ხოლო მათი ”თვეები” შესაბამისად 7 და 17 დღეა.

მოგვიანებით აღმოჩნდა, რომ იუპიტერს სხვა თანამგზავრებიც ჰყოლია, ოღონდ გაცილებით პატარები. ზოგი მათგანი დიდი ტელესკოპებით იპოვეს, ზოგსაც კოსმოსურ ხომალდმა ”ვოიაჯერ-2”-მა მიაკვლია, რომელიც უშუალოდ 1980 წელს ”ესტუმრა” იუპიტერის მიდამოებს. მათგან ყველაზე შორეული ”მთვარეა” სინოპე, რომელიც იუპიტერიდან 24 მლნ. კმ მანძილზეა და მისი ”თვე” (მოქცევის პერიოდი) დედამიწის ორი წელიწადია. სინოპე სულ რაღაც 28 კმ ზომისაა, და რა თქმა უნდა ძალზე უღიმღამო მნათობია. რომელსაც ვარსკვლავებში ვერც კი გამოარჩევ. ასევე პატარებია იუპიტერის სხვა მთვარეები: ლედა, ჰიმალია, ლისითეა, ელერა, ანანკე, კარმე, პაციფუ...სამაგიეროდ, გალილეის აღმოჩენილი ოთხი კაშკაშა მთვარე იუპიტერის ღამეებს, დედამიწისეულისაგან განსხვავებით, ბევრ განსაკუთრებულ, წარმტაც მოვლენას შესძენს: ზოგი სავსე მთვარის ფაზაში იქნება, ზოგი ნახევარმთვარის ან მილეული ნამგლის სახით იელვარებს; ერთი რომ ჩავა, მეორე ამობრწყინდება და შეიძლება ერთმანეთიც დააბნელონ. მთვარეთა დაბნელებები თუ ამ სხეულებით გამოწვეული მზის დაბნელებებიც იუპიტერზე გაცილებით ხშირი იქნება, ვიდრე დედამიწაზე.

იუპიტერის თანამგზავრები

რედაქტირება
ნომერი სახელი ეპონიმი სურათი აბსოლ.
ვარსკვ. სიდიდე 		დიამეტრი (კმ) მასა (კგ) დიდი ნახევარღერძი
(კმ) 		ორბიტული პერიოდი
(დ) 		დახრა (°) ექსცენტრ. აღმოჩენის თარიღი გამოცხადების წელი აღმომჩენი ჯგუფი
XVI მეტისი მეტისი
(Μῆτις)
 
 10.5 43
(60 × 40 × 34)		 ≈ 3.6 128000 +0.2948
(+7h 04m 29s)		 0.060 0.0002 1979 1980 სინოტი
(ვოიაჯერ 1)		 შიდა
XV ადრასტეა ადრასტეია
(Ἀδράστεια)
 
 12.0 16.4
(20 × 16 × 14)		 ≈ 0.20 129000 +0.2983
(+7h 09m 30s)		 0.030 0.0015 1979 1979 Jewitt
(ვოიაჯერ 2)		 შიდა
V ამალთეა ამალთეა
(Ἀμάλθεια)
 
 7.1 167
(250 × 146 × 128)		 208 181400 +0.4999
(+11h 59m 53s)		 0.374 0.0032 1892 1892 Barnard შიდა
XIV თებე თებე
(Θήβη)
 
 9.0 98.6
(116 × 98 × 84)		 ≈ 43 221900 +0.6761
(+16h 13m 35s)		 1.076 0.0175 1979 1980 Synnott
(Voyager 1)		 შიდა
I იო იო
(Ίώ)
 
 -1.7 3643.2
(3660 × 3637 × 3631)		 8931900 421800 +1.7627
(+1d 18h 18m 20s)		 0.050[1] 0.0041 1610 1610 გალილეო გალილეისეული
II ევროპა ევროპე
Εὐρώπη
 
 -1.4 3121.6 4799800 671100 +3.5255
(+3d 12h 36m 40s)		 0.470[1] 0.0090 1610 1610 გალილეო გალილეისეული
III განიმედე განიმედე
(Γανυμήδης)
 
 -2.1 5268.2 14819000 1070400 +7.1556 0.200[1] 0.0013 1610 1610 გალილეო გალილეისეული
IV კალისტო კალისტო
(Καλλιστώ)
 
 -1.2 4820.6 10759000 1882700 +16.690 0.192[1] 0.0074 1610 1610 გალილეო გალილეისეული
XVIII თემისტო თემისტო
(Θεμιστώ)
 
 13.3 ≈ 9 ≈ 0.038 7398500 +130.03 43.8 0.340 1975/2000 1975 კოვალი, რომერი/
შეფარდი.		 თემისტო
XIII ლედა ლედა
(Λήδα)
 
 12.7 21.5 ≈ 0.52 11146400 +240.93 28.6 0.162 1974 1974 Kowal ჰიმალია
LXXI ერსა ერსა
Ἔρσα
 
 16.0 ≈ 3 ≈ 0.0014 11401000 +249.23 29.1 0.116 2018 2018 Sheppard ჰიმალია
  S/2018 J 2 16.5 ≈ 3 ≈ 0.0014 11419700 +249.92 28.3 0.152 2018 2022 Sheppard ჰიმალია
VI ჰიმალია ჰიმალია
(Ἱμαλία)
 
 8.0 139.6
(150 × 120)		 420 11440600 +250.56 28.1 0.160 1904 1905 Perrine ჰიმალია
LXV პანდია პანდიე
(Πανδία)
 
 16.2 ≈ 3 ≈ 0.0014 11481000 +251.91 29.0 0.179 2017 2018 Sheppard ჰიმალია
X ლისითეა ლისითეა
(Λυσιθέα)
 
 11.2 42.2 ≈ 3.9 11700800 +259.20 27.2 0.117 1938 1938 Nicholson ჰიმალია
VII ელარა ელარე
(᾿Ελάρη)
 
 9.7 79.9 ≈ 27 11712300 +259.64 27.9 0.211 1905 1905 Perrine ჰიმალია
  S/2011 J 3 16.3 ≈ 3 ≈ 0.0014 11716800 +259.84 27.6 0.192 2011 2022 Sheppard ჰიმალია
LIII დია დია
(Δία)
 
 16.1 ≈ 4 ≈ 0.0034 12260300 +278.21 29.0 0.232 2000 2001 Sheppard et al. ჰიმალია
  S/2018 J 4 16.7 ≈ 2 ≈ 0.00042 16328500 +427.63 50.2 0.177 2018 2023 Sheppard კარპო
XLVI კარპო კარპო
(Καρπώ)
 
 16.2 ≈ 3 ≈ 0.0014 17042300 +456.29 53.2 0.416 2003 2003 Sheppard კარპო
LXII ვალეტუდო ჰიგეას ლათინური სახელი
 
 17.0 ≈ 1 ≈ 0.000052 18694200 +527.61 34.5 0.217 2016 2018 Sheppard ვალეტუდო
XXXIV ევპორიე ევპორიე
(Εὐπορία)
 
 16.3 ≈ 2 ≈ 0.00042 19265800 −550.69 145.7 0.148 2001 2002 Sheppard et al. ანანკე
LV S/2003 J 18
 
 16.4 ≈ 2 ≈ 0.00042 20336300 −598.12 145.3 0.090 2003 2003 Gladman ანანკე
LX ეუფემე ეუფემე
(Ευφημη)
 
 16.6 ≈ 2 ≈ 0.00042 20768600 −617.73 148.0 0.241 2003 2003 Sheppard ანანკე
  S/2021 J 3 17.2 ≈ 2 ≈ 0.00042 20776700 −618.33 147.9 0.239 2021 2023 Sheppard ანანკე
LII S/2010 J 2
 
 17.4 ≈ 1 ≈ 0.000052 20793000 −618.84 148.1 0.248 2010 2011 Veillet ანანკე
LIV S/2016 J 1
 
 17.0 ≈ 1 ≈ 0.000052 20802600 −618.49 144.7 0.232 2016 2017 Sheppard ანანკე
XL მნემე მნემე
(Μνήμη)
 
 16.3 ≈ 2 ≈ 0.00042 20821000 −620.07 148.0 0.247 2003 2003 Sheppard & Gladman ანანკე
XXXIII ევანთე ევანთე
(Ευάνθη)
 
 16.4 ≈ 3 ≈ 0.0014 20827000 −620.44 148.0 0.239 2001 2002 Sheppard et al. ანანკე
  S/2003 J 16
 
 16.3 ≈ 2 ≈ 0.00042 20882600 −622.88 148.0 0.243 2003 2003 Gladman ანანკე
XXII ჰარპალიკე ჰარპალიკე
(Ἀρπαλύκη)
 
 15.9 ≈ 4 ≈ 0.0034 20892100 −623.32 147.7 0.232 2000 2001 Sheppard et al. ანანკე
XXXV ორთოზიე ორთოზია
(Ορθωσία)
 
 16.6 ≈ 2 ≈ 0.00042 20901000 −622.59 144.3 0.299 2001 2002 Sheppard et al. ანანკე
XLV ჰელიკე ჰელიკე
(Ἑλίκη)
 
 16.0 ≈ 4 ≈ 0.0034 20915700 −626.33 154.4 0.153 2003 2003 Sheppard ანანკე
  S/2021 J 2 17.3 ≈ 1 ≈ 0.000052 20926600 −625.14 148.1 0.242 2021 2023 Sheppard ანანკე
XXVII პრაქსიდიკე პრაქსიდიკე
(Πραξιδίκη)
 
 14.9 7 ≈ 0.018 20935400 −625.39 148.3 0.246 2000 2001 Sheppard et al. ანანკე
LXIV S/2017 J 3
 
 16.5 ≈ 2 ≈ 0.00042 20941000 −625.60 147.9 0.231 2017 2018 Sheppard ანანკე
  S/2021 J 1 17.3 ≈ 1 ≈ 0.000052 20954700 −627.14 150.5 0.228 2021 2023 Sheppard ანანკე
  S/2003 J 12
 
 17.0 ≈ 1 ≈ 0.000052 20963100 −627.24 150.0 0.235 2003 2003 Sheppard ანანკე
LXVIII S/2017 J 7 16.6 ≈ 2 ≈ 0.00042 20964800 −626.56 147.3 0.233 2017 2018 Sheppard ანანკე
XLII თელქსინოე თელქსინოე
(Θελξινόη)		 16.3 ≈ 2 ≈ 0.00042 20976000 −628.03 150.6 0.228 2003 2004 Sheppard & Gladman et al. ანანკე
XXIX თიონე თიონე
(Θυώνη)
 
 15.8 ≈ 4 ≈ 0.0034 20978000 −627.18 147.5 0.233 2001 2002 Sheppard et al. ანანკე
  S/2003 J 2
 
 16.7 ≈ 2 ≈ 0.00042 20997700 −628.79 150.2 0.225 2003 2003 Sheppard ანანკე
XII ანანკე ანანკე
(Ἀνάγκη)
 
 11.7 29.1 ≈ 1.3 21034500 −629.79 147.6 0.237 1951 1951 Nicholson ანანკე
  S/2022 J 3 17.4 ≈ 1 ≈ 0.000052 21047700 −630.67 148.2 0.249 2022 2023 Sheppard ანანკე
XXIV იოკასტე იოკასტე
(Ἰοκάστη)
 
 15.5 ≈ 5 ≈ 0.0065 21066700 −631.59 148.8 0.227 2000 2001 Sheppard et al. ანანკე
XXX ჰერმიპე ჰერმიპე
(Ἑρμίππη)
 
 15.5 ≈ 4 ≈ 0.0034 21108500 −633.90 150.2 0.219 2001 2002 Sheppard et al. ანანკე
LXX S/2017 J 9 16.2 ≈ 3 ≈ 0.0014 21768700 −666.11 155.5 0.200 2017 2018 Sheppard ანანკე
LVIII ფილოფროსინე ფილოფროსინე
(Φιλοφροσύνη)		 16.7 ≈ 2 ≈ 0.00042 22604600 −702.54 146.3 0.229 2003 2003 Sheppard პასიფაე
  S/2016 J 3 16.7 ≈ 2 ≈ 0.00042 22719300 −713.64 164.6 0.251 2016 2023 Sheppard კარმე
  S/2022 J 1 17.0 ≈ 1 ≈ 0.000052 22725200 −738.33 164.5 0.257 2022 2023 Sheppard კარმე
XXXVIII პასითეა პასითეა
(Πασιθέα)
 
 16.8 ≈ 2 ≈ 0.00042 22846700 −719.47 164.6 0.270 2001 2002 Sheppard et al. კარმე
LXIX S/2017 J 8
 
 17.1 ≈ 1 ≈ 0.000052 22849500 −719.76 164.8 0.255 2017 2018 Sheppard კარმე
  S/2021 J 6 17.3 ≈ 1 ≈ 0.000052 22870300 −720.97 164.9 0.271 2021 2023 Sheppard et al. კარმე
  S/2003 J 24 16.6 ≈ 2 ≈ 0.00042 22887400 −721.60 164.5 0.259 2003 2021 Sheppard et al. კარმე
XXXII ევრიდომე ევრიდომე
(Εὐριδόμη)
 
 16.2 ≈ 3 ≈ 0.0014 22899000 −717.31 149.1 0.294 2001 2002 Sheppard et al. პასიფაე
LVI S/2011 J 2 16.8 ≈ 1 ≈ 0.000052 22909200 −718.32 151.9 0.355 2011 2012 Sheppard პასიფაე
  S/2003 J 4
 
 16.7 ≈ 2 ≈ 0.00042 22926500 −718.10 148.2 0.328 2003 2003 Sheppard პასიფაე
XXI ხალდენე ხალდენე
(Χαλδηνή)
 
 16.0 ≈ 4 ≈ 0.0034 22930500 −723.71 164.7 0.265 2000 2001 Sheppard et al. კარმე
LXIII S/2017 J 2
 
 16.4 ≈ 2 ≈ 0.00042 22953200 −724.71 164.5 0.272 2017 2018 Sheppard კარმე
XXVI ისონოე ისონოე
(Ἰσονόη)
 
 16.0 ≈ 4 ≈ 0.0034 22981300 −726.27 164.8 0.249 2000 2001 Sheppard et al. კარმე
  S/2022 J 2 17.6 ≈ 1 ≈ 0.000052 23013800 −781.56 164.7 0.265 2022 2023 Sheppard კარმე
  S/2021 J 4 17.4 ≈ 1 ≈ 0.000052 23019700 −728.28 164.6 0.265 2021 2023 Sheppard კარმე
XLIV კალიხორე კალიხორე
(Καλλιχόρη)		 16.3 ≈ 2 ≈ 0.00042 23021800 −728.26 164.8 0.252 2003 2003 Sheppard კარმე
XXV ერინომე ერინომა
(Erinoma)
 
 16.0 ≈ 3 ≈ 0.0014 23032900 −728.48 164.4 0.276 2000 2001 Sheppard et al. კარმე
XXXVII კალე კალე
(Καλή)
 
 16.3 ≈ 2 ≈ 0.00042 23052600 −729.64 164.6 0.262 2001 2002 Sheppard et al. კარმე
LVII ეირენე ეირენე
(Εἰρήνη)		 15.8 ≈ 4 ≈ 0.0034 23055800 −729.84 164.6 0.258 2003 2003 Sheppard კარმე
XXXI ეტნე ეტნე
(Αἴτνη)
 
 16.0 ≈ 3 ≈ 0.0014 23064400 −730.10 164.6 0.277 2001 2002 Sheppard et al. კარმე
XLVII ევკელადე ევკელადე
(Ευκελάδη)
 
 16.0 ≈ 4 ≈ 0.0034 23067400 −730.30 164.6 0.277 2003 2003 Sheppard კარმე
XLIII არხე არხე
(Ἀρχή)
 
 16.2 ≈ 3 ≈ 0.0014 23097800 −731.88 164.6 0.261 2002 2002 Sheppard კარმე
XX ტაიგეტე ტაიგეტე
(Ταϋγέτη)
 
 15.6 ≈ 5 ≈ 0.0065 23108000 −732.45 164.7 0.253 2000 2001 Sheppard et al. კარმე
  S/2016 J 4 17.3 ≈ 1 ≈ 0.000052 23113800 −727.01 147.1 0.294 2016 2023 Sheppard პასიფაე
LXXII S/2011 J 1 16.7 ≈ 2 ≈ 0.00042 23124500 −733.21 164.6 0.271 2011 2012 Sheppard კარმე
XI კარმე კარმე
(Κάρμη)
 
 10.6 46.7 ≈ 5.3 23144400 −734.19 164.6 0.256 1938 1938 Nicholson კარმე
L ჰერსე ერსა
(Ἕρση)		 16.5 ≈ 2 ≈ 0.00042 23150500 −734.52 164.4 0.262 2003 2003 Gladman et al. კარმე
LXI S/2003 J 19 16.6 ≈ 2 ≈ 0.00042 23156400 −734.78 164.7 0.265 2003 2003 Gladman კარმე
LI S/2010 J 1
 
 16.5 ≈ 2 ≈ 0.00042 23189800 −736.51 164.5 0.252 2010 2011 Jacobson et al. კარმე
  S/2003 J 9
 
 16.9 ≈ 1 ≈ 0.000052 23199400 −736.86 164.8 0.263 2003 2003 Sheppard კარმე
LXVI S/2017 J 5 16.5 ≈ 2 ≈ 0.00042 23206200 −737.28 164.8 0.257 2017 2018 Sheppard კარმე
LXVII S/2017 J 6 16.6 ≈ 2 ≈ 0.00042 23245300 −733.99 149.7 0.336 2017 2018 Sheppard პასიფაე
XXIII კალიკე კალიკე
(Καλύκη)
 
 15.4 6.9 ≈ 0.017 23302600 −742.02 164.8 0.260 2000 2001 Sheppard et al. კარმე
XXXIX ჰეგემონი ჰეგემონი
(Ἡγεμόνη)		 15.9 ≈ 3 ≈ 0.0014 23348700 −739.81 152.6 0.358 2003 2003 Sheppard პასიფაე
  S/2018 J 3 17.3 ≈ 1 ≈ 0.000052 23400300 −747.02 164.9 0.268 2018 2023 Sheppard კარმე
  S/2021 J 5 16.8 ≈ 2 ≈ 0.00042 23414600 −747.74 164.9 0.272 2021 2023 Sheppard et al. კარმე
VIII პასიფაე პასიფაე
(Πασιφάη)
 
 10.1 57.8 ≈ 10 23468200 −743.61 148.4 0.412 1908 1908 Melotte პასიფაე
XXXVI სპონდე სპონდე
(Σπονδή)
 
 16.7 ≈ 2 ≈ 0.00042 23543300 −748.29 149.3 0.322 2001 2002 Sheppard et al. პასიფაე
  S/2003 J 10
 
 16.9 ≈ 2 ≈ 0.00042 23576300 −755.43 164.4 0.264 2003 2003 Sheppard კარმე
XIX მეგაკლიტე მეგაკლიტე
(Μεγακλίτη)
 
 15.0 ≈ 5 ≈ 0.0065 23644600 −752.86 149.8 0.421 2000 2001 Sheppard et al. პასიფაე
XLVIII კილენე კილენე
(Κυλλήνη)		 16.3 ≈ 2 ≈ 0.00042 23654700 −751.97 146.8 0.419 2003 2003 Sheppard პასიფაე
IX სინოპე სინოპე
(Σινώπη)
 
 11.1 35 ≈ 2.2 23683900 −758.85 157.3 0.264 1914 1914 Nicholson პასიფაე
LIX S/2017 J 1
 
 16.8 ≈ 2 ≈ 0.00042 23744800 −756.41 145.8 0.328 2017 2017 Sheppard პასიფაე
XLI აიდე აიდე
(Ἀοιδή)		 15.6 ≈ 4 ≈ 0.0034 23778200 −761.42 155.7 0.436 2003 2003 Sheppard პასიფაე
XXVIII ავტონოე ავტონოე
(Αὐτονόη)
 
 15.5 ≈ 4 ≈ 0.0034 23792500 −761.00 150.8 0.330 2001 2002 Sheppard et al. პასიფაე
XVII კალიროე კალიროე
(Καλλιρρόη)
 
 14.0 9.6 ≈ 0.046 23795500 −758.87 145.1 0.297 1999 2000 Scotti et al. პასიფაე
  S/2003 J 23
 
 16.6 ≈ 2 ≈ 0.00042 23829300 −760.00 144.7 0.313 2003 2004 Sheppard პასიფაე
XLIX კორე კორე
(Κόρη)
 
 16.6 ≈ 2 ≈ 0.00042 24205200 −776.76 141.5 0.328 2003 2003 Sheppard პასიფაე
  ეს სტატია ასტრონომიის შესახებ ჯერჯერობით ესკიზია. თქვენ შეგიძლიათ დაგვეხმაროთ მის შევსებაში.



  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 Siedelmann P.K.; Abalakin V.K.; Bursa, M.; Davies, M.E.; de Bergh, C.; Lieske, J.H.; Obrest, J.; Simon, J.L.. (2000) The Planets and Satellites 2000. IAU/IAG Working Group on Cartographic Coordinates and Rotational Elements of the Planets and Satellites. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 24 სექტემბერი 2008. ციტირების თარიღი: 31 August 2008
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=იუპიტერის_ბუნებრივი_თანამგზავრები&oldid=4651725“-დან