ვიკიპედია

ვოიაჯერ 1

ვოიაჯერ 1 (ინგლ. Voyager 1) — მოქმედი ამერიკული კოსმოსური ზონდი, რომელიც მზის სისტემას 1977 წლის 5 სექტემბრიდან სწავლობს. პროგრამა ვოიაჯერის უმთავრეს ამოცანას იუპიტერისა და სატურნის შესწავლა წარმოადგენდა. ვოიაჯერ 1 გახდა პირველი აპარატი, რომელმაც გაზის გიგანტების თანამგზავრთა დეტალური ფოტოები გადაიღო. ძირითადი მისიის დასრულების შემდეგ ვოიაჯერ 1 მზის სისტემის შორეული რეგიონების, მათ შორის კოიპერის სარტყელისა და ჰელიოსფეროს შესწავლას შეუდგა.[2]

ვოიაჯერ 1
ოპერატორი ნასა
NSSDC ID [1] 1977-084A[1]
მისიის ხანგრძლივობა 43 წელი, 11 თვე, 4 დღე
განვლილი მანძილი 23 მილიარდი კმ
ორბიტები იუპიტერი - 1979 წლის 5 მარტი (349 000 კმ)
სატურნი - 1980 წლის 12 ნოემბერი (124 000 კმ)
ტიტანი - 1980 წლის 12 ნოემბერი (6490 კმ)
მდებარეობა ვარსკვლავთშორისი სივრცე
სტატუსი აქტიური
ტექნიკური მახასიათებლები
მწარმოებელი Jet Propulsion Laboratory
დატვირთულის მასა 825,5 კგ
სიმძლავრე 470 ვატი
კვების წყაროები რადიოიზოტოპური თერმოელექტრო გენერატორი
მისიის დაწყება
გაშვების თარიღი 1977 წლის 5 სექტემბერი,
სასტარტო მოედანი აშშ, კენედის კოსმოსური ცენტრი
რაკეტა-მატარებელი Titan IIIE

ვოიაჯერ 1 ყველაზე სწრაფი კოსმოსური ზონდია, რომელმაც მზის სისტემის დატოვება მოახერხა. გარდა ამისა, იგი ადამიანის მიერ შექმნილი ყველაზე შორს მყოფი აპარატია. მან 2012 წელს ჰელიოსფერო დატოვა და ვარსკვლავთშორის სივრცეში გადავიდა.

ვოიაჯერ 1-თან კომუნიკაცია ნასას შორეული კოსმოსური ქსელის მეშვეობით ხორციელდება. დედამიწას, მზესა და აპარატს შორის არსებული მანძილი, ზონდის სტატუსი და მისი სიჩქარე ნასას ოფიციალურ საიტზეა ასახული.[3]

ისტორია

რედაქტირება
  • ვოიაჯერ 1-ის მისია 1977 წლის 5 სექტემბერს დაიწყო და თავდაპირველად მისი ხანგრძლივობა 5 წელს შეადგენდა. მიუხედავად იმისა, რომ მსგავსი აპარატი — ვოიაჯერ 2 — 16 დღით ადრე გაეშვა, ეს უკანასკნელი ვოიაჯერ 1-ს ვერასდროს დაეწევა. ორ იდენტურ ზონდს შორის მთავარ სხვაობას წარმოადგენს ის, რომ ვოიაჯერ 1-ის მისია უფრო მოკლე ტრაექტორიას ეფუძნებოდა, ვიდრე ვოიაჯერ 2. აპარატმა გაზის გიგანტებისა და მათ თანამგზავრების დეტალური სურათები დედამიწაზე გამოაგზავნა.[4]
 
მზის სისტემის ყველაზე დიდი პლანეტა და მისი დიდი წითელი ლაქა
  • 1979 წლის 5 მარტს აპარატი იუპიტერს მაქსიმალურად, 349 ათას კილომეტრამდე მიუახლოვდა და გაზის გიგანტისა და მისი თანამგზავრების შესწავლა დაიწყო. აპარატმა გამოიკვლია, რომ იუპიტერის ერთ-ერთ დიდ თანამგზავრზე - იოზე მოქმედი ვულკანები არსებობდა. გარდა ამისა, გაზის გიგანტის დეტალურმა შესწავლამ აჩენა, რომ პლანეტას გარს რგოლები არტყავს, რომლებიც შეუიარაღებელი თვალით აქამდე შეუმჩნეველი იყო. აპრილში აპარატმა იუპიტერის სისტემის სრული შესწავლა დაასრულა და მოპოვებული ინფორმაცია დედამიწაზე გამოგზავნა. ამის შემდეგ ვოიაჯერ 1 სატურნისაკენ გაემართა.[5]
 
ვოიაჯერ 1-ის მიერ აღბეჭდილი სატურნი
  • 1980 წლის 12 ნოემბერს აპარატი სატურნს მაქსიმალურად, 124 ათას კილომეტრამდე მიუახლოვდა. აპარატმა გამოიკვლია, რომ პლანეტის ეკვატორის სიახლოვეს ქარების საშუალო სიჩქარე 3000 კმ/სთ-ს აღემატებოდა. გარდა ამისა, აპარატმა აღმოაჩინა, რომ გაზის გიგანტზე დღის ხანგრძლივობა 10 საათსა და 39 წუთს შეადგენდა. ასევე, ვოიაჯერ 1-მა დეტალურად შეისწავლა სატურნის ყველაზე დიდი თანამგზავრი - ტიტანი. ციური სხეულის ანალიზმა გაამყარა ის მოსაზრება, რომ ტიტანის ატმოსფერო საკმაოდ კომპლექსურია. ტიტანის შემდგომმა შესწავლამ და მის გარშემო ფრენამ ვოიაჯერ 1-ს პლუტონისაკენ გამგზავრების საშუალება აღარ მისცა.[6]
 
ვულკანის ამოფრქვევა იოზე
  • 1990 წლის 14 თებერვალს, დაახლოებით 6 მილიარდი კილომეტრის მანძილიდან აპარატმა კამერა დედამიწისაკენ მოაბრუნა და უკანასკნელად გადაუღო ფოტო. ამის შემდეგ, ენერგიის დაზოგვის მიზნით აპარატზე ყველა კამერა გამოირთო.[7]
 
ფერმკრთალი ლურჯი ლაქა
  • ვოიაჯერ 1-ის უკანასკნელ მისიად ჰელიოსფეროსა და ვარსკვლავთშორისი სივრცის სიღრმისეული შესწავლა განისაზღვრა. აპარატი პირველია, რომელმაც ვარსკვლავთშორის სივრცეში არსებულ პირობებზე ინფორმაცია შეაგროვა და დედამიწაზე გამოაგზავნა.
  • 1998 წლის 17 თებერვალს აპარატმა 69 ასტრონომიული ერთეულის დისტანციას მიაღწია და პიონერ 10 ჩამოიტოვა. ამ ფაქტმა ვოიაჯერ 1 ყველაზე შორს მყოფ აპარატად აქცია.[8]
  • 2004 წელს, 94 ასტრონომიული ერთეულის მანძილზე, ვოიაჯერ 1-მა დარტყმის ტალღა გადალახა და ისეთ სივრცეში მოხვდა, რომელშიც მზის ქარი სიჩქარეს მნიშვნელოვნად კარგავს და ელასტიურ გაზს ემსგავსება.[9]
  • 2010 წლის გაზაფხულის მიწურულისათვის ვოიაჯერ 1 მზიდან დაახლოებით 114 ასტრონომიული ერთეულით იყო დაშორებული.[10]
  • 2011 წლის დეკემბერში, დაახლოებით 119 ასტრონომიული ერთეულის მანძილზე აპარატმა ე.წ სტაგნაციის რეგიონს მიაღწია. აღნიშნული რეგიონი მაგნიტური ველის გაორმაგებული ძაბვით ხასიათდება.[11]
  • 2012 წლის 25 აგვისტოს აპარატმა საბოლოოდ დატოვა ჰელიოსფერო და ვარსკვლავთშორის სივრცეში გადაინაცვლა. ამრიგად ის გახდა პირველი ხელოვნური თანამგზავრი, რომელიც მზის სისტემიდან გავიდა.[12]
  • 2016 წლის 19 აპრილს ულტრაიისფერმა სპექტომეტრმა მუშაობა შეწყვიტა.
  • 2017 წლის 28 ნოემბერს, „ტრაექტორიის კორექტირების მანევრის“ ძრავებმა, მათი პირველი გამოყენების — 1980 წლის ნოემბრის შემდეგ — პირველად გაიარეს ტესტირება.[13]
  • 2022 წლის 14 ივლისს, ვოიაჯერ 1-მა მიაღწია 23.381 მილიარდ კმ-ს დედამიწიდან და 23.483 მილიარდ კმ-ს მზიდან.[14]
  • 2023 წლის 14 ნოემბერს, ბორტ კომპიუტერთან დაკავშირებული პრობლემების გამო, შეწყდა დედამიწაზე გასაგზავნი ინფორმაციის ტრანსლირება. ინჟინრებმა დაიწყეს კომპიუტერის მუშაობაში შესწორების დაგეგმვა და შემუშავება.[15][16]
  • 2024 წლის 22 აპრილს, ინჟინრებმა შესძლეს ზონდთან კავშირის აღდგენა, დაზიანებული მეხსიერების მიკროსქემიდან FDS-ში კოდის გადატანის გზით.[17]

აპარატის აღჭურვილობა

რედაქტირება

სამეცნიერო აღჭურვილობის შემადგენლობაში შემდეგი მოწყობილობებია:

  • 2 სატელევიზო კამერა, რომელთა თითოეული კადრი 125 კილობაიტ ინფორმაციას შეიცავს.
  • ინფრაწითელი სპექტრომეტრი, რომლის ამოცანას პლანეტების ენერგეტიკული ბალანსის, მათი ატმოსფეროებისა და თანამგზავრებისა და ტემპერატურული ველების შესწავლა წარმოადგენს.
  • ულტრაიისფერი სპექტრომეტრი, რომელიც ატმოსფეროს ზედა სფეროებისა და ვარსკვლავთშორისი სივრცის შესასწავლადაა განკუთვნილი.
  • კოსმოსური სხივების დეტექტორი.
  • მაგნიტური ველების შემსწავლელი მაგნიტომეტრი.
  • დაბალი ენერგიის მქონე დამუხტული ნაწილაკების დეტექტორი.
  • სხვადასხვა ციური სხეულიდან მომდინარე რადიოტალღების მიმღები.
  • პლანეტშორისი პლაზმის 2 დეტექტორი.
  • პოლარიმეტრი, რომელიც სხვადასხვა ქიმიური შემადგენლობის გადანაწილებას შეისწავლის.
  • ოქროს ფირფიტა, რომელზეც სავარაუდო ცივილიზაციებისთვის დედამიწის კოორდინატები და მთელი რიგი აუდიო-ფოტო მასალაა ჩაწერილი.[18]

აპარატის სავარაუდო მომავალი

რედაქტირება

მართალია, აპარატის ოპერირების ვადა წლების წინ ამოიწურა, თუმცა სამეცნიერო აღჭურვილობის ნაწილი ისევ მუშაობს. მოწყობილობების ნაწილი ენერგიას რადიოიზოტოპური თერმოელექტრო გენერატორისგან იღებს, რომლის ჯამური სიმძლავრე აპარატის გაშვების მომენტში 470 ვატს შეადგენდა. 2012 წლის მონაცემებით, გენერატორის სიმძლავრე 45% შეადგენდა. მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ აპარატზე არსებული მოწყობილობების ნაწილი ოპერირებას 2025 წლამდე შეძლებს.[19][20]

დაახლოებით 300 წლის შემდეგ ვოიაჯერ 1 ოორტის ღრუბლის შიდა რეგიონს მიაღწევს, რომლის დატოვებასაც 30 ათასი წელი დასჭირდება.[21]

დაახლოებით 40 ათასი წლის შემდეგ ვოიაჯერ 1 ვარსკვლავ გლიზე-445 1.6 სინათლის წლის მანძილზე მიუახლოვდება. ვარსკვლავი დედამიწიდან 17.1 სინათლის წლითაა დაშორებული.[22]

თუკი აპარატს ხელს არაფერი შეუშლის, ვოიაჯერ 1 მუდმივად ირმის ნახტომის გალაქტიკის საზღვრებში დარჩება.[23]

იხილეთ აგრეთვე

რედაქტირება

სქოლიო

რედაქტირება
  1. ↑ Voyager 1. NSSDC Master Catalog. NASA/NSSDC. ციტირების თარიღი: August 21, 2013
  2. ↑ The Fantastic Voyage of Voyager. ციტირების თარიღი: 3 March 2020
  3. ↑ Voyager - Mission Status. Jet Propulsion Laboratory. National Aeronautics and Space Administration. ციტირების თარიღი: April 24, 2021
  4. ↑ Voyager 1. BBC Solar System. ციტირების თარიღი: September 4, 2018
  5. ↑ Voyager - Images Voyager took of Jupiter en. ციტირების თარიღი: 2020-12-23
  6. ↑ Encounter with saturn. NASA. ციტირების თარიღი: August 29, 2013
  7. ↑ Staff (12 February 2020). „Pale Blue Dot Revisited“. NASA. ციტირების თარიღი: 12 February 2020.
  8. ↑ „Voyager 1 now most distant man-made object in space“. CNN. February 17, 1998. დაარქივებულია ორიგინალიდან — June 20, 2012. ციტირების თარიღი: July 1, 2012.
  9. ↑ Fisk, Len A. (2003). „Planetary Science: Over the edge?“ (PDF). Nature. 426 (6962): 21–2. Bibcode:2003Natur.426...21F. doi:10.1038/426021a. PMID 14603294.
  10. ↑ Voyager 1 Sees Solar Wind Decline. NASA (December 13, 2010). დაარქივებულია ორიგინალიდან — აგვისტო 22, 2011. ციტირების თარიღი: September 16, 2013
  11. ↑ „Voyager: Still dancing 17 billion km from Earth“. BBC News. March 9, 2011.
  12. ↑ Ferris, Timothy (August 20, 2017). „How the Voyager Golden Record Was Made“. The New Yorker (ინგლისური). ISSN 0028-792X. დაარქივებულია ორიგინალიდან — January 15, 2024. ციტირების თარიღი: January 15, 2024.
  13. ↑ Greicius, Tony (December 1, 2017). „Voyager 1 Fires Up Thrusters After 37 Years“. NASA (ინგლისური). დაარქივებულია ორიგინალიდან — February 19, 2021. ციტირების თარიღი: December 13, 2017.
  14. ↑ According to the Jet Propulsion Laboratory (JPL) status page [1] დაარქივებული January 1, 2018, საიტზე Wayback Machine.
  15. ↑ Engineers Working to Resolve Issue With Voyager 1 Computer – The Sun Spot en-US (December 12, 2023). ციტირების თარიღი: January 14, 2024
  16. ↑ Voyager 1 stops communicating with Earth en-US (December 13, 2023). ციტირების თარიღი: March 26, 2024
  17. ↑ NASA's Voyager 1 Resumes Sending Engineering Updates to Earth – Voyager en-US (April 22, 2024). ციტირების თარიღი: April 22, 2024
  18. ↑ Ferris, Timothy (May 2012). „Timothy Ferris on Voyagers' Never-Ending Journey“. Smithsonian Magazine. დაარქივებულია ორიგინალიდან — ნოემბერი 4, 2013. ციტირების თარიღი: June 15, 2012. მითითებულია ერთზე მეტი |accessdate= და |access-date= (დახმარება)
  19. ↑ Voyager - Operations Plan to the End Mission en. ციტირების თარიღი: September 20, 2019
  20. ↑ Voyager – Interstellar Science. NASA Jet Propulsion Laboratory (December 1, 2009). ციტირების თარიღი: December 2, 2009
  21. ↑ Catalog Page for PIA17046. Photo Journal. NASA. ციტირების თარიღი: April 27, 2014
  22. ↑ Voyager – Mission – Interstellar Mission. NASA (August 9, 2010). ციტირების თარიღი: March 17, 2011
  23. ↑ Bailer-Jones, Coryn A. L.; Farnocchia, Davide (April 3, 2019). „Future stellar flybys of the Voyager and Pioneer spacecraft“. Research Notes of the AAS. 3 (4): 59. arXiv:1912.03503. Bibcode:2019RNAAS...3d..59B. doi:10.3847/2515-5172/ab158e. S2CID 134524048.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=ვოიაჯერ_1&oldid=4669339“-დან