ვიკიპედია

ნობელის პრემიის ლაურეატები ქიმიაში

ნობელის პრემია ქიმიაში გაიცემა ყოველწლიურად 1901 წლიდან და შეადგენს 10 მილიონ შვედურ კრონს, რაც დაახლოებით 1,1 მლნ ევროს შეესაბამება. თუკი ერთ წელს პრემიას რამდენიმე ქიმიკოსი მიიღებს, პრემია თანატოლ ნაწილებად გაიყოფა ლაურეატებს შორის. ლაურეატების შერჩევა შვედეთის სამეფოს მეცნიერებათა აკადემიის პრეროგატივაა. 1895 წლის 27 ნოემბრით დათარიღებულ ანდერძში, რომელიც ჯილდოს მინიჭების წესს განსაზღვრავდა, პრემიის დამწესებელი ალფრედ ნობელი აღნიშნავდა, რომ ნობელის პრემია ქიმიის დარგში უნდა მიენიჭოს მას, „ვისაც ეკუთვნის ყველაზე მნიშვნელოვანი ქიმიური აღმოჩენა ან გაუმჯობესება“. ყოველ წელს ნობელის პრემია ლაურეატს ალფრედ ნობელის გარდაცვალების დღეს, 19 დეკემბერს, გადაეცემა შვედეთის მეფის მიერ.

ჯილდოს დაწესებიდან დღემდე სულ 153 ქიმიკოსმა მიიღო ნობელის პრემია. მათგან 150 მამაკაცია (98 %) და სამი ქალი (2 %).

ნობელის პრემიის ლაურეატები

რედაქტირება

ეს სია შეიცავს ქიმიაში ნობელის პრემიის ლაურეატთა ქრონოლოგიურ ნუსხას ნობელის კომიტეტის დასაბუთებითურთ. ანბანური ნუსხას იძლევა ნობელის პრემიის ლაურეატები ქიმიაში

1901–1910 · 1911–1920 · 1921–1930 · 1931–1940 · 1941–1950 · 1951–1960 · 1961–1970 · 1971–1980 · 1981–1990 · 1991–2000 · 2001–2010 2011–დღემდე

1901—1910

რედაქტირება
წელი პიროვნება ქვეყანა მოტივირება პრემიის მინიჭებისათვის სურათი
1901 იაკობ ჰენდრიკ ვანტ-ჰოფი
(1852–1911) 		ნიდერლანდები „პრემია მიენიჭა ხსნარებში ოსმოსური წნევის და ქიმიური დინამიკის განსაკუთრებული მნიშვნელობის აღმოჩენისთვის“  
1902 ემილ ფიშერი
(1852–1919) 		გერმანიის იმპერია „საქარიდული და პურინული ჯგუფის შემცველი ნივთიერებების სინთეზისთვის ჩატარებული ექსპერიმენტებისთვის“  
1903 სვანტე ავგუსტ არენიუსი
(1859–1927) 		შვედეთი „პრემია მიენიჭა ქიმიის განვითარებაში მისი ელექტროლიტური დისოციაციის თეორიის განსაკუთრებული მნიშვნელობისთვის“  
1904 სერ უილიამ რამზაი
(1852–1916) 		გაერთიანებული სამეფო „ატმოსფეროში სხვადასხვა ინერტული აირების აღმოჩენისა და პერიოდულ სისტემაში მათი მდებარეობის განსაზღვრისათვის“  
1905 ადოლფ ბაიერი
(1835–1917) 		გერმანიის იმპერია „ორგანული საღებავებისა და ჰიდროარომატულ ნაერთებზე ჩატარებული სამუშაოების შედეგად ორგანული ქიმიისა და ქიმიური მრეწველობის განვითარებაში შეტანილი წვლილისთვის“  
1906 ანრი მუასანი
(1852–1907) 		საფრანგეთი „ელემენტ ფთორის მიღებისა და ლაბორატორულ და სამრეწველო პრაქტიკაში ელექტროღუმელის შეტანისათვის, რომელსაც მის პატივსაცემეად მისი სახელი მიენიჭა“  
1907 ედუარდ ბუხნერი
(1860–1917) 		გერმანიის იმპერია „უჯრედგარეთა ფერმეტაციის აღმოჩენისა და ბიოქიმიაში ჩატარებული სამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოებისთვის“  
1908 ერნესტ რეზერფორდი
(1871–1937) 		გაერთიანებული სამეფო/ახალი ზელანდია „ქიმიაში რადიოაქტიური ნივთიერების ელემენტთა გახლეჩვის სფეროში მის მიერ ჩატარებული კვლევისათვის“  
1909 ვილჰელმ ოსტვალდი
(1853–1932) 		გერმანიის იმპერია „რეაქციათა სიჩქარეებისა და ქიმიური წონასწორობის მართვის პრინციპების კვლევისა და კატალიზში ჩატარებული სამუშაოების წვლილის აღიარებისთვის“  
1910 ოტო ვალახი
(1847–1931) 		გერმანიის იმპერია „ორგანული ქიმიის და ქიმიური მრეწველობის განვითარებაში მისი მიღწევების და აგრეთვე მის მიერ ალიციკლური ნაერთების სფეროში ჩატარებული სამუშოებისათვის“  

1911—1920

რედაქტირება
წელი პიროვნება ქვეყანა მოტივირება პრემიის მინიჭებისათვის სურათი
1911 მარი სკლოდოვსკა-კიური
(1867–1934) 		პოლონეთი/საფრანგეთი „ქიმიის განვითარებაში წვლილის შეტანისათვის: ელემენტების რადიუმისა და პოლონიუმის აღმოჩენისათვის, რადიუმის გამოყოფისათვის, მისი ბუნებისა და ნაერთების შესწავლისათვის“  
1912 ვიქტორ გრინიარი
(1871–1935) 		საფრანგეთი „ორგანული ქიმიის განვითარებაში მნიშვნელოვანი რეაქტივის - გრინიარის აღმოჩენისათვის“  
პოლ საბატიე
(1854–1941) 		საფრანგეთი „წვრილდისპერსული მეტალების თანაობისას ორგანული ნაერთების ჰიდრირების მეთოდის აღმოჩენისთვის, რაც მნიშვნელოვანი სტიმული იყო ორგანული ქიმიის განვითარებისათვის“  
1913 ალფრედ ვერნერი
(1866–1919) 		შვეიცარია „არაორგანულ ქიმიაში ატომებისა და მოლეკულების ბმების ბუნების დადგენისათვის“  
1914 თეოდორ უილიამ რიჩარდსი
(1868–1928)
(მიენიჭა 1915) 		აშშ „ქიმიურ ელემენტთა ატომური მასები ზუსტი დადგენისათვის“  
1915 რიხარდ ვილშტეტერი
(1872–1942) 		გერმანიის იმპერია „მცენარეული სამყაროს მღებავი ნივთიერებების, განსაკუთრებით ქლოროფილის გამოკვლევისათვის“  
1916 პრემია არ გაცემულა
1917 პრემია არ გაცემულა
1918 ფრიც ჰაბერი
(1868–1934)
(მიენიჭა 1919) 		გერმანიის იმპერია „ამიაკის სინთეზისათვის მისი შემადგენელი ელემენტეგისაგან“
1919 პრემია არ გაცემულა
1920 ვალთერ ფრიდრიხ ჰერმან ნერნსტი
(1864–1941)
(მიენიჭა 1921) 		გერმანიის იმპერია „თერმოქიმიაში მისი შრომების აღიარებისათვის“  

1921—1930

რედაქტირება
წელი პიროვნება ქვეყანა მოტივირება პრემიის მინიჭებისათვის სურათი
1921 ფრედერიკ სოდი
(1877–1956)
(მიენიჭა 1922) 		გაერთიანებული სამეფო „რადიოაქტიული ნივთიერებათა ქიმიის განვითარებისათვის იზოტოპების წარმოშობისა და ბუნების გამოკვლევისათვის“  
1922 ფრენსის ასტონი
(1877–1945) 		გაერთიანებული სამეფო „მის მიერვე გამოგონილი მას-სპექტროგრაფის დახმარებით დიდი რაოდენობით არარადიოაქტიული ელემენტთა იზოტოპების აღმოჩენისათვის და მთელი რიცხვების წესის ფორმულირებისათვის “
1923 ფრიც პრეგლი
(1869–1930) 		ავსტრია „ორგანული ნივთიერებათა მიკროანალიზური მეთოდის აღმოჩენისათვის“  
1924 პრემია არ გაცემულა
1925 რიხარდ ზიგმონდი
(1865–1929)
(მიენიჭა 1926) 		გერმანიის იმპერია „კოლოიდური ხსნარების ჰეტეროგენული ბუნების დადგენისათვის და ამასთან დაკავშირებით იმ მეთოდთა შემუშავებისთვის, რომელთაც ფუნდამენტური მნიშვნელობა ჰქონდათ თანამედროვე კოლოიდურ ქიმიაში“
1926 თეოდორ სვედბერგი
(1884–1941) 		შვედეთი „დისპერსიული სისტემების სფეროში ჩატარებული კვლევებისთვის“  
1927 ჰაინრიხ ვილანდი
(1877–1957)
(მიენიჭა 1928) 		გერმანიის იმპერია „ნაღვლის მჟავასა და მის მსგავს ნივთიერებათა აღნაგობის დასადგენად ჩატარებული კვლევებისათვის“
1928 ადოლფ ვინდაუსი
(1876–1959) 		გერმანიის იმპერია „სტერინებისა და მისი ვიტამინთა ჯგუფთან ბმების აღნაგობის შესწავლისათვის“  
1929 ართურ ჰარდენი
(1865–1940) 		გაერთიანებული სამეფო „შაქრის ფერმენტაციისა და ფერმენტული დუღილის გამოკვლევისათვის“  
ჰანს ჩელპინი
(1873–1964) 		შვედეთი  
1930 ჰანს ფიშერი
(1881–1945) 		გერმანიის იმპერია „შრომებისთვის სისხლის და მცენარეთა მღებავი ნივთიერების სტრუქტურისთვისა და ჰემინის სინთეზის კვლევისათვის“  

1931—1940

რედაქტირება
წელი პიროვნება ქვეყანა მოტივირება პრემიის მინიჭებისათვის სურათი
1931 კარლ ბოში
(1874–1940) 		გერმანიის იმპერია „მაღალი წნევის მეთოდების ქიმიაში დანერგვისა და განვითარებისათვის“  
ფრიდრიხ ბერგიუსი
(1884–1949) 		გერმანიის იმპერია  
1932 ირვინგ ლენგმიური
(1881–1957) 		აშშ „ქიმიაში ზედაპირული მოვლენების სფეროში აღმოჩენებისა და კვლევებისათვის“  
1933 პრემია არ გაცემულა
1934 ჰაროლდ იური
(1893–1981) 		აშშ „მძიმე წყალბადის აღმოჩენისთვის“  
1935 ფრედერიკ ჟოლიო-კიური
(1900–1958) 		საფრანგეთი „ახალი რადიოაქტიური ნივთიერებების სინთეზისათვის“  
ირენ ჟოლიო-კიური
(1897–1956) 		საფრანგეთი
1936 პეტერ იოზეფ ვილჰელმ დებაი
(1884–1966) 		ნიდერლანდები „დიპოლური მომენტისა და რენტგენული სხივების და გაზებში ელექტრონთა დიფრაქციის გამოკვლევისათვის, რამაც მოლეკულური სტრუქტურების დადგენაში მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა“  
1937 უოლტერ ნორმან ჰოუორთი
(1883–1950) 		გაერთიანებული სამეფო „ნახშირწყლებისა და C ვიტამინის გამოკვლევისათვის“  
პაულ კარერი
(1889–1971) 		შვეიცარია „კაროტინოიდების, ფლავინების, A და B2 ვიტამინების გამოკვლევისათვის “
1938 რიჩარდ კუნი
(1900–1967)
(მიენიჭა 1939) 		გერმანიის იმპერია „კაროტინოიდების და ვიტამინების გამოკვლევისათვის“
1939 ადოლფ ბუტენანდი
(1903–1995) 		გერმანიის იმპერია „სასქესო ჰორმონებზე ქიმიაში ჩატარებული კვლევებისათვის“
ლეოპოლდ რუჟიჩკა
(1887–1976) 		შვეიცარია „პოლიმეთილებებისა და მაღალ ტერპენებზე ჩატარებული კვლევებისათვის“
1940 პრემია არ გაცემულა

1941—1950

რედაქტირება
წელი პიროვნება ქვეყანა მოტივირება პრემიის მინიჭებისათვის სურათი
1941 პრემია არ გაცემულა
1942 პრემია არ გაცემულა
1943 დიერდ ჰევეში
(1885–1966)
(მიენიჭა 1944) 		უნგრეთი „იზოტოპების ნიშანდებული ატომების გამოყენებისათვის ქიმიური პროცესების შესასწავლად“  
1944 ოტო ჰანი
(1879–1968)
(მიენიჭა 1945) 		გერმანიის იმპერია „მძიმე ბირთვების გახლეჩვის უნარის აღმოჩენისათვის“  
1945 არტური ილმარი ვირტანენი
(1895–1973) 		ფინეთი „სოფლის მეურნეობასა და საკვები ნივთიერებათა ქიმიის კვლევაში მიღწეული წარმატებისათვის, განსაკუთრებით საქონლის საკვების კონსერვაციის მეთოდის შემუშავებისათვის“  
1946 ჯეიმზ სამნერი
(1887–1955) 		აშშ „ფერმენტის კრისტალიზაციის მოვლენის აღმოჩენისათვის“
ჯონ ნორთროპი
(1891–1987) 		აშშ „ვირუსული ცილების და ფერმენტების სუფთა სახით მიღებისათვის“
უენდელ მერედით სტენლი
(1904–1971) 		აშშ
1947 რობერტ რობინსონი
(1886–1975) 		გაერთიანებული სამეფო „ბიოლოგიური მნიშვნელობის მცენარეული პროდუქტების კერძოდ ალკალოიდების შესწავლისათვის“
1948 არნე ტისელიუსი
(1902–1971) 		შვედეთი „ელექტროფორეზისა და ადსორბციული ანალიზის შესწავლისათვის კერძოდ სისხლის შრატის ცილების კომპლექსური ბუნების აღმოჩენისათვის“  
1949 უილიამ ჯიოკი
(1895–1982) 		აშშ „ქიმიური თერმოდინამიკის შესწავლაში შეტანილი წვლილისათვის, კერძოდ ექსტრემანურად დაბალ ტემპერატურაზე ნივთიერების ქცევის კვლევაში მიღწეულ წარმატებისათვის“
1950 ოტო დილსი
(1876–1954) 		გერმანია „დიენური სინთეზის აღმოჩენისა და განვითარებისათვის“
კურტ ალდერი
(1902–1958) 		გერმანია

1951—1960

რედაქტირება
წელი პიროვნება ქვეყანა მოტივირება პრემიის მინიჭებისათვის სურათი
1951 ედუინ მატისონ მაკმილანი
(1907–1991) 		აშშ „ტრანსურანული ელემენტების ქიმიის დარგში მიღწეული აღმოჩენებისათვის“
გლენ თეოდორ სიბორგი
(1912–1999) 		აშშ  
1952 არჩერ მარტინი
(1910–2002) 		გაერთიანებული სამეფო „განაწილებითი ქრომატოგრაფიის აღმოჩენისათვის“
რიჩარდ სინგი
(1914–1994) 		გაერთიანებული სამეფო
1953 ჰერმან შტაუდინგერი
(1881–1965) 		გერმანია „მაღალმოლეკულურ ნაერთების ქიმიის დარგში აღმოჩენებისთვის“
1954 ლაინუს პოლინგი
(1901–1994) 		აშშ „ქიმიური ბმის ბუნების კვლევებისათვის და მიღწეული შედეგების გამოყენებისათვის ქიმიურ ნაერთთა სტრუქტურის დადგენაში“  
1955 ვინსენტ დიუ ვინიო
(1901–1978) 		აშშ „ბიოლოგიურად აქტიურ ნივთიერებებთან მუშაობისათვის, განსაკუთრებით პოლიპეპტიდური ჰორმონის სინთეზის პირველად განხორციელებისათვის“
1956 სირილ ნორმან ჰინშელვუდი
(1897–1967) 		გაერთიანებული სამეფო „ქიმიურ რეაქციათა მექანიზმების დადგენისათვის“
ნიკოლაი სემიონოვი
(1896–1986) 		სსრკ  
1957 ალექსანდერ ტოდი
(1907–1997) 		გაერთიანებული სამეფო „ნუკლეოტიდებისა და ნუკლეოტიდური კოფერმენტებზე ჩატარებული სამუშაოსათვის“
1958 ფრედერიკ სენგერი
(1918-2013) 		გაერთიანებული სამეფო „ცილების, კერძოდ ინსულინის აღნაგობის დადგენისათვის“  
1959 იაროსლავ ჰეიროვსკი
(1890–1967) 		ჩეხოსლოვაკია „პოლაროგრაფიული მეთოდის აღმოჩენისა და განვითარებისათვის“  
1960 უილარდ ლიბი
(1908–1980) 		აშშ „ნახშირბადი 14 გამოყენებით ხმოვანების დადგენის მეთოდის შემუშავებისათვის არქეოლოგიის, გეოლოგიის, გეოფიზიკისა და სხვა მეცნიერებათა დარგებში“ (იხილეთ რადიონახშირბადის მეთოდი)

1961—1970

რედაქტირება
წელი პიროვნება ქვეყანა მოტივირება პრემიის მინიჭებისათვის სურათი
1961 მელვინ კალვინი
(1911–1997) 		აშშ „მცენარეების მიერ ნახშირორჟანგის შეთვისების შესწავლისათვის“  
1962 მაქს პერუცი
(1914–2002) 		გაერთიანებული სამეფო „გლობულინური ცილების სტრუქტურის კვლევისათვის“
ჯონ კენდრუ
(1917–1997) 		გაერთიანებული სამეფო  
1963 კარლ ციგლერი
(1898–1973) 		გერმანია „მაღალმოლეკულური პოლიმერების ქიმიისა და ტექნოლოგების დარგში აღმოჩენებისათვის“ (ციგლერი-ნატა-კატალიზატორი)
ჯულიო ნატა
(1903–1979) 		იტალია
1964 დოროთი ჰოჯკინი
(1910–1994) 		გაერთიანებული სამეფო „რენტგენის სხივების დახმარებით ბიოლოგიურად აქტიურ ნივთიერებათა სტრუქტურების დადგენისათვის“
1965 რობერტ ვუდვორდი
(1917–1979) 		აშშ „ორგანული სინთეზის დარგის განვითარებაში შეტანილი წვლილისათვის“  
1966 რობერტ მალიკენი
(1896–1986) 		აშშ „მოლეკულური ორბიტალების მეთოდის დახმარებით მოლეკულების ელექტრონული სტრუქტურისა და ქიმიურ ბმებზე შესრულებული ფუნდამენტალური სამუშაოებისათვის.“
1967 მანფრედ ეიგენი
(* 1927) 		გერმანია „ენერგიის მოკლე იმპულსების დახმარებით წონასწორობის დარღვევის შედეგად სტიმულირებულ ექსპერიმენტულად სწრაფი ქიმიური რეაქციების შესწავლისათვის“
რონალდ ნორიში
(1897–1978) 		გაერთიანებული სამეფო
ჯორჯ პორტერი
(1920–2002) 		გაერთიანებული სამეფო
1968 ლარს ონსაგერი
(1903–1976) 		აშშ „ შეუქცევად თერმოდინამიკურ პროცესების კვლევისათვის ფუნდამენტალური მნიშვნელოვანი ურთიერთობათა თანაფარდობის აღმოჩენისათვის, რომელსაც მისი სახელი ეწოდა.“
1969 დერეკ ბარტონი
(1918–1998) 		გაერთიანებული სამეფო „კონფორმაციული ანალიზის განვითარებასა და მის ქიმიაში გამოყენებაში შეტანილი წვლილისათვის.“
ოდ ჰასელი
(1897–1981) 		ნორვეგია
1970 ლუის ლელუარი
(1906–1987) 		არგენტინა „შაქრის პირველი ნუკლეოტიდის აღმოჩენისათვის და მისი ფუნქციის შესწავლისათვის შაქრად გარდაქმნასა და რთული ნახშირწყლების ბიოსინთეზში.“  

1971—1980

რედაქტირება
წელი პიროვნება ქვეყანა მოტივირება პრემიის მინიჭებისათვის სურათი
1971 ჟერარდ ჰერცბერგი
(1904–1999) 		კანადა „მოლეკულების, განსაკუთრებით თავისუფალი რადიკალების ელექტრონული სტრუქტურისა და აგებულების შესწავლაში შეტანილი წვლილისათვის“ ]“
1972 კრისტიან ბემერ ანფინსენი
(1916–1995) 		აშშ „რიბონუკლეაზის, განსაკუთრებით ამინომჟავური თანმიმდევრობების და მისი ბიოლოგიურად აქტიური კონფერმეტების ურთიერთდამოკიდებულების შესწავლაში შესრულებული სამუშაოებისათვის.“  
სტანფორდ მური
(1913–1982) 		აშშ „რიბონუკლეაზის მოლეკულის აქტიური ცენტრის კატალიზური მოქმედებასა და ქიმიურ სტრუქტურას შორის დამოკიდებულების განსაზღვრაში შეტანილი წვლილისათვის“
უილიამ სტაინი
(1911–1980) 		აშშ
1973 ერნსტ ოტო ფიშერი
(1918–2007) 		გერმანია „ერთმანეთისაგან დამოუკიდებლად მეტალორგანული ნაერთების ე. წ. სენდვიჩების ქიმიაში შესრულებული ნოვატორიული სამუშაოებისათვის.“
ჯეფრი ვილკინსონი
(1921–1996) 		გაერთიანებული სამეფო
1974 პოლ ფლორი
(1910–1985) 		აშშ „მაკრომოლეკულების ფიზიკურ ქიმიაში თეორიული და ექსპერიმენტული ფუნდამენტალური მიღწევებისათვის“
1975 ჯონ კორნფორთი
(დ. 1917) 		ავსტრალია/გაერთიანებული სამეფო „ფერმენტატული-კატალიზის რეაქციია სტერეოქიმიის კვლევისათვის.“
ვლადიმირ პრელოგი
(1906–1998) 		შვეიცარია „ორგანული მოლეკულებისა და რეაქციების სტერეო ქიმიის სფეროში კვლევებისათვის.“
1976 უილიამ ლიფსკომი
(დ. 1919) 		აშშ „ბორანების (ბორწყალბადები) სტრუქტურის გამოკვლევისათვის რაც მნიშვნელოვანია ბმის პრობლემის ახსნისათვის“
1977 ილია პრიგოჟინი
(1917–2003) 		ბელგია „არაწონასწორული პროცესების თერმოდინამიკაში განსაკუთრებით დისიპატიური სტრუქტურების თეორიის განსაზღვრაში შეტანილი წვლილისათვის“
1978 პიტერ მიჩელი
(1920–1992) 		გაერთიანებული სამეფო "ღვაწლისათვის ბიოლოგიური ენერგიის გადატანის პროცესის დახასიათებაში, ქემიოსმოსური თეორიის შექმნის საშუალებით"
1979 ჰერბერტ ბრაუნი
(1912–2004) 		აშშ ბორ- და ფოსფორ შემცვლელი რთული ნაერთების ორგანული სინთეზის ახალი მეთოდების შემუშავებისათვის"
გეორგ ვიტიგი
(1897–1987) 		გერმანია
1980 პაულ ბერგი
(დ. 1926) 		აშშ „ფუნდამენტური კვლევებისათვის ნუკლეინმჟავების ბიოქიმიური თვისებების, განსაკუთრებით რეკომბინირებული დნმ თავისებურებების, კვლევის სფეროში“  
უოლტერ გილბერტი
(დ. 1932) 		აშშ „ნუკლეინის მჟავებში პირველადი თანმიმდევრობის დადგენა“  
ფრედერიკ სენგერი
(1918-2013) 		გაერთიანებული სამეფო  

1981—1990

რედაქტირება
წელი პიროვნება ქვეყანა მოტივირება პრემიის მინიჭებისათვის სურათი
1981 კენიჩი ფუკუი
(1918–1998) 		იაპონია ქიმიური რეაქციის მიმდინარეობის თეორიის შექმნისათვის
როალდ ჰოფმანი
(* 1937) 		აშშ
1982 აარონ კლუგი
(* 1926) 		გაერთიანებული სამეფო კრისტალოგრაფიული ელექტრონული მიკროსკოპიის მეთოდის შემუშავებისა და ბიოლოგიურად მნიშვნელოვანი კომპლექსების ნეუკეინმჟავა-ცილა სტრუქტურის გარკვევისათვის
1983 ჰენრი ტაუბე
(1915–2005) 		აშშ ელექტრონის გადატანით მიმდინარე წიმიური რეაქციების მექანიზმების, განსაკუთრებით მეტალთა კომპლექსების შესწავლისათვის
1984 რობერტ მერიფილდი
(1921–2006) 		აშშ მყარ მატრიცებზე ქიმიური რეაქციების ჩატარების შემოთავაზებისათვის
1985 ჰერბერტ ჰაუპტმანი
(* 1917) 		აშშ სტრუქტურის გაშიფვრის პირდაპირი მეთოდის შემუშავებით ბრწყინვალე მიღწევებისათვის
ჯერომ კარლი
(* 1918) 		აშშ
1986 დადლი ჰერშბახი
(* 1932) 		აშშ ელემენტარული ქიმიური პროცესების დინამიკაში მიღწერული განვითარებისათვის  
იან ლიი
(* 1936) 		აშშ  
ჯონ პოლანი
(* 1929) 		კანადა
1987 დონალდ კრამი
(1919–2001) 		აშშ მაღალი შერჩევითობის სტრუქტურულ-სპეციფიკური ურთიერთქმედების მოლეკულების შემუშავება და გამოყენებისათვის
ჟან მარი ლენი
(* 1939) 		საფრანგეთი  
ჩარლზ პედერსენი
(1904–1989) 		აშშ
1988 იოჰან დაიზენჰოფერი
(* 1943) 		გერმანია ფოტოსინთეზური სარეაქციო ცენტრის სამგანზომილებიანი სტრუქტურის დადგენისათვის
რობერტ ჰუბერი
(* 1937) 		გერმანია  
ჰარტმუტ მიხელი
(* 1948) 		გერმანია
1989 სიდნი ოლტმენი
(* 1939) 		კანადა/აშშ რიბონუკლეიმჟავების კატალიზური თვისებების აღმოჩენისათვის
ტომას ჩექი
(* 1947) 		აშშ  
1990 ელაის კორი
(* 1928) 		აშშ ორგანული სინთეზის თეორიისა და მეთოდოლოგიის განვითარებისათვის

1991—2000

რედაქტირება
Jahr Person Nationalität Begründung für die Preisvergabe Bild
1991 რიჩარდ ერნსტი
(* 1933) 		შვეიცარია „მაღალი სიზუსტის ბირთვულ მაგნიტური რეზონანსული სპექტრომეტრიის მეთოდოლოგიის განვითარებაში წვლილისათვის“
1992 რუდოლფ მარკუსი
(* 1923) 		აშშ „ქიმიურ სისტემებში ელეტქრონის გადატანის რეაქციების თეორიაში წვლილისათვის“  
1993 კერი მულისი
(* 1944) 		აშშ „პოლიმერული ჯაჭვური რეაქციის მეთოდის შემუშავებისათვის“  
მაიკლ სმითი
(1932–2000) 		კანადა „ფუნდამენტალური წვლილის შეტანისათვის ოლიგონუკლეოტიდურ-ბაზირებული, ლიკალურ-ორიენტირებულ მუტაგენეზის დადგენაში და მის განვითარებაში ცილების შესწავლისათვის“
1994 ჯორჯ ოლაჰი
(* 1927) 		აშშ „für seine Erforschung der Carbokationen (positiv geladene Kohlenstoffionen), die unter anderem für die Entwicklung von Kunst- und Kraftstoffen wichtig wurde“
1995 პოლ კრუტცენი
(* 1933) 		ნიდერლანდები „für ihre Arbeiten zur Chemie der Atmosphäre, insbesondere über Bildung und Abbau von Ozon“
მარიო მოლინა
(* 1943) 		აშშ
შერვუდ როულანდი
(* 1927) 		აშშ  
1996 რობერტ კარლი
(* 1933) 		აშშ „für die Entdeckung der Fullerene, auch Buckyballs genannt, einer neuen Form des Kohlenstoffs mit kugelförmigen Molekülen“
ჰაროლდ კროტო
(* 1939) 		დიდი ბრიტანეთი  
რიჩარდ სმელი
(1943–2005) 		აშშ
1997 პოლ ბოიერი
(* 1918) 		აშშ „für die Klärung der Synthese des energiereichen Moleküls Adenosintriphosphat (ATP)“
ჯონ უოკერი
(* 1941) 		დიდი ბრიტანეთი
იენს სკოუ
(* 1918) 		დანია „für die Entdeckung des ionentransportierenden Enzyms Natrium-Kalium-ATPase“
1998 ვალტერ კონი
(* 1923) 		აშშ „für seine Entwicklung quantenchemischer Methoden“
ჯონ ფოფლი
(1925–2004) 		დიდი ბრიტანეთი „für die Entwicklung von Methoden, mit denen die Eigenschaften von Molekülen und deren Zusammenwirken in chemischen Prozessen theoretisch erforscht werden können“
1999 აჰმედ ზევეილი
(* 1946) 		ეგვიპტე/აშშ „für seine Studien des Übergangszustands chemischer Reaktionen mit Hilfe der Femtosekundenspektroskopie“
2000 ალან ჰეგერი
(* 1936) 		აშშ „für die Entdeckung und Entwicklung von leitenden Polymeren“
ალან მაკ-დიარმიდი
(1927–2007) 		აშშ/ახალი ზელანდია
ჰიდეკი შირაკავა
(* 1936) 		იაპონია

2001—2010

რედაქტირება
Jahr Person Nationalität Begründung für die Preisvergabe Bild
2001 უილიამ ნოულზი
(* 1917) 		აშშ „für ihre Arbeiten über chiral katalysierende Hydrierungsreaktionen“  
რიოძი ნოიორი
(* 1938) 		იაპონია  
ბარი შარპლესი
(* 1941) 		აშშ „für seine Arbeiten über chiral katalysierende Oxidationsreaktionen“ (z.B. Sharpless-Epoxidierung)
2002 ჯონ ფენი
(* 1917) 		აშშ „für ihre Entwicklung von weichen Desorptions/Ionisations-Methoden für massenspektrometrische Analysen von biologischen Makromolekülen“  
კიოტი ტანაკა
(* 1959) 		იაპონია
კურტ ვიუტრიხი
(* 1938) 		შვეიცარია „für seine Entwicklung der kernmagnetischen Resonanzspektroskopie zur Bestimmung der dreidimensionalen Struktur von biologischen Makromolekülen in Lösungen“  
2003 პიტერ აგრი
(* 1949) 		აშშ „für die Entdeckung der Wasserkanäle in Zellmembranen“  
როდერიკ მაკ-კინონი
(* 1956) 		აშშ „für seine strukturellen und mechanischen Studien von Ionenkanälen in Zellmembranen“  
2004 აარონ ჩეხანოვერი
(* 1947) 		ისრაელი „für die Entdeckung des Ubiquitin-gesteuerten Proteinabbaus“  
ავრამ ჰერშკო
(* 1937) 		ისრაელი  
ირვინ როუზი
(* 1926) 		აშშ  
2005 ივ შოვენი
(* 1930) 		საფრანგეთი „für die Entwicklung der Metathese-Methode in der organischen Synthese“
რობერტ გრაბსი
(* 1942) 		აშშ  
რიჩარდ შროკი
(* 1945) 		აშშ  
2006 როჯერ კორნბეგი
(* 1947) 		აშშ „für seine Arbeiten über die molekularen Grundlagen der Gentranskription in eukaryotischen Zellen“  
2007 გერჰარდ ერტლი
(* 1936) 		გერმანია „für seine Studien von chemischen Verfahren auf festen Oberflächen“  
2008 ოსამუ შიმომურა
(* 1928) 		იაპონია „für die Entdeckung und Weiterentwicklung des grün fluoreszierenden Proteins“  
მარტინ ჩალფი
(* 1947) 		აშშ  
როჯერ ციენი
(* 1952) 		აშშ  
2009 ვენკატრამან რამაკრიშნანი
(* 1952) 		  გაერთიანებული სამეფო „für die Studien zur Struktur und Funktion des Ribosoms“  
ტომას სტეიცი
(* 1940) 		  აშშ  
ადა იონათი
(* 1939) 		  ისრაელი  
2010 რიჩარდ ჰეკი
(* 1931) 		  აშშ „für Palladium-katalysierte Kreuzkupplungen in organischer Synthese“
ეი-იჩი ნეგისი
(* 1935) 		  იაპონია
აკირა სუზუკი
(* 1930) 		  იაპონია

2011—დღემდე

რედაქტირება
Jahr Person Nationalität Begründung für die Preisvergabe Bild
2011 დან შეხტმანი   ისრაელი "for the discovery of quasicrystals"[1]  
2012 რობერტ ლეფკოვიცი   აშშ "for studies of G-protein-coupled receptors"[2]  
ბრაიან კობილკა   აშშ  
2013 მარტინ კარპლუსი   აშშ
  ავსტრია 		"for the development of multiscale models for complex chemical systems"[3]
მაიკლ ლევიტი   აშშ
  გაერთიანებული სამეფო
  ისრაელი 		 
არიე ვერშელი   აშშ
  ისრაელი 		 
2014 ერიკ ბეციგი   აშშ "for the development of super-resolved fluorescence microscopy"[4]  
შტეფან ჰელი   გერმანია
  რუმინეთი[5] 		 
უილიამ მოურნერი   აშშ  
2015 ტომას ლინდალი   შვედეთი
  გაერთიანებული სამეფო 		"for mechanistic studies of DNA repair"[6]  
პოლ მოდრიჩი   აშშ  
აზიზ სანჯარი   აშშ
  თურქეთი 		 
2016 ჟან-პიერ სოვაჟი   საფრანგეთი "for the design and synthesis of molecular machines"[7]  
ფრეიზერ სტოდარტი   გაერთიანებული სამეფო
  აშშ 		 
ბენ ფერინგა   ნიდერლანდები  
2017 ჟაკ დიუბოშე   შვეიცარია "for developing cryo-electron microscopy for the high-resolution structure determination of biomolecules in solution"[8]  
იოახიმ ფრანკი   გერმანია
  აშშ[9] 		 
რიჩარდ ჰენდერსონი   გაერთიანებული სამეფო  
2018 ფრენსის არნოლდი   აშშ "for the directed evolution of enzymes"[10]  
ჯორჯ სმითი   აშშ "for the phage display of peptides and antibodies"  
გრეგორი უინტერი   გაერთიანებული სამეფო  
2019 ჯონ გუდენაფი   აშშ "for the development of lithium ion batteries"[11]  
სტენლი უიტინგემი   გაერთიანებული სამეფო
  აშშ
აკირა იოშინო   იაპონია  

1901–1910 · 1911–1920 · 1921–1930 · 1931–1940 · 1941–1950 · 1951–1960 · 1961–1970 · 1971–1980 · 1981–1990 · 1991–2000 · 2001–2010 2011–დღემდე

Rangliste nach Nationalitäten

რედაქტირება

Die Aufteilung des Preises auf mehrere Personen resultiert pro Jahr und Nation maximal in einer Zählung.

Nation Anzahl der Verleihungen
აშშ 60,5
ახალი ზელანდია 2
არგენტინა 1
ავსტრალია 0,5
ავსტრია 1
ბელგია 1
გერმანია 28
გაერთიანებული სამეფო 25
დანია 1
ეგვიპტე 0,5
იაპონია 6
ისრაელი 3
იტალია 1
კანადა 3,5
ნიდერლანდები 3
ნორვეგია 1
საფრანგეთი 8
სსრკ 1
უნგრეთი 1
ფინეთი 1
შვეიცარია 6
შვედეთი 4
ჩეხოსლოვაკია 1

რესურსები ინტერნეტში

რედაქტირება

სქოლიო

რედაქტირება
  1. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2011. Nobelprize.org. ციტირების თარიღი: 2011-10-05.
  2. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2012. Nobelprize.org. ციტირების თარიღი: 2012-10-13.
  3. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2013. Nobelprize.org. ციტირების თარიღი: 2013-10-09.
  4. ↑ „Microscope work wins Nobel Prize“. BBC. 8 October 2014. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 19 July 2018. ციტირების თარიღი: 21 June 2018.
  5. ↑ „Erviu Exclusiv Digi24. Stefan Hell, laureat al premiului Nobel: Educaţia primită în România m-a ajutat mult. Mi-a ușurat viața“ (რუმინული). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 7 March 2016. ციტირების თარიღი: 31 December 2015.
  6. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2015. Nobelprize.org. ციტირების თარიღი: 14 June 2017
  7. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2016. Nobelprize.org. ციტირების თარიღი: 5 October 2016
  8. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2017. Nobelprize.org. ციტირების თარიღი: 4 October 2017
  9. ↑ Frank, Joachim (2017), Curriculum Vitae დაარქივებული 9 October 2017 საიტზე Wayback Machine. . Retrieved 4 October 2017.
  10. ↑ Press Release: The Nobel Prize in Chemistry 2018 დაარქივებული 3 October 2018 საიტზე Wayback Machine.
  11. ↑ The Nobel Prize in Chemistry 2019. Nobelprize.org. ციტირების თარიღი: 9 October 2019
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=ნობელის_პრემიის_ლაურეატები_ქიმიაში&oldid=4647926“-დან