ფიდე
ჭადრაკის საერთაშორისო ფედერაცია (ფრანგ. Federation Internationale Des Echecs - FIDE) — საერთაშორისო სპორტული ორგანიზაცია, რომელიც აერთიანებს ეროვნულ საჭადრაკო ფედერაციებს. ეწევა ჭადრაკის პოპულარიზაციას მთელ მსოფლიოში და ატარებს სხვადასხვა საერთაშორისო შეჯიბრებებს: მსოფლიოს ჩემპიონატებს ვაჟებსა და ქალებს შორის, მსოფლიოს ჩემპიონატებს სხვადასხვა ასაკობრივ ჯგუფებში, ვაჟთა და ქალთა საჭადრაკო ოლიმპიადებს ანიჭებს საერთაშორისო წოდებებს, აქვეყნებს ელოს კოეფიციენტთა ცხრილს და სხვა.
| ფიდე FIDE | |
|---|---|
 | |
| დევიზი | Gens Una Sumus[1] |
| შეიქმნა | 20 ივლისი, 1924 |
| ტიპი | international sport governing body და chess federation |
| წევრები | 158 ქვეყანა |
| მდივანი | არკადი დვორკოვიჩი (პრეზიდენტი) |
| ქვეყანა | შვეიცარია |
| თავმჯდომარე | არკადი დვორკოვიჩი |
| კავშირები | Global Association of International Sports Federations და Association of IOC Recognised International Sports Federations |
| https://fide.com | |
დაარსდა 1924 წლის ივნისს პარიზში VIII ოლიმპიური თამაშების დროს, ლ. ვენსანის (საფრანგეთი), ლ. რისეს (დიდი ბრიტანეთი) და ალექსანდრ რიუბის (ნიდერლანდები) ინიციატივით. ფიდეს დამაარსებლები იყვნენ: არგენტინა, ბელგია, დიდი ბრიტანეთი, ესპანეთი, იტალია, იუგოსლავია, კანადა, პოლონეთი, რუმინეთი, საფრანგეთი, უნგრეთი, ჩეხოსლოვაკია, შვეიცარია და ნიდერლანდები. პირველ პრეზიდენტად აირჩიეს ნიდერლანდელი ალექსანდრ რიუბი. ამჟამად აერთიანებს 163 ქვეყნის საჭადრაკო ფედერაციას. ფედერაციას აქვს საკუთარი ჰიმნი და დროშა. ფიდეს დევიზია: ,,ჩვენ ერთი ოჯახი ვართ’’ (ლათ: Gens una sumus). ფიდესთან კავშირშია მიმოწერითი ჭადრაკის საერთაშორისო ფედერაცია (ICCF), უსინათლო მოჭადრაკეთა საერთაშორისო ასოციაცია (IBCA), ყრუმუნჯთა საერთაშორისო საჭადრაკო კომიტეტი (ICSC), ინვალიდ სპორტსმენთა ასოციაცია (IPCA), საჭადრაკო კომპოზიციის კომიტეტი და საჭადრაკო პრესის საერთაშორისო ასოცოაცია.
ფიდეს სამუშო ენებია: ფრანგული, რუსული (1947 წლიდან), ინგლისური, გერმანული და ესპანური ენები.
ფიდეს წევრობის უფლება აქვს ყველა ეროვნულ საჭადრაკო ფედერაციას, მხოლოდ არაუმეტეს ერთისა ერთი ქვეყნიდან. ფიდეს უმაღლესი ორგანოა გენერალური ასამბლეა, რომელიც ორ წელიწადში ერთხელ იმართება. ასამბლეაზე ოთხი წლის ვადით ირჩევენ პრეზიდენტს და ფიდეს ბიუროს. თუ ფიდეს წევრთა 1/8 მოითხოვს რიგგარეშე ასამბლეის ჩატარებას, მაშინ პრეზიდენტი ვალდებულია ოთხი თვის ვადაში მოიწვიოს იგი. ფიდეს ბიუროში შედიან: პრეზიდენტი, 3 ვიცე-პრეზიდენტი, გენერალური მდივანი და 4 სხვა წევრი. ბიუროს ექსტრემალურ სიტუაციებში ენიჭება ასამბლეის უფლებები.
ფიდეს ერთ-ერთი მთავარი ორგანოა ცენტრალური კომიტეტი. მის შემადგენლობაში შედიან პრეზიდენტი, ვიცე-პრეზიდენტები, რეგიონალური ზონების პრეზიდენტები, გენერალური მდივანი, ხაზინადარი, სარევიზიო კომისიის თავმჯდომარე, ბიუროს 8 წევრი, ეროვნული ფედერაციების წარმომადგენლები და მამაკაცთა და ქალთა შორის მსოფლიოს ჩემპიონები. ცენტრალური კომიტეტი იკრიბება წელიწადში ერთხელ. იგი ამზადებს გენერალური ასამბლეის ჩატარებას და იმ წელს, როდესაც არ ტარდება ასამბლეა კომიტეტი წყვეტს ფიდეს წინაშე მდგარ გადაუდებელ საკითხებს.
გარდა ხელმძღვანელი ორგანოებისა, ფიდეში არის სამუშო კომისიებიც.
- საკვალიფიკაციო კომისია
- წესების კომისია
- განვითრებადი ქვეყნებისადმი დახმარების კომისია
- მუდმივი ფონდის ადმინისტრაცია
- საჭადრაკო კომპოზიციის კომისია
- ქალთა ჭადრაკის კომისია
- ბავშვთა ჭადრაკის კომისია
- ბეჭდვითი საქმის და ინფორმაციის კომისია
საქმიანობის გასამარტივებლად შექმნილია კონტინენტალური საჭადრაკო ფედერაციებიც:
- ევროპის საჭადრაკო კავშირი
- აზიის ჭადრაკის ფედერაცია (აქ შედის ავსტრალიაც)
- ამერიკის ჭადრაკის კონფედერაცია
- აფრიკის საჭადრაკო კავშირი
გარდა ამ მთავარი კონტინენტალური საჭადრაკო ორგანიზაციებისა შექმნილია სხვა რეგიონალური საჭადრაკო კავშირებიც:
- თანამეგობრობის ჭადრაკის ასოციაცია
- არაბული ქვეყნების ჭადრაკის ფედერაცია
- ასეან-ის ჭადრაკის ასოციაცია
- შავი ზღვის აუზის ქვეყნების ჭადრაკის ასოციაცია
- ხმელთაშუა ზღვის აუზის ქვეყნების ჭადრაკის ასოციაცია
- იბერო-ამერიკული ჭადრაკის ფედერაცია
- პატარა ხალხების ჭადრაკის ასოციაცია
- სასკოლო ჭადრაკის საერთაშორისო ასოციაცია
ფიდეს ეგიდით ტარდება შემდეგი (ძირითადი) ტურნირები:
- მსოფლიოს ჩემპიონატი ჭადრაკში ვაჟთა შორის
- მსოფლიოს ჩემპიონატი ჭადრაკში ქალთა შორის
- მსოფლიოს გუნდური ჩემპიონატი ვაჟთა შორის
- მსოფლიოს გუნდური ჩემპიონატი ქალთა შორის
- ვაჟთა საჭადრაკო ოლიმპიადები
- ქალთა საჭადრაკო ოლიმპიადები
- ევროპის ჩემპიონატი ვაჟთა შორის
- ევროპის ჩემპიონატი ქალთა შორის
- ევროპის გუნდური ჩემპიონატი ვაჟთა შორის
- ევროპის გუნდური ჩემპიონატი ქალთა შორის
- მსოფლიოს ჩემპიონატები სხვადასხვა ასაკობრივ ჯგუფში
- ევროპისა და სხვა კონტინენტების ჩემპიონატები სხვადასხვა ასაკობრივ ჯგუფში
გარდა ამ ტურნირებისა ტარდება სხვადასხვა რეგიონალური გუნდური ტურნირები როგორც სანაკრებო, ასევე საკლუბო დონეზე.
გარდა ფიდე-ს მიერ ორგანიზებული ტურნირებისა ტარდება მრავალი საერთაშორისო ტურნირი, რომლებსაც ცალკეული ფედერაციები, ქალაქების მერიები, მსხვილი კომპანიები და შეძლებული მეცენატები ატარებენ როგორც ვაჟთა, ასევე ქალთა შორის.
ფიდეს პრეზიდენტები
| სახელი გვარი | ქვეყანა | წლები |
|---|---|---|
| ალექსანდრე რიუბი |  ნიდერლანდები
|
1924-1949 |
| ფოლკე როგარდი |  ინგლისი
|
1949-1970 |
| მაქს ეივე | ნიდერლანდები
|
1970-1978 |
| ფრიდრიკ ოლაფსონი |  ისლანდია
|
1978-1982 |
| ფლორენსიო კამპომანესი |  ფილიპინები
|
1982-1995 |
| კირსან ილიუმჟანოვი |  რუსეთი
|
1995-2018 |
| არკადი დვორკოვიჩი | რუსეთი
|
2018-დან |
ჭადრაკის საერთაშორისო ფედერაციის წევრი ქვეყნები რედაქტირება
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
ლიტერატურა რედაქტირება
- სპორტის ენციკლოპედია. თბილისი. 2006
- თენგიზ გიორგაძე. ქართული ჭადრკის მატიანე. თბილისი. განათლება. 1995.
- Шахматы. Энциклопедический словарь. Москва. изд. ,,Советская Энциклопедия’’ 1990
- МОК и международные спортивные обьединения. Москва. изд. „ФиС“ 1979