რომის იმპერატორების სია
ტიტული რომის იმპერატორი გარკვეული გაგებით თანამედროვე ცნებაა და ერთგვარ შეჯამებას უკეთებს პოსტს, რომელიც ეჭირათ იმ პიროვნებებს, რომელთაც რომის იმპერიის ძალაუფლების სადავეების ხელთ ჩაგდება მოახერხეს. რომის იმპერია განვითარდა რომის რესპუბლიკისგან, მას შემდეგ, რაც მან ევროპაში დომინანტური როლი დაიჭირა და მისთვის დამახასიათებელი გახდა ერთპიროვნული მმართველობა, „სენატისა და რომის მოქალაქეთა“ ნაცვლად. თუმცა ავგუსტუსი, საყოველთაოდ აღიარებული, როგორც პირველი იმპერატორი, ფრთხილობდა რესპუბლიკური მმართველობის ფასადის შენარჩუნებას, და რაიმე სპეციფიკური ტიტული მისთვის არ მიუღია.[1] ამის ნაცვლად მან ადრე არსებული რომის მაგისტრატის ძალაუფლება საკუთარ თავს დაუქვემდებარა და არსებული ტიტული „Princeps Senatus“ (სენატის პირველი პირი) მოირგო.[1] მმართველობის ეს სტილი, რომელიც დაახლოებით 300 წელს გაგრძელდა, შესაბამისად „პრინციპატად“ იწოდება. სიტყვის „იმპერატორი“ თანამედროვე მნიშვნელობა მომდინარეობს ამავე სახელწოდების ტიტულიდან, რომელსაც არმია წარმატებულ გენერალს ანიჭებდა; შესაბამისად, რომის იმპერიის საწყის ფაზაში, „პრინცეპს“ ის ჯერ უნდა მოეხვეჭა. შესაბამისად, ტერმინი „იმპერატორი“ ამჟამად გამოიყენება რომის იმპერიის მმართველების აღსანიშნავად, ვინაიდან ის (ა) ხაზს უსვამს ძლიერ კავშირს მმართველსა და არმიას შორის (რომლის მხადაჭერაზე იყო მეტწილად მმართველის ძალაუფლება დამოკიდებული), და (ბ) არ განასხვავებს მმართველობის სტილს იმპერიის სხვადასხვა ფაზებში.
ახ. წ. III საუკუნეში მესამე საუკუნის კრიზისის შემდეგ, დიოკლეტიანემ იმპერიული მმართველობის ახალ მანერას ფორმალური და უფრო მიმზიდეველი იერი მიანიჭა, ჩამოაყალიბა რა რომის იმპერიის ე.წ. დომინატის პერიოდი. იმპერატორის პერსონას უფრო ხაზგასმული ავტორიტეტი მიენიჭა, ხოლო მისი მიმართვა გახდა 'Dominus Noster' ('ჩვენი მეუფე'). დიოკლეტიანედან მოყოლებული ხშირად რამდენიმე ერთდროული იმპერატორი არსებობდა, რის გამოც იმპერიის უკიდეგანო ტერიტორიები ქუცმაცდებოდა. 395 წლის შემდეგ და თეოდოსიუს I-ის გარდაცვალებით იმპერია უფრო გამოკვეთილად დაიყო დასავლეთ და აღმოსავლეთ ნაწილებად[2], თუმცა ეს დაყოფა ოფიციალური ჯერ არ ყოფილა და უფრო სტაბილური აღმოსავლეთის იმპერიის იმპერატორი ხშირად საკუთარ ძალაუფლებას ახვევდა თავს დასავლეთ ნახევარს. დასავლეთის იმპერიას განსაკუთრებით მძიმე პერიოდი დაუდგა 395 წლის შემდეგ და საბოლოოდ დაიშალა 455 წელს. ბოლო დასავლეთის იმპერატორი 476 წელს გადადგა ტახტიდან; რის შემდეგად დასავლეთის ტერიტორიებზე უფლებებს აღმოსავლეთის იმპერია იჩემებდა. აღმოსავლეთის იმპერიამ არსებობა 1453 წლამდე გააგრძელა ოსმალეთის თურქების მიერ კონსტანტინოპოლის აღებამდე.[3] აღმოსავლეთის იმპერატორები, რომელთაც დღეს ბიზანტიის იმპერატორებს უწოდებენ, აგრძელებდენ რომის იმპერატორების მემკვიდრეობას.
პრინციპატი
მთავარი სტატია: პრინციპატი.იულიუს-კლავდიუსების დინასტია
მთავარი სტატია: იულიუს-კლავდიუსების დინასტია.| სახელი | დაბადება | მმართველობა | მემკვიდრეობის უფლება | პორტრეტი | სიკვდილი |
|---|---|---|---|---|---|
| ოქტავიანე ავგუსტუსი CAESAR DIVI FILIVS AVGVSTVS |
23 სექტემბერი, ძვ. წ. 63 წელი, რომი, იტალია | 16 იანვარი, ძვ. წ. 27 წელი - 19 აგვისტო, 14 წელი | გახდა პირველი „დე ფაქტო“ იმპერატორი სენატის დამარცხების შედეგად. |
|
19 აგვისტო, 14 წელი შესაძლებელია მოკვდა სიბერით, მოკლეს ან თავი მოიკლა. |
| ტიბერიუსი TIBERIVS CAESAR AVGVSTVS |
16 ნოემბერი, ძვ. წ. 42 წელი, რომი | 19 აგვისტო, 14 წელი - 16 მარტი, 37 წელი | ავგუსტუსის ცოლის, ლივიას შვილი პირველი ქორწინებიდან; ავგუსტუსის შვილობილი. | _Tiberius_Portrait_of_the_%27Imperium_Maius%27_type_in_Museo_Archeologico_Nazionale.jpg)
|
16 მარტი, 37 წელი შესაძლებელია მოკვდა სიბერით ან მოკლეს. |
| კალიგულა GAIVS CAESAR AVGVSTVS GERMANICVS |
31 აგვისტო, 12 წელი, ანციო, იტალია | 18 მარტი, 37 წელი - 24 იანვარი, 41 წელი | ტიბერიუსის ძმისშვილის გერმანიკუსის შვილი. | 
|
24 იანვარი, 41 წელი მოკლეს შეთქმულმა სენატორებმა და პრეტორიანელების გვარდიამ. |
| კლავდიუსი TIBERIVS CLAVDIVS CAESAR AVGVSTVS GERMANICVS |
1 აგვისტო, ძვ. წ. 10 წელი, ლუგდუნი, გალია | 24 იანვარი, 41 წელი - 13 ოქტომბერი, 54 წელი | ტიბერიუსის ძმისშვილი, გერმანიკუსის ძმა და კალიგულას ბიძა; იმპერატორად გამოაცხადა პრეტორიანელების გვარდიამ. | _01.jpg)
|
13 ოქტომბერი, 54 წელი შესაძლებელია ის მოეკლა მის ცოლს, აგრიპინა უმცროსს ნერონის სასარგებლოდ. |
| ნერონი NERO CLAVDIVS CAESAR AVGVSTVS GERMANICVS |
15 დეკემბერი, 37 წელი, ანციო, იტალია | 13 ოქტომბერი, 54 წელი - 11 ივნისი, 68 წელი | გერმანიკუსის შვილიშვილი და კლავდიუსის შვილობილი. | 
|
11 ივნისი, 68 წელი თავი მოიკლა, მას შემდეგ რაც სენატმა სახალხო მტრად გამოაცხადა. |
ოთხი იმპერატორის წელი & ფლავიუსების დინასტია
მთავარი სტატია: ოთხი იმპერატორის წელი და ფლავიუსების დინასტია.| სახელი | დაბადება | მმართველობა | მემკვიდრეობის უფლება | პორტრეტი | სიკვდილი |
|---|---|---|---|---|---|
| გალბა SERVIVS GALBA IMPERATOR CAESAR AVGVSTVS |
24 დეკემბერი, ძვ. წ. 3 წელი, ტერაცინასთან ახლოს, იტალია | 8 ივნისი, 68 წელი - 15 იანვარი, 69 წელი | ძალაუფლებამოიპოვა ნერონის თვითმკვლელობის შემდეგ ესპანეთის ლეგიონების დახმარებით. | 
|
15 იანვარი, 69 წელი მოკლა პრეტორიანელების გვარდიამ. |
| ოტონი MARCVS OTHO CAESAR AVGVSTVS |
25 აპრილი, 32 წელი, ფერენტინო, ეტრურია, იტალია | 15 იანვარი, 69 წელი - 16 აპრილი, 69 წელი | იმპერატორად დანიშნა პრეტორიანელების გვარდიამ. | 
|
16 აპრილი, 69 წელი თავი მოიკლა ბედრიაკუმის ბრძოლის წაგების შემდეგ. |
| ვიტელიუსი AVLVS VITELLIVS GERMANICVS AVGVSTVS |
24 სექტემბერი, 15 წელი, რომი | 17 აპრილი, 69 წელი - 20 დეკემბერი, 69 წელი | ძალაუფლება მოიპოვა გერმანიის ლეგიონების დახმარებით. | _01.jpg)
|
20 დეკემბერი, 69 წელი მოკლეს ვესპასიანეს ჯარისკაცებმა. |
| ვესპასიანე TITVS FLAVIVS CAESAR VESPASIANVS AVGVSTVS |
17 ნოემბერი, 9 წელი, Falacrine, იტალია | 1 ივლისი, 69 წელი - 24 ივნისი, 79 წელი | ძალაუფლება მოიპოვა აღმოსავლეთის ლეგიონების დახმარებით. | 
|
24 ივნისი, 79 წელი გარდაიცვალა ბუნებრივი სიკვდილით. |
| ტიტუსი TITVS FLAVIVS CAESAR VESPASIANVS AVGVSTVS |
30 დეკემბერი, 39 წელი, რომი | 24 ივნისი, 79 წელი - 13 სექტემბერი, 81 წელი | ვესპასიანეს შვილი. | 
|
13 სექტემბერი, 81 წელი გარდაიცვალა ბუნებრივი სიკვდილით. |
| დომიციანე TITVS FLAVIVS CAESAR DOMITIANVS AVGVSTVS |
24 ოქტომბერი, 51 წელი, რომი | 14 სექტემბერი, 81 წელი - 18 სექტემბერი, 96 წელი | ვესპასიანეს შვილი | 
|
18 სექტემბერი, 96 წელი მოკლეს სასამართლო მოხელეებმა. |
ანტონინების დინასტია
მთავარი სტატია: ანტონინების დინასტია და ხუთი კარგი იმპერატორი.
| სახელი | დაბადება | მმართველობა | მემკვიდრეობის უფლება | პორტრეტი | სიკვდილი |
|---|---|---|---|---|---|
| ნერვა MARCVS COCCIEVS NERVA CAESAR AVGVSTVS, |
8 ნოემბერი, 30 წელი, ნარნი, იტალია | 18 სექტემბერი, 96 წელი - 27 იანვარი 98 წელი | იმპერატორად გამოაცხადა სენატმა. | 
|
27 იანვარი, 98 წელი გარდაიცვალა ბუნებრივი სიკვდილით. |
| ტრაიანე CAESAR MARCVS VLPIVS NERVA TRAIANVS AVGVSTVS |
18 სექტემბერი, 53 წელი, იტალიკა, ბეტიკა | 28 იანვარი, 98 წელი - 7 აგვისტო, 117 წელი | ნერვას შვილობილი. | 
|
7 აგვისტო, 117 წელი გარდაიცვალა ბუნებრივი სიკვდილით. |
| ადრიანე CAESAR PVBLIVS AELIVS TRAIANVS HADRIANVS AVGVSTVS |
24 იანვარი, 76 წელი, იტალიკა, ბეტიკა ან რომი | 11 აგვისტო, 117 წელი - 10 ივლისი, 138 წელი | ტრაიანეს შვილობილი. | _Ancient_Roman_busts_in_the_Museo_archeologico_nazionale_-_Colossal_head_of_Hadrian.jpg)
|
10 ივლისი, 138 წელი გარდაიცვალა ბუნებრივი სიკვდილით. |
| ანტონინუს პიუსი CAESAR TITVS AELIVS HADRIANVS ANTONINVS AVGVSTVS PIVS |
19 სექტემბერი, 86 წელი, ლანუვიუმი, იტალია | 10 ივლისი, 138 წელი - 7 მარტი, 161 წელი | ჰადრიანუსის შვილობილი. | 
|
7 მარტი, 161 წელი გარდაიცვალა ბუნებრივი სიკვდილით. |
| მარკუს ავრელიუსი CAESAR MARCVS AVRELIVS ANTONINVS AVGVSTVS |
26 აპრილი, 121 წელი, რომი | 7 მარტი, 161 წელი - 17 მარტი, 180 წელი | ანტონინუს პიუსის შვილობილი, მართავდა იმპერიას ლუციუს ვერუსთან ერთად 169 წლამდე. | 
|
17 მარტი, 180 წელი გარდაიცვალა ბუნებრივი სიკვდილით. |
| ლუციუს ვერუსი CAESAR LVCIVS AVRELIVS VERVS AVGVSTVS |
15 დეკემბერი, 130 წელი, რომი | 7 მარტი, 161 წელი - ? მარტი, 169 წელი | ანტონინუს პიუსის შვილობილი, მართავდა იმპერიას სიკვდილამდე მარკუს ავრელიუსთან ერთად. | 
|
მარტი, 169 წელი გარდაიცვალა ბუნებრივი სიკვდილით. |
| კომოდუსი CAESAR MARCVS AVRELIVS COMMODVS ANTONINVS AVGVSTVS |
31 აგვისტო, 161 წელი, ლანუვიუმი, იტალია | 177 წელი - 31 დეკემბერი, 192 წელი | მარკუს ავრელიუსის შვილი. | 
|
31 დეკემბერი, 192 წელი მოკლეს სახელმწიფოს გადატრიალების დროს. |
ხუთი იმპერატორის წელი & სევერუსების დინასტია
მთავარი სტატია: ხუთი იმპერატორის წელი და სევერუსები.| სახელი | დაბადება | მართველობა | მემკვიდრეობის უფლება | პორტრეტი | სიკვდილი |
|---|---|---|---|---|---|
| პერტინაქსი CAESAR PVBLIVS HELVIVS PERTINAX AVGVSTVS |
1 აგვისტო, 126 წელი, ალბა, იტალია | 1 იანვარი, 193 წელი - 28 მარტი, 193 წელი | იმპერატორად გამოაცხადა პრეტორიანელების გვარდიამ. | 
|
28 მარტი, 193 წელი მოკლა პრეტორიანელების გვარდიამ. |
| დიდიუს იულიანუსი CAESAR MARCVS DIDIVS SEVERVS IVLIANVS AVGVSTVS |
133 წელი ან 137 წელი, მილანი, იტალია | 28 მარტი, 193 წელი - 1 ივნისი, 193 წელი | იმპერატორად გამოაცხადა პრეტორიანელების გვარდიამ. | 
|
1 ივნისი, 193 წელი სიკვდილით დასაჯეს სენატის ბრძანებით. |
| ლუციუს სეპტიმიუს სევერუსი CAESAR LVCIVS SEPTIMIVS SEVERVS PERTINAX AVGVSTVS |
11 აპრილი, 145 წელი, ლეპტის მაგნა, აფრიკა | 9 აპრილი, 193 წელი - 4 თებერვალი, 211 წელი | მოიპოვა ძალაუფლება პანონიის ლეგიონების დახმარებით. | 
|
4 თებერვალი, 211 წელი გარდაიცვალა ბუნებრივი სიკვდილით. |
| კარაკალა CAESAR MARCVS AVRELIVS SEVERVS ANTONINVS PIVS AVGVSTVS |
4 აპრილი, 188 წელი, ლუგდუნი, ლუგდუნის გალია | 198 წელი - 8 აპრილი, 217 წელი | სეპტიმიუს სევერუსის შვილი. იმპერიას მამამისთან ერთად მართავდა 198 წლიდან, გეტასა და სეპტიმუს სევერუსთან ერთად 209 წლიდან 211 წლის თებერვლამდე, ხოლო შემდეგ 211 წლიდან მარტო გეტასთან ერთად. | 8 აპრილი, 217 წელი მაკრინუსის შეთქმულების თანახმად მოკლა ჯარისკაცმა. | |
| გეტა CAESAR PVBLIVS SEPTIMIVS GETA AVGVSTUS |
7 მარტი, 189 წელი, რომი | 209 წელი - 26 დეკემბერი, 211 წელი | სეპტიმიუს სევერუსის შვილი, იმპერიას მამამისთან და კარაკალასთან ერთად მართავდა 209 წლიდან 211 წლის თებერვლამდე, ხოლო მარტო კარაკალასთან ერთად 211 წლის დეკემბრამდე. | 
|
26 დეკემბერი, 211 წელი მოკლეს კარაკალას ბრძანებით. |
| მაკრინუსი MARCVS OPELLIVS SEVERVS MACRINVS AVGVSTVS PIVS FELIX დიადუმენიანთან ერთად MARCVS OPELLIVS ANTONINVS DIADUMENIANUVS |
c. 165 წელი, შარშალი, მავრიტანია | 11 აპრილი, 217 წელი - 8 აპრილი, 218 წელი | შესაძლებელია მოკლა კარაკალა და თავი გამოაცხადა იმპერატორად, ხოლო თავისი შვილი – დიადუმენიანი – ახალგაზრდა იმპერატორად 217 წლის მაისში. | 
|
8 ივნისი, 218 წელი ორივე დასაჯეს სიკვდილით ჰელიოგაბალუსის სასარგებლოდ. |
| ჰელიოგაბალუსი MARCVS AVRELIVS ANTONINVS AVGVSTVS |
c. 203 წელი, ემესა, სირია | 8 ივნისი, 218 წელი - 11 მარტი, 222 წელი | სეპტიმიუს სევერუსის რძლის შვილიშვილი, კარაკალას უკანონო შვილი; იმპერატორად აღიარა სირიის ლეგიონებმა. | .jpg)
|
11 მარტი, 222 წელი მოკლა პრეტორიანელების გვარდიამ. |
| ალექსანდრე სევერუსი CAESAR MARCVS AVRELIVS SEVERVS ALEXANDER AVGVSTVS |
1 ოქტომბერი, 208 წელი, არკა, იუდეა | 13 მარტი, 222 წელი - 18 მარტი, 235 წელი | სეპტიმიუს სევერუსის რძლის შვილიშვილი, ელაგაბალუსის ბიძაშვილი და მემკვიდრე. | 
|
18 მარტი, 235 წელი მოკლა არმიამ. |
მესამე საუკუნის კრიზისი
მთავარი სტატია: მესამე საუკუნის კრიზისი.| სახელი | დაბადება | მმართველობა | მემკვიდრეობის უფლება | პორტრეტი | სიკვდილი |
|---|---|---|---|---|---|
| მაქსიმინუს თრაკიელი CAESAR GAIVS JVLIVS VERVS MAXIMINVS AVGVSTVS |
c.173 წელი, თრაკია ან მოეზია | 20 მარტი, 235 წელი - აპრილი, 238 წელი | იმპერატორად გამოაცხადა გერმანიის ლეგიონებმა ალექსანდრე სევერუსის სიკვდილის შემდეგ. | 
|
აპრილი, 238 წელი მოკლა პრეტორიანელების გვარდიამ. |
| გორდიანე I CAESAR MARCVS ANTONIVS GORDIANVS SEMPRONIANVS AFRICANVS AVGVSTVS |
c. 159 წელი, ფრიგია? | 22 მარტი, 238 წელი - 12 აპრილი, 238 წელი | თავი გამოაცხადა იმპერატორად გორდიანუს II-სთან ერთად. | 
|
აპრილი, 238 წელი თავი მოიკლა მას შემდეგ, რაც გორდიანუს II-ის სიკვდილის ამბავი გაიგო. |
| გორდიანე II CAESAR MARCVS ANTONIVS GORDIANVS SEMPRONIANVS ROMANVS AFRICANVS AVGVSTVS |
c. 192 წელი, ? | 22 მარტი, 238 წელი - 12 აპრილი, 238 წელი | თავი გამოაცხადა იმპერატორად გორდიანუს I-სთან ერთად. | 
|
აპრილი, 238 წელი მოკვდა მაქსიმინუსის წინააღმდეგ კართაგენის ბრძოლაში. |
| პუპიენუსი CAESAR MARCVS CLODIVS PVPIENVS MAXIMVS AVGVSTVS |
c. 178 წელი, ? | 22 აპრილი, 238 წელი - 29 ივლისი, 238 წელი | რომის სენატმა გამოაცხადა იმპერატორად ბალბინუსთან ერთად; მოგვიანებით მართავდა იმპერიას ბალბინუსთან და გორდიანუს III-თან ერთად. | 
|
29 ივლისი, 238 წელი მოკლა პრეტორიანელების გვარდიამ. |
| ბალბინუსი CAESAR DECIMVS CAELIVS CALVINVS BALBINVS PIVS AVGVSTVS |
? | 22 აპრილი, 238 წელი - 29 ივლისი, 238 წელი | რომის სენატმა გამოაცხადა იმპერატორად პუპიენუსთან ერთად; მოგვიანებით მართავდა იმპერიას პუპიენუსთან და გორდიანუს III-თან ერთად. | 29 ივლისი, 238 წელი მოკლა პრეტორიანელების გვარდიამ. | |
| გორდიანე III CAESAR MARCVS ANTONIVS GORDIANVS AVGVSTVS |
20 იანვარი, 225 წელი, რომი | 22 აპრილი, 238 წელი - 11 თებერვალი, 244 წელი | იმპერატორად გამოაცხადა გორდიანუს I-ისა და გორდიანუს II-ის მომხრეებმა, ხოლო შემდეგ სენატმა; იმეპრიას 238 წლიდან მართავდა პუპიენუსსა და ბალბინუსთან ერთად. | 
|
11 თებერვალი, 244 წელი უცნობია; შესაძლებელია მოკლა ფილიპე არაბმა. |
| ფილიპე არაბი CAESAR MARCVS IVLIVS PHILLIPVS AVGVSTVS |
c. 204 წელი, შაჰბა, სირია | თებერვალი, 244 წელი - სექტემბერი/ოქტომბერი, 249 წელი | მოიპოვა ძალაუფლება გორდიანუს III-ის სიკვდილის შემდეგ. | 
|
სექტემბერი/ოქტომბერი, 249 წელი მოკვდა დეციუსთან წინააღმდეგ ბრძოლაში, ვერონასთან ახლოს. |
| დეციუსი CAESAR GAIVS MESSIVS QVINTVS TRAIANVS DECIVS AVGVSTVS ჰერენიუს ეტრუსკუსი ერთად |
c. 201 წელი, ბუდალია, პანონია | სექტემბერი/ოქტომბერი, 249 წელი - ივნისი, 251 წელი | იმპერატორად გამოაცხადეს დუნაის ლეგიონებმა და დაამარცხა ფილიპე არაბი ბრძოლაში. მისი შვილი ჰერენიუს ეტრუსკუსი მართვდა მამასთან ერთად. | .jpg)
|
ივნისი, 251 წელი ორივე მოკლელ აბრიტუსის ბრძოლაში. |
| ჰოსტილიანუსი CAESAR CAIVS VALENS HOSTILIANVS MESSIVS QVINTVS AVGVSTVS |
რომი | ივნისი, 251 წელი - 251 წელი | დეციუსის შვილი და სენატის მიერ აღიარებული მემკვიდრე. | სექტემბერი/ოქტომბერი 251 წელი გარდაიცვალა ბუნებრივი სიკვდილით. | |
| ტრებონიანე CAESAR GAIVS VIBIVS TREBONIANVS GALLVS AVGVSTVS ვოლუსიანუსთან ერთად |
206 წელი, იტალია | ივნისი, 251 წელი - აგვისტო, 253 წელი | იმპერატორად გამოაცხადეს დუნაის ლეგიონებმა დეციუსის სიკვდილის შემდეგ. იმპერიას მართავდა შვილთან, ვოლუსიანუსთან ერთად. | 
|
აგვისტო 253 წელი მოკლეს მისივე ჯარისკაცებმა ემილიანუსის სასარგებლოდ. |
| ემილიანუსი CAESAR MARCVS AEMILIVS AEMILIANVS AVGVSTVS |
c. 207 წელი აფრიკა | აგვისტო, 253 წელი - ოქტომბერი, 253 წელი | იმპერატორად გამოაცხადეს დუნაის ლეგიონებმა გოთბის დამარცხების შემდეგ. გახდა იმპერატორი ტრებონიანუს გალის სიკვდილის შემდეგ. | 
|
სექტემბერი/ოქტომბერი, 253 წელი მოკლეს მისივე ჯარისკაცებმა ვალერიანუსის სასარგებლოდ. |
| ვალერიანე CAESAR PVBLIVS LICINIVS VALERIANVSAVGVSTVS |
c. 200 წელი | ოქტომბერი, 253 წელი - 260 წელი | იმპერატორად გამოაცხადეს რაინის ლეგიონებმა ტრებონიანუს გალის სიკვდილის შემდეგ; გახდა იმპერატორი ემილიანუსის შემდეგ. | 
|
260 წლის შემდეგ ვალერიანუსი შეიპყრეს სპარსებმა და ტყვეობაში გარდაიცვალა. |
| გალიენუსი CAESAR PVBLIVS LICINIVS EGNATIVS GALLIENVS AVGVSTVS |
? | ოქტომბერი, 253 წელი - სექტემბერი, 268 წელი | ვალერიანუსის შვილი, მასთან ერთად მართავდა 253 წლიდან. | 
|
სექტემბერი, 268 წელი მოკლეს უცნობ ვითარებაში. |
| კლავდიუს II CAESAR MARCVS AVRELIVS CLAVDIVS AVGVSTVS |
10 მაისი, 213 წელი/214 წელი, სირმი | სექტემბერი, 268 წელი - იანვარი, 270 წელი | მოიპოვა ძალაუფლება გალიენუსის სიკვდილის შემდეგ. | 
|
იანვარი, 270 წელი გარდაიცვალა ბუნებრივი სიკვდილით. |
| კვინტილუსი CAESAR MARCVS AVRELIVS CLAVDIVS QVINTILLVS AVGVSTVS |
? , სირმი | იანვარი 270 წელი - 270 წელი | კლავდიუს II-ის ძმა, მოიპოვა ძალაუფლება მისი სიკვდილის შემდეგ. | 
|
270 AD უცნობია; შეიძლება მოკლეს ან თავი მოიკლა. |
| ავრელიანე CAESAR LVCIVS DOMITIVS AVRELIANVS AVGVSTVS |
9 სექტემბერი, 214 წელი/215 წელი , სირმი | სექტემბერი, 270 წელი - სექტემბერი 275 წელი | გამოაცხადეს იმპერატორად დუნასი ლეგიონებმა კლავდიუს II-ის სიკვდილის შემდეგ. | 
|
სექტემბერი, 275 წელი მოკლა პრეტორიანელების გვარდიამ. |
| ტაციტუსი CAESAR MARCVS CLAVDIVS TACITVS AVGVSTVS |
?, ინტერამნა | 25 სექტემბერი, 275 წელი - ივნისი, 276 წელი | იმპერატორად აირჩია რომის სენატმა, რომ ჩაენაცვლებინა ავრელიანუსი. | 
|
ივნისი. 276 წელი გარდაიცვალა ბუნებრივი სიკვდილით. |
| ფლორიანუსი CAESAR MARCVS ANNIVS FLORIANVS AVGVSTVS |
? | ივნისი, 276 წელი - სექტემბერი? 276 წელი | შესაძლებელია ტაციტუსისს ნახევარძმა, იმპერატორად აირჩია არმიამ. | 
|
სექტემბერი? 276 AD მოკლეს მისივე ჯარისკაცებმა პრობისის სასარგებლოდ. |
| პრობუსი CAESAR MARCVS AVRELIVS PROBVS AVGVSTVS |
232 წელი, სირმი | სექტემბერი? 276 წელი - სექტემბერი/ოქტომბერი 282 წელი | აღმოსავლეთ პროვინციების მმართველი, იმპერატორად გამოაცხადა დუნაის ლეგიონებმა. | 
|
სექტემბერი/ოქტომბერი 282 წელი მოკლეს მისივე ჯარისკაცებმა კარუსის სასარგებლოდ. |
| კარუსი CAESAR MARCVS AVRELIVS CARVS AVGVSTVS |
c. 230 წელი, ნარბონა | სექტემბერი/ოქტომბერი 282 წელი - ივლისის ბოლო/აგვისტოს დასაწყისი 283 წელი | მოიპოვა ძალაუფლება პრობუსის მკვლელობამდე ან მის შემდეგ. | 
|
ივლისის ბოლო/აგვისტოს დასაწყისი 283 წელი გარდაიცვალა ბუნებრივი სიკვდილით? |
| კარინუსი CAESAR MARCVS AVRELIVS CARINVS AVGVSTVS |
? | ივლისის ბოლო/აგვისტოს დასაწყისი 283 წელი - 285 წელი | კარუსის შვილი, იმპერატორი გახდა ნუმერიანუსთან ერთად. | 
|
285 წელი მოკვდა დიოკლეტიანეს წინააღმდეგ ბრძოლაში. |
| ნუმერიანე CAESAR MARCVS AVRELIVS NVMERIVS NVMERIANVS AVGVSTVS |
? | ივლისის ბოლო/აგვისტოს დასაწყისი 283 წელი - 284 წელი? | კარუსის შვილი, იმპერატორი გახდა კარინუსთან ერთად. | 
|
284 წელი უცნობია; შესაძლებელია მოკლეს. |
დომინატი
მთავარი სტატია: დომინატი.ტეტრარქია & კონსტანტინიანების დინასტია
მთავარი სტატია: ტეტრარქია და კონსტანტინიანების დინასტია.
| სახელი | დაბადება | მმართველობა | მემკვიდრეობის უფლება | პორტრეტი | სიკვდილი |
|---|---|---|---|---|---|
| დიოკლეტიანე CAESAR GAIVS AVRELIVS VALERIVS DIOCLETIANVS AVGVSTVS |
c. 22 დეკემბერი, 244 წელი, დუკლია, დალმაცია | 20 ნოემბერი, 284 წელი - 1 მაისი, 305 წელი | იმპერატორად გამოაცხადა არმიამ ნუმერიანუსის სიკვდილის შემდეგ და მართავდა იმპერიას მაქსიმინუსთან ერთად. | _-_Foto_G._Dall%27Orto_28-5-2006.jpg)
|
3 დეკემბერი, 311 წელი ტახტიდან გადადგა; გარდაიცვალა ბუნებრივი სიკვდილით. |
| მაქსიმინუსი CAESAR GAIVS AVRELIVS VALERIVS MAXIMIANVS AVGVSTVS |
c. 250 წელი, სირმი, პანონია | 1 აპრილი, 286 წელი - 1 მაისი, 305 წელი | „ავგუსტუსად“ გამოაცხადა დიოკლეტიანემ 286 წელს. | 
|
310 წელი დიოკლეტიანესთან ერთად გადადგა ტახტიდან, მაგრამ შემდეგ ორჯერ სცადა ტახტის დაბრუნება. საბოლოოდ შეიპყრო კონსტანტინე დიდმა და აიძულა თავი მოეკლა. |
| კონსტანციუს I ქლორუსი CAESAR GAIVS FLAVIVS VALERIVS CONSTANTIVS AVGVSTVS |
31 მარტი, c. 250 წელი, დარდანია, მოეზია | 1 მაისი, 305 წელი - 25 ივლისი, 306 წელი | „კეისრად“ გამოაცხადა მაქსიმიანუსმა 293 წელს. | 
|
310 წელი გარდაიცვალა ბუნებრივი სიკვდილით. |
| გალერიუსი CAESAR GALERIVS VALERIVS MAXIMIANVS AVGVSTVS |
c. 260 წელი, გამზიგრადი, მოეზია | 1 მაისი, 305 წელი - მაისი 311 წელი | „კეისრად“ გამოაცხადა დიოკლეტიანემ 293 წელს. | 
|
311 წელი გარდაიცვალა ბუნებრივი სიკვდილით. |
| სევერუს II FLAVIVS VALERIVS SEVERVS AVGVSTVS |
? | ზაფხული 306 წელი - მარტი/აპრილი 307 წელი | „კეისრად“ გამოაცხადა კონსტანციუს ქლორისმა 305 წელს. გახდა „ავგუსტუსი“ 306 წელს. | 
|
16 სექტემბერი, 307 წელი მაქსენციუსმა შეიპყრო და სიკვდილით დასაჯა. |
| კონსტანტინე I დიდი CAESAR FLAVIVS CONSTANTINVS VALERIVS AVGVSTVS |
27 თებერვალი c. 272 წელი, ნიში, მოეზია | 25 ივლისი, 306 - 22 მაისი, 337 წელი | კონსტანციუს I ქლორუსის შვილი, გამოაცხადეს იმპერატორად მამამისის ჯარისკაცებმა. გალერიუსმა გამოაცხადა „კეისრად“ 306 წელს, ხოლო მაქსიმინუსმა 307 წელს „ავგუსტუსად“ სევერუსის სიკვდილის შემდეგ. | 
|
22 მაისი, 337 წელი გარდაიცვალა ბუნებრივი სიკვდილით. |
| მაქსენციუსი MARCVS AVRELIVS VALERIVS MAXENTIVS AVGVSTVS |
c. 278, ? | 28 ოქტომბერი, 306 წელი - 28 ოქტომბერი, 312 წელი | მაქსიმიანუსის შვილი,მოიპოვა ძალაუფლება 306 წელს კონსტანციუს ქლოროსის სიკვდილის შემდეგ. გახდა კეისარი 307 წელს სევერუსის სიკვდილის შემდეგ. | 
|
28 ოქტომბერი, 312 წელი მოკვდა მილვიანის ხიდის ბრძოლაში, კონსტანტინე დიდის წინააღმდეგ. |
| მაქსიმინუს II CAESAR GALERIVS VALERIVS MAXIMINVS AVGVSTVS |
20 ნოემბერი c. 270 წელი, დაკია | 1 მაისი, 311 წელი - ივლისი/აგვისტო 313 წელი | გალერიუსის ძმისწული; გახდა „კეისარი“ 305 წელს, ხოლო – „ავგუსტუსი“ ლიცინიუსთან ერთად 311 წელს. | 
|
ივლისი/აგვსიტო 313 წელი დამარცხდა სამოქალაქო ომში ლიცინიუსთან წინააღმდეგ; შესაძლებელია თავი მოიკლა. |
| ლიცინიუსი CAESAR GAIVS VALERIVS LICINIVS AVGVSTVS with ვალერიუს ვალენსი მარტინიანუსი |
c. 250 წელი, გამზიგარდი, მოეზია | 11 ნოემბერი, 308 წელი - 18 სექტემბერი, 324 წელი | დასავლეთში "ავგუსტუსად" დანიშნა გალერიუსმა 308 წელს, ხოლო მისი სიკვდილის შემდეგ გახდა აღმოსაველთის მართველიც მაქსიმიუსთან ერთად. შემდეგ სამოქალაქო ომში დაამერცხა მაქსიმინუსი. დასავლეთში „ავგუსტუსად“ ჯერ ვალერიუს ვალენსი დანიშნა 317 წელს, ხოლო შემდეგ მარტინიანუსი 324 წელს. | 
|
325 წელი კონსტანტინემ დაამარცხა და სიკვდილით დასაჯა სამოქალაქო ომში 324 წელს. |
| კონსტანტინე II CAESAR FLAVIVS CLAVDIVS CONSTANTINVS AVGVSTVS |
316 წელი, არლი | 22 მაისი, 337 წელი - 340 წელი | კონსტანტინე დიდის შვილი. გახდა „კეისარი“ 317 წელს, ხოლო შემდეგ „ავგუსტუსი“ თავის ძმებთან, კონსტანციუს II-სა და კონსტანსთან ერთად. | 
|
340 წელი მოკვდა კონსტანსის წინააღმდეგ ბრძოლაში. |
| კონსტანციუს II CAESAR FLAVIVS IVLIVS CONSTANTIVS AVGVSTVS |
7 აგვისტო, 317 წელი, სირმი, პანონია | 22 მაისი, 337 წელი - 3 ნოემბერი, 361 წელი | კონსტანტინე დიდის შვილი. გახდა ავგუსტუსი ძმებთან, კონსტანტინე II-სა და კონსტანსთან ერთად. | .jpg)
|
361 წელი გარდაიცვალა ბუნებრივი სიკვდილით. |
| კონსტანტი CAESAR FLAVIVS IVLIVS CONSTANS AVGVSTVS |
320 წელი, ? | 22 მაისი, 337 წელი - 350 წელი | კონსტანტინე დიდის შვილი. გახდა ავგუსტუსი ძმებთან, კონსტანტინე II-სა და კონსტანციუს II-სთან ერთად. | 
|
350 წელი მოკლეს მაგნეციუსის ბრძანებით. |
| იულიანე განდგომილი CAESAR FLAVIVS CLAVDIVS IVLIANVS AVGVSTVS |
331 წელი/332 წელი, კონსტანტინეპოლი, თრაკია | თებერვალი 360 წელი - 26 ივნისი, 363 წელი | კონსტანციუს II-ის ბიძაშვილი. „ავგუსტუსად“ გამოაცხადეს მისივე ჯარისკაცებმა 360 წელს. | -CNG.jpg)
|
26 ივნისი, 363 წელი სასიკვდილიდ დაიჭრა ბრძოლაში. |
| იოვიანე CAESAR FLAVIVS IOVIANVS AVGVSTVS |
331 წელი, სინგიდუნუმი, მოეზია | 26 ივნისი, 363 წელი - 17 თებერვალი, 364 წელი | იულიან განდგომილის არმიის გენერალი. იმპერატორად გამოაცხადა მისივე ჯარისკაცებმა იულიანის სიკვდილის შემდეგ. | 
|
17 თებერვალი, 364 წელი გარდაიცვალა ბუნბერივი სიკვდილით. |
ვალენტინიანების დინასტია
მთავარი სტატია: ვალენტინიანების დინასტია .| სახელი | დაბადება | მმართველობა | მემკვიდრეობის უფლება | პორტრეტი | სიკვდილი |
|---|---|---|---|---|---|
| ვალენტინიანე I FLAVIVS VALENTINIANVS AVGVSTVS |
321 წელი, ვინკოვცი, პანონია | 26 თებერვალი, 364 წელი - 17 ნოემბერი, 375 წელი | იმპერატორად აირჩია არმიამ. | 
|
17 ნოემბერი, 375 წელი გარდაიცვალა ბუნებრივი სიკვდილით. |
| ვალენტი FLAVIVS IVLIVS VALENS AVGVSTVS |
328 წელი, ვინკოვცი, პანონია | 28 მარტი, 364 წელი - 9 აგვისტო, 378 წელი | ვალენტინიანუს I-ის ძმა, თავი გამოაცხადა „ავგუსტუსად“. | 
|
9 აგვისტო, 378 წელი მოკვდა გოთების წინააღმდეგ ადრიანოპოლის ბრძოლაში. |
| გრაციანე FLAVIVS GRATIANVS AVGVSTVS |
18 აპრილი/23 მაისი, 359 წელი, სირმი, პანონია | 4 აგვისტო, 367 წელი - 25 აგვისტო, 383 წელი | ვალენტინიანუს I-ის ძმა, გახდა უმცროსი „ავგუსტუსი“ 367 წელს, ხოლო უფროსი ავგუსტუსი – ვალენტინიანუს I-ის სიკვდილის შემდეგ. | 25 აგვისტო, 383 წელი მოკლეს აჯანყებულებმა. | |
| ვალენტინიანე II FLAVIVS VALENTINIANVS JVNIOR AVGVSTVS |
371, მილანი, იტალია | 17 ნოემბერი, 375 წელი - 15 მაისი, 392 წელი | ვალენტინიანუს I-ის ძმა, იმპერატორად გამოაცხადა Pannonian არმიამ ვალენტინიანუს I-ის სიკვდილის შემდეგ. | 
|
15 მაისი, 382 წელი დაიღუპა ბრძოლის ველზე, ვესტგოთების წინააღმდეგ ბრძოლაში. |
თეოდოსიანიდები
| სახელი | დაბადება | მმართველობა | მემკვიდრეობის უფლება | პორტრეტი | სიკვდილი |
|---|---|---|---|---|---|
| თეოდოსიუს I FLAVIVS THEODOSIVS AVGVSTVS |
11 იანვარი, 347 წელი, კოკა, ესპანეთი | 1 იანვარი, 375 წელი - 17 იანვარი, 395 წელი | ავგუსტუსად გამოაცხადა გრაცინიანუსმა ვალენსის სიკვდილის შემდეგ. გახდა უფროსი ავგუსტუსი ვალენტინიანუს II-ის სიკვდილის შემდეგ. | 
|
17 იანვარი, 395 წელი გარდაიცვალა ბუნებრივი სიკვდილით. |
| ჰონორიუსი FLAVIVS HONORIVS AVGVSTVS |
9 სექტემბერი, 384 წელი, ? | 23 იანვარი, 393 წელი - 15 აგვისტო, 423 წელი | თეოდოსიუს I შვილი; უმცროს ავგუსტუსად გამოაცხადა თეოდოსიუსმა 393 წელს, ხოლო უფროსი ავგუსტუსი გახდა მამის სიკვდილის შემდეგ. | 
|
15 აგვისტო, 423 წელი გარდაიცვალა ბუნებრივი სიკვდილით. |
| კონსტანტინე III FLAVIVS CONSTANTIVS AVGVSTVS |
?, ნიში, მოეზია | 8 თებერვალი, 421 წელი - 2 სექტემბერი, 421 წელი | დაქორწინდა თეოდოსიუს I-ის ქალიშვილზე და ავგუსტუსობამდე აამარლა ჰონორისმა. | 
|
2 სექტემბერი, 421 წელი გარდაიცვალა ბუნებრივი სიკვდილით. |
| იოვინუსი |
? | 27 აგვისტო, 423 წელი - მაისი, 425 წელი | იმპერატორად გამოაცხადა კასტინუსმა. | 
|
ივნისი ან ივლისი 425 წელი დამარცხდა ვალენტინიანუს III წინააღმდეგ ბრძოლაში, შეიპყრეს და სიკვდილით დასაჯეს. |
| ვალენტინიანე III FLAVIVS PLACIDIVS VALENTINIANVS AVGVSTVS |
2 ივლისი, 419 წელი, რავენა, იტალია | 23 ოქტომბერი, 424 წელი - 16 მარტი, 455 წელი | კონსტანტინე III-ის შვილი, კეისრად გამოაცხდა თეოდოსიუს II ჰონორიუსის სიკვდილის შემდეგ, გახდა ავგუსტუსი იოვინუსის დამარცხების შემდეგ. | 
|
16 მარტი, 455 წელი მოკლეს. |
დასავლეთ რომის უკანასკნელი იმპერატორები
მთავარი სტატია: დასავლეთ რომის იმპერია.| სახელი | დაბადება | მმართველობა | მემკვიდრეობის უფლება | პორტრეტი | სიკვდილი |
|---|---|---|---|---|---|
| პეტრონიუს მაქსიმე FLAVIVS ANICIVS PETRONIVS MAXIMVS AVGVSTVS |
c. 396 წელი, ? | 17 მარტი, 455 წელი - 31 მაისი, 455 წელი | თავი გამოაცხადა იმპერატორად არმიის დახმარებით, ვალენტინიანუს III-ის სიკვდილის შემდეგ. | 
|
31 მაისი, 455 წელი მოკლეს, შესაძლებელია ბრბომ ჩაქოლა. |
| ავიტუსი EPARCHIVS AVITVS AVGVSTVS |
c. 385, ? | 9 ივლისი, 455 წელი - 17 ოქტომბერი, 456 წელი | იმპერატორად გამოაცხადა ვესტგოთების მეფემ თეოდორიხმა პეტრონიუს მაქსიმუსის სიკვდილის შემდეგ. | 
|
17 ოქტომრის შემდეგ, 456 წელი ტახტიდან ჩამოაგდო რიციმერმა. |
| მაიორიანი IVLIVS VALERIVS MAIORIANVS AVGVSTVS |
ნოემბერი, 420 წელი, ? | აპრილი, 457 წელი - 2 აგვისტო, 461 წელი | იმპერატორად დანიშნა რიციმერმა. | 
|
7 აგვისტო, 461 წელი ტახტიდან ჩამოაგდეს მისივე ჯარისკაცებმა; გარდაიცვალა მალევე უცნობ ვითარებაში. |
| ლიბიუს სევერუსი LIBIVS SEVERVS AVGVSTVS |
?, ლუკანია, იტალია | ნოემბერი, 461 წელი - აგვისტო, 465 წელი | იმპერატორად გამოაცხადა რიცემერმა. | 
|
აგვისტო, 465 წელი შესაძლებელია მოკლა რიციმერმა. |
| ანთიმოზი PROCOPIVS ANTHEMIVS AVGVSTVS |
c. 420 წელი | 12 აპრილი, 467 წელი - 11 ივლსი, 472 წელი | იმპერატორად გამოაცხადა რიცემერმა. | 
|
11 ივლისი, 472 წელი სიკვდილით დასაჯა რიციმერმა. |
| ოლიბრიუსი FLAVIVS ANICIVS OLYBRIVS AVGVSTVS |
c. 420 წელი | 11 ივლისი, 472 წელი] - 2 ნოემბერი, 472 წელი | ვალენტინიანუს III-ის სიძე; იმპერატორად აღიარა რიციმერმა. | 
|
2 ნოემბერი, 472 წელი გარდაიცვალა ბუნებრივი სიკვდილით. |
| გლიცერიუსი | ? | მარტი, 473 წელი - ივნისი, 474 წელი | იმპერატორად აღიარა Gundobad (რიციმერის მემკვიდრე). | 
|
480 წლის შემდეგ ტახტიდან ჩამოაგდო იულიუს ნეპოტმა და გახდა ეპისკოპოსი რომაულ კათოლიკურ ეკლესიაში. სიკვდილის დრო და ადგილი უცნობია. |
| იულიუს ნეპოტი | c. 430 წელი, ? | ივნისი, 474 წელი - 28 აგვისტო, 475 წელი (იტალიაში); - გაზაფხული 480 წელი | აღმოსავლეთ იმპერიის იმპერატორის, ლეონ I-ის Nephew-in-law. | | 
|
480 წელი ტახტიდან გადააგდო ფლავიუს ორესტემ. |
| რომულუს ავგუსტულუსი | ? | 31 ოქტომბერი, 475 წელი - 4 სექტემბერი, 476 წელი (იტალიაში) | იმპერატორად დანიშნა მამამისმა, ფლავიუს ორესტემ. | 
|
480 წლის შემდეგ ტახტიდან ჩამოაგდო ოდოაკრმა; უცნობია მისი ბედი. |
ლიტერატურა
- Chris Scarre,Brandon Shaw, Chronicle of the Roman Emperors, Thames & Hudson, 1995, Reprinted 2001, ISBN 0-500-05077-5
- Tacitus, The Annals of Imperial Rome, Penguin Classics, Michael Grant Publications Ltd, 1971, Reprinted 1985, ISBN 0-14-044060-7
- Martha Ross, Rulers and Governments of the World, Vol.1 Earliest Times to 1491, Bowker, 1978, ISBN 0-85935-021-5
- Clive Carpenter, The Guinness Book of Kings Rulers & Statesmen, Guinness Superlatives Ltd, 1978, ISBN 0-900424-46-X
- R.F.Tapsell, Monarchs Rulers Dynasties and Kingdoms of The World, Thames & Hudson, 1981, Reprinted 1987, ISBN 0-500-27337-5
- Cornell, Tim and John Matthews. Atlas of the Roman World . New York: Facts On File, 1982.
- Ferguson, John. Religions of the Roman Empire. Aspects of Greek and Roman Life. Ithaca, N.Y.: Cornell Univ. Press, 1970.
- Grant, Michael. The Twelve Caesars. New York: Charles Scribner's Sons, 1975.
- Jones, A. H. M. The Later Roman Empire 284—602. Norman, Okla.: Univ. of Oklahoma Press, 1964.
- Miller, Fergus. The Emperor in the Roman World (31 B.C.—A.D. 337). Ithaca, N.Y.: Cornell Univ. Press, 1977.
- Oxford Classical Dictionary. 3d ed. Oxford: Oxford Univ. Press, 1996.
სქოლიო
რესურსები ინტერნეტში
ვიკისაწყობში არის გვერდი თემაზე:
- რომის იმპერატორების ბიოგრაფიები.
- რომის იმპერატორების სია ძვ. წ. 27 წლიდან 395 წლამდე.
- პორტრეტებისა და ფაქტების ფაილები. დაარქივებული 2011-09-02 საიტზე Wayback Machine.
- Roman Emperors from Augustus to Justinian 27 BCE—564 CE