ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტი

მუნიციპალიტეტი საქართველოში

ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტი — ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეული სამხრეთ საქართველოში, სამცხე-ჯავახეთის მხარის აღმოსავლეთ ნაწილში. ადმინისტრაციული ცენტრი — ქ. ნინოწმინდა.

ადმინისტრაციული ერთეული
ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტი
დროშა გერბი

ქვეყანა საქართველოს დროშა საქართველო
მხარე სამცხე-ჯავახეთის მხარე
ადმ. ცენტრი ნინოწმინდა
კოორდინატები 41°15′52″ ჩ. გ. 43°35′27″ ა. გ. / 41.26444° ჩ. გ. 43.59083° ა. გ. / 41.26444; 43.59083
საკრებულოს
თავმჯდომარე
ვაან აროიანი    
ფართობი 1354 კმ²
ოფიციალური ენა ქართული ენა
მოსახლეობა 24 491[1] კაცი (2014)
სიმჭიდროვე 18,1 კაცი/კმ²
ეროვნული შემადგენლობა სომხები 95,0 %
ქართველები 4,2 %
რუსები 0,8 %[2]
სარწმუნოებრივი შემადგენლობა გრიგორიანები 80,8 %
კათოლიკეები 12,1 %
მართლმადიდებლები 3,6 %
მუსლიმები 2,2 %[3]
სასაათო სარტყელი UTC+04:00
ოფიციალური საიტი ninotsminda.ge
ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტი — საქართველო
ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტი
ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტი — სამცხე-ჯავახეთის მხარე
ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტი

ისტორია რედაქტირება

მუნიციპალიტეტის ტერიტორია 1917 წლამდე ტფილისის გუბერნიის ახალქალაქის მაზრაში შედიოდა, 1917-1930 წლებში — ახალქალაქის მაზრაში, 1930 წლიდან გამოეყო ახალქალაქის მაზრას „გორელოვსკის რაიონის“ სახელწოდებით. 1933 წლის 14 ივლისიდან ეწოდა „ბოგდანოვკის რაიონი“. 1991 წლიდან „ნინოწმინდის რაიონია“, ხოლო 2006 წლიდან — „ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტი“.

ბუნება რედაქტირება

ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიის ფართობი 1353,9 კმ²-ს შეადგენს. იგი მდებარეობს სამხრეთ საქართველოში, ჯავახეთის ვულკანურ ზეგანზე, ახალქალაქის პლატოს უკიდურეს სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში, ხანჩალის ტბის აღმოსავლეთით, ზღვის დონიდან 1950-2200 მ სიმაღლეზე. მისი უდაბლესი წერტილია 1800 მ (ფარავნის ტბა), უმაღლესი — 3189 მ (მთა გოდორები).

მუნიციპალიტეტის სამხრეთ-დასავლეთი საზღვარი ემთხვევა საქართველო-თურქეთის, ხოლო სამხრეთი საზღვარი ნიალისყურის ქედს მიჰყვება, რომელიც სომხეთს ესაზღვრება. ჩრდილოეთით სამსრისა და ჯავახეთის ქედების შემაერთებელი სერით წალკის მუნიციპალიტეტისაგან არის გამოყოფილი, დასავლეთით სამსრის ქედით ახალქალაქის მუნიციპალიტეტს, ხოლო აღმოსავლეთით კი ჯავახეთის ქედის თხემით - დმანისის მუნიციპალიტეტს ემიჯნება.

ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტი 3 მთის მასივისგან შედგება (აღბაბა, თრიალეთის ქედი და სამსრის ქედი). რელიეფი ნამარხი ვულკანებით და სიმაღლეებით ხასიათდება. მუნიციპალიტეტი 7-8 ბალიან სეისმურ ზონაში მდებარეობს.[4]

ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტის ვაკე ნაწილის თიხნარებზე და ბაზალტების გამოფიტვის პროდუქტებზე, მთის შავმიწები და გამოტუტული შავმიწები ჭარბობს. მაღლობებისა და ქედების ქვედა კალთებზე შავმიწისებრი და მთის მდელოს ნიადაგებია გაბატონებული. შუა და ზედა კალთებზე კი კორდიანი და კორდიან-ტორფიანი მთის მდელოს ნიადაგებია გავრცელებული. დაჭაობებული ტაფობების ძირზე ხშირია ნესტიან-მდელოს და ჭაობის ნიადაგები.

ჰავა რედაქტირება

ჰიპსომეტრიული განვითარების მნიშვნელოვანი დიაპაზონის გამო ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტში ზეგნის სხვადასხვაგვარი კონტინენტური ჰავაა. ზამთარი ცივი, მცირეთოვლიანია, ზაფხული — გრილი. იანვრის საშუალო ტემპერატურა მინუს 10,6 °C, აგვისტოს პლიუს 13,1 °C (ზამთარში ტემპერატურა მინუს 38 °C აღწევს). ნალექები 733 მმ-ია წელიწადში, მაქსიმალური ივნისში — 116 მმ, მინიმალური დეკემბერში - 30 მმ. თოვლის საბურველის ხანგრძლივობაა 100 დღე. მზის ნათების ხანგრძლივობა წელიწადში 2479 სთ. აღწევს.

შიდა წყლები რედაქტირება

მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე მიედინება მდინარეები ფარავანი მცირე შენაკადებითურთ. მუნიციპალიტეტი ცნობილია ტბათა სიმრავლით: ფარავანი, მადათაფა, ხანჩალი, საღამოს ტბა, ბუღდაშენის ტბა და სხვა. ნინოწმინდაში ბევრია მიწისქვეშა წყლები, რაც ჯავახეთისთვის დამახასიათებელია. მუნიციპალიტეტი დანაწევრებულია პატარა მდინარეებითა და წყაროებით. ტბებსა და მდინარეებში ბევრი და მრავალი სახეობის თევზია (კალმახი, ქაშაპი, ხრამული, ფრიტა, კობრი, მტკვრის წვერა და სხვა).

ფლორა და ფაუნა რედაქტირება

ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტის ფლორა შედგება ძირითადად ალპური ზონის მახასიათებლებით. უმეტესი ნაწილი უტყეოა, დაფარულია მთის და მდელო-ველის მცენარეულობით. ტბების ირგვლივ დაჭაობებულ ტაფობებში გავრცელებულია წყლისა და ჭაობის მცენარეულობა. 2200 მეტრზე მაღლა იწყება სუბალპური და ალპური მდელოები. ნინოწმინდაში გავრცელებულია სამკურნალო თვისებების მქონე მცენარეები: ჭინჭარი, პიტნა, გვირილა, ჟოლო, ასკილი და კრაზანა.

ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტში ბინადრობენ მთიანი ზონისთვის დამახასიათებელი ცხოველები და მღრღნელები: მელა, მგელი, კურდღელი, ზღარბი, მაჩვი, თრითინა, წავი, ტურა, თაგვი, ზაზუნა, თხუნელა, ვირთხა, ნუტრია და სკუნსი. იმის გამო, რომ ჯავახეთის ზეგანი მდიდარია ტბებით, წყალმცურავი ფრინველების სამყარო მრავალფეროვნებით გამოირჩევა. აქ 200-მდე სახეობის ფრინველი იყრის თავს, მათ შორის მიგრანტები, ზაფხულის ბინადრები, ბუდის მკეთებელი, აგრეთვე წყლის ფრინველები.

წიაღისეული რედაქტირება

მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე არის პემზისა (დილიფი), ვულკანური წიდის (გორელოვკა), კირქვის, ბაზალტის, პერლიტის, თიხის საბადოები, მოდის მინერალური წყლები (დილიფი).

მოსახლეობა რედაქტირება

მოსახლეობის რიცხოვნობა — 24 491 კაცი; სიმჭიდროვე — 18,1 კაცი კვ.კმ-ზე. მუნიციპალიტეტში 32 დასახლებული პუნქტია: 1 ქალაქი და 31 სოფელი.

აღწერის მონაცემები რედაქტირება

აღწერის წელი მოსახლეობა
1989 38 935
2002 32 561  
2014 24 491  
2021[5] 18 900  

ადგილობრივი თვითმმართველობა რედაქტირება

 
ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტის დროშა

ადმინისტრაციული ერთეულები რედაქტირება

ადგილობრივი თვითმმართველობის უმაღლესი ორგანოა მუნიციპალიტეტის საკრებულო. საკრებულოში არის შემდეგი კომისიები: სამანდატო, საპროცედურო საკითხთა და ეთიკის კომისია, საფინანსო-საბიუჯეტო კომისია, სივრცითი-ტერიტორიული დაგეგმარებისა და ინფრასტრუქტურის კომისია, ქონების მართვისა და ბუნებრივი რესურსების საკითხების კომისია, სოციალურ საკითხთა კომისია.

მმართველობის ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეულებია:

საკრებულო რედაქტირება

პარტია 2017[6] 2021[7] ამჟამინდელი საკრებულო
  ქართული ოცნება 24 27                                                    
  ნაციონალური მოძრაობა 1  
  საქართველოსთვის 1  
  ევროპული საქართველო 1 1  
  პატრიოტთა ალიანსი 1
სულ 26 30  

ეკონომიკა რედაქტირება

სოფლის მეურნეობა რედაქტირება

 
სასოფლო-სამეურნეო ბაზარი ქალაქ ნინოწმინდაში

წამყვანი დარგია სოფლის მეურნეობა, სასოფლო-სამეურნეო სავარგულებს უკავია 117 000 ჰა, 24 000 ჰა - სახნავ-სათესია, 7000 ჰა - სათიბი და 96 000 ჰა - საძოვარი. სოფლის მეურნეობაში წამყვანია მეცხოველეობა, მარცვლეულის მოყვანა და მეკარტოფილეობა. გავრცელებულია საგაზაფხულო თავთავიანი და საკვები კულტურები: ქერი, საშემოდგომო ხორბალი, კარტოფილი და ბოსტნეული. განვითარებულია მეფუტკრეობა, მუნიციპალიტეტში 3000-ზე მეტი სკაა.

მეცხოველეობაში გავრცელებული საქმიანობაა რძისა და ყველის წარმოებაა. მოქმედებს 30-მდე რძის გადამამუშავებელი საწარმო და ყველის ქარხანაა, ასევე ორი ხორცკომბინატი. ასევე მისდევენ თევზის (კალმახი) ხელოვნურ მოშენებას.

მრეწველობა რედაქტირება

მრეწველობა სუსტადაა განვითარებული. მოქმედებს ბაზალტის ქვის გადამამუშავებელი და მსუბუქი კედლების ბეტონის ბლოკის საამქროები. ნინოწმინდის ელექტროენერგიით მომარაგება წუნდას ელექტროგადამცემი ხაზებით ხორციელდება, რომელთა სიმძლავრე 35 კილოვატს შეადგენს.

ტრანსპორტი რედაქტირება

მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე გადის ახალი მარაბდა-ახალქალაქის რკინიგზა. მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე მომავალში გაივლის ბაქო-ყარსის რკინიგზის ხაზი. ნინოწმინდიდან რეგულარული საავტომობილო მიმოსვლაა ახალციხეში, წალკაში და ერევანში. მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე გადის საქართველოს საავტომობილო მაგისტრალი ს11.

კულტურა რედაქტირება

მუნიციპალიტეტში 38 საჯარო სკოლაა, მათგან 31 სომხურია, 4 ქართული და 3 რუსული. სკოლებში 4447 მოსწავლე სწავლობს და 935 მასწავლებელი ასწავლის. მოქმედებს 15 ბიბლიოთეკა, 3 თეატრი, მათ შორის ნინოწმინდის სახალხო თეატრი და 4 მუზეუმი: ვაჰან ტერიანის სახლ-მუზეუმი სოფელ განძანში, ვიქტორ ჰოვსეფიანის სახლ-მუზეუმი ეშტიაში, დუხობორთა ეთნოგრაფიული მუზეუმი გორელოვკაში და საბრძოლო დიდების მუზეუმი ნინოწმინდაში. მუნიციპალიტეტში მოქმედებს ნინოწმინდის მოსწავლე-ახალგაზრდობის სახლი.

მუნიციპალიტეტის ყველა სოფელში ივლისის მესამე კვირას აღინიშნება სასულიერო დღესასწაული „ვარდავარი“. „ვარდავარი“ სიხარულის, გართობის, სიყვარულის და მოსავლის სიუხვის სიმბოლოა. გასათხოვარი გოგოები „ვარდავარს“ უკავშირებენ თავიანთი ბედნიერების პოვნას. ისინი შვიდი წყაროდან იღებენ წყალს და ახალგაზრდა ბიჭებს სთავაზობენ.

ღირსშესანიშნაობები რედაქტირება

მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე არის როგორც მართლმადიდებლური, ასევე სომხური ეკლესიები ფოკაში, განძანში, სათხეში, როდიონოვკაში, დიდ გონდრიოში, თორიასა და საღამოში.

საერო ხასიათის ისტორიული ძეგლებიდან აღსანიშნავია XII საუკუნის ხიდი სოფელ ყაურმაში, სათხესა და თორიას ციკლოპური ციხეები, „ქოროღლის“ ციხის ნანგრევები ასფარაში.

გალერეა რედაქტირება

რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება

სქოლიო რედაქტირება

  1. მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014. საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური (ნოემბერი 2014). ციტირების თარიღი: 26 ივლისი 2016.
  2. Ethnic composition of Georgia 2014
  3. georgia-religion2014
  4. ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტის ოფიციალური საიტი, გეოგრაფიული მდებარეობა და რელიეფი. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2013-10-31. ციტირების თარიღი: 2010-09-20.
  5. მოსახლეობის რიცხოვნობა რეგიონების და თვითმმართველი ერთეულების მიხედვით (XLS). საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური (1 იანვარი, 2021). ციტირების თარიღი: 2021-11-11.
  6. პროტოკოლით არჩეული მუნიციპალიტეტის საკრებულოს წევრები და მერები 2017. ცესკო. ციტირების თარიღი: 2022-12-21[მკვდარი ბმული]
  7. პროტოკოლით არჩეული მუნიციპალიტეტის საკრებულოს წევრები და მერები 2021. ცესკო. ციტირების თარიღი: 2022-12-21[მკვდარი ბმული]