ვიკიპედია

კრისტოფერ ჰიტჩენსი

ბრიტანელ-ამერიკელი მწერალი და ჟურნალისტი (1949-2011)
ამ გვერდს არა აქვს შემოწმებული ვერსია, სავარაუდოდ მისი ხარისხი არ შეესაბამებოდა პროექტის სტანდარტებს.

კრისტოფერ ერიკ ჰიტჩენსი (ინგლ. Christopher Eric Hitchens; დ. 13 აპრილი, 1949 — გ. 15 დეკემბერი, 2011) — ბრიტანელი მწერალი, ჟურნალისტი და განმანათლებელი.[27][28] ავტორია 18 წიგნისა რწმენის, კულტურის, პოლიტიკისა და ლიტერატურის შესახებ. 1970-იან წლებში მოიპოვა ფილოსოფიის, პოლიტიკისა და ეკონომიკის ხარისხი ოქსფორდიდან. 1980-იანი წლების დასაწყისში საცხოვრებლად აშშ-ში გადავიდა და წერდა „The Nation“-სა და „Vanity Fair“-ში. როგორც ახალი ათეიზმის „ოთხ მხედართაგან ერთ-ერთი“, იგი გახდა მნიშვნელოვანი მესვეტე და ორატორი. მისი ეპისტემოლოგიური სამართებელი („მტკიცებულების გარეშე წამოყენებული არგუმენტი მტკიცებულების გარეშევე ბათილდება“) დღემდე აქტუალურია ფილოსოფიასა და სამართალში.[29]

კრისტოფერ ჰიტჩენსი
Christopher Hitchens
ჰიტჩენსი საუბრობს კათედრიდან
ჰიტჩენსი 2007 წელს
დაიბადა
კრისტოფერ ერიკ ჰიტჩენსი (Christopher Eric Hitchens)

13 აპრილი, 1949
პორტსმუთი, ჰემფშირი, ინგლისი
გარდაიცვალა15 დეკემბერი, 2011 (62 წლის)
ჰიუსტონი, ტეხასი, აშშ
განათლებაბალიოლ-კოლეჯი, ოქსფორდი (BA)
მეუღლეები
  • ელენი მელეგრუ (იქ. 1981; განქორწინდა 1989)
  • კეროლ ბლუ (იქ. 1991)[26]
შვილ(ებ)ი3
ნათესავები
ეპოქათანამედროვე
სკოლაახალი ათეიზმი[1]
აღსანიშნავი იდეები
ჰიტჩენსის სამართებელი
მიღებული ზეგავლენა
მოხდენილი ზეგავლენა
მოქალაქეობა
პარტიალეიბორისტული
(1965–1967)
საერთაშორისო სოციალისტები (1967–1971)
საიტიchristopherhitchens.net
ხელმოწერა

ჰიტჩენსის პოლიტიკური შეხედულებები საგრძნობლად განვითარდა მისი ცხოვრების განმავლობაში.[30] თავდაპირველად საკუთარ თავს აღწერდა, როგორც დემოკრატიულ სოციალისტად[31] და იყო არაერთი სოციალისტური ორგანიზაციის წევრი, რომელთა შორისაა ტროცკისტული საერთაშორისო სოციალისტები.[32] იგი აკრიტიკებდა ამერიკული საგარეო პოლიტიკის ასპექტებს, როგორიცაა ამერიკის ჩარევა ვიეტნამში, ჩილესა და აღმოსავლეთ ტიმორში. მიუხედავად ამისა, იგი მხარს უჭერდა ამერიკის შეერთებულ შტატებს კოსოვოს ომში. ჰიტჩენსმა ხაზი გაუსვა ამერიკის რევოლუციისა და კონსტიტუციის ცენტრალურ როლს მის პოლიტიკურ ფილოსოფიაში.[33] ჰიტჩენსს ჰქონდა კომპლექსური შეხედულებები აბორტზე; უმეტეს შემთხვევებში ეთიკურად მისი წინააღმდეგი იყო და სწამდა, რომ ნაყოფს ინდივიდუალურობის უფლება ჰქონდა, ხოლო აბორტის კანონიერების მიმართ ბუნდოვანი, ცვლადი შეხედულებები ჰქონდა.[34] იგი, როგორც ამტკიცებენ, მხარს უჭერდა შეიარაღების უფლებასა და ერთი სქესის მქონე ადამიანების ქორწინებას, ხოლო ეწინააღმდეგებოდა ომს ნარკოტიკების წინააღმდეგ.[35][36] 1990-იანი წლების დასაწყისიდან, განსაკუთრებით, 11 სექტემბრის ტერაქტების შემდეგ, მისი პოლიტიკური შეხედულებები ფართო გაგებით იხრებოდა მემარჯვენეობისკენ, თუმცა ჰიტჩენსი საკუთარი თავის კონსერვატორად მოხსენიებას ეწინააღმდეგებოდა.[37][30][38] 2000-იან წლებში იგი ამართლებდა ერაყსა და ავღანეთში შეჭრას, მხარს უჭერდა ჯორჯ უოკერ ბუშის პრეზიდენტად ხელახლა არჩევის კამპანიას 2004 წელს, და ისლამიზმს დასავლური სამყაროს უდიდეს საფრთხედ მიიჩნევდა.[39][40]

ჰიტჩენსი თავს ანტითეისტად მოიხსენიებდა და ყოველ რელიგიას სიცრუედ, საზიანოდ და ავტორიტარულად ხედავდა.[41] იგი მხარს უჭერდა გამოხატვის თავისუფლებას, სამეცნიერო აღმოჩენებსა და ეკლესიისა და სახელმწიფოს განცალკევებას და ამბობდა, რომ ყოველივე ეს ადამიანთა ცივილიზაციის ეთიკური კოდის წარმართვისთვის რელიგიაზე გაცილებით უპირატესი იყო. ჰიტჩენსმა დაწერა კრიტიკული ბიოგრაფიები: კათოლიკე მონაზონ დედა ტერეზაზე წიგნში „მისიონერის პოზიცია“, პრეზიდენტ ბილ კლინტონზე წიგნში „მოსატყუებელი არავინ დარჩა“ და ამერიკელ დიპლომატზე ჰენრი კისინჯერზე წიგნში „ჰენრი კისინჯერის სასამართლო“. ჰიტჩენსი საყლაპავის კიბოსგან გამოწვეული გართულებების შედეგად 2011 წლის დეკემბერში 62 წლის ასაკში გარდაიცვალა.[42]

ცხოვრება და კარიერა

რედაქტირება

ადრეული ცხოვრება და განათლება

რედაქტირება

ჰიტჩენსი დაიბადა პორტსმუთში, ჰემფშირში. მისი უმცროსი ძმა პიტერი სოციალურ კონსერვატიული ჟურნალისტი გახდა.[43] მათი მშობლები, ერიკ ერნესტ ჰიტჩენსი (1909–1987) და ივონ ჯინ ჰიტჩენსი (დაბადების გვარი ჰიკმანი; 1921–1973), ერთმანეთს შოტლანდიაში მეორე მსოფლიო ომის დროს სამეფო ფლოტში მსახურობისას შეხვდნენ. დედამისი ქალთა სამეფო ფლოტის სამსახურის წევრი იყო.[44] იგი ებრაული წარმოშობისა იყო (კრისტოფერი და მისი ძმა ეთნიკურად 1/32-ით ებრაელები იყვნენ), რაც ჰიტჩენსმა 38 წლის ასაკში გაიგო და თავისი იდენტობის ნაწილად მიიღო.[45][46][47]

ჰიტჩენსი ერიკს „კომანდირს“ უწოდებდა. ერიკი გაგზავნეს გემ HMS Jamaica-ზე, რომელმაც მონაწილეობა მიიღო გერმანული სახაზო გემის Scharnhorst-ის ჩაძირვაში 1943 წლის 26 დეკემბერს ნორდკაპის ბრძოლაში. ჰიტჩენსმა მამამისის სამხედრო წვლილს პატივი მიაგო: „ნაცისტების ბადრაგის ოკეანის ფსკერზე გაგზავნა იმაზე დიდი სამსახურია, რაც მე ოდესმე გამიკეთებია.“ ერიკის საფლოტო კარიერა მოითხოვდა ოჯახის ბაზიდან-ბაზამდე გადასვლას ბრიტანეთისა და მისი კოლონიების ფარგლებში, მათ შორის მალტაში, სადაც პიტერ ჰიტჩენსი სლიმაში 1951 წელს დაიბადა.[48] ერიკი მოგვიანებით გემთმშენებლების, კატერების მწარმოებლებისა მოსამზადებელი სკოლის ბუღალტრად მუშაობდა.[49][50]

ჰიტჩენსი სწავლობდა ორ დამოუკიდებელ სკოლაში — 8 წლის ასაკიდან მაუნტ ჰაუსის სკოლასა (ტავისტოკი, დევონი) და ლეისის სკოლაში (კემბრიჯი).[51] 1967 წელს იგი ჩაირიცხა ბალიოლ-კოლეჯში (ოქსფორდი), სადაც კითხულობდა ფილოსოფიას, პოლიტიკასა და ეკონომიას, ხოლო კერძო გაკვეთილებს იღებდა სტივენ ლუქსისა და ენტონი კენისაგან. სწავლა 1970 წელს დაასრულა და მოიპოვა მესამე კლასის ხარისხი.[43][52] ჰიტჩენსი ყმაწვილობაში განაცვიფრა რიჩარდ ლუელინის წიგნმა „როგორი მწვანე იყო ჩემი ხევი“, არტურ კესტლერის წიგნმა „შუადღის წყვდიადი“, ფიოდორ დოსტოევსკის წიგნმა „დანაშაული და სასჯელი“, რიჩარდ ჰენრი ტოუნის კრიტიკამ „რელიგიასა და კაპიტალიზმის ზრდაზე“, აგრეთვე ჯორჯ ორუელის ნამუშევრებმა.[44] 1968 წელს მონაწილეობა მიიღო ტელევიქტორინაში „University Challenge“.[53][54]

1960-იან წლებში ჰიტჩენსი შეუერთდა მემარცხენე მხარეს, რადგანაც მემარჯვენეებს არ ეთანხმებოდა ვიეტნამის ომის, ბირთვული იარაღების, რასიზმისა და ოლიგარქიის, მათ შორის „უპასუხისმგებლო კორპორაციის“, საკითხებში.[55] მან ხაზი გაუსვა 1960-იანი და 1970-იანი წლების კონტრკულტურულ და საპროტესტო მოძრაობებთან კავშირს. ამ დროის იგი თავს არიდებდა რეკრეაციული ნარკოტიკების გამოყენებას და თქვა, რომ: „ჩემს კოჰორტაში ცოტათი ანტიჰედონისტურები ვიყავით ... ამან პოლიტიკური პროვოკაციები საგრძნობლად გაამარტივა, რადგან ნარკოტიკებს უდებდნენ თითქმის ყველას, ვისაც კი ვინმე იცნობდა.“[56] ჰიტჩენსს ჟურნალისტის კარიერის არჩევა ჯეიმზ კამერონის ნაშრომის წაკითხვამ შთააგონა.[51]

ჰიტჩენსი ახალგაზრდობაში იყო ბისექსუალი და ასაკის მატებასთან ერთად ხუმრობდა, რომ მისი გარეგნობა „იმ დონემდე დაკნინდა, რომ [მას] საწოლში მხოლოდ ქალები თუ ჩაუწვებოდნენ“.[57] მისი თქმით, სექსუალური ურთიერთობები ჰქონდა თავის ორ მამაკაც მოსწავლესთან ოქსფორდში, ისინი მოგვიანებით, მარგარეტ ტეტჩერის პრემიერობისას, ტორის მინისტრები გახდნენ, თუმცა მათი სახელებს არ გაუსაჯაროებია.[57]

1965 წელს ჰიტჩენსი შეუერთდა ლეიბორისტულ პარტიას, თუმცა ლეიბორისტი სტუდენტების ორგანიზაციის უმეტესობასთან ერთად 1967 წელს გაირიცხა იმ სიტყვების გამო, რომლებიც „პრემიერ მინისტრ ჰაროლდ უილსონის მიერ ვიეტნამის ომის საძაგელი მხარდაჭერის“ გამო თქვა.[58] ვიქტორ სეჯუიკის, რომელმაც რუსი რევოლუციონერისა და საბჭოთა დისედენტის ვიქტორ სერჟის ნამუშევრები გადათარგმნა, გავლენით ჰიტჩენსს განუვითარდა ინტერესი ტროცკიზმსა და ანტი-სტალინისტურ სოციალიზმში.[44] მალევე იგი გაწევრიანდა „პატარა, მაგრამ ზრდად შემდგომ ტროცკისტულ-ლუქსემბურგისტულ სექტაში საერთაშორისო სოციალები.[59][60] ჰიტჩენსმა ჯეიმზ ფენტონი საერთაშორისო სოციალისტებთან შემოიერთა.[61]

ჟურნალისტის კარიერა გაერთიანებულ სამეფოში (1971–1981)

რედაქტირება

კარიერის დასაწყისში ჰიტჩენსი საერთაშორისო სოციალისტების, ბრიტანეთის დღევანდელი სოციალისტურ მუშათა პარტიის წინამორბედების, მიერ გამოქვეყნებულ ჟურნალ „საერთაშორისო სოციალიზმის“ კორესპონდენტად მუშაობდა,[62] ეს ჯგუფი ღიად ტროცკისტული იყო, თუმცა ტრადიციული ტროცკისტული ჯგუფებისგან იმით განსხვავდებოდა, რომ კომუნისტური ერთეულების როგორც „მუშათა ერთეულების“ დაცვაზე უარს ამბობდა. მათი სლოგანი იყო „არც ვაშინგტონი, არც მოსკოვი, არამედ საერთაშორისო სოციალიზმი“.

1971 წელს, ამერიკის შეერთებულ შტატებში სტიპენდიის მოპოვების მიზნით ერთწლიანი მოგზაურობის შემდეგ, ჰიტჩენსმა მუშაობა გაზეთ „Times Higher Education Supplement“-ის სამეცნიერო კორესპონდენტად დაიწყო მუშაობა.[63] ჰიტჩენსი სამსახურიდან ექვს თვეში დაითხოვეს.[63] შემდგომ იგი ITV-ის პოლიტიკური სერიალის, „Weekend World“-ის, მკვლევარი გახდა.[64]

1973 წელს ჰიტჩენსმა მუშაობა დაიწყო ჟურნალ „New Statesman“-ის გამომცემლობაში, სადაც მისი კოლეგები იყვნენ მარტინ ემისი, რომელსაც წინათ ოქსფორდში შეხვდა, აგრეთვე ჯულიან ბარნსი და ჯეიმზ ფენტონი, რომლებთანაც ოქსფორდში სახლს იზიარებდა.[64] ემისმა იგი აღწერა, როგორც „სიმპათიური, მხიარული [და] მცირედით მემარცხენე“.[65] იმ დროისთვის დაიწყო პარასკევის საუზმეები, რომელთა დამსწრე საზოგადოებაში შედიოდნენ მწერლები: კლაივ ჯეიმზი, იენ მაკიუენი, კინგსლი ემისი, ტერენს კილმარტინი, რობერტ კონქვესტი, ალ ალვარეზი, პიტერ პორტერი, რასელ დეივისი და მარკ ბოქსერი. „New Statesman“-ში ჰიტჩენსმა კონფლიქტის ადგილებში (მაგალითად, ჩრდილოეთი ირლანდია, ლიბია და ერაყი) ომის კორესპონდენტად მუშაობისას მემარცხენეს რეპუტაცია შეიქმნა.[64]

1973 წლის ნოემბერში ჰიტჩენსმა საბერძნეთში ყოფნისას შავი პოლკოვნიკების კონსტიტუციური კრიზისი შესახებ რეპორტაჟი გააკეთა. ეს გახდა მისი პირველი წამყვანი სტატია „New Statesman“-ში.[51] 1977 წლის დეკემბერში ჰიტჩენსმა ინტერვიუ ჩამოართვა არგენტინელ დიქტატორს ხორხე რაფაელ ვიდელას, რასაც მან მოგვიანებით „შემაძრწუნებელი“ გამოცდილება უწოდა.[66] 1977 წელს New Statesman-ით გამოწვეული უკმაყოფილების გამო გადავიდა გაზეთ „Daily Express“-ში, სადაც საგარეო კორესპონდენტად დაიწყო მუშაობა. 1978 წელს New Statesman-ში დაბრუნდა, სადაც დამხმარე რედაქტორისა და საგარეო რედაქტორის პოზიციები დაიკავა.[64]

მწერლობა ამერიკაში (1981–2011)

რედაქტირება
 
ჰიტჩენსი 2005 წელს

1981 ჰიტჩენსი ამერიკის შეერთებულ შტატებში გაემგზავრა New Statesman-სა და The Nation-ის რედაქტორთა გაცვლითი პროგრამით.[67] The Nation-ში გაწევრიანების შემდეგ იგი წერდა ხმამაღალ კრიტიკას რონალდ რეიგანზე, ჯორჯ ჰ. უ. ბუშსა და აშშ-ის საგარეო პოლიტიკაზე სამხრეთ და ცენტრალურ ამერიკაში.[45][68][69][70][71][72]

1992 წელს ჰიტჩენსი გახდა „Vanity Fair“-ის დამხმარე რედაქტორი[73] და წელიწადში ათ სვეტს წერდა. 2002 წელს ერაყის ომის საკითხზე სხვა რედაქტორებთან შექმნილი უთანხმოების გამო The Nation დატოვა.[74]

არსებული ვარაუდით, ჰიტჩენსმა შთააგონა ტომ ვულფის პერსონაჟი პიტერ ფალოუ 1987 წლის რომანიდან „ამბიციების კოცონი“,[69] თუმცა სხვებს, მათ შორის, ჰიტჩენსს, სჯერათ, რომ შთაგონების წყარო იყო ბრიტანელ-ამერიკელი მწერალი და ჟურნალისტი ენტონი ჰედენ-გესტი.[75] 1987 წელს ჰიტჩენსის მამა გარდაიცვალა საყლაპავის კიბოსგან, იმავე დაავადებისგან, რომელმაც მოგვიანებით მისი სიცოცხლეც შეიწირა.[76] 2007 წლის აპრილში ჰიტჩენსი აშშ-ის მოქალაქე გახდა; მოგვიანებით ახსენა, რომ თავს ანგლო-ამერიკელად თვლიდა.[77]

2008 წლის სექტემბერში გახდა ჰუვერის ინსტიტუტის სამედიო თანამშრომელი.[78] ჟურნალ Slate-ში იგი ხშირად წერდა ახალი ამბებისა და პოლიტიკის სვეტში „საბრძოლო სიტყვები“.[79]

ჰიტჩენსმა თავისი ადრეული ჟურნალისტური კარიერის ნაწილი კვიპროსში კორესპონდენტოსობას დაუთმო.[80] იქ გაიცნო თავისი პირველი მეუღლე, ელენი მელეგრუ, კვიპროსელი ბერძენი, რომელთანაც ეყოლა ორი შვილი, ალექსანდრე და სოფია. ვაჟი, ალექსანდრე მელეგრუ-ჰიტჩენსი, რომელიც 1984 წელს დაიბადა, ლონდონში პოლიტიკურ მკვლევრად მუშაობდა. ჰიტჩენსმა განაგრძო ესეს სტილის კორესპონდენტული ნაშრომების წერა მრავალი ადგილმდებარეობიდან, რომელთა შორის იყო ჩადი, უგანდა[81] და სუდანის რეგიონი დარფური.[82] 1991 წელს მან მოიპოვა ლენანის ჯილდო ლიტერატურაში.[83]

1989 წელს ჰიტჩენსი ლოს-ანჯელესში შეხვდა კეროლ ბლუს, რომელთანაც იქორწინა 1991 წელს. ჰიტჩენსმა ამას ერთი ნახვით შეყვარება უწოდა.[84] 1991 წელს ჰიტჩენსმა და ბლუმ, რომლებიც პრეზიდენტ კლინტონს მკაცრად აკრიტიკებდნენ, რესპუბლიკურ პარტიას ბილ კლინტონის იმპიჩმენტთან დაკავშირებით აფიდევიტი გაუგზავნეს. მასში დაიფიცეს, რომ მათმა მაშინდელმა მეგობარმა, სიდნი ბლუმენთალმა, მონიკა ლევინსკის მოთვალთვალე უწოდა. ეს ბრალდება შეეწინააღმდეგა ბლუმენთალის მიერ სასამართლოში ფიცის ქვეშ მიცემულ ჩვენებას[85] და გამოიწვია ჰიტჩენსსა და ბლუმენთალს შორის საჯარო სფეროში აზრთა მტრულ მიმოცვლას. ბლუმენთალის „კლინტონის ომების“ გამოქვეყნების შემდეგ ჰიტჩენსმა დაწერა არაერთი სტატია, რომლებშიც ბლუმენთალს ფაქტების დამახინჯებაში დასდო ბრალი.[85][86] ამ შემთხვევამ დაასრულა მათი მეგობრობა და გამოიწვია პირადი კრიზისი ჰიტჩენსისთვის, რომელსაც მეგობრები აკრიტიკებდნენ, მათი აზრით, მის მიერ ჩადენილი ცინიკური და პოლიტიკურად უშედეგო ქმედებისთვის.[45]

ვიდრე ჰიტჩენსის პოლიტიკური შეხედულებები შეიცვლებოდა, ამერიკელი მწერალი და პოლემისტი გორ ვიდალი მას თავის „დოფინს“ ან „მემკვიდრეს“ უწოდებდა.[87][88] 2010 წელს ჰიტჩენსმა Vanity Fair-ში დაწერა სტატია სათაურით „Vidal Loco“, რომელშიც ვიდალს 11 სექტემბრის შეთქმულების თეორიების მიღების გამო შეუტია და უწოდა „გადარეული“ („crackpot“).[89][90] ჰიტჩენსის მემუარების „ჰიტჩ-22“ („Hitch-22“) უკანა ყდაზე, სადაც მოყვანილია საქები სიტყვები აღსანიშნავი პირებისაგან, ვიდალის მიერ ჰიტჩენსის, როგორც მისი მემკვიდრის, აღიარება წითლად არის გადაშლილი და მასზე მიწერილია „არა, კ.ჰ.“ („NO, C.H.“). ერაყის ომის ძლიერმა მხარდაჭერამ ჰიტჩენსს მკითხველთა რაოდენობა გაუზარდა და 2005 წლის სექტემბერში ჟურნალებმა Foreign Policy და Prospect იგი შეიყვანა „ტოპ 10 სახალხო ინტელექტუალის“ სიაში მეხუთე ადგილზე.[91] ონლაინ გამოკითხვებით გამოირჩა 100 ინტელექტუალი, თუმცა ჟურნალებმა აღნიშნეს, რომ ჰიტჩენსის (5), ნოამ ჩომსკისა (1) და აბდოლკარიმ სორუშის (15) რანჟირება ნაწილობრივ განაპირობა მათ შესაბამისი მხარდამჭერების მიერ მიცემული ხმის გასაჯაროებამ. ჰიტჩენსი მოგვიანებით თავის რანჟირებასა და სტატუსს რამდენიმე სტატიით გამოეხმაურა.[92][93]

ჰიტჩენსმა „The Nation“-ის მწერლის პოსტი 2001 წლის 11 სექტემბრის ტერორისტული აქტების შემდგომ დატოვა, რადგანაც, მისი აზრით, ჟურნალი მივიდა პოზიციამდე, რომ „ჯონ ეშკროფტი ოსამა ბინ ლადენზე დიდი საფრთხე იყო“.[94] 11 სექტემბრის თავდასხმებმა იგი „გამოაცოცხლა“, მისი ყურადღების ცენტრში მოაქცია „ბრძოლა ყველაფერს შორის, რაც უყვარდა და რაც სძულდა“ და გააძლიერა მისი მხარდაჭერა შეჭრითი საგარეო პოლიტიკის მიმართ, რომელიც უპირისპირდებოდა „ფაშიზმს ისლამური სახით“.[72] ერაყის ომის მხარდაჭერითი არაერთი სტატიის გამო ზოგმა ჰიტჩენსს ნეოკონსერვატორი შეარქვა, თუმცა იგი კატეგორიულად ამბობდა, რომ „არანაირი სახის კონსერვატორი“ არ იყო, ხოლო მისი მეგობარი იენ მაკიუენი მას ანტი-ტოტალიტარული მემარცხენეობის წარმომადგენლად ახასიათებდა.[95] ჰიტჩენსი თავის მემუარებში იხსენებს, რომ ბერნარ-ანრი ლევიმ მიიწვია „მისი ჟურნალის La Regle du Jeu პოლიტიკური გადახედვების შესახებ ესეს დასაწერად. ნაწილობრივ ირონიული სათაური შევურჩიე: 'შეუძლია ვინმეს ნეოკონსერვატორი იყოს?' ვიღაც მოთმენა დაკარგულმა ასლების რედაქტორმა ყდაზე იგი დაწერა, როგორც 'როგორ გავხდი ნეოკონსერვატორი.' ალბათ, ეს კარტეზიანული პრინციპის მაგალითი იყო, განსხვავებით ინგლისური ემპირიულის პრინციპისა: გადაწყდა, რომ უთუოდ მხოლოდ ის ვიყავი, რასაც აშკარად ვფიქრობდი.“ მართლაც, 2010 წლის BBC-ის ინტერვიუში ჰიტჩენსმა განაცხადა, რომ „კვლავ მარქსისტივით ფიქრობდა“ და თავს „მემარცხენედ“ მიიჩნევდა.[96]

2007 წელს ჰიტჩენსმა Vanity Fair-ში გამოაქვეყნა თავისი ერთ-ერთი ყველაზე სადავო სტატია სახელწოდებით „რატომ არ არიან ქალები სასაცილო“. ემპირიული მტკიცებულის გარეშე იმსჯელა, რომ ქალები იუმორის გამოყენებისთვის ნაკლები საზოგადოებრივი წნეხის ქვეშ იყვნენ და „ქალები, რომლებიც ამას აკეთებდნენ, კაცების წესებით თამაშობდნენ“.[97] მომდევნო წლის განმავლობაში Vanity Fair-მა გამოაქვეყნა არაერთი მიღებული წერილი, რომლებშიც სტატიის ტონი და შინაარსი იყო გაკრიტიკებული. ასევე გამოქვეყნდა ალესანდრა სტენლის მიერ დაწერილი საპასუხო უკუმტკიცება.[98] დამატებითი კრიტიკის ფონზე ჰიტჩენსმა თავისი პოზიცია გაიმეორა ვიდეოსა და წერილობით პასუხში.[99][100]

2007 წელს ჰიტჩენსის ნაშრომმა Vanity Fair-სთვის მოიპოვა საერთაშორისო ჟურნალის პრემია კატეგორიაში „სვეტები და კომენტარი“.[101] 2008 წელს იმავე კატეგორიაში იგი იყო ფინალისტი ჟურნალ Slate-ში დაწერილი არაერთი სვეტისთვის, თუმცა გამარჯვება როლინგ სტოუნის ჟურნალისტმა მატ ტაიბიმ მოიპოვა.[102] ჰიტჩ-22 მოხვდა 2010 წლის წიგნის კრიტიკოსთა წრის ეროვნული პრემიის კანდიდატთა სიაში, როგორც ბიოგრაფია. 2011 წელს ჰიტჩენსმა მოიპოვა ეროვნული ჟურნალის პრემია კიბოზე დაწერილი სვეტებისთვის.[103][104] იგი ასევე იყო ამერიკის სეკულარული კოალიციის მრჩეველთა საბჭოს წევრი და კოალიციას ამერიკულ ცხოვრებაში ათეიზმის მიღებისა და ნორმალიზების საკითხში რჩევებს აძლევდა.[105] 2011 წლის დეკემბერში, ჰიტჩენსის გარდაცვალებამდე, ასტეროიდს 57901 Hitchens სახელი მის პატივსაცემად შეარქვეს.[106]

ლიტერატურული მიმოხილვები

რედაქტირება

ჰიტჩენსი The Atlantic-სთვის თვეში ერთხელ ესეს წერდა[107] და დროგამოშვებით სხვა ლიტერატურულ ჟურნალებზეც მუშაობდა. მისი ერთ-ერთი წიგნი, „არაღიარებული კანონმდებლობა: მწერლები სახალხო სფეროში“ („Unacknowledged Legislation: Writers in the Public Sphere“), შეიცავს ყოველ ამ ნამუშევარს. წიგნში „რატომ არის ორუელი მნიშვნელოვანი“ („Why Orwell Matters“) იგი ორუელის მიერ თანამედროვე კრიტიკოსთა წინააღმდეგ დაწერილ ნამუშევრებს იცავს და დღევანდელობისთვის აქტუალურად და მისი დროისთვის პროგრესულს მიიჩნევს. 2008 წლის წიგნში „კრისტოფერ ჰიტჩენსი და მისი კრიტიკოსები: ტერორი, ერაყი და მემარცხენეობა“ („Christopher Hitchens and His Critics: Terror, Iraq, and the Left“) მოცემულია მრავალი ლიტერატურული კრიტიკა ისეთი მწერლების ესეებისა და წიგნებისა, როგორებიც არიან დევიდ ჰოროვიცი და ედუარდ სეიდი.

Book TV-ზე პროგრამისთვის In Depth ჩატარებულ სამსაათიან ინტერვიუში მან დაასახელა მწერლები, რომლებმაც მის მსოფლმხედველობაზე დიდი გავლენა იქონიეს. მათ შორის იყვნენ ოლდოს ჰაქსლი, ჯორჯ ორუელი, ივლინ ვო, კინგზლი ემისი, პელამ გრენვილ ვუდჰაუსი და კონორ კრუზ ო'ბრაიენი.[108][109][110] როცა ჰკითხეს, თუ რა განსხვავება იყო ავტობიოგრაფიასა და მემუარებს შორის, ჰიტჩენსმა უპასუხა: „შეხედე, ყველას აქვს წიგნი საკუთარ თავში ... რომელიც, ვფიქრობ, სწორედ ის ადგილია, სადაც იგი, უმეტეს შემთხვევაში, უნდა დარჩეს“.[111]

პროფესორობა

რედაქტირება

ჰიტჩენსი იყო მიწვეული პროფესორი შემდეგ სასწავლებლებში:

ურთიერთობა ძმასთან

რედაქტირება

კრისტოფერის ძმა არის ჟურნალისტი და მწერალი პიტერ ჰიტჩენსი, რომელიც მასზე ორი წლით უმცროსია. კრისტოფერმა 2005 წელს თქვა, რომ მათ შორის უმთავრესი განსხვავება ღმერთის მიმართ რწმენაა.[115] პიტერს კრისტოფერმა გააცნო საერთაშორისო სოციალისტები (თანამედროვე სოციალისტურ მუშათა პარტიის წინამორბედები), რის შემდეგაც პიტერი მათი წევრი 1968-1975 წლებში (17 წლის ასაკიდან) იყო.[116]

ძმები ერთმანეთს დაუპირისპირდნენ 2001 წელს, როცა პიტერმა The Spectator-ში დაწერილ სტატიაში კრისტოფერი სტალინისტად დახატა.[115][117] პიტერის მესამე შვილის დაბადების შემდეგ ძმები შერიგდნენ.[118] პიტერის მიმოხილვამ კრისტოფერის წიგნზე „ღმერთი არ არის დიადი“ („God Is Not Great“) გამოიწვია ძმებს შორის საჯარო დავა, თუმცა ამან მათ ურთიერთობაზე გავლენა არ იქონია.[119]

2007 წელს ძმებმა მონაწილეობა მიიღეს BBC TV-ის პროგრამაში „შეკითხვის დრო“, სადაც განიხილეს არაერთი საკითხი.[120] 2008 წელს აშშ-ში მათ გამართეს დებატი 2003 წელს ერაყში შეჭრასა და ღმერთის არსებობაზე.[121] 2010 წელს პიუს ფორუმზე ძმებმა იდავეს ცივილიზაციაში ღმერთის ბუნებაზე.[122] ნიუ-იორკში კრისტოფერის ხსოვნისათვის გამართულ მემორიალურ სერვისზე პიტერმა წაიკითხა ფილიპელთა მიმართ ეპისტოლე,[123] რომელიც თავად კრისტოფერმა თავიანთი მამის დაკრძალვისას წაიკითხა.[საჭიროა წყაროს მითითება]

პოლიტიკური შეხედულებები

რედაქტირება
ჩემი საკუთარი აზრი ჩემთვის საკმარისია და ვიღებ უფლებას, იგი იყოს დაცული ნებისმიერი კონსენსუსისგან, ნებისმიერი უმრავლესობისგან, ყველგან, ნებისმიერ ადგილას, ნებისმიერ დროს. და ყოველ ადამიანს, ვინც ამას არ ეთანხმება, შეუძლია აირჩიოს ნომერი, რიგში ჩადგეს და საჯდომზე მაკოცოს.
— კრისტოფერ ჰიტჩენსი[124]

2009 წელს ჰიტჩენსი Forbes-ის ჟურნალმა შეიყვანა სიაში „25 ყველაზე გავლენიანი ლიბერალი აშშ-ის მედიაში“.[125] სტატიაში აგრეთვე აღინიშნა, რომ მას, „სავარაუდოდ, საკუთარი თავის ამ სიაში პოვნა გააოგნებდა“, ვინაიდან ეს ჰიტჩენსის თვითგამოცხადებულ რადიკალიზმს უბრალო ლიბერალიზმამდე ამცირებდა. ჰიტჩენსის პოლიტიკური პერსპექტივები ასევე გამოვლინდა მის ფართო დიაპაზონის მქონე მწერლობაში, რომლებიც შეიცავს მრავალ დიალოგს.[126] ჰიტჩენსმა აინ რენდის ობიექტივიზმთან მიმართებაში თქვა: „ყოველთვის უჩვეულოდ და, რაღაც გაგებით, გულისამაჩუყებლადაც მიმაჩნდა, რომ აშშ-ში არსებობს მოძრაობა, რომელიც მიიჩნევს, რომ ამერიკელები საკმარისად ეგოისტები ჯერაც არ არიან.“[127]

ჰიტჩენსი უარყოფდა ებრაული სამშობლოს ცნებას[128] და საკუთარ თქვა „მე ვარ ანტისიონისტი. მე ებრაული წარმოშობის იმ ადამიანთაგანი ვარ, რომლებსაც სჯერათ, რომ სიონიზმი მაშინაც იქნებოდა შეცდომა, პალესტინელები რომ არ არსებობდნენ.“[129]

ჰიტჩენსმა, რომელიც საკუთარ თავს უკვე საკმაო ხანი სოციალისტად და მარქსისტად აღწერდა, დაიწყო პოლიტიკური მემარცხენეობისგან გამიჯვნა ეშმაკეული აიების პოლემიკის მიმართ დასავლური მემარცხენეობის მიერ გამოვლენილი, როგორც თავად უწოდებდა, „ნელთბილი რეაქციის“ შემდეგ,[საჭიროა წყაროს მითითება] რასაც დაემატა, მისი თვალსაზრისით, მემარცხენეების მიერ ბილ კლინტონის გამართლება და ომების საწინააღმდეგო მოძრაობის მიერ ბოსნია და ჰერცეგოვინაში NATO-ს ჩარევის დაგმობა 90-იან წლებში.[საჭიროა წყაროს მითითება] იგი მოგვიანებით გახდა ე.წ. „ლიბერალი ქორი“ და მხარს უჭერდა ომს ტერორიზმის წინააღმდეგ, თუმცა უშვებდა გამონაკლისებსაც, მაგალითად, წყლის წამებას სისასტიკედ მიიჩნევდა მას შემდეგ, რაც იგი თავისი ნებით გამოცადა.[130][131] 2006 წლის იანვარში ჰიტჩენსი შეუერთდა ოთხ პირსა და ოთხ ორგანიზაციას, მათ შორის ACLU-სა და გრინპისს, როგორც ერთ-ერთი მოსარჩელე სასამართლო საქმეში ACLU v. NSA, რომელიც უპირისპირდებოდა ბუშის NSA-ის ორდერის გარეშე დაზვერვას; სარჩელი შეიტანა ACLU-მ.[132][133]

ჰიტჩენსი სერბეთის პრეზიდენტის სლობოდან მილოშევიჩისა და 1990-იანი წლების სხვა სერბი პოლიტიკოსების ხმამაღალი კრიტიკოსი იყო. ბოსნიის გენოციდისა და ალბანელების ეთნიკური წმენდის გამო მან მილოშევიჩს „ფაშისტი“ და „ნაცისტი“ უწოდა და მის გარდაცვალებაზე პოზიტიური რეაქცია გამოხატა. ჰიტჩენსი სერბეთის მთავრობას ბრალს დებდა არაერთი ომის დანაშაულის ჩადენაში იუგოსლავიის ომების დროს. მან გაკიცხა ნოამ ჩომსკი და ედვარდ ს. ჰერმანი, რომლებმაც გააკრიტიკეს სერბეთში ნატოს ჩარევა. ჰიტჩენსმა ასევე გააკრიტიკა ხორვატიის პრეზიდენტი ფრანიო ტუჯმანი და ხორვატიის სახელმწიფოს პოლიტიკა, რომელსაც იგი „უსტაშების ფორმირების“ მიზეზად ხედავდა.[134][135][136]

ჰიტჩენსს აბორტზე კომპლექსური შეხედულებები ჰქონდა; უმეტეს შემთხვევაში, მას ეთიკურად ეწინააღმდეგებოდა და სწამდა, რომ ჩანასახს პიროვნულობის უფლება ჰქონდა, ხოლო აბორტის ლეგალურობაზე ბუნდოვანი და ცვლადი შეხედულებები გააჩნდა.[137] 1998 წელს ჟურნალ Crisis Magazine-ის ინტერვიუში მან დაწერა: „თქვენი მკითხველები, შესაძლოა, დაინტერესდნენ, რომ მარგარეტ ტეტჩერმა ხმა მისცა სიკვდილით დასჯის შენარჩუნებას, ჰომოსექსუალობისთვის დანაშაულებრივი სტატუსის შენარჩუნებას, განქორწინების გართულებასა და აბორტის დაკანონებას. ვხვდები, რომ მოგვიანებით მან უკანასკნელზე პოზიცია შეიცვალა. ხმა მე რომ მიმეცა, იგი სრულიად საპირისპირო სახისა იქნებოდა.“[34] ამისდა მიუხედავად, ჰიტჩენსი ხაზს უსვამდა, რომ ამ საკითხს თვითწოდებული აბორტის მოწინააღმდეგე პოლიტიკოსები ცინიკურად იყენებდნენ, და ეჭვქვეშ აყენებდა მათი აბორტის აკრძალვის სურვილის გულწრფელობას.[137]

ჟურნალ Crisis Magazine-ის 1998 წლის იმავე ინტერვიუში ჰიტჩენსმა განაცხადა:[34]

როგორც კი დაუშვებ, რომ საშვილოსნოს მკვიდრი თუნდაც პოტენციური სიცოცხლეა, ამით მკაფიოდ იჭრება ნებისმიერი მოხმობა ფრაზისა „ქალის არჩევანის უფლება“

და რომ:[34]

მირჩევნია, ვნახო რაიმე უფრო ვრცელი, უფრო შორსმჭვრეტი. ჩვენ გვჭირდება ახალი შეთანხმება საზოგადოებასა და ქალს შორის. ეს არის პროგრესული შეთანხმება, ვინაიდან იგი ორიენტირებულია მომავალ თაობაზე. იგი, უმეტეს შემთხვევაში, აბორტს შეზღუდავდა. ახლა ვიცი, რომ ქალთა უმეტესობას არ მოსწონს პირადი მდგომარეობის ვინმესთან გამართლება. „როგორ ბედავ და ამისთვის მიმეტებ?“, იტყვის ზოგიერთი.

მაგრამ ვწუხვარ, ქალბატონო, ეს მეტად მნიშვნელოვანი სოციალური საკითხია. ეს ყველას საქმეა.

ცნობების თანახმად, ჰიტჩენსი მხარს უჭერდა იარაღის შენახვა-ტარების უფლებასა[35][138] და ერთსქესიანთა ქორწინებას.[139][140]

ჰიტჩენსი მხარს უჭერდა ევროკავშირს. 1993 წელს ტელეარხ C-SPAN-ის ეთერში თქვა: „1992 წლისთვის უკვე არსებობს ევრო-პასპორტი, რომლითაც თავისუფლად იმგზავრებ წევრი ქვეყნების საზღვრებს შორის ... და მე ყოველთვის მომწონდა ევროპული ერთობის იდეა, ამიტომაც დავიცადე ევრო-პასპორტისთვის. ასე ვიმოგზაურებ, როგორც ევროპელი.“[141] თავისი ძმის, პიტერ ჰიტჩენსის, წიგნ „ბრიტანეთის გაუქმების“ გამოშვებისას კონვეის ადმინისტრაციულ შენობაში (ლონდონი) წარმოთქმულ სიტყვაში ჰიტჩენსმა დაგმო ე.წ. ევროსკეპტიკური მოძრაობა და მას „ფაშიზმის ბრიტანული ვერსია“ უწოდა. შემდეგ თქვა, რომ „სკეპტიციზმი ღირსების წოდებაა. ეს ადამიანები არ არიან სკეპტიკოსები. ისინი არიან ფანატიკოსები. ისინი არიან დოგმატურები.“[142]

კონკრეტულ პირთა კრიტიკული შეფასება

რედაქტირება

ჰიტჩენსმა დაწერა წიგნის ზომის ესეები ტომას ჯეფერსონზე („ტომას ჯეფერსონი: ამერიკის შემქმნელი“), ტომას პეინსა („ტომას პეინის „კაცის უფლებები“: ბიოგრაფია“) და ჯორჯ ორუელზე („რატომ არის ორუელი მნიშვნელოვანი“).

ჰიტჩენმა აგრეთვე სახელი გაითქვა მის დროში მოღვაწე ცნობილი პირების კრიტიკით. მათ შორის არიან დედა ტერეზა, ბილ კლინტონი და ჰენრი კისინჯერი, რომელთა შესახებაც დაწერა სამი წიგნი: „მისიონერის პოზიცია: დედა ტერეზა თეორიასა და პრაქტიკაში“, „მოსატყუებელი არავინ დარჩა: უილიამ ჯეფერსონ კლინტონის ტრიანგულაცია“ და „ჰენრი კისინჯერის სასამართლო“, შესაბამისად. 2007 წელს თავისი წიგნის „ღმერთი არ არის დიადი: როგორ წამლავს რელიგია ყველაფერს“ რეკლამირებისას, ჰიტჩენსმა ქრისტიან ევანგელისტ ბილი გრემს უწოდა „თვითგაცნობიერებული თაღლითი“ და „გულისამრევად ბოროტი კაცი“.[საჭიროა წყაროს მითითება] ჰიტჩენსის თქმით, გრემი, რომელიც იმ დროს კუჭ-ნაწლავის სისხლდენის გამო საავადმყოფოში იყო გადაყვანილი, ფულს აკეთებდა „ახალგაზრდა ადამიანების მოტყუებით. რა ამაზრზენი საქმიანობაა. რამდენადაც ვხვდები, იგი მალე დასრულდება. ამის გულწრფელი იმედი მაქვს.“[საჭიროა წყაროს მითითება]

ჰიტჩენსის სიტყვებს გამოეხმაურნენ მწერლები ნენსი გიბზი და მაიკლ დაფი „ტაიმში“ გამოქვეყნებული სტატიით, რომელშიც, სხვა საკითხების გარდა, უარყვეს ჰიტჩენსის მოსაზრება, რომ გრემი სამღვდელოებას ფულისთვის იყენებდა. მათი თქმით, გრემმა მისი კარიერის განმავლობაში „უარი თქვა ტელევიზიებისა და ჰოლივუდის მიერ შეთავაზებულ მილიონდოლარიან გარიგებებზე.“ მათ ასევე აღნიშნეს, რომ 1950 წელს გრემმა დააარსა ბილი გრემის ევანგელისტური ასოციაცია და იღებდა ჩვეულებრივ ხელფასს, რომელიც ოდენობით უფროსი მღვდლებისას შეედრებოდა, განურჩევლად წირვებისას შეგროვებული თანხისა.[143] მიუხედავად ამისა, 2018 წლისთვის, გარდაცვალებამდე ბილი გრემის ქონება შეადგენდა 25 მლნ აშშ დოლარს.[144]

1999 წელს ჰიტჩენსმა „Sunday Herald“-ისთვის დაწერა დონალდ ტრამპის პროფილი. ტრამპმა გამოთქვა 2000 წლის აშშ-ის საპრეზიდენტო არჩევნებში მონაწილეობის ინტერესი, როგორც რეფორმის პარტიის კანდიდატი. ჰიტჩენსმა ტრამპის შესახებ თქვა „რადგანაც კაცი, რომელიც ამდენ მეტსახელს ატარებს, და რადგანაც თავის ქვეყანას მრავალი გზით განასახიერებს, და რადგანაც არჩევნების ეს ციკლი ახლა ასეთი აბსურდულია და ხელმისაწვდომი ამდენი რამეა, არა ჭკვიანური საქციელი იქნება რამის გამორიცხვა ... საუკეთესო ვარაუდი უნდა იყოს, რომ არის კაცი, რომელსაც სძულს მარტოობა, რომელსაც სჭირდება მოწონება და გაძლიერება, რომელიც იმაზე კარგად საუბრობს, ვიდრე თამაშობს, რომელიც არის დაუმუშავებელი, ჰიპერაქტიური, ემოციური და ოპტიმისტი.“[145] ჰიტჩენსმა წინათ დაწერა, რომ ტრამპი ნათელი მაგალითია იმისა, რომ „არავინ არის იმაზე ხარბი და გაუმაძღარი, ვისაც ყველაზე ბევრი აქვს.“[146]

რელიგიის კრიტიკა

რედაქტირება
იხილეთ აგრეთვე: ღმერთი არ არის დიადი

ჰიტჩენსი იყო ანტითეისტი და თქვა, რომ ადამიანს „შეუძლია იყოს ათეისტი და თანაც ღმერთის არსებობაზე ოცნებობდეს“, მაგრამ „ანტითეისტი, როგორც ტერმინი, რომლის გავრცელებასაც ვცდილობ, არის ვიღაც, ვისთვისაც შვებაა, რომ მისი არსებობის მტკიცებულება არ არსებობს.“[147] იგი ხშირად აკრიტიკებდა აბრაამისეულ რელიგიებს. როცა The Independent-ის (ლონდონი) მკითხველებმა ჰკითხეს, თუ რას მიიჩნევდა „ბოროტების ღერძად“, ჰიტჩენსმა უპასუხა „ქრისტიანობა, იუდაიზმი და ისლამი – სამი წამყვანი მონოთეიზმი.“[148] დებატებისას ჰიტჩენსი ხშირად იხმობდა, როგორც ამას შემდეგ ეწოდა, „ჰიტჩენსის გამოწვევას“: დაასახელო თუნდაც ერთი მორალური ქმედება, რომელსაც ურწმუნო ადამიანი (მაგ. ათეისტი ან ანტითეისი) ვერასდროს გააკეთებდა, და პირიქით, ერთი ამორალური ქმედება, რომელსაც მხოლოდ მორწმუნე ადამიანი გააკეთებდა ან წარსულში გაუკეთებია.[149][150]

ბესტსელერში „ღმერთი არ არის დიადი“ ჰიტჩენსმა კრიტიკა განავრცო და მოიცვა ყველა რელიგია, მათ შორის ისეთებიც, რომელთაც დასავლელი სეკულარისტები იშვიათად აკრიტიკებდნენ, მაგალითად, ინდუიზმი, ბუდიზმი და ახალი წარმართობა. მისი თქმით, ორგანიზებული რელიგია „მსოფლიოში სიძულვილის მთავარი წყაროა“, მას უწოდა „ძალადობრივი, ირაციონალური, შეუწყნარებელი; რასიზმთან, ტრაიბალიზმთან, ფანატიზმთან შეკავშირებული; უგუნურებისადმი მიძღვნილი და თავისუფალი შემეცნებისადმი მტრული, ქალების მოძულე და ბავშვებზე დაძალებული: [მისი] სინდისი მეტად მძიმეა“. [151] ამავე ნაშრომში ჰიტჩენსი ამბობს, რომ კაცობრიობას, შესაბამისად, ესაჭიროება განახლებული განმანათლებლობა.[152] წიგნმა არაერთგვაროვანი შეფასებები მიიღო, დაწყებული ნიუ-იორკ ტაიმზის შექებით „ლოგიკური ნაწერებისა და თავსატეხებისთვის“,[153] დასრულებული Financial Times-ის „ინტელექტუალური და მორალური სიმწირის“ ბრალდებებით.[154] „ღმერთი არ არის დიადი“ წიგნის ეროვნული პრემიის ნომინაციაზე 2007 წლის 10 ოქტომბერს წარდგა.[155]

წიგნმა „ღმერთი არ არის დიადი“ დაადასტურა ჰიტჩენსის დადებითი პოზიცია „ახალი ათეიზმის“ მოძრაობის მიმართ. წიგნის გამოსვლიდან მალევე ჰიტჩენსი აირჩიეს საერთაშორისო რაციონალისტისა და ეროვნული სეკულარული საზოგადოების საპატიო წევრად და დაასახელეს რელიგიური თავისუფლების ფონდის საპატიო საბჭოს წევრად.[156][157] იგი ასევე შეუერთდა ათეისტთა და ჰუმანისტთა ჯგუფის, ამერიკის სეკულარული კოალიციის, მრჩეველთა საბჭოს.[105] ჰიტჩენსმა განაცხადა, რომ დებატების გამართვაზე ნებისმიერ რელიგიურ ლიდერს დათანხმდებოდა. 2007 წლის 30 სექტემბერს რიჩარდ დოკინზი, ჰიტჩენსი, სემ ჰარისი და დენიელ დენეტი ჰიტჩენსის რეზიდენციაში შეიკრიბნენ და ორსაათანი დისკუსია გამართეს მოდერაციის გარეშე. საუბრის ვიდეოჩანაწერს ეწოდა „ოთხი მხედარი“.[158] ამ დისკუსიაში ჰიტჩენსმა განაცხადა, რომ მაკაბელთა აჯანყებას კაცობრიობის ისტორიაში ყველაზე სავალალო მოვლენად მიიჩნევდა, რადგანაც ელინისტური აზროვნებისა და ფილოსოფიის მესიანიზმითა და ფუნდამენტალიზმით ჩანაცვლება სწორედ ამ აჯანყების წარმატებამ განაპირობა.[159][160]

ამავე წელს ჰიტჩენსმა დაიწყო წერილობითი დებატების სერია კითხვაზე „არის თუ არა ქრისტიანობა კარგი მსოფლიოსთვის?“ ქრისტიან თეოლოგთან და პასტორთან, დაგლას უილსონთან ერთად, რომელიც გამოქვეყნდა ჟურნალში „Christianity Today“.[161] ეს მიმოცვლა 2008 წელს გამოიცა ამავე სახელწოდების წიგნად. წიგნის სარეკლამო მოგზაურობისას ჰიტჩენსსა და უილსონს თან ახლდათ პროდიუსერ დარენ დოენის გადამღები ჯგუფი. შედეგად დოენმა შეიმუშავა ფილმი „შეტაკება: არის თუ არა ქრისტიანობა კარგი მსოფლიოსთვის?“, რომელიც გამოვიდა 2009 წლის 27 ოქტომბერს.[162][163] 2009 წლის 4 აპრილს ბიოლას უნივერსიტეტში ჰიტჩენსსა და უილიამ ლეინ კრეგს შორის გაიმართა დებატი ღმერთის არსებობაზე.[164] 2009 წლის 19 ოქტომბერს მედია-კომპანიაში „Intelligence Squared“ დაისვა შეკითხვა „არის თუ არა კათოლიკური ეკლესია სამყაროსთვის კარგის მომტანი ძალა?“.[165] ჯონ ონაიიეკანისა და ენ უიდკომბას აზრით, იგი დადებითი ძალა იყო, ხოლო სტივენ ფრაისა და ჰიტჩენსისთვის — არა. აუდიტორიის გამოკითხვის მიხედვით, დებატებში ფრაიმ და ჰიტჩენსმა გაიმარჯვეს.[166] 2010 წლის 5 ოქტომბერს ჰიტჩენსმა და ტარიქ რამადანმა იდავეს, არის თუ არა ისლამი მშვიდობის რელიგია.[167] 2010 წლის 26 ნოემბერს ჰიტჩენსმა მონაწილეობა მიიღო მუნკის დებატებში ტორონტოში (კანადა), სადაც რომაულ კათოლიციზმზე მოქცეულ ბრიტანეთის ყოფილ პრემიერ-მინისტრს, ტონი ბლერს, რელიგიაზე ეკამათა. ბლერის მოსაზრებით, რელიგია სიკეთის ძალა იყო, ხოლო ჰიტჩენსმა საპირისპირო შეხედულება გამოხატა.[168]

ჰიტჩენსმა სახელი გაითქვა ამ დებატებში გამოვლენილი დამარწმუნებელი და აღმაფრთოვანებელი რიტორიკით. „გონებამახვილობა და მჭევრმეტყველება“, „ვერბალური სიბასრე და ლინგვისტური სიმდიდრე“, „თვითრეფერენცია, ლიტერატურული ჩახედულება და ჰიპერბოლა“ მისი რიტორიკის ელემენტებია.[169][170][171] ჰიტჩენსის მიერ მისი ოპონენტების დასამცირებლად ნათქვამი ყურადღებიანი და ჭკვიანური შენიშვნების აღსაწერად შეიქმნა არაფორმალური ტერმინი „hitch-slap“ (ქართ. „ჰიტჩის წამორტყმა“).[171][172] აბუ-გრეიბის წამებისა და პატიმრებზე ძალადობის ფაქტის შესახებ ჰიტჩენსის მიერ ნათქვამი სიტყვები „ვიღაც დამწუხრებული იკითხავს, არსებობს თუ არა ისეთი სამხედრო სამართლებრივი რეაგირება, რომლითაც მათ გამოიყვანენ და იარაღით ესვრიან“ ჟურნალში „The Humanist“ მაგალითად მოიყვანეს.[173] გაზეთ „Politico-ში“ გაკეთებულ განცხადებაში აღინიშნა, რომ ჰიტჩენსსა და მის თანამოძმე ინტელექტუალ გორ ვიდალს საერთო ეს თვისება ჰქონდათ.[174]

პირადი ცხოვრება

რედაქტირება
 
ჰიტჩენსი ნიუ-ჯერსის კოლეჯში გასაუბრების შემდეგ, 2009 წლის მარტი

ჰიტჩენსი ქრისტიანად აღიზარდა და სწავლობდა ქრისტიანულ სკოლა-პანსიონატებში, თუმცა ლოცვებში მონაწილეობის მიღებაზე უარს ადრეული ასაკიდანვე აცხადებდა. ცხოვრების გვიან ეტაპზე ჰიტჩენსმა აღმოაჩინა, რომ დედის მხრიდან ებრაული წარმომავლობა ჰქონდა და მისი ებრაელი წინაპრები ჩრდილოეთ ევროპელი (მათ შორის პოლონელი) იმიგრანტები იყვნენ.[51][175] ჰიტჩენსმა ორჯერ იქორწინა, პირველად 1981 წელს ელენი მელეგრუსთან, კვიპროსელ ბერძენთან; მათ შეეძინათ ვაჟი, ალექსანდრე, და ქალიშვილი, სოფია.[176] წყვილი განქორწინდა 1989 წელს.

1991 წელს ჰიტჩენსმა ცოლად შეირთო კეროლ ბლუ, ამერიკელი სცენარისტი.[45] მათი ქორწინების ცერემონია გაიმართა ვიქტორ ნავასკის, „The Nation“-ის რედაქტორის, ბინაში. წყვილს შეეძინა ქალიშვილი, ანტონია.[45]

ჰიტჩენსი კითხვას, მწერლობასა და ორატორობას არ მიიჩნევდა თავის სამსახურად ან კარიერად, მისთვის ეს იყო „რაც ვარ, ვინც ვარ, [და] რაც მიყვარს.“[177]

1973 წლის ნოემბერში ჰიტჩენსის დედამ თავის საყვარელთან, წოდება ჩამორთმეულ მღვდელთან სახელად ტიმოთი ბრაიანთან, ერთად ათენში თავი მოიკლა.[44] წყვილმა სასტუმროს მეზობელ ოთახებში დამაძინებელი აბების ჭარბი დოზა მიიღო, ამასთან ერთად, ბრაიანმა აბაზანაში ვენები გადაიჭრა. ჰიტჩენსის დედამისის ცხედრის გადმოსასვენებლად ათენში გაემგზავრა. იგი თავდაპირველად თვლიდა, რომ დედამისი მკვლელობის მსხვერპლი იყო.

აშშ-ში 25-წლიანი ცხოვრების შემდეგ, 2007 წელს, ჰიტჩენსი ამერიკის მოქალაქე გახდა (გაერთიანებული სამეფოს მოქალაქეობის შენარჩუნებით).[178]

დაავადება და გარდაცვალება

რედაქტირება
 
ჰიტჩენსი 2010 წლის ნოემბერში
  გარე ვიდეოფაილები
  ჰიტჩენსის ინტერვიუ საყლაპავის კიბოს დიაგნოზის მიღების შემდეგ, 2011 წლის 23 იანვარი, C-SPAN

2010 წლის 8 ივნისს, როცა ნიუ-იორკში თავისი მემუარების „ჰიტჩ-22“ რეკლამირებისთვის იმყოფებოდა, ჰიტჩენსს მწვავე პერიკარდიუმის ეფუზია მოუვიდა და საავადმყოფოში გადაიყვანეს. მალევე მან განაცხადა, რომ სარეკლამო მოგზაურობების გადავადება უწევდა, რადგანაც საყლაპავის კიბოზე მკურნალობას იწყებდა.[179]

Vanity Fair-ში 2010 წელს გამოქვეყნებულ სტატიაში სახელწოდებით „კიბოს საკითხი“[76] აღნიშნა, რომ კიბოზე მკურნალობას უკვე გადიოდა. მისი თქმით, გაცნობიერებული ჰქონდა, რომ პროგნოზი პოზიტიური საერთოდ არ იყო და ძალიან გაუმართლებდა, მომდევნო ხუთ წელსაც თუ იცოცხლებდა.[180] ჰიტჩენსმა ხაზი გაუსვა, რომ დაავადება, სავარაუდოდ, ჯერ კიდევ თინეიჯერობის წლებიდან დაწყებულმა მოწევამ და დალევამ გამოიწვია.[42] ჰიტჩენსს მკურნალობდა ფრენსის კოლინზი და გადიოდა მის მიერ შემუშავებულ კიბოს მკურნალობის ახალ მეთოდს, რომელიც მოიცავდა ადამიანის გენომის სქემატურ აღრიცხვას და დაზიანებული დნმ-ის მიზანში ამოღებას.[181]

კრისტოფერ ბაკლის თქმით, გარდაცვალებამდე ჰიტჩენსს მისწერა გაუცხოებულმა მეგობარმა, სიდნი ბლუმენტალმა. ბეკლიმ თქვა, რომ წერილი შეიცავდა „ალერსიან და მანუგეშებელ სიტყვებსა და ნაგულისხმევ მიტევებას.“[182]

ჰიტჩენსი გარდაიცვალა პნევმონიისგან 2011 წლის 15 დეკემბერს მ. დ. ანდერსონის ონკოლოგიურ ცენტრში, ჰიუსტონში, 62 წლის ასაკში.[176]

ენდრიუ სულივანის თქმით, მისი ბოლო სიტყვები იყო „კაპიტალიზმი. დაცემა.“[183]

ჰიტჩენსის სურვილისამებრ, მისი სხეული გამოიყენეს სამედიცინო კვლევებისთვის.[184] 2012 წელს გამოიცა წიგნი „მოკვდაობა“, ჰიტჩენსის მიერ Vanity Fair-ში საკუთარი დაავადების შესახებ დაწერილი თერთმეტი ესეს კრებული.[185][186]

რეაქციები გარდაცვალებაზე

რედაქტირება
 
ბრიტანეთის ყოფილი პრემიერი ტონი ბლერი და ჰიტჩენსი მუნკის დებატებზე, ტორონტო, 2010 წლის ნოემბერი

ბრიტანეთის ყოფილმა პრემიერმა ტონი ბლერმა თქვა: „კრისტოფერ ჰიტჩენსი იყო სავსებით განუმეორებელი, მწერლის, ჟურნალისტის, პოლემიკოსისა და უნიკალური პიროვნების ნაზავი. იგი უშიშრად ეძებდა სიმართლეს და ჩადიოდა კარგ საქმეებს, რისიც სწამდა. და არ გააჩნდა ისეთი რწმენა, რომელსაც ვნებით, თავდადებითა და ბრწყინვალებით არ დაიცავდა. იგი იყო არაჩვეულებრივი, მტკიცე და ფერადი ადამიანი, რომლის გაცნობაც პრივილეგია იყო.“[187][188]

რიჩარდ დოკინზმა ჰიტჩენსის შესახებ თქვა: „ის იყო პოლიმათი, მახვილგონიერი, უაღრესად განათლებული, და გულითადი მებრძოლი ყველანაირი ტირანიის წინააღმდეგ, მათ შორის, გამოგონილისა და ზებუნებრივის.“[188] დოკინზმა ჰიტჩენსი მოგვიანებით აღწერა, როგორც „ალბათ, უდიდესი ორატორი, ვისთვისაც ოდესმე მომისმენია“, და მის გარდაცვალებას უწოდა „უზარმაზარი დანაკარგი“.[189]

  გარე ვიდეოფაილები
  „A Tribute to Christopher Hitchens“, ჟურნალი Vanity Fair, 20 აპრილი, 2012, C-SPAN

ამერიკელმა თეორიულმა ფიზიკოსმა და კოსმოლოგმა ლორენს კრაუსმა თქვა: „კრისტოფერი ცოდნის შუქურა და სინათლე იყო სამყაროში, რომელიც გამუდმებით ორივეს ჩაქრობის მუქარაშია. მას ჰქონდა გამბედაობა, სამყარო ისეთი მიეღო, როგორიც არის და არა ისეთი, როგორიც მას უნდოდა, რომ ყოფილიყო. მჯერა, ეს უდიდესი ქებაა, რომელიც ნებისმიერ ინტელექტუალს შეიძლება მიეძღვნას. მას ესმოდა, რომ სამყაროს ჩვენი არსებობა ან კეთილდღეობა არ ადარდებს, და მწერლობაში გამოხადა ნააზრევი, რომ ჩვენს ცხოვრებას ისეთი მნიშვნელობა აქვს, როგორსაც თავად ვაძლევთ.“[190][191] ბილ მარმა ჰიტჩენსს პატივი მიაგო თავის გადაცემაში „Real Time with Bill Maher“ და აღნიშნა, რომ „დავკარგეთ ჩემი გმირი, მეგობარი, და ყველა დროის ერთ-ერთი საუკეთესო სტუმარი ამ გადაცემაში.“[192] სალმან რუშდიმ და ინგლისელმა კომიკოსმა სტივენ ფრაიმ ჰიტჩენსს პატივი Vanity Fair-ის მემორიალზე 2012 წელს მიაგეს.[193][194][195][196]

ბრიტანელმა კონსერვატორმა და ჰიტჩენსის მეგობარმა, დაგლას მიურეიმ ჰიტჩენსს პატივი The Spectator-ის სტატიაში მიაგო, სადაც გაიხსენა წარსულის მოგონებები.[197]

ჰიტჩენსის გარდაცვალებამდე სამი კვირით ადრე New Statesman-ის ჟურნალისტმა ჯორჯ იტონმა დაწერა: „მისი მიზანია, არ დაიმახსოვრონ, როგორც უბრალოდ 'მემარჯვენედ გადაქცეული მემარცხენე' ან მოწინააღმდეგე და პროვოკატორი. თავისი კარიერის განმავლობაში შეინარჩუნა ერთგულება განმანათლებლური ღირებულებებისადმი, როგორიცაა საღი აზრი, სეკულარიზმი და პლურალიზმი. მისი სამიზნეები — დედა ტერეზა, ბილ კლინტონი, ჰენრი კისინჯერი, ღმერთი — შემთხვევით არ ამორჩეულან, არამედ იმის გამო, რომ მათ შებღალეს ამ ღირებულებათაგან ერთი ან რამდენიმე. ჰიტჩენსის დაავადების ტრაგედია ისაა, რომ დაავადება მას სწორედ მაშინ დაადგა თავს, როცა ყველაზე დიდი აუდოტორია ჰყავდა. დიდი პოლემიკოსი აუცილებლად დაგვამახსოვრდება, მაგრამ, როგორც თავად ხვდება, შესაძლოა, არა ისე, როგორც თავად სურდა.“[198] გაზეთმა The Chronicle of Higher Education დასვა შეკითხვა, იყო თუ არა ჰიტჩენსი უკანასკნელი სახალხო ინტელექტუალი.[199]

2015 წელს ფონდმა „Dennis and Victoria Ross“ დააწესა ყოველწლიური პრემია 50,000 აშშ დოლარის ოდენობით „ავტორის ან ჟურნალისტისთვის, ვის ნაშრომშიც აირეკლება თავისუფალი გამოხატვისა და კვლევა-ძიებისადმი თავდადება, ინტელექტის დიაპაზონი და სიღრმე, და სიმართლის ძიების სურვილი პირადი ან პროფესიული შედეგების გაუთვალისწინებლად.“.[200]

კინო და ტელევიზია

რედაქტირება
წელი ფილმი, DVD, ან ტელე-ეპიზოდი
1984 Opinions: „Greece to their Rome“
Firing Line: „Is There a Liberal Crack-Up?“
1989 Frontiers: “Cyprus: Stranded in Time“
1993 Everything You Need to Know
The Opinions Debate[201]
1994 Tracking Down Maggie: The Unofficial Biography of Margaret Thatcher
Hell's Angel (დოკუმენტური ფილმი)
1996 Where's Elvis This Week?
1996–2010 Charlie Rose (13 ეპიზოდი)
1998 Real Stories: Diana: The Mourning After[202]
Uncommon Knowledge: "The Sixties"
1999–2001 Politically Incorrect with Bill Maher
1999–2002 Dennis Miller Live (TV show; 4 ეპიზოდი)
2000 The Other Side: Hitch Hike
2002 The Trials of Henry Kissinger
2003 Hidden in Plain Sight
2003–09 Real Time with Bill Maher (სატელევიზიო შოუ; 6 ეპიზოდი)
2004 Mel Gibson: God's Lethal Weapon
Texas: America Supersized[203]
2004–06 Newsnight (სატელევიზიო შოუ; 3 ეპიზოდი)
2004–10 The Daily Show (სატელევიზიო შოუ; 4 ეპიზოდი)
2005 Penn & Teller: Bullshit! (სატელევიზიო შოუ; 1 ეპიზოდი, სეზონი 03 ეპიზოდი 05)
The Al Franken Show (რადიო შოუ; 1 ეპიზოდი)
Confronting Iraq: Conflict and Hope
Heaven on Earth: The Rise and Fall of Socialism
2005–08 Hardball with Chris Matthews (სატელევიზიო შოუ; 3 ეპიზოდი)
2006 American Zeitgeist
Blog Wars
2007 Manufacturing Dissent
Question Time (1 ეპიზოდი)
Your Mommy Kills Animals
Personal Che
Heckler
In Pot We Trust
Hannity's America
In Depth (C-Span2 Book TV)
2008 Can Atheism Save Europe? (DVD; 9 აგვისტო, 2008, დებატი ჯონ ლენოქსთან ედინბურგის საერთაშორისო ფესტივალზე)
Discussions with Richard Dawkins: ეპიზოდი 1: „The Four Horsemen“ (DVD; 30 სექტემბერი, 2007)
Expelled: No Intelligence Allowed
2009 Holy Hell (მეხუთე ნაწილი 6-ნაწილიან ვებ-ფილმში iTunes-ზე)[204]
God on Trial (DVD; 2008 წლის სექტემბრის დებატი დინეშ დე სუზასთან)
President: A Political Road Trip
Collision: „Is Christianity GOOD for the World?“ (DVD; 2008 წლის შემოდგომის დებატები დაგლას უილსონთან)
Does God Exist? (DVD; 4 აპრილი, 2009, დებატი უილიამ ლეინ კრეგთან)
Fighting Words[205] (ტელეფილმი; 2009)
2010 Phil Ochs: There But For Fortune
The God Debates, Part I: A Spirited Discussion (DVD; დებატი შმულეი ბოტაქთან; წამყვანი: მარკ დერი; კომენტატორი: მაილზ რედფილდი)
2011 Is God Great? (DVD; 3 მარტი, 2009, დებატი ჯონ ლენოქსთან სემფორდის უნივერსიტეტში)
92Y: Christopher Hitchens (DVD; 8 ივნისი, 2010, დიალოგი სალმან რუშდისთან 92nd Street Y-ზე)
ABC Lateline[206] (TV show, 2 episodes)
Texas Freethought Convention (DVD; 8 ოქტომბერი, 2011, რიჩარდ დოკინზის პრემიის მიმღები, უკანასკნელი საჯარო გამოჩენა)
2013 Gore Vidal: The United States of Amnesia[207] (დოკუმენტური DVD)
2015 Best of Enemies (გარდაცვალების შემდგომი გამოშვება)

წიგნები

რედაქტირება
 
კრისტოფერ ჰიტჩენსი კითხულობს თავის მემუარებს „ჰიტჩ-22“ (2010)

რესურსები ინტერნეტში

რედაქტირება
 
 

სქოლიო

რედაქტირება
  1. ↑ Taylor, James E. „The New Atheists“. ფილოსოფიის ინტერნეტ ენციკლოპედია.: "In spite of their different approaches and occupations (only Dennett is a professional philosopher), the New Atheists tend to share a general set of assumptions and viewpoints. These positions constitute the background theoretical framework that is known as the New Atheism. The framework has a metaphysical component, an epistemological component, and an ethical component. ... Hitchens includes chapters entitled "The Metaphysical Claims of Religion are False" and "Arguments from Design," but his more journalistic treatment of the cases for and against God's existence amounts primarily to the claim that the God hypothesis is unnecessary since science can now explain what theism was formerly thought to be required to explain, including phenomena such as the appearance of design in the universe."
  2. ↑ Hitchens, Christopher (2008) Thomas Paine's Rights of Man: A Biography. Grove Press. ISBN 978-0802143839. 
  3. ↑ Hitchens, Christopher (13 October 2009) Thomas Jefferson: Author of America. HarperCollins. ISBN 978-0061753978. 
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 Hitchens, Christopher (2007) The Portable Atheist: Essential Readings for the Nonbeliever. Hachette Books. ISBN 978-0306816086. 
  5. ↑ 5.0 5.1 5.2 Hitchens, Christopher (2007) God Is Not Great: How Religion Poisons Everything. ISBN 978-0446195348. 
  6. ↑ Marr, Andrew. (24 June 2002) Christopher Hitchens on George Orwell. BBC. NetCharles.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 17 დეკემბერი 2003. ციტირების თარიღი: 17 December 2011
  7. ↑ Hitchens, Christopher (2008). Christopher Hitchens and his Critics. New York University Press, გვ. 264. ISBN 978-0814716878. 
  8. ↑ 8.0 8.1 Hitchens, Christopher. The Revenge of Karl Marx (April 2009). ციტირების თარიღი: 19 March 2021
  9. ↑ Hitchens, Christopher. Lenin's Moscow. International Socialism. ციტირების თარიღი: 19 March 2021
  10. ↑ 10.0 10.1 Great Lives, Series 10, Leon Trotsky. BBC. ციტირების თარიღი: 19 March 2021
  11. ↑ Christopher Hitchens: 6 influential books. ციტირების თარიღი: 19 March 2021
  12. ↑ Huxley, Aldous (2005) Brave New World and Brave New World Revisited. HarperCollins, გვ. vii. ISBN 978-0060776091. 
  13. ↑ Buckley, Christopher (15 December 2011). „Postscript: Christopher Hitchens, 1949–2011“. The New Yorker. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 26 January 2021. ციტირების თარიღი: 19 March 2021.
  14. ↑ Hitchens, Christopher. The Permanent Adolescent (May 2003). ციტირების თარიღი: 19 March 2021
  15. ↑ Hitchens, Christopher (2015) And Yet...: Essays. Simon & Schuster. ISBN 978-1476772080. 
  16. ↑ Hitchens, Christopher (April 2011). „Joyce in Bloom“. Vanity Fair. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 16 June 2021. ციტირების თარიღი: 19 March 2021.
  17. ↑ Hitchens, Christopher (2010) Hitch 22: A Memoir. Grand Central. ISBN 978-0446568968. 
  18. ↑ Hitchens, Christopher. „The Wilde Side“. Vanity Fair. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 10 June 2021. ციტირების თარიღი: 19 March 2021.
  19. ↑ Hitchens, Christopher (22 February 1996). „The Cruiser“. London Review of Books. 18 (4). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2 March 2021. ციტირების თარიღი: 19 March 2021.
  20. ↑ Hitchens, Christopher (12 July 2001). „Israel Shahak, 1933–2001“. The Nation. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 25 February 2021. ციტირების თარიღი: 19 March 2021.
  21. ↑ Hitchens, Christopher (2011). Hitch-22: A Memoir. Twelve, გვ. 198. ISBN 978-0446540346. 
  22. ↑ Hitchens, Christopher. A Man of Incessant Labor (10 March 2008). ციტირების თარიღი: 22 March 2021
  23. ↑ Hitchens, Christopher. My Friend Edward (28 September 2003). ციტირების თარიღი: 22 March 2021
  24. ↑ Alter, Alexandra (11 მაისი 2010). „A Friendship for the Pages“. The Wall Street Journal. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 7 მაისი 2016. ციტირების თარიღი: 23 აპრილი 2016.
  25. ↑ Saad, Gad. (17 დეკემბერი 2011) Christopher Hitchens: The Personification of Intellectual Courage en. ციტირების თარიღი: 18 მარტი 2021
  26. ↑ Woo, Elaine (15 December 2011). „Christopher Hitchens dies at 62; engaging, enraging author and essayist“. Los Angeles Times. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 11 November 2012. ციტირების თარიღი: 27 January 2013.
  27. ↑ 'God is Not Great' Author Christopher Hitchens on Religion, Iraq, and His Own Reputation -- New York Magazine - Nymag (26 April 2007).
  28. ↑ „Author Christopher Hitchens targets God and faith“. Reuters. 18 June 2007.
  29. ↑ „What does 'Hitchens' razor' means in Philosophy?“. The Hindu. 17 December 2017.
  30. ↑ 30.0 30.1 Pallardy, Richard. (9 April 2022) Christopher Hitchens en. ციტატა: „After the September 11 attacks of 2001, Hitchens was widely perceived as having migrated to the right on the political spectrum, actively campaigning for the invasion of Iraq and deposal of Saddam Hussein and endorsing George W. Bush in the 2004 U.S. presidential election. Hitchens dropped his column for The Nation in 2002. He maintained that the shifts in his political allegiances were motivated by the right's stronger and more-interventionist stance against what he deemed "fascism with an Islamic face."“ ციტირების თარიღი: 23 November 2022
  31. ↑ Christopher Hitchens – Charlie Rose, https://charlierose.com/videos/5386. წაკითხვის თარიღი: 3 October 2021
  32. ↑ Seymour, Richard (27 March 2012). „The late Christopher Hitchens“. International Socialism (134). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 20 November 2019. ციტირების თარიღი: 25 August 2021.
  33. ↑ Hitchens, Christopher (2002), Why Orwell Matters, Basic Books, pg 105
  34. ↑ 34.0 34.1 34.2 34.3 Hitchens, Christopher. (5 December 2019) A Left-Wing Atheist's Case Against Abortion en-US. Sophia Institute Press. ციტირების თარიღი: 26 November 2022
  35. ↑ 35.0 35.1 Carter, Graydon. (17 December 2021) Christopher Hitchens Was Fearless en. ციტატა: „..., I asked him if he'd be up for writing a column on gun control. He told me that he'd love to. But he wanted to let me know up front that he was opposed to controls.“ ციტირების თარიღი: 26 November 2022
  36. ↑ Hitchens, Christopher. (12 October 2009) Legalize It en-US. ციტირების თარიღი: 2022-11-26
  37. ↑ Anthony, Andrew (17 September 2005). „The big showdown“. The Observer (ინგლისური). ISSN 0029-7712. ციტირების თარიღი: 2023-02-28.
  38. ↑ Staff. (13 December 2021) Why Christopher Hitchens Still Matters en-US. ციტირების თარიღი: 2022-11-26
  39. ↑ Parker, Ian (16 October 2006). „He Knew He Was Right: How a former socialist became the Iraq war's fiercest defender“. The New Yorker. ციტირების თარიღი: 23 November 2022.
  40. ↑ Hitchens, Christopher. (31 October 2004) Christopher Hitchens: Why I'm voting for Bush (but only just) en. ციტირების თარიღი: 23 November 2022
  41. ↑ Hitchens, Christopher (2005). Letters to a Young Contrarian. Basic Books, გვ. 55, 57. ISBN 0465030335. „I am [not a] part of the generalised agnosticism of our culture. I am not even an atheist so much as I am an anti-theist... all religions are versions of the same untruth... the influence of churches, and the effect of religious belief, is positively harmful... cradle-to-grave divine supervision; a permanent surveillance and monitoring... I am [not] privy to the secrets of the universe or its creator... even [the best of the theisms] are complicit in this quiet and irrational authoritarianism.“ 
  42. ↑ 42.0 42.1 Video: Christopher Hitchens (14 August 1995) appearance on C-SPAN YouTube-ზე
  43. ↑ 43.0 43.1 43.2 43.3 Wilby, Peter (16 December 2011). „Christopher Hitchens obituary“. The Guardian. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 9 September 2019. ციტირების თარიღი: 22 June 2019. ციტატა: „Hitchens was ... a liberal studies professor at the New School in New York and, for a time, visiting professor at Berkeley in California“
  44. ↑ 44.0 44.1 44.2 44.3 Walsh, John (27 May 2010). „Hitch-22: a memoir by Christopher Hitchens“. The Independent. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 30 May 2010. ციტირების თარიღი: 28 May 2010.
  45. ↑ 45.0 45.1 45.2 45.3 45.4 Gordon, Meryl. (8 May 2007) The Boy Can't Help It. NYMag.com. ციტირების თარიღი: 30 September 2014
  46. ↑ Tracy, Marc. (19 December 2011) On Christopher Hitchens's Jewishness. Tablet Magazine. ციტირების თარიღი: 23 April 2016
  47. ↑ Barber, Lynn (14 April 2002). „Look who's talking“. The Observer. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 31 December 2007. ციტირების თარიღი: 1 June 2005.
  48. ↑ Hitchens, death and the Malta connection. ციტირების თარიღი: 25 January 2018
  49. ↑ Hitchens, Christopher. (2 June 2010) The Commander: My Father, Eric Hitchens. Slate.com. ციტირების თარიღი: 14 April 2012
  50. ↑ Yglesias, Matthew. (20 October 2003) The Commander: My Father, Eric Hitchens. Slate. ციტირების თარიღი: 16 December 2011
  51. ↑ 51.0 51.1 51.2 51.3 Barber, Lynn (14 April 2002). „Look who's talking“. The Observer. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 10 April 2019. ციტირების თარიღი: 30 June 2015.
  52. ↑ Obituary: Christopher Hitchens. BBC (16 December 2011). ციტირების თარიღი: 21 June 2018
  53. ↑ Hitchens, Christopher. Hitch-22. „What she [Yvonne] wanted was to see me represent Balliol on the University Challenge team, where I did actually make my first-ever television appearance.“ 
  54. ↑ Morrison, Blake. (29 May 2010) I contain multitudes. The Guardian. ციტირების თარიღი: 16 April 2016
  55. ↑ (2008) Christopher Hitchens and His Critics : Terror, Iraq, and the Left. New York, London: New York University Press, გვ. 168. ISBN 978-0814716861. OCLC 183392372. 
  56. ↑ Robinson, Peter. (15 September 2007) You said you wanted a revolution: 1968 and the Counter-Counterculture (Peter Robinson interview with William Buckley Jr and Christopher Hitchens). web.archive.org. Hoover Institution. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 15 სექტემბერი 2007. ციტირების თარიღი: 12 October 2012
  57. ↑ 57.0 57.1 Aitkenhead, Decca. (21 May 2010) Christopher Hitchens: 'I was right and they were wrong'. Decca Aitkenhead. The Guardian. ციტირების თარიღი: 26 January 2015
  58. ↑ Hitchens, Christopher (25 April 2005). „Long Live Labor – Why I'm for Tony Blair“. Slate. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 31 August 2011. ციტირების თარიღი: 16 April 2016.
  59. ↑ Hithens, Christopher. (1 January 2005) Heaven on Earth – Interview with Christopher Hitchens. PBS. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 12 ივნისი 2006. ციტირების თარიღი: 1 January 2006
  60. ↑ Wilby, Peter. (1 September 2017) Hitchens, Christopher Eric (1949–2011). ციტირების თარიღი: 7 December 2023
  61. ↑ Hitchens, Christopher (2010). Hitch-22: A Memoir. London: Atlantic Books, გვ. 144. ISBN 9781838952334. 
  62. ↑ Hitchens, Christopher (1 April 1972). „International Socialism: Christopher Hitchens "Workers' Self Management in Algeria" (1st series)“. Encyclopedia of Trotskyism. p. 33. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 16 July 2018. ციტირების თარიღი: 15 April 2016.
  63. ↑ 63.0 63.1 Farndale, Nigel (2 June 2010). „An audience with Christopher Hitchens“. The Daily Telegraph. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 25 September 2019. ციტირების თარიღი: 25 September 2019.
  64. ↑ 64.0 64.1 64.2 64.3 Eaton, George. (2 January 2012) Christopher Hitchens: the New Statesman years. The New Statesman. ციტირების თარიღი: 23 April 2016
  65. ↑ Martin Amis (2010). Experience. Random House, გვ. 26. ISBN 978-1446401453. 
  66. ↑ Hitchens, Christopher (17 October 2006). „Kissinger Declassified“. Vanity Fair. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 19 April 2016. ციტირების თარიღი: 23 April 2016.
  67. ↑ Navasky, Victor (21 December 2011). „Remembering Hitchens“. The Nation. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 15 March 2015. ციტირების თარიღი: 15 April 2016.
  68. ↑ Lamb, Brian. (17 October 1993) For the Sake of Argument by Christopher Hitchens. ციტირების თარიღი: 1 April 2012
  69. ↑ 69.0 69.1 Southan, Rhys. (November 2001) Free Radical. Reason. ციტირების თარიღი: 10 June 2015
  70. ↑ „Christopher Hitchens“. The Atlantic. 1 January 2003. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 6 May 2019. ციტირების თარიღი: 1 January 2012.
  71. ↑ Raz, Guy. (21 June 2006) Christopher Hitchens, Literary Agent Provocateur. National Public Radio. ციტირების თარიღი: 10 June 2008
  72. ↑ 72.0 72.1 Parker, Ian (16 October 2006). „He Knew He Was Right“. The New Yorker. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 7 April 2008. ციტირების თარიღი: 10 June 2007.
  73. ↑ „Christopher Hitchens – Contributing Editor“. Vanity Fair. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 22 December 2011. ციტირების თარიღი: 23 December 2011.
  74. ↑ Taking Sides, The Nation, Christopher Hitchens, 26 September 2002. Retrieved 22 May 2022.
  75. ↑ Noah, Timothy (9 January 2002). „Meritocracy's lab rat“. Slate. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 6 August 2018. ციტირების თარიღი: 1 January 2012.
  76. ↑ 76.0 76.1 Hitchens, Christopher. (1 September 2010) Topic of Cancer. Vanity Fair. ციტირების თარიღი: 8 August 2014
  77. ↑ Morrow, Julian (Producer). (7 June 2010) (en) (Interview). Christopher Hitchens: "Hitch-22". [Audio-visual recording]. Sydney Writer's Festival, Sydney, Australia: ABC. https://www.youtube.com/watch?v=ZWXwKk-9YNA. "Julian Morrow: "How do you identify yourself now?" Christopher Hitchens: "Anglo-American. I mean I didn't move to the United States until I was about 30, so it would be silly to say I'd left everything behind." Audience member:"If you had to give up one, which passport would it be? The British or the American?" Christopher Hitchens: "That's a waste of a question." Audience member:<embarrassed groan> Christopher Hitchens:<adamantly>"Anglo-American""
  78. ↑ Hitchens, Christopher. (18 December 2009) Christopher Hitchens on Sarah Palin: 'A Disgraceful Opportunist and Moral Coward'. PoliticalArticles.NET. ციტირების თარიღი: 26 April 2011
  79. ↑ Fighting Words. Slate. ციტირების თარიღი: 21 April 2016
  80. ↑ Christie, Heather. (30 April 2009) At the ROM: Three New Commandments. ციტირების თარიღი: 1 January 2012
  81. ↑ Hitchens, Christopher (September 2006). „Childhood's End“. Vanity Fair. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 12 April 2013. ციტირების თარიღი: 1 April 2013.
  82. ↑ Hitchens, Christopher (7 November 2005). „Realism in Sudan“. Slate. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 26 August 2011. ციტირების თარიღი: 1 July 2006.
  83. ↑ Detailed Biographical Information – Christopher Hitchens. Lannan Foundation. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 14 ნოემბერი 2004. ციტირების თარიღი: 27 April 2010
  84. ↑ Blue, Carol. (15 October 2012) An afterword to the life of Christopher Hitchens – Late Night Live – ABC Radio National (Australian Broadcasting Corporation). Radio National. ციტირების თარიღი: 30 September 2014
  85. ↑ 85.0 85.1 Marshall, Joshua Micah. (9 February 1999) Salon Newsreal | Stalking Sidney Blumenthal. ციტირების თარიღი: 26 April 2011
  86. ↑ Hitchens, Christopher (July–August 2003). „Thinking Like an Apparatchik“. The Atlantic Monthly. 292 (1): 129–42. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 17 February 2019. ციტირების თარიღი: 26 April 2011.
  87. ↑ Werth, Andrew. (January–February 2004) Hitchens on Books. The Atlantic. ციტირების თარიღი: 17 February 2009
  88. ↑ Banville, John (3 March 2001). „Gore should be so lucky“. The Irish Times. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 6 January 2009. ციტირების თარიღი: 17 February 2009.
  89. ↑ Hitchens, Christopher (February 2010). „Vidal Loco“. Vanity Fair. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 28 May 2010. ციტირების თარიღი: 24 June 2010.
  90. ↑ Youde, Kate (7 February 2010). „Hitchens attacks Gore Vidal for being a 'crackpot'“. The Independent. London. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 10 February 2010. ციტირების თარიღი: 17 February 2009.
  91. ↑ Top 100 Public Intellectuals Results. The Foreign Policy Group (15 May 2008). ციტირების თარიღი: 1 January 2006
  92. ↑ Hitchens, Christopher (24 May 2008). „How to be a public intellectual“. Prospect. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 21 February 2019. ციტირების თარიღი: 1 May 2016.
  93. ↑ Hitchens, Christopher. (7 October 2009) The Plight of the Public Intellectual. Foreign Policy. ციტირების თარიღი: 1 May 2016
  94. ↑ Chomsky, Noam (15 October 2001). „Reply to Hitchens's Rejoinder“. The Nation. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 14 June 2010. ციტირების თარიღი: 1 June 2005.
  95. ↑ Eaton, George. (12 July 2010) Interview: Christopher Hitchens. The New Statesman. ციტირების თარიღი: 7 November 2010
  96. ↑ Paxman, Jeremy. (10 August 2010) Paxman meets Hitchens. BBC newsnight. Two. ციტირების თარიღი: 12 July 2011
  97. ↑ Why Women Aren't Funny (January 2007). ციტირების თარიღი: 17 January 2019
  98. ↑ Who Says Women Aren't Funny? (3 March 2008). ციტირების თარიღი: 17 January 2019
  99. ↑ Christopher Hitchens: Why Women Still Aren't Funny | Vanity Fair (3 March 2008). ციტირების თარიღი: 17 January 2019
  100. ↑ Hitchens, Christopher (3 March 2008). „Why Women Still Don't Get It“. Vanity Fair. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 14 June 2018. ციტირების თარიღი: 4 February 2019.
  101. ↑ 2007 National Magazine Award Winners Announced. Magazine Publishers of America (1 May 2007). ციტირების თარიღი: 1 June 2007
  102. ↑ National Magazine Awards Winners and Finalists. Magazine Publishers of America (16 December 2008). ციტირების თარიღი: 1 January 2009
  103. ↑ Christopher Hitchens Wins National Magazine Award for Columns About Cancer. Vanity Fair (10 May 2011). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 5 აგვისტო 2011. ციტირების თარიღი: 16 December 2011
  104. ↑ 2011 National Magazine Awards Winners and Finalists. Magazine Publishers of America (9 May 2011). ციტირების თარიღი: 1 June 2011
  105. ↑ 105.0 105.1 Secular Coalition for America Advisory Board Biography. Secular.org. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 3 ნოემბერი 2011. ციტირების თარიღი: 20 July 2011
  106. ↑ Weiner, Juli (6 December 2011). „Asteroid Named for Christopher Hitchens“. Vanity Fair. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 7 April 2014. ციტირების თარიღი: 18 February 2020.
  107. ↑ Authors – Christopher Hitchens. The Atlantic. ციტირების თარიღი: 1 April 2010
  108. ↑ „In Depth with Christopher Hitchens“. BookTV. 28 August 2007. Event occurs at 1:13:03–1:13:59. C-SPAN. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 5 April 2016. ციტირების თარიღი: 23 April 2016. ციტატა: „I don't know where to begin as to say which was the most influential author. I can remember the dystopian writers of Aldous Huxley...Arthur Koestler...[on-screen list as follows] George Eliot, George Orwell, Martin Amis, Ian McEwan, Salman Rushdie, Colm Tóibín, Karl Marx, Richard Dawkins, P.G. Woodhouse, Evelyn Waugh, Paul Scott (novelist), James Fenton, James Joyce, [and Hitchens mentions] Conor Cruise O'Brien's 'Writers and Politics' I read in 1967 ... I remember thinking very, very distinctly that, I'd like to be able to write like that and on topics of that sort.“
  109. ↑ „In Depth with Christopher Hitchens“. BookTV. 28 August 2007. Event occurs at 1:36:00–1:37:00. C-SPAN. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 23 September 2018. ციტირების თარიღი: 22 June 2019. ციტატა: „I think there are certain authors of whom one should have all of their books ... George Orwell, most of Marcel Proust, most of James Joyce, not all of P. G. Woodhouse ... Karl Marx, Leon Trotsky, Vladimir Nabokov...Salman Rushdie, Martin and Kingsley Amis, Ian McEwan“
  110. ↑ „In Depth with Christopher Hitchens“. BookTV. 28 August 2007. Event occurs at 1:38:54–1:39:12. C-SPAN. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 23 September 2018. ციტირების თარიღი: 22 June 2019. ციტატა: „[On screen] People Who Have Inspired Christopher Hitchens: Richard Llewellyn, Arthur Koestler, Albert Camus, George Orwell, Karl Marx, Oscar Wilde, Wilfred Owen“
  111. ↑ Hitchens, Christopher. (1997)Everyone has a book inside them. ციტირების თარიღი: 25 June 2021
  112. ↑ 112.0 112.1 112.2 Christopher Hitchens/Biography. The Atlantic Monthly Group. (2003). ციტატა: „He has also taught as a visiting professor at the University of California, Berkeley; the University of Pittsburgh; and the New School of Social Research“ ციტირების თარიღი: 15 June 2019
  113. ↑ 113.0 113.1 Christopher Hitchens. Simon & Schuster, Inc.. ციტატა: „A visiting professor of liberal studies at the New School in New York City, he was also the I.F. Stone professor at the Graduate School of Journalism at the University of California, Berkeley.“ ციტირების თარიღი: 22 June 2019
  114. ↑ Maccabe, Colin (27 February 2011). „The Next Page / A conversation with Christopher Hitchens: How Pittsburgh Made Me“. Pittsburgh Post-Gazette. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 22 June 2019. ციტირების თარიღი: 22 June 2019. ციტატა: „Hitchens [shown in photo above] in 1997, as a visiting professor in the University of Pittsburgh English Department.“
  115. ↑ 115.0 115.1 Katz, Ian (31 May 2005). „When Christopher met Peter“. The Guardian. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 17 May 2008. ციტირების თარიღი: 4 July 2019.
  116. ↑ Jones, Owen (9 September 2015). „Peter Hitchens got me thinking: do lefties always have to turn right in old age?“. The Guardian. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 4 July 2019. ციტირების თარიღი: 4 July 2019.
  117. ↑ O Brother, Where Art Thou?. ციტირების თარიღი: 5 January 2018
  118. ↑ Katz, Ian (28 October 2006). „War of Words“. The Guardian. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 13 October 2007. ციტირების თარიღი: 17 March 2007.
  119. ↑ James Macintyre, The Hitchens brothers: Anatomy of a row დაარქივებული 29 August 2008 საიტზე Wayback Machine. , The Independent, 11 June 2007. Retrieved 11 June 2007.
  120. ↑ Tryhorn, Chris (22 June 2007). „Boris steals Question Time's Hitchens show“. The Guardian. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 23 August 2018. ციტირების თარიღი: 22 August 2018.
  121. ↑ Hitchens vs Hitchens Debate – On God, War, Politics, and Culture. cfimichigan.org (7 May 2008). ციტირების თარიღი: 3 May 2012
  122. ↑ Eric Marrapodi (13 October 2010). „Hitchens brothers debate if civilisation can survive without God“. CNN. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 15 October 2010. ციტირების თარიღი: 14 October 2010.
  123. ↑ „Christopher Hitchens remembered at memorial service in NYC“. The Washington Post. 20 April 2012. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 21 April 2012. ციტირების თარიღი: 28 April 2012.
  124. ↑ The Immortal Rejoinders of Christopher Hitchens. Vanity Fair. 13 January 2014. http://video.vanityfair.com/watch/vintage-vf-the-immortal-rejoinders-of-christopher-hitchens.
  125. ↑ „The 25 Most Influential Liberals in the US Media“. Forbes. 22 January 2009. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 25 November 2009. ციტირების თარიღი: 23 November 2009.
  126. ↑ Dalrymple, Theodore (June–July 2010). „The Brothers Grim“. First Things. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 25 August 2011. ციტირების თარიღი: 25 December 2013.
  127. ↑ Masciotra, David. (1 March 2015) Libertarianism is for petulant children: Ayn Rand, Rand Paul and the movement's sad "rebellion". ციტირების თარიღი: 19 June 2017
  128. ↑ Kirchick, James (17 December 2011). „Despite Criticism of Israel, Hitchens Was Ardent Foe of anti-Semitism“. Haaretz. ციტირების თარიღი: 11 September 2021.
  129. ↑ Hölbling, Walter; Rieser-Wohlfarter, Klaus (2004) What is American?: new identities in U.S. culture. LIT Verlag Münster, გვ. 351–. ISBN 978-3-8258-7734-7. 
  130. ↑ ჰიტჩენსი, კრისტოფერ (1 August 2008). „Believe Me, It's Torture“. Vanity Fair. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 1 September 2008. ციტირების თარიღი: 1 September 2008.
  131. ↑ „Video: On the Waterboard“. Vanity Fair. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 9 August 2011.
  132. ↑ Lichtblau, Eric (17 January 2006). „Two Groups Planning to Sue Over Federal Eavesdropping“. The New York Times. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 31 May 2016. ციტირების თარიღი: 18 December 2011.
  133. ↑ Hitchens, Christopher (16 January 2006). „Statement – Christopher Hitchens, NSA Lawsuit Client“. Aclu.org. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 26 October 2009. ციტირების თარიღი: 18 December 2011.
  134. ↑ Hari, Johann (22 September 2004). „Christopher Hitchens: In enemy territory“. The Independent. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 25 March 2020. ციტირების თარიღი: 25 March 2020.
  135. ↑ Hitchens, Christopher. (13 March 2006) No Sympathy for Slobo. ციტირების თარიღი: 25 March 2020
  136. ↑ Book Excerpt: Hitchen's 'God is Not Great' (21 August 2007). ციტირების თარიღი: 25 March 2020
  137. ↑ 137.0 137.1 „Fetal Distraction“. Vanity Fair (ინგლისური). 1 February 2003. ციტირების თარიღი: 2022-11-26.
  138. ↑ admin. (2017-10-02) The Myth of Gun Control - By Christopher Hitchens en-GB. ციტირების თარიღი: 2023-08-06
  139. ↑ Hitchens, Christopher (3 March 2004). „The Married State“. The Wall Street Journal (ინგლისური). ISSN 0099-9660. ციტირების თარიღი: 2022-05-29.
  140. ↑ Miniter, Richard. Christopher Hitchens, As I Knew Him en. ციტირების თარიღი: 2022-05-29
  141. ↑ Hitchens – For the Sake of Argument (1993) YouTube-ზე
  142. ↑ Christopher Hitchens 1999 Discussing The Abolition of Britain with Peter Hitchens YouTube-ზე
  143. ↑ Crawley, William. Will & Testament: "A disgustingly evil man ..." en. BBC. ციტირების თარიღი: 14 February 2018
  144. ↑ Billy Graham Net Worth en. The Richest. ციტირების თარიღი: 29 January 2024
  145. ↑ Hitchens, Christopher (5 December 1999). „Holding the Trump card“. The Sunday Herald. Glasgow.
  146. ↑ Hitchens, Christopher (July 1992). „Billionaire Populism“. The Nation. New York.
  147. ↑ Mayer, Andre (14 May 2007). „Nothing sacred – Journalist and provocateur Christopher Hitchens picks a fight with God“. Canadian Broadcasting Corporation. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 16 May 2007. ციტირების თარიღი: 2 May 2014.
  148. ↑ „Christopher Hitchens: You ask the questions“. The Independent. London. 6 March 2002. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 30 May 2016. ციტირების თარიღი: 1 May 2008.
  149. ↑ Hitchens' Challenge (2 May 2015). ციტირების თარიღი: 16 December 2019
  150. ↑ Hitchens, Christopher. Hitchens Challenge. ციტირების თარიღი: 19 December 2019
  151. ↑ Hitchens, Christopher. (1 March 2007) Free Speech. Onegoodmove. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 12 თებერვალი 2012. ციტირების თარიღი: 1 May 2007
  152. ↑ Hitchens, Christopher (2007). God Is Not Great: How Religion Poisons Everything. New York: Twelve Books. ISBN 978-0446579803. 
  153. ↑ Kinsley, Michael (13 May 2007). „In god, Distrust“. The New York Times Book Review. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 4 July 2019. ციტირების თარიღი: 1 June 2007.
  154. ↑ Skapinker, Michael (22 June 2007). „Here's the hitch“. Financial Times. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2 July 2007. ციტირების თარიღი: 30 June 2007.
  155. ↑ Italie, Hillel (14 October 2007). „The Associated Press: Hitchens Among Book Award Finalists“. Associated Press. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 6 August 2018. ციტირების თარიღი: 1 December 2007.
  156. ↑ Honorary Associate: Christopher Hitchens. National Secular Society. ციტირების თარიღი: 28 September 2007
  157. ↑ Honorary FFRF Board Announced. ციტირების თარიღი: 20 August 2008
  158. ↑ Dawkins, Richard. (1 October 2013) The Four Horsemen DVD en-US. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 11 ივნისი 2017. ციტირების თარიღი: 13 April 2016
  159. ↑ ვიდეო YouTube-ზე. Approximately 112 minutes in, Hitchens contends, "The moment where everything went wrong is the moment when the Jewish Hellenists were defeated by the Jewish messiahs, the celebration now benignly known as Hanukkah."
  160. ↑ Christopher Hitchens, "Bah, Hanukkah" დაარქივებული 22 August 2017 საიტზე Wayback Machine. , Slate, 3 December 2007: "As a consequence of the successful Maccabean revolt against Hellenism, so it is said, a puddle of olive oil that should have lasted only for one day managed to burn for eight days. Wow! Certain proof, not just of an Almighty, but of an Almighty with a special fondness for fundamentalists."
  161. ↑ Hitchens, Christopher (8 May 2007). „Is Christianity Good for the World? Christopher Hitchens and Douglas Wilson debate“. Christianity Today. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 12 June 2007. ციტირების თარიღი: 1 June 2007.
  162. ↑ http://www.collisionmovie.com/ დაარქივებული 14 October 2014 საიტზე Wayback Machine.
  163. ↑ Hitchens vs. Wilson, Part 1 (8 May 2007). ციტირების თარიღი: 17 May 2007
  164. ↑ Guthrie, Stan (6 April 2009). „Hitchens vs. Caig: Round Two“. Christianity Today. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 27 July 2015. ციტირების თარიღი: 1 May 2009.
  165. ↑ Kirwan-Taylor, Helen (11 December 2009). „For the sake of argument“. Wall Street Journal. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 26 December 2017. ციტირების თარიღი: 26 December 2017.
  166. ↑ Fry & Hitch v the Catholic Church. New Humanist (20 October 2009). ციტირების თარიღი: 26 December 2017
  167. ↑ Christopher Hitchens and Tariq Ramadan Debate: Is Islam a Religion of Peace? en-US (2012-03-15). ციტირების თარიღი: 2023-09-11
  168. ↑ „Hitchens apparent winner in religion debate“. CBC News. 27 November 2010. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 11 October 2017. ციტირების თარიღი: 26 April 2011.
  169. ↑ Parker, Ian (16 October 2006). „He knew he was right“. The New Yorker. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 11 October 2017. ციტირების თარიღი: 26 December 2017.
  170. ↑ Sanders, Doug (16 December 2011). „Hitchens cleared space for real debate“. The Globe and Mail. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 18 June 2018. ციტირების თარიღი: 26 December 2017.
  171. ↑ 171.0 171.1 Ellis, Iain (21 January 2015). „Antitheism and the art of the "Hitch Slap"“. Pop Matters. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 26 December 2017. ციტირების თარიღი: 26 December 2017.
  172. ↑ Kopfstein, Janus (18 December 2011). „A Remembered 'Hitchslap' For The Worst Censors of All, Ourselves“. Vice. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 6 August 2018. ციტირების თარიღი: 26 December 2017.
  173. ↑ Lock, Anthony. (29 June 2012) Prick the Bubbles, Pass the Mantle: Hitchens as Orwell's Successor. The Humanist. ციტირების თარიღი: 26 December 2017
  174. ↑ Lipinski, Jed; McGeveran, Tom. Gore Vidal, gentleman bitch. Politico (1 August 2012). ციტირების თარიღი: 26 December 2017
  175. ↑ Hitchens, Christopher (2010). Hitch-22: A Memoir. Twelve, გვ. 352. ISBN 978-0446540339. 
  176. ↑ 176.0 176.1 Grimes, William (16 December 2011). „Christopher Hitchens, Polemicist Who Slashed All, Freely, Dies at 62“. The New York Times. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 9 May 2019. ციტირების თარიღი: 10 January 2014.
  177. ↑ „In Depth with Christopher Hitchens“. BookTV. 28 August 2007. Event occurs at 1:36:59–1:37:20. C-SPAN. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 23 September 2018. ციტირების თარიღი: 22 June 2019. ციტატა: „I like to think that I have a life rather than a job or than a career, and it's all to do with reading and writing: the only two things I was ever any good at—and public speaking, which I can also do. that's how I make my living, but it's also what I am, who I am, what I love.“
  178. ↑ Christopher Hitchens obituary en (16 December 2011). ციტირების თარიღი: 2022-01-27
  179. ↑ „Reliable Source – Christopher Hitchens diagnosed with cancer, cuts short his book tour“. The Washington Post. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 24 March 2019. ციტირების თარიღი: 16 December 2011.
  180. ↑ Goldberg, Jeffrey (6 August 2010). „Hitchens Talks to Goldblog About Cancer and God“. The Atlantic. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 16 August 2010. ციტირების თარიღი: 17 September 2010.
  181. ↑ Cole, Ethan. (29 March 2011) Atheist Hitchens Credits Evangelical Francis Collins for Cancer Hope. The Christian Post. ციტატა: „In an interview with U.K. Telegraph Magazine, Hitchens said that Collins, who was formerly the director of the National Center for Human Genome Research and now serves as director of the National Institutes of Health, is partially responsible for developing a new cancer treatment that maps out the patient's entire genetic make-up and targets damaged DNA.“ ციტირების თარიღი: 16 December 2011
  182. ↑ „Postscript: Christopher Hitchens, 1949–2011“. The New Yorker (ინგლისური). 15 December 2011. ციტირების თარიღი: 5 December 2021.
  183. ↑ Sullivan, Andrew. (2012-04-20) The Hitch Has Landed. ციტატა: „Then he dozed a little, and then roused himself and uttered a couple of words that were close to inaudible. Steve asked him to repeat them. There were two:
    'Capitalism.'
    'Downfall.'
    In his end was his beginning.“
  184. ↑ Memorial gatherings and the body of Christ(opher). Daily Hitchens at Blogspot (24 December 2011). ციტირების თარიღი: 10 June 2015
  185. ↑ Buckley, Christopher (30 August 2012). „Mortality review“. The New York Times. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 22 November 2018. ციტირების თარიღი: 21 November 2018.
  186. ↑ Hitchens, Christopher (2012). Mortality. McClelland & Stewart. ISBN 978-0771039225. 
  187. ↑ „Christopher Hitchens: tributes; Contemporaries, friends and admirers of Christopher Hitchens, who has died aged 62, have paid tribute to the contrarian“. The Daily Telegraph. 16 December 2011. p. 15.
  188. ↑ 188.0 188.1 „Quotes on the death of pundit Christopher Hitchens“. Associated Press. 16 December 2011. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 24 March 2019. ციტირების თარიღი: 22 July 2013.
  189. ↑ D'Addario, Daniel. (29 September 2013) Richard Dawkins: I'm not like Christopher Hitchens!. ციტირების თარიღი: 24 April 2021
  190. ↑ Krauss, Lawrence. (23 December 2011) Remembering Christopher Hitchens. richarddawkins.net. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 24 აპრილი 2012. ციტირების თარიღი: 6 თებერვალი 2024.
  191. ↑ Transcript of Lawrence Krauss' tribute to Christopher Hitchens. atheistfoundation.org (2012). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 24 მარტი 2019. ციტირების თარიღი: 29 April 2016
  192. ↑ Real Time with Bill Maher სეზონი 10, ეპიზოდი 1
  193. ↑ Flood, Alison. (16 December 2011) Christopher Hitchens: tributes and reactions. The Guardian. ციტირების თარიღი: 28 April 2016
  194. ↑ Christopher Hitchens's Memorial: Sean Penn, Martin Amis, Salman Rushdie, and Others Pay Tribute. Vanity Fair (20 April 2012). ციტირების თარიღი: 28 April 2016
  195. ↑ „Tributes paid to journalist Christopher Hitchens“. BBC News. 16 December 2011. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 5 January 2016. ციტირების თარიღი: 28 April 2016.
  196. ↑ Pilkington, Ed. (20 April 2012) Christopher Hitchens' wit and warmth remembered as New York pays tribute. The Guardian. ციტირების თარიღი: 11 December 2016
  197. ↑ Murray, Douglas. (16 December 2011) Remembering Christopher Hitchens | The Spectator en. ციტირების თარიღი: 2022-07-05
  198. ↑ Eaton, George (24 November 2011). „Hitch's Rolls-Royce mind is still purring“. The New Statesman. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 5 March 2016. ციტირების თარიღი: 28 April 2016.
  199. ↑ Jacoby, Russell (18 December 2011). „Christopher Hitchens: The Last Public Intellectual?“. The Chronicle of Higher Education. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 29 September 2018. ციტირების თარიღი: 1 May 2016.
  200. ↑ About. ციტირების თარიღი: 27 November 2016
  201. ↑ The Opinions Debate, ეთერში გავიდა Channel 4-ზე 1993 წლის 28 მარტს (ბრიტანეთის პრემიერის ჯონ მეიჯორის 50-ე წლის იუბილეზე)
  202. ↑ Diana: The Mourning After (25 January 1998). ციტირების თარიღი: 1 July 2018
  203. ↑ Texas: America Supersized (8 August 2004). ციტირების თარიღი: 1 July 2018
  204. ↑ Cangialosi, Jason. Interview with 'Holy Hell' Filmmaker Rafael Antonio Ruiz. Yahoo! Inc.. ციტირების თარიღი: 1 February 2013
  205. ↑ Fighting Words (25 January 2018). ციტირების თარიღი: 1 July 2018
  206. ↑ ABC Lateline interview: Hitchens stares death in the eye – Part 2 (19 November 2010). ციტირების თარიღი: 10 August 2012
  207. ↑ Gore Vidal: The United States of Amnesia (1 February 2015). ციტირების თარიღი: 1 July 2018
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/კრისტოფერ_ჰიტჩენსი“-დან