ტეხასი

ტეხასი (ინგლ. Texas, Tx) — შტატი აშშ-ში, მდებარეობს სამხრეთ-დასავლეთის ცენტრალურ რეგიონში. სახელი დაერქვა ინდიელთა ტომის მიხედვით. ჰიუსტონი სიდიდით პირველი ქალაქია ტეხასში და სიდიდით მეოთხე აშშ-ში. დალასის მეტროპოლიტი სიდიდით პირველია ტეხასში ხოლო მეოთხე აშშ-ში. ფართობის 10%-ზე ნაკლები უდაბნოა. შტატის ეკონომიკური წარმატებები დაიწყო XX საუკუნიდან, როდესაც ნავთობის მარაგი იქნა აღმოჩენილი, რამაც გამოიწვია ეკონომიკური განვითარება შტატში. უამრავმა უნივერსიტეტის გახსნამ ტეხასი ჩამოაყალიბა როგორც მრავალმხრივი ეკონომიკისა და მაღალი ტექნოლოგიური ინდუსტრიის შტატი.

ტეხასი
ტეხასის დროშა ტეხასის გერბი
მეტსახელი:	The Lone Star State
დევიზი:	Friendship
დედაქალაქი	ოსტინი
ოფიციალური ენა
გუბერნატორი	გრეგ ებოტი
საკანონმდებლო ორგანო	ტეხასის საკანონმდებლო ორგანო
ფართობი	696 241 კმ²
მოსახლეობა	29 145 505 კაცი
უმაღლესი წერტილი	გვადალუპეს პიკი
უდაბლესი წერტილი	მექსიკის ყურე
შტატი გახდა	29 დეკემბერი, 1845
სასაათო სარტყელი	UTC−6, ცენტრალური სარტყლის დრო და ამერიკა/ჩიკაგო
საფოსტო აბრევიატურა	TX, 🏴󠁵󠁳󠁴󠁸󠁿 და Tex.
მოსაზღვრე რეგიონები	ტამაულიპასის შტატი, ჩიუაუა, ნიუ-მექსიკო, ოკლაჰომა, არკანზასი, ლუიზიანა, კოაუილა და ნუევო-ლეონი
ადმინისტრაციული დაყოფა	სია სთოუნუოლის ოლქი, ლამპასას ოლქი, აპტონის ოლქი, პრესიდიოს ოლქი, მევერიკის ოლქი, ნოლანის ოლქი, ლივ-ოაკის ოლქი, უარდის ოლქი, ლინის ოლქი, უილბარგერის ოლქი, შერმანის ოლქი, რობერტსის ოლქი, პეკოს ოლქი, უინკლერის ოლქი, უილასის ოლქი, სტეფენსის ოლქი, შეკლფორდის ოლქი, კენდალის ოლქი, უიჩიტას ოლქი, ისტლენდის ოლქი, სმიტის ოლქი, პანოლას ოლქი, მორისის ოლქი, ლა-სალის ოლქი, ვაშინგტონის ოლქი, ნაკოგდოჩის ოლქი, მილსის ოლქი, მურის ოლქი, ჯეფერსონის ოლქი, უილსონის ოლქი, ჰიუსტონის ოლქი, ირიონის ოლქი, იანგის ოლქი, სტერლინგის ოლქი, ჯიმ-ჰოგის ოლქი, ჰოკლის ოლქი, მოტლის ოლქი, ნუესეს ოლქი, ჯონსის ოლქი, უარტონის ოლქი, მიდლენდის ოლქი, ვების ოლქი, პარმერის ოლქი, ჯეფ-დევისის ოლქი, ჰატჩინსონის ოლქი, მარტინის ოლქი, პალო-პინტოს ოლქი, რედ-რივერის ოლქი, მონტეგიუს ოლქი, სან-საბას ოლქი, მატაგორდას ოლქი, ჰუდის ოლქი, ოჩილტრის ოლქი, ტეილორის ოლქი, კრეინის ოლქი, დონლის ოლქი, გრეისონის ოლქი, ლაიმსტონის ოლქი, კოტლის ოლქი, კლეის ოლქი, კუკის ოლქი, ჰენსფორდის ოლქი, ჩაილდრესის ოლქი, კოკრანის ოლქი, კორიელის ოლქი, კონჩოს ოლქი, დეფ-სმიტის ოლქი, ეკტორის ოლქი, კოლმენის ოლქი, კასტროს ოლქი, გეინზის ოლქი, ფიშერის ოლქი, ელისის ოლქი, ჰადსპეტის ოლქი, ჯექსონის ოლქი, ლლანოს ოლქი, ჰილის ოლქი, შელბის ოლქი, სავალას ოლქი, ტერენტის ოლქი, მედინას ოლქი, ტრევისის ოლქი, კაუფმანის ოლქი, ერატის ოლქი, ფლოიდის ოლქი, ფრისტოუნის ოლქი, ნოქსის ოლქი, ჯასპერის ოლქი, ფრანკლინის ოლქი, დაუსონის ოლქი, ფოარდის ოლქი, ფაიეტის ოლქი, შლეიხერის ოლქი, კინგის ოლქი, რასკის ოლქი, პარკერის ოლქი, ჰარისონის ოლქი, კენტის ოლქი, კინის ოლქი, დალასის ოლქი, კოლინის ოლქი, უაიზის ოლქი, მაკლენანის ოლქი, მეისონის ოლქი, ჰოვარდის ოლქი, კარნსის ოლქი, როკუოლის ოლქი, ფენინის ოლქი, ჰეილის ოლქი, კოლინგსუორტის ოლქი, გარსას ოლქი, ჰანტის ოლქი, სან-ჯასინტოს ოლქი, ჯიმ-უელსის ოლქი, სკარის ოლქი, უილერის ოლქი, აფშურის ოლქი, ლაბოკის ოლქი, მენარდის ოლქი, სომერველის ოლქი, რეიგანის ოლქი, ჰემფილის ოლქი, რენდოლის ოლქი, ჰოფკინსის ოლქი, მერიონის ოლქი, მაკკალოჰის ოლქი, მიტჩელის ოლქი, ოლდჰემის ოლქი, რივზის ოლქი, ნიუტონის ოლქი, ლიფსკომბის ოლქი, ნავაროს ოლქი, იოაკუმის ოლქი, რანელსის ოლქი, ვუდის ოლქი, ჯეკის ოლქი, უილიამსონის ოლქი, რეინსის ოლქი, ჰარტლის ოლქი, ჰასკელის ოლქი, ლემბის ოლქი, ჰენდერსონის ოლქი, სიუიშერის ოლქი, ტაიტუსის ოლქი, მედისონის ოლქი, სან-პატრისიოს ოლქი, პოტერის ოლქი, ლამარის ოლქი, პოლკის ოლქი, ტომ-გრინის ოლქი, ვან-ზანდტის ოლქი, ჯონსონის ოლქი, ტროკმორტონის ოლქი, ტერის ოლქი, ბექსარის ოლქი, ტაილერის ოლქი, რობერტსონის ოლქი, იდალგოს ოლქი, კიმბლის ოლქი, კლებერგის ოლქი, კერის ოლქი, ბრუქსის ოლქი, გალვესტონის ოლქი, კოლდუელის ოლქი, ედვარდის ოლქი, ჩამბერსის ოლქი, ბრაზოსის ოლქი, კალჰუინის ოლქი, გუადალუპეს ოლქი, გონზალესის ოლქი, გრიმსის ოლქი, დიმიტის ოლქი, ჰარისის ოლქი, იუველდის ოლქი, ვიქტორიას ოლქი, უოლერის ოლქი, რეფუგიოს ოლქი, რიელის ოლქი, დევიტის ოლქი, მეილემის ოლქი, ლიბერთის ოლქი, ვალ-ვერდეს ოლქი, მაკმულენის ოლქი, სან-აუგუსტინის ოლქი, მონტგომერის ოლქი, სტარის ოლქი, უოლკერის ოლქი, კოლორადოს ოლქი, საბინის ოლქი, სატონის ოლქი, ფორთ-ბენდის ოლქი, ტერელის ოლქი, ბლანკოს ოლქი, თრინიტის ოლქი, ფრიოს ოლქი, ჰეისის ოლქი, ლეონის ოლქი, ლავაკას ოლქი, გილესპის ოლქი, ლის ოლქი, კენედის ოლქი, ბრაზორიას ოლქი, დიუვალის ოლქი, ქემერონის ოლქი, გოლიადის ოლქი, ფოლსის ოლქი, ბეილის ოლქი, არმსტრონგის ოლქი, არანზასის ოლქი, ბანდიერას ოლქი, ატასკოსას ოლქი, ანჯელინას ოლქი, ოსტინის ოლქი, ანდერსონის ოლქი, ბის ოლქი, ბოსკეს ოლქი, ბელის ოლქი, ბასტროპის ოლქი, ელ-პასოს ოლქი, ბეილორის ოლქი, ენდრიუს ოლქი, კალბერსონის ოლქი, ბოუის ოლქი, ბერნეტის ოლქი, არჩერის ოლქი, ჰოლის ოლქი, ბარლესონის ოლქი, კალაჰანის ოლქი, კემპის ოლქი, ჩეროკის ოლქი, კოკის ოლქი, ბორდენის ოლქი, კომანჩეს ოლქი, კროკეტის ოლქი, დიკენსის ოლქი, კასის ოლქი, კარსონის ოლქი, ბრიუსტერის ოლქი, ბრისკოს ოლქი, ბრაუნის ოლქი, კომალის ოლქი, ლაუვინგის ოლქი, ორინჯის ოლქი, დენტონის ოლქი, ჰარდინის ოლქი, გრეგის ოლქი, კროსბის ოლქი, დელტას ოლქი, გლასკოკის ოლქი, ზაპატას ოლქი, დალამის ოლქი, ჰამილტონის ოლქი, გრეის ოლქი და ჰარდიმენის ოლქი
საიტი	texas.gov
ტეხასი ვიკისაწყობში

ტეხასის ერთიანი შიდა პროდუქტი შეადგენს 1,224 ტრილიონ დოლარს და მეორეა კალიფორნიის შემდეგ. ერთიანი შიდა პროდუქტი ერთ სულ მოსახლეზე კი 36,484 აშშ დოლარი. 2010 წლის მონაცემებით ტეხასში თავს იყრის ფორჩუნ 500-ის 57 კომპანია. ცნობილი კომპანიები ტეხასში: Halliburton, Texas Instrumentals, ExxonMobile.

ტეხასში მდებარე დალას-ფორტ ვორზის აეროპორტი საერთაშორისო გადაზიდვებით მეორეა აშშ-ში ხოლო მსოფლიოში კი მეოთხე.

ტეხასში თავს იყრის დაახლოებით 1000 ნავსადგური რომელიც გადაჭიმულია 1600 კილომეტრზე ტეხასის სანაპიროებზე, პორტებს დასაქმებული ჰყავს დაახლოებით 1 მილიონი ტეხასელი.

ისტორია

• 1682 – ესპანელთა დასახლება.
• 1821-1836 – მექსიკის ნაწილი.
• 1836-1845 – დამოუკიდებელი რესპუბლიკა (ერთადერთი შტატია, რომელიც დამოუკიდებელი იყო).
• 1836 – ომი მექსიკასთან.
• 1845 – ანექსირებულ იქნა აშშ-ს მიერ.
• 1861-1870 – კონფედერაციის წევრი.

ძირითადი მონაცემები

• ფართობი – 678 ათასი.
• მოსახლეობა – 25,145 ათასი, მათ შორის 3 მლნ მექსიკელია (თეთრკანიანი 71,4 %, აფროამერიკელი 11,5 %, ლათინოამერიკელი 35,9 %).
• ქალაქის მოსახლეობა – 79,6 %.
• თავისებურებები – მე-2 შტატია მოსახლეობით, მე-2 ტერიტორიით, 1-ლი ნავთობის, გაზის, ბამბის, ბრინჯის წარმოებით.
• ცნობილი ადამიანები – ჯორჯ ბუში, ბადი ჰოლი, სემ ჰიუსტონი, ლინდონ ჯონსონი, ჯენის ჯოპლინი, ტინა ტერნერი.

უდიდესი ქალაქები

ტეხასის უდიდესი ქალაქებია: ოსტინი (დედაქალაქი), 541 ათასი, ჰიუსტონი, (დედაქალაქი 1837-39 და 1842-45 წლებში, 1.744 ათასი, დალასი, 1.053 ათასი, სან-ანტონიო, 1.068 ათასი, ელ-პასო, 600 ათასი.

• 

  ჰიუსტონი

• 

  სან-ანტონიო

• 

  დალასი

• 

  ოსტინი

• 

  ფორტ-უერთი

• 

  ელ-პასო

ენები

10 უდიდესი ენა ტეხასში, ინგლისურის გარდა

ენა	მოსაუბრე პროცენტულად (2010 წლის მიხედვით)
ესპანური	29.21%
ვიეტნამური	0.75%
ჩინური	0.56%
გერმანული	0.33%
ტაგალური	0.29%
ფრანგული	0.25%
კორეული და ურდუ	0.24%
ჰინდი	0.23%
არაბული	0.21%
ნოგერო-კონგოლეზიური ენები	0.15%

ძირითადი რელიგიური კონფესიები

ლაიკვუდ-ჩიორჩი ამერიკის უდიდესი ეკლესია

რელიგია
რომაული კათოლიციზმი	28%
ბაპტიზმი	21%
არარელიგიური	11%
მეთოდიზმი	8%
ქრისტიანი-სხვა	7%
ლუთერანობა	3%
ორმოცდაათიანელობა	3%
პრესვიტერიანობა	2%
არა-კონფესიონალური	2%
მორმონები	2%
ეპისკოპალური ეკლესია	1%
მუსლიმანი	1%
იეჰოვას მოწმეები	1%
ღვთის კრება	1%
ღმერთის ეკლესია	1%
სხვა	2%

ლიტერატურა

• Chipman, Donald E. (1992). Spanish Texas, 1519–1821. Austin, Texas: University of Texas Press. ISBN 0-292-77659-4. 
• Davis, William C. (2006). Lone Star Rising. College Station, TX: Texas A&M University Press. ISBN 978-1-58544-532-5.  originally published 2004 by New York: Free Press
• Edmondson, J.R. (2000). The Alamo Story-From History to Current Conflicts. Republic of Texas Press. ISBN 1-55622-678-0. 

რესურსები ინტერნეტში

• ტეხასი საიტზე DMOZ (სარკე)
• The Texas State History Museum
• The Handbook of Texas Online
• Texas Register
• South and West Texas: A National Register of Historic Places Travel Itinerary