ვიკიპედია

ერაყის ომი

ერაყის ომი
ერაყის კონფლიქტის და ტერორზე ომის ნაწილი

საათის ისრის მოძრაობის მიმართულებით ზემოდან: ამერიკელი სამხედროეი უდეი და ქუსეი ჰუსეინების სამალავთან; მეომბოხეები ჩრდილოეთ ერაყში; ერაყელი მეამბოხეები ისვრიან MANPADS-ს; სადამ ჰუსეინის ქანდაკების ჩამოგდება ფირდოს მოედანზე
თარიღი 2003 წლის 20 მარტი — 2011 წლის 18 დეკემბერი (7 წელი, 9 თვე, 4 კვირა და 1 დღე)
მდებარეობა ერაყი
შედეგი
მხარეები
შეჭრის ფაზა (2003 წელი)
აშშ-ის დროშა აშშ
დიდი ბრიტანეთის დროშა დიდი ბრიტანეთი
ავსტრალიის დროშა ავსტრალია
პოლონეთის დროშა პოლონეთი
პეშმერგა
მხარდაჯერა:
იტალიის დროშა იტალია[8]
კანადის დროშა კანადა[9]
ნიდერლანდების დროშა ნიდერლანდები[10] 		შეჭრის ფაზა (2003 წელი)
ბაათისტური ერაყი
შეჭრის შემდეგ
(2003–2011 წლები)
აშშ-ის დროშა აშშ
დიდი ბრიტანეთის დროშა დიდი ბრიტანეთი

ერაყის დროშა ერაყის ახალი მთავრობა

მხარდაჭერა:
ირანის დროშა ირანი[11][12]
ერაყის ქურთისტანის დროშა ერაყის ქურთისტანი

შეჭრის შემდეგ (2003–2011)
ბაათისტი ლოიალისტები

სუნიტი მეამბოხეები

შიიტი მეამბოხეები

მხარდაჭერა:
ირანის დროშა ირანი

მეთაურები
ერაყის დროშა აიდ ალავი
ერაყის დროშა იბრაჰიმ ალ ჯაფარი
ერაყის დროშა ნური ალ-მალიქი
რიკარდო სანჩეზი
ჯორჯ კეისი უმცროსი
დეივიდ პეტრაუსი
რეიმონდ ოდიერნო
ლოიდ ოსტინი
აშშ-ის დროშა ჯორჯ უოლკერ ბუში
აშშ-ის დროშა ბარაკ ობამა
აშშ-ის დროშა ტომი ფრენკსი
აშშ-ის დროშა დონალდ რამსფელდი
აშშ-ის დროშა რობერტ გეითსი
გაერთიანებული სამეფოს დროშა ტონი ბლერი
გაერთიანებული სამეფოს დროშა გორდონ ბრაუნი
გაერთიანებული სამეფოს დროშა დეივიდ კამერონი
ავსტრალიის დროშა ჯონ ჰოვარდი
ავსტრალიის დროშა კევინ რადი
იტალიის დროშა სილვიო ბერლუსკონი
კანადის დროშა ვოლტერ ნატინზიკი
ესპანეთის დროშა ხოსე მარია აზნარი
დანიის დროშა ანდერს ფოგ რასმუსენი
პოლონეთის დროშა ალექსანდრე კვასნევსკი
პოლონეთის დროშა ლეხ კაჩინსკი
პოლონეთის დროშა ბრონისლავ კომოროვსკი 		ერაყის დროშა სადამ ჰუსეინი (ტყვე)
ერაყის დროშა იზატ იბრაჰიმ ალ დოური
ერაყის დროშა ქუსეი ჰუსეინი †
ერაყის დროშა უდეი ჰუსეინი †
ერაყის დროშა აბიდ ჰამიდ მაჰმუდი (ტყვე)
ერაყის დროშა ალი ჰასან ალ მაჯიდი (ტყვე)
ერაყის დროშა ბარან იბრაჰიმ ალ ტიკრიტი (ტყვე)
ერაყის დროშა ტაჰა იასინ რამადანი (ტყვე)
ერაყის დროშა ტარიქ აზიზი (ტყვე)
ერაყის დროშა მოჰამედ იუნის ალ-აჰმედი

სუნიტი მეამბოხეები
აბუ მუსაბ ალ-ზარქაუი †
აბუ აიუბ ალ მასრი †
აბუ ომარ ალ-ბაღდადი †
აბუ ბარკ ალ-ბაღდადი
სშმაელ ჯობოური
აბუ აბდულა ალ შაფი (ტყვე)

შიიტი მეამბოხეები
მუქთადა ალ სადრი
აბუ დერა
ქაის ალ ხაზალი
აკრამ ალ კააბი

ძალები
შეჭრის ძალები (2003 წელი)
309 000 სამხედრო
აშშ-ის დროშა: 192 000 სამხედრო[16]
დიდი ბრიტანეთის დროშა: 45 000 სამხედრო
ავსტრალიის დროშა: 2 000 სამხედრო
პოლონეთის დროშა: 194 სამხედრო
ერაყის ქურთისტანის დროშა პეშმერგა: 70 000 სამხედრო

კოალიციის ძალები (2004–2009 წლები)
176 000 სამხედრო პიკში
საქართველოს დროშა:8 495 სამხედრო[17]
აშშ-ის ძალები ერაყში (2010–2011 წლები)
112 000 სამხედრო აქტივაციისას
უსაფრთხოების კონტრაქტორები დაახლოებით 6 000–7 000[18]
ერაყის უსაფრთხოების ძალები
805 269 პერსონალი (სამხედროები და პარამილიტარისტები: 578 269 და[19] პოლიციელები: 227 000)
გამოღვძების პარტიზანები
≈103 000 მებრძოლი (2008 წელისათვის)[20]
ერაყის ქურთისტანი
≈400 000 სამხედრო (ქურთული სასაზღვრო გვარდია: 30 000 სამხედრო და[21] პეშმერგა 375 000 სამხედრო)

ერაყის შეიარაღებული ძალები: 375 000 სამხედრო (დაშლილი იქნა 2003 წელს)
ერაყის სპეციალური რესპუბლიკური გვარდია: 12 000 სამხედრო
ერაყის რესპუბლიკური გვარდია: 70 000–75 000 სამხედრო
ფედაიენ სადამი: 30 000 სამხედრო

სუნიტი მეამბოხეები
≈70 000 მებრძოლი (2007 წლისათვის)[22]
ალ-კაიდა
≈1 300 მებრძოლი (2006 წლისათვის)[23]
ერაყის ისლამური სახელმწიფო
≈1 000 მებრძოლი (2008 წლისათვის)
ნაკაშბადის ორდენის ლაშქარი
≈500–1 000 მებრძოლი (2007 წლისათვის)

დანაკარგები
ირაყის უსაფრთხოების ძალები (სადამის შემდეგ)

მოკლული: 17 690[24]
დაჭრილი: 40 000+[25]
კოალიციის ძალები
მოკლული: 4 815[26][27] (4 496 აშშ[28]
179 დიდი ბრიტანეთი[29]
3 საქართველო[30]
136 სხვები)[26]
დაკარგულები ან ტყვედ ჩავარდნილები (აშშ): 17 (9 გარდაიცვალა ტყვეობაში, 8 გადარჩენილი იქნა)[31]
დაჭრილი: 32 776+ (32 252 ამერიკელი,[28] 315 ბრიტანელი, 212+ სხვა[32])[33][34][35][36] დაშავებული, დაავადებული და სხვა: 51 139 (47 541 აშშ,[37] 3 598 დიდი ბრიტანეთი)[33][35][36]
კონტრაქტორები
მოკლული: 1 554[38][39]
დაჭრილი და დაშავებული: 43 880[38][39]
გამოღვიძების საბჭო
მოკლული: 1 002+[40]
დაჭრილი: 500+ (2007 წელს),[41] 828 (2008 წელს)[42] სულ მოკლილი: 25 285 (+12 000 მოკლული პოლიციელი 2003-2005 წლებში)
სულ დაჭრილი დაშავებული და დაავადებული 172 123+

მოკლული ერაყელი მებრძოლები (2003 წლის შეჭრის პერიოდი): 5 388–10 800[43][44][45]
მეამბოხეები (სადამის შემდეგ)
მოკლული: 26 544 (2003–2011 წლებში)[46]
(4 000 მოკლული უცხოელი 2006 წლის სექტემბრისთვის)[47]
დატყვევებულები: 12 000[48]
119 752 დაკავებული მეამბოხე (2003-2007 წლებში)[49]
სულ გარდაცვლილი: 31 608–37 344
სავარაუდო გარდაცვალებები:
ლანცეტის კვლევა** (2003-2006 წლები): 654 965[50][51]
ერაყის საუჯახო ჯანდაცვის კვლევა*** (2003-2006 წლები): 151 000[52]
PLOS-ის სამედიცინო კვლევა**: (2003-2011 წლები): 405 000, დამატებით 55 000 გამორჩენილი გარდაცვალება ემიგრაციის შედეგად[53]
Documented deaths from violence:
ერაყის ცხედრების დათვლის პროექტი (2003-2011 წლები): 103 160–113 728 სამოქალაქო გარდაცვალება[54] და 12 438 ახალი გარდაცვალება ერაყის ომის დოკუმენტების გაჟონვიდან[55]
Associated Press (2003-2009 წლები): 110 600[56]
* მოიცავს „დაშავებულებს, დაავადებულებს ან სხვა სამედიცინო მდგომარეობის მქონე პირებს“: მოითხოვდა საჰაერო ტრანსპორტირებას. დიდი ბრიტანეთის რიცხვები მოიცავდა „აროდრომით ევაკუაციებს“.
** სრული სიკვდილიანობა: შედის ყველა დამატებითი გარდაცვალება უკანონობის, განადგურებული ინფრასტრუქტურის, ცუდი ჯანდაცვისა და სხვა ფაქტორებისაგან
*** მხოლოდ ძალადობრივი გარდაცვალებები – არ ითვლის გარდაცვალებებს უკანონობის, განადგურებული ინფრასტრუქტურის, ცუდი ჯანდაცვისა და სხვა ფაქტორებისაგან.
ერაყის ომი ვიკისაწყობში

ერაყის ომი[კომ 1] — ომი რომელიც დაიწყო 2003 წელს მულტი ნაციონალური კოალიციის ერაყში შეჭრით, აშშ-ის ხელმძღვანელობით სადამ ჰუსეინის ძალაუფლებიდან ჩამოგდების მიზნით. კონფლიქტი გაგრძელდა ათწლეულის ბოლომდე, მას შემდეგ რაც ერაყელი მეამბოხეები შეეწინააღმდეგნენ კოალიციის ოკუპაციის ძალებს და ერაყის ახალ შიიტურ მთავრობას.[57] კონფლიქტის, პირველ სამ-ოთხ წელში დაახლოებით 151 000-600 000 ერაყელი დაშავდა ან გარდაიცვალა. აშშ-მ ძალები ერაყიდან ოფიციალურად 2011 წელს გამოიყვანა, თუმცა სირიის სამოქალაქო ომის და ისლამური სახელმწიფოს გაფართოების შემდეგ, 2014 წელს ბარაკ ობამას ადმინისტრაციამ შეიარაღებული ძალების ერაყში დაბრუნების გადაწყვეტილება მიიღეს. ბევრი ყოფილი სამხედრო აიყვანეს როგორც თავდაცვის კონტრაქტორები და პირადი სამხედრო კომპანიები.[58][59] აშშ 2014 წელს ერაყში დაბრუნდა როგორც ახალი კოალიციის მეთაური. 2003 წელს ერაყში შეჭრა განხორციელდა როგორც ჯორჯ ბუშის ადმინისტრაციის ტერორზე ომის ნაწილილი 11 სექტემბრის ტერაქტების შემდეგ.[60]

2002 წლის ოქტომბერში, აშშ-ის კონგრესმა პრეზიდენტ ჯორჯ უოლკერ ბუშს მისცა უფლება გამოეყენებინა სამხედრო ძალა ერაყის წინააღმდეგ, თუ ის ასე გადაწყვეტდა.[61] ერაყის ომი დაიწყო 2003 წლის 20 მარტს,[62] როდესას აშშ-მ, დიდმა ბრიტანეთმა და კოალიციის სხვა მოკავშირეებმა დაიწყეს დაბომბვების კამპანია „შოკი და შიში“. ერაყის შეიარაღებული ძალები მალევე დამარცხდნენ და კოალიციის ძალებმა სრულიად ერაყის ოკუპაცია მოახერხეს. 2003 წლის ერაყში შეჭრას მოჰყვა ბაათისტური მთავრობის დაცემა, ოპერაცია წითელი განთიადისას სადამ ჰუსეინის დაპატიმრება და 2006 წელს მისი სიკვდილით დასჯა. სადამ ჰუსიეინის მიერ დატოვებულ პოლიტიკური ძალაუფლების ვაკუუმს და კოალიციის დროებითი მმართველობის არაეფექტურობამ გამოიწვია ერაყის 2006-2007 წლების სამოქალაქო ომი, სადაც ერთმანეთს ებრძოდნენ შიიტური, სუნიტური დაჯგუფებები და კოალიციის ძალები. ბევრ ძალადობრივი მეამბოხეების დაჯგუფებებს მხარს უჭერდნენ ირანი და ალ-კაიდა. აშშ-მ სამოქალქო ომის წამოწყებას უპასუხა 170 000 სამხედრო ერაყში გადაყვანით 2007 წელს.[63] სამხედროების რაოდენობის გაზრდამ გაზარდა ერაყის მთავრობის და შეიარაღებული ძალების მიერ კონტროლი და ბევრი ჯორჯ უოლკერ ბუშის ამ გადაწყვეტილებას დიდ წარმატებად მიიჩნევდა.[64] აშშ-ის სამხედროების მიერ ერაყის დატოვება დაიწყო ბარაკ ობამას პრეზიდენტობისას. აშშ-ის შეიარაღებულმა ძალებმა ერაყი ფორმალურად 2011 წლის დეკემბერში დატოვეს.[65]

კომენტარი

რედაქტირება
  1. ↑ კონფლიქტი ასევე ცნობილია როგორც ომი ერაყში, ერაყის ოკუპაცია, სპარსეთის ყურის მეორე ომი, სპარსეთის ყურის ომი II. 2003 წლიდან 2010 წლამდე მოიხსენიებდნენ როგორც ეპერაცია ერაყის თავისუფლებას და აშშ-ის შეიარაღებულ ძალებში ცნობილი იყო როგორც ოპერაცია ახალი განთიადი 2010-2011 წლებში.

სქოლიო

რედაქტირება
  1. ↑ Michael Petrou (9 September 2011). „The decline of al-Qaeda“. Maclean's. ციტატა: „George W. Bush gambled on surging thousands more troops to the embattled country. It paid off. Al-Qaeda in Iraq is now a diminished force without territory.“
  2. ↑ Spencer C. Tucker (14 December 2015). U.S. Conflicts in the 21st Century: Afghanistan War, Iraq War, and the War on Terror. ISBN 978-1440838798. „Al Qaeda in Iraq was decimated by the end of the Iraq War in 2011“ 
  3. ↑ Galbraith, Peter W. (2007). The End of Iraq: How American Incompetence Created a War Without End. Simon & Schuster. ISBN 978-0743294249. 
  4. ↑ „Iran expands regional 'empire' ahead of nuclear deal“. Reuters. 23 March 2015. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 10 ნოემბერი 2015. ციტირების თარიღი: 13 ივნისი 2020.
  5. ↑ How to Stop Iran's Growing Hegemony – National Review Online. National Review Online (10 April 2015).
  6. ↑ „The JRTN Movement and Iraq's Next Insurgency | Combating Terrorism Center at West Point“. Ctc.usma.edu. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 26 აგვისტო 2011. ციტირების თარიღი: 2 August 2014.
  7. ↑ „Al-Qaeda's Resurgence in Iraq: A Threat to U.S. Interests“. U.S. Department of State. 5 February 2014. ციტირების თარიღი: 26 November 2010.
  8. ↑ Il discorso di Berlusconi alla Camera. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2021-02-17. ციტირების თარიღი: 2020-06-13.
  9. ↑ Greg Weston (16 May 2011). „Canada offered to aid Iraq invasion: WikiLeaks“. CBC News.
  10. ↑ Regering. (12 January 2010) Rapport Commissie-Davids. rijksoverheid.nl. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 3 დეკემბერი 2017. ციტირების თარიღი: 26 February 2017.
  11. ↑ Elaheh Rostami-Povey, Iran's Influence: A Religious-Political State and Society in Its Region, pp. 130–154, Zed Books Ltd, 2010.
  12. ↑ Archived copy. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 5 მარტი 2016. ციტირების თარიღი: 13 ივნისი 2020.
  13. ↑ President Barack Obama Speaks With VICE News. YouTube. 16 March 2015. https://www.youtube.com/watch?v=2a01Rg2g2Z8#t=745.
  14. ↑ Operations By Iran's Military Mastermind – Business Insider. Business Insider (9 July 2014). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 7 ივლისი 2018. ციტირების თარიღი: 13 ივნისი 2020.
  15. ↑ Operations By Iran's Military Mastermind – Business Insider. Business Insider (9 July 2014).
  16. ↑ A Timeline of Iraq War, Troop Levels. The Huffington Post.
  17. ↑ საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს საერთაშორისო მისიები
  18. ↑ Deputy Assistant Secretary for International Programs Charlene Lamb's Remarks on Private Contractors in Iraq. U.S. Department of State (17 July 2009). ციტირების თარიღი: 23 October 2010.
  19. ↑ (3 February 2010) The Military Balance 2010. London: Routledge. ISBN 978-1-85743-557-3. 
  20. ↑ Rubin, Alissa J.; Nordland, Rod (29 March 2009). „Troops Arrest an Awakening Council Leader in Iraq, Setting Off Fighting“. The New York Times. ციტირების თარიღი: 30 March 2010.
  21. ↑ The Kurdish peshmerga forces will not be integrated into the Iraqi army: Mahmoud Sangawi — Interview. Ekurd.net (22 January 2010). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2 აპრილი 2019. ციტირების თარიღი: 23 October 2010.
  22. ↑ The Brookings Institution Iraq Index: Tracking Variables of Reconstruction & Security in Post-Saddam Iraq დაარქივებული 2 October 2007 საიტზე Wayback Machine. 1 October 2007
  23. ↑ Pincus, Walter. "Violence in Iraq Called Increasingly Complex". The Washington Post, 17 November 2006.
  24. ↑ 260 მოკლული 2003 წელს,[1] 15 196 მოკლული 2004-2009 წლებში,[2] 67 მოკლული 2009 წლის მარტში,[3] დაარქივებული 26 February 2012 საიტზე Wayback Machine. 1 100 მოკლული 2010 წელს[4] დაარქივებული 16 January 2013 საიტზე Wayback Machine. და 1 067 მოკლული 2011 წელს,[5] საბოლოო ჯამში: 17 690 გარდაცვლილი
  25. ↑ Iraq War. U.S. Department of State. ციტირების თარიღი: 18 November 2012.
  26. ↑ 26.0 26.1 Operation Iraqi Freedom. iCasualties. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 21 March 2011. ციტირების თარიღი: 24 August 2010.
  27. ↑ „Home and Away: Iraq and Afghanistan War Casualties“. CNN. ციტირების თარიღი: 30 March 2010.
  28. ↑ 28.0 28.1 Casualty. ციტირების თარიღი: 29 June 2016.
  29. ↑ Fact Sheets | Operations Factsheets | Operations in Iraq: British Fatalities. Ministry of Defence of the United Kingdom. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 11 October 2009. ციტირების თარიღი: 17 October 2009.
  30. ↑ საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს საერთაშორისო მისიები
  31. ↑ „POW and MIA in Iraq and Afghanistan Fast Facts“. CNN. ციტირების თარიღი: 5 June 2014.; As of July 2012, seven American private contractors remain unaccounted for. Their names are: Jeffrey Ake, Aban Elias, Abbas Kareem Naama, Neenus Khoshaba, Bob Hamze, Dean Sadek and Hussain al-Zurufi. Healy, Jack, "With Withdrawal Looming, Trails Grow Cold For Americans Missing In Iraq", The New York Times, 22 May 2011, p. 6.
  32. ↑ 33 უკრაინელი [6], 31+ იტალიელი [7] [8] დაარქივებული 28 April 2011 საიტზე Wayback Machine. , 30 Bulgarians [9] [10], 20 სალვადორელი [11], 19 ქართველი [12] დაარქივებული 2011-05-13 საიტზე Wayback Machine. , 18 ესტონელი [13], 16+ პოლონელი [14] Archived copy. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 12 June 2007. ციტირების თარიღი: 7 January 2011. [15] Archived copy. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 14 May 2011. ციტირების თარიღი: 7 January 2011. [16], 15 ესპანელი [17] დაარქივებული 29 April 2011 საიტზე Wayback Machine. [18] დაარქივებული 2019-04-02 საიტზე Wayback Machine. [19] დაარქივებული 2 April 2019 საიტზე Wayback Machine. [20], 10 რუმინელი [21], 6 ავსტრალიელი Archived copy. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 28 April 2011. ციტირების თარიღი: 6 January 2011., 5 ალბანელი, 4 ყაზახი Archived copy. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 30 January 2012. ციტირების თარიღი: 7 January 2011., 3 ფილიპინელი Archived copy. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 7 July 2011. ციტირების თარიღი: 6 January 2011. და 2 ტაილანდელი[22] [23] for a total of 212+
  33. ↑ 33.0 33.1 Many official U.S. tables at "Military Casualty Information" დაარქივებული 3 March 2011 საიტზე Wayback Machine. . See latest totals for injury, disease/other medical დაარქივებული 2 June 2011 საიტზე Wayback Machine.
  34. ↑ "Casualties in Iraq".
  35. ↑ 35.0 35.1 iCasualties.org (was lunaville.org). Benicia, California. Patricia Kneisler, et al., "Iraq Coalition Casualties" დაარქივებული 21 March 2011 საიტზე Wayback Machine.
  36. ↑ 36.0 36.1 "Defence Internet Fact Sheets Operations in Iraq: British Casualties" დაარქივებული 14 November 2006 საიტზე Wayback Machine. . UK Ministry of Defense. Latest combined casualty and fatality tables დაარქივებული 4 October 2012 საიტზე Wayback Machine. .
  37. ↑ Archived copy. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2 June 2011. ციტირების თარიღი: 7 February 2016.
  38. ↑ 38.0 38.1 Office of Workers' Compensation Programs (OWCP) – Defense Base Act Case Summary by Nation. U.S. Department of Labor. ციტირების თარიღი: 15 December 2011.
  39. ↑ 39.0 39.1 T. Christian Miller. (23 September 2009) U.S. Government Private Contract Worker Deaths and Injuries. Projects.propublica.org. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 27 July 2011. ციტირების თარიღი: 23 October 2010.
  40. ↑ 185 დიალაში 2007 წლის ინვისიდან 2007 წლის დეკემბრამდე,[24] 4 აბდულ სატარ აბუ რიშას მკველობისას, 2007 წლის 12 ნოემბრიდან 25 ნოემბრამდე 25 2007 წლის 12 ნოემბერს,[25] დაარქივებული 2013-05-14 საიტზე Wayback Machine. 528 2008 წელს,[26] დაარქივებული 10 December 2016 საიტზე Wayback Machine. 27 2009 წლის 2 იანვარს,[27] 13 2009 წლის 23 ნოემბერს,Archived copy. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 29 April 2011. ციტირების თარიღი: 14 February 2011. 15 in December 2009,[28] 100+ 2001 წლის აპრილიდან ივნისამდე,[29] [30] 52 on 18 July 2010,[31] [32]total of 1,002+ dead დაარქივებული 18 April 2009 საიტზე Wayback Machine.
  41. ↑ Moore, Solomon; Oppel, Richard A. (24 January 2008). „Attacks Imperil U.S.-Backed Militias in Iraq“. The New York Times.
  42. ↑ Greg Bruno. Finding a Place for the 'Sons of Iraq'. Council on Foreign Relations. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 10 დეკემბერი 2016. ციტირების თარიღი: 26 December 2011.
  43. ↑ [33] დაარქივებული 2009-09-02 საიტზე Wayback Machine. // comw.org
  44. ↑ Press release (28 October 2003). "New Study Finds: 11,000 to 15,000 Killed in Iraq War; 30 Percent are Non-Combatants; Death Toll Hurts Postwar Stability Efforts, Damages US Image Abroad". Project on Defense Alternatives (via Common Dreams NewsCenter). Retrieved 2 September 2010. დაარქივებული 17 October 2006 საიტზე Wayback Machine.
  45. ↑ Conetta, Carl (23 October 2003). "The Wages of War: Iraqi Combatant and Noncombatant Fatalities in the 2003 Conflict — Project on Defense Alternative Research Monograph #8" დაარქივებული 2009-09-02 საიტზე Wayback Machine. . Project on Defense Alternatives (via Commonwealth Institute). Retrieved 2 September 2010.
  46. ↑ 597 killed in 2003,[34], 23,984 killed from 2004 through 2009 (with the exceptions of May 2004 and March 2009),[35] 652 killed in May 2004,[36] 45 killed in March 2009,[37] დაარქივებული 2009-09-03 საიტზე Wayback Machine. 676 killed in 2010,[38] and 590 killed in 2011,[39] thus giving a total of 26,544 dead
  47. ↑ "4 000 fighters killed, 'al-Qaida in Iraq' tape says." The Guardian. 28 September 2006.
  48. ↑ „Amnesty: Iraq holds up to 30,000 detainees without trial“. CNN. 13 September 2010. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 23 October 2010. ციტირების თარიღი: 6 January 2011.
  49. ↑ "Insurgent body count documents released." დაარქივებული 2020-07-27 საიტზე Wayback Machine. Stars and Stripes. 1 October 2007. Number of convictions not specified.
  50. ↑ Mortality after the 2003 invasion of Iraq: a cross-sectional cluster sample survey. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 7 September 2015. (242 KB). By Gilbert Burnham, Riyadh Lafta, Shannon Doocy, and Les Roberts. The Lancet, 11 October 2006
  51. ↑ The Human Cost of the War in Iraq: A Mortality Study, 2002–2006. (603 KB). By Gilbert Burnham, Shannon Doocy, Elizabeth Dzeng, Riyadh Lafta, and Les Roberts. A supplement to the October 2006 Lancet study. It is also found here: Archived copy. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 28 November 2007. ციტირების თარიღი: 9 May 2012. [40]
  52. ↑ "Iraq Family Health Survey" New England Journal of Medicine 31 January 2008
  53. ↑ Hagopian, Amy; Flaxman, Abraham D.; Takaro, Tim K.; Esa Al Shatari, Sahar A.; Rajaratnam, Julie; Becker, Stan; Levin-Rector, Alison; Galway, Lindsay; Hadi Al-Yasseri, Berq J.; Weiss, William M.; Murray, Christopher J.; Burnham, Gilbert; Mills, Edward J. (15 October 2013). „Mortality in Iraq Associated with the 2003–2011 War and Occupation: Findings from a National Cluster Sample Survey by the University Collaborative Iraq Mortality Study“. PLOS Medicine. 10 (10): e1001533. doi:10.1371/journal.pmed.1001533. PMC 3797136. PMID 24143140.
  54. ↑ Iraq Body Count. ციტირების თარიღი: 27 April 2014.
  55. ↑ Iraq War Logs: What the numbers reveal. Iraq Body Count. ციტირების თარიღი: 3 December 2010.
  56. ↑ Kim Gamel (23 April 2009). „AP Impact: Secret tally has 87,215 Iraqis dead“. Fox News. ციტირების თარიღი: 26 April 2014.
  57. ↑ Iraq War. ციტირების თარიღი: 27 October 2012.
  58. ↑ Flintoff, Corey (25 September 2009). „Blackwater's Prince Has GOP, Christian Group Ties“. National Public Radio. ციტირების თარიღი: 28 February 2009.
  59. ↑ Gordon, Michael; Trainor, Bernard (1 March 1995) The Generals' War: The Inside Story of the Conflict in the Gulf. New York: Little Brown & Co. 
  60. ↑ Collins, Dan. Congress Says Yes To Iraq Resolution. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 23 August 2019. ციტირების თარიღი: 12 March 2019.
  61. ↑ „Iraq War | 2003–2011“. Encyclopædia Britannica (ინგლისური). ციტირების თარიღი: 31 January 2017.
  62. ↑ „Timeline: Invasion, surge, withdrawal; U.S. forces in Iraq“. Reuters. 18 December 2011.
  63. ↑ Hanson, Victor Davis. Iraq and Afghanistan: A tale of two surges. ციტირების თარიღი: 14 March 2019.
  64. ↑ Feller, Ben (27 February 2009). „Obama sets firm withdrawal timetable for Iraq“. Yahoo! News. Associated Press. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2 March 2009.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=ერაყის_ომი&oldid=4700897“-დან