საქართველოს ისტორიული სოფლები

საქართველოს სოფლები, რომელთა სახელები დაკავშირებულია საქართველოს მნიშვნელოვან ისტორიულ, საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ და კულტურულ მოვლენებთან (სია არასრულია):

  • აბელია — სოფელი ქვემო ქართლში (ახლანდ. აბელიანი, თეთრიწყაროს მუნიციპალიტეტი). პირველად იხსენიება 1580 წლის ერთ საბუთში. XI-XV სს-ის სამეფო დომენი იყო.
  • აბისი — სოფელი ქარელის მუნიციპალიტეტში. აბისი პირველად იხსენიება 1633 წელს. ამ დროს ავალიშვილების სამკვიდრო მამული იყო.
  • არჩეული — (ჩიქვეთი) სოფელი ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტში. ე. ნინოშვილის სახლ-მუზეუმი.
  • ბეშთაშენი — (ისტ. ბეშქენაშენი) სოფელი წალკის მუნიციპალიტეტში. მდ. აგრიჩის ნაპირას. აქ არის VII ს-ის ეკლესია. აღმოჩენილია ბრინჯაოს ხანის გორასამარხები. არის ციკლოპური ციხეც.
  • ბოდბე — სოფელი სიღნაღის მუნიციპალიტეტში. აქ არის წმინდა ნინოს სახელობის სამონასტრო კომპლექსი და საეპისკოპოსო ცენტრი, კახეთში.
  • ბორი — სოფელი მესხეთის ქედის ჩრდილოეთ მთისწინეთზე. მდ. ბორიმელას მარჯვენა ნაპირზე. აღმოჩენილია ძვ. წ.-ის I ს-ის და ახ. წ.-ის III ს-ის საგვარეულო და საოჯახო სამაროვანები.
  • გავაზი — ისტორიული სოფელი კახეთში. აქ IX ს-ში ქორეპისკოპოსმა სამოელ დონაურმა დაამარცხა არაბები.
  • დვანი — სოფელი ქართლის მუნიციპალიტეტში, შიდა ქართლის ვაკეზე, სოფელში გაითხარა ძვ. წ. VIII - VII სს-ის ნეკროპოლი.
  • დიღომი — სოფელი მცხეთის მუნიციპალიტეტში, თბილისის ქვაბულში, დიღმისწყლის ხეობაში.
  • ენისელი — სოფელი ყვარლის მუნიციპალიტეტში, რომლის დასავლეთ ნაწილში რიყის ქვით ნაგები დარბაზული ეკლესია.
  • ერთაწმინდა — სოფელი კასპის მუნიციპალიტეტში. სოფელში დგას XIII ს-ის შუა წლების წმინდა ესტატეს ეკლესია, მასში დაკრძალულია გიორგი სააკაძის ვაჟის, პაატას, თავი.
  • ეშერა — სოფელი აფხაზეთში, შავი ზღვის ნაპირზე, მდინარე გუმისთის მარჯვენა მხარეს. არქეოლოგიური გათხრებით მტკიცდება, რომ აქ ადამიანები ცხოვრობდნენ III-II ათასწლეულებში ჩვ.წ - მდე.
  • ვარიანი — სოფელი გორის მუნიციპალიტეტში. ი. გოგებაშვილის სახლ-მუზეუმი.
  • ვარციხე — სოფელი იმერეთის დაბლობზე, მდ. ხანისწყლისა და მდ. რიონის შესართავთან. IX-XI სს.-ში იმერეთის მეფეთა ერთ-ერთი რეზიდენცია იყო.
  • ველისციხე — სოფელი გურჯაანის მუნიციპალიტეტში, ალაზნის ვაკეზე. წყაროებში პირველად იხსენიება V ს - ში. იყო ჰერეთის პოლიტიკური ცენტრი და მნიშვნელოვანი ციხე - სიმაგრე.
  • ვეჯინი — სოფელი გურჯაანის მუნიციპალიტეტში. წყაროებში იხსენიება X ს-ის დასაწყისში.
  • თელოვანი — სოფელი მცხეთის მუნიციპალიტეტში,იქ აღმოჩენდა გვიანდელი ბრინჯაოს ხანის ძვ. წ. XIII-XIIსს. არქეოლოგიური ძეგლი.
  • იანეთი — სოფელი სამტრედიის მუნიციპალიტეტში. მდ. გუბისწყლის მარჯვენა ნაპირას.
  • ითხვისი — სოფელი ჭიათურის მახლობლად, ქალაქიდან 16 კმ - ზე. აქ გაითხარა მრავალფენიანი ნამოსახლარი და ანტიკური ხანის სამაროვანი. ნამოსახლარის უძველესი ფენა ადრ. ბრინჯაოს ხანისაა (ძვ. წ. III ათასწლეული).
  • იკორთა — სოფელი ცხინვალის მუნიციპალიტეტში. ცხინვალიდან 35 კმ - ზე. იყო ქსნის ერისთავთა ერთ - ერთი რეზიდენცია შიდა ქართლში. აქვეა დაკრძალული კახეთის 1659 წლის აჯანყების ხელმძღვანელები: ბიძინა ჩოლოყაშვილი, შალვა და ელიზბარ ქსნის ერისთავები.
  • ილორი — სოფელი ოჩამჩირის მუნიციპალიტეტში. წყაროებში მოხსენიებულია XI ს-ში. შუა საუკუნეებში ოდიშის სამთავროში შედიოდა.
  • კაცხი — სოფელი ჭიათურის მუნიციპალიტეტში. პირველად წყაროებში მოხსენიებულია XI ს.
  • კელასური — სოფელი სოხუმის მუნიციპალიტეტში. VII-VIII სს-ის დიდი აფხაზური კედლის ნანგრევები.
  • კეხვი — სოფელი ცხინვალის მუნიციპალიტეტში.წყაროებში მოხსენიებულია XVIს - ში.
  • კრწანისი — უბანი თბილისში, ფეოდ. ხანაში - სოფელი. წყაროებში პირველად იხსენიება XIV საუკუნის ბოლოს.
  • კუსირეთი — სოფელი ცხინვალის მუნიციპალიტეტში, სადაც შემორჩენილია VIII-IX სს-ის ეკლესიის ნანგრევები. სამშენებლო და მხატვრული ხერხებით.
  • კუხი — ხონის მუნიციპალიტეტის სოფლების დიდი და პატარა კუხის ძვ. სახელწოდება. წყაროებში პირველად მოხსენიებულია XVI ს-ში.
  • ლაილაში — სოფელი ცაგერის მუნიციპალიტეტში. წყაროებში მოხსენიებულია XVIII ს-ში. სოფელში აღმოჩენილია ძვ. წ. XIV-XIII სს-ის ბრინჯაოს ცულების განძი.
  • ლარგვისი — სოფელი სამაჩაბლოს ტერიტორიაზე, მდ. ქსნის მარცხენა ნაპირზე. აქ არსებული ციხე ქსნის ხეობის სტრატეგიული ცენტრი იყო.
  • ლელიანი — სოფელი ლაგოდეხის მუნიციპალიტეტში, ალაზნის ვაკეზე. სოფელში არის XI-XII სს-ის ქართული ხუროთმოძღვრების ძეგლი - წმ. თეოდორეს ეკლესია.
  • ლიხაური — სოფელი ოზურგეთის მუნიციპალიტეტში. ადრინდელ ფეოდალურ ხანაში აქ გურიის საერისთავოს ცენტრი იყო. შემორჩენილია ციხე და ეკლესია.
  • ლიხეთი — სოფელი ამბროლაურის მუნიციპალიტეტში. წყაროებში პირველად მოხსენიებულია XVIII საუკუნეში.
  • ლიხნი — სოფელი გუდაუთის მუნიციპალიტეტში, აღმოჩენილია 1952 წელს კოლხური ცულების განძი, რომელიც თარიღდება ძვ.წ. XVII-XIV სს.
  • მათხოჯი — სოფელი ხონის მუნიციპალიტეტში. იმერეთის დაბლობზე მდ. ცხენისწყლის მარცხენა ნაპირზე.
  • მარაბდა — სოფელი თეთრიწყაროს მუნიციპალიტეტში. პირველად მოხსენიებულია XI ს-ის დასაწყისის წყაროებში. 1625 წელს აქ გაიმართა მარაბდის ბრძოლა ქართლ-კახეთის ლაშქარსა და ყიზილბაშ დამპყრობლებს შორის.
  • მარტყოფი — სოფელი გარდაბნის მუნიციპალიტეტში. დასახლებულია პირველი, მეორე საუკუნეებიდან. VI საუკუნემდე აკრიანი ერქვა.
  • მეტეხი — სოფელი კასპის მუნიციპალიტეტში. XIII ს-ის არქიტექტურის ძეგლი.
  • მირზაანი — სოფელი დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტში. ნიკო ფიროსმანის სახლ-მუზეუმი.
  • მუხრანი — სოფელი და ისტორიულ - გეოგრაფიული რეგიონი აღმ. საქართველოში. თავიდანვე ქართლის მეფეთა სანადირო ადგილი იყო. აქვე ჰქონდათ მათ რამდენიმე სასახლე - რეზიდენცია.
  • ნიკორწმინდა — სოფელი ამბროლაურის მუნიციპალიტეტში. XI ს-ის არქიტექტურის ძეგლი.
  • ნოსტე — სოფელი კასპის მუნიციპალიტეტში. გიორგი სააკაძის სამშობლო. შემორჩენილია თავდაცვითი კოშკი.
  • ოძისი — სოფელი დუშეთის მუნიციპალიტეტში. გიორგი ერისთავის სახლ-მუზეუმი.
  • პატარძეული — სოფელი საგარეჯოს მუნიციპალიტეტში. გიორგი ლეონიძის სახლ-მუზეუმი.
  • რუისი — სოფელი ქარელის მუნიციპალიტეტში, შიდა ქართლის ვაკეზე. იგი ანტიკური ხანის ქ. ურბნისის ერთ-ერთი სამიწათმოქმედო მუნიციპალიტეტი იყო. ქართლის ერთ - ერთი უძველესი საეპისკოპოსოს კათედრა. რუისის ეპისკოპოსი ანუ მროველი მონაწილეობდა 506 წელს, დვინის საეკლესიო კრებაზე.
  • საგურამო — სოფელი მცხეთის მუნიციპალიტეტში. ილია ჭავჭავაძის სახლ-მუზეუმი.
  • სამთავისი — სოფელი კასპის მუნიციპალიტეტში. სოფელში დგას XI ს-ის ხუროთმოძღვრული ძეგლი, გუმბათოვანი ტაძარი.
  • სამშვილდე — სოფელი თეთრიწყაროს მუნიციპალიტეტში. ერთ-ერთი უძველესი ისტორიული ციხე-ქალაქი ისტორიულ ქვემო ქართლში. მისი თავდაპირველი სახელწოდება "ციხე ორბისა" იყო.
  • სამწევრისი — სოფელი ქარელის მუნიციპალიტეტში. სოფლის მახლობლად აღმართულია ქართული ხუროთმოძღვრების პირველი აყვავების ხანის ძეგლი სამწევრისი.
  • სიმონეთი — სოფელი თერჯოლის მუნიციპალიტეტში. დავით კლდიაშვილის სახლ-მუზეუმი.
  • სომიწო — სოფელი ონის მუნიციპალიტეტში. წყაროებში პირველად მოხსენიებულია XVIII ს-ში.
  • სორი — სოფელი ონის მუნიციპალიტეტში. წყაროებში პირველად მოხსენიებულია XVIII ს-ში. შემონახულია შუა საუკუნეების რამდენიმე ეკლესიისა და ციხის ნანგრევები.
  • სოჩხეთი — სოფელი ტყიბულის მუნიციპალიტეტში. წყაროებში პირველად მოიხსენიება XVIII ს-ში.
  • სოხთა — სოფელი შიდა ქართლში. სოფლის მახლობლად მაღალ მთაზე შემორჩენილია X ს-ის ქართული ხუროთმოძღვრული ძეგლის ნანგრევები.
  • სპეთი — სოფელი საჩხერის მუნიციპალიტეტში. სოფლის მახლობლად მაღალ მთაზე აღმართულია XI ს-ის ზედამაცხოვრის ეკლესია.
  • სურმუში — სოფელი ცაგერის მუნიციპალიტეტში. სოფლის ტერიტორიაზე აღმოჩენილია ბრინჯაოს ცულების განძი (მიაკუთვნებენ ძვ. წ. VIII საუკუნეს).
  • სხალტბა — სოფელი მცხეთის მუნიციპალიტეტში. თამარ მეფის დროს, 1202 წელს, სხალტვიდან შიო მღვიმის მონასტრისათვის გაიყვანეს წყალსადენი, რომელიც იმ დროისათვის რთულ ჰიდროტექნიკურ ნაგებობას წარმოადგენდა.
  • სხარტალი — სოფელი ამბროლაურის მუნიციპალიტეტში. აქ იყო იმერეთის მეფის სოლომონ პირველის ერთ-ერთი სადგომი.
  • სხვიტორი — სოფელი საჩხერის მუნიციპალიტეტში. აკაკი წერეთლის სახელმწიფო მუზეუმი.
  • ტაბახმელა — სოფელი თბილისში დიდგორის მუნიციპალიტეტში. სოფელი ისტორიულ წყაროებში პირველად თამარის ისტორიკოსთან მოიხსენიება, როგორც მისი ერთ-ერთი სააგარაკე ადგილი.
  • უბისი — სოფელი ხარაგაულის მუნიციპალიტეტში. მისი დაარსება დაკავშირებულია გრიგოლ ხანძთელის სახელთან.
  • უდე — სოფელი ადიგენის მუნიციპალიტეტში. ადამიანის ცხოვრების კვალი უდეში ქვის ხანიდან დასტურდება.
  • ურბნისი — სოფელი ქარელის მუნიციპალიტეტში. ქართულ წერილობით წყაროებში ძვ. წ. IV საუკუნისათვის ურბნისი ქალაქად მოიხსენიება.
  • უჯარმა — სოფელი საგარეჯოს მუნიციპალიტეტში. იგი იყო ისტორიული კახეთის უმნიშვნელოვანესი პოლიტიკური და ეკონომიკური ცენტრი, ციხე - ქალაქი.
  • ქისტაური — სოფელი ახმეტის მუნიციპალიტეტში. რაფიელ ერისთავის სახლ-მუზეუმი.
  • შემოქმედი — სოფელი ოზურგეთის მუნიციპალიტეტში, შემოქმედის ეპარქიის ისტორიული ცენტრი. დგას შემოქმედის სამონასტრო კომპლექსი.
  • შილდა — სოფელი ყვარლის მუნიციპალიტეტში. VI-VIII სს-ის სამონასტრო კომპლექსი, თავდაცვითი ნაგებობები.
  • ჩარგალი — სოფელი დუშეთის მუნიციპალიტეტში. ვაჟა-ფშაველას სახლ-მუზეუმი.
  • ძეგვი — სოფელი მცხეთის მუნიციპალიტეტში. ნაქალაქარი, არქიტექტურის უძველესი ძეგლები.
  • წინანდალი — სოფელი თელავის მუნიციპალიტეტში. ალექსანდრე ჭავჭავაძის სახლ-მუზეუმი და დეკორატიული ბაღი.