ვიკიპედია

მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი

(გადამისამართდა გვერდიდან ფიფას მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი)
ვიკიპედიის რედაქტორების გადაწყვეტილებით, სტატიას „მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი“ მინიჭებული აქვს რჩეული სტატიის სტატუსი. მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი ვიკიპედიის საუკეთესო სტატიების სიაშია.

ფიფა-ს მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი — ფეხბურთის ასოციაციათა საერთაშორისო ფედერაციის წევრი ქვეყნების მამაკაცთა ეროვნული საფეხბურთო გუნდების საერთაშორისო შეჯიბრი. ღონისძიება ტარდება 1930 წლიდან ოთხწლიანი შუალედით, გარდა 1942 და 1946 წლებისა, რომლებიც მეორე მსოფლიო ომის გამო არ ჩატარებულა. მოქმედი ჩემპიონია არგენტინა.

ფიფა-ს მსოფლიო ჩემპიონატი

ფიფა-ს მსოფლიო თასი
დაარსდა 1930
რეგიონი საერთაშორისო
გუნდების რაოდენობა 32 (ფინალურ ეტაპზე)
209 (საკვალიფიკაციო ეტაპზე)
ყველაზე ტიტულ. გუნდი ბრაზილიის დროშა ბრაზილია (5 წოდება)
მოქმედი გამარჯვებული არგენტინის დროშა არგენტინა (მესამე წოდება)
ვებ-საიტი ოფიციალური საიტი

ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო რაუნდები სამი წლის განმავლობაში (ევროპაში თითქმის ორი წელი) მიმდინარეობს. ტურნირის ფინალურ ფაზაში, მასპინძელი ქვეყნის სტადიონებზე, დაახლოებით ერთი თვის განმავლობაში 32 (2026 წლის მსოფლიო ჩემპიონატიდან იქნება 48) ეროვნული გუნდი ეჯიბრება ერთმანეთს.

დღემდე ჩატარებულ 22 ჩემპიონატში რვა ქვეყანამ შეძლო მსოფლიო თასის მოპოვება. ამჟამად ლიდერობს ბრაზილია, რომელიც ტურნირის ხუთგზის გამარჯვებულია, მას მოჰყვებიან იტალია და გერმანია ოთხი გამარჯვებით. სამჯერ გამარჯვებული აქვს არგენტინას, ორჯერ გაიმარჯვეს ურუგვაიმ, და საფრანგეთმა, ხოლო თითო გამარჯვება აქვთ ინგლისისა და ესპანეთის ნაკრებებს.

მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატს ყველაზე მეტი გულშემატკივარი ჰყავს მსოფლიოში, 2022 წლის ჩემპიონატის ფინალურ მატჩს 1,5 მილიარდზე მეტი ადამიანი ადევნებდა თვალყურს ტელევიზიით.[1]

ისტორია

წინარეისტორია და პირველი ჩემპიონატი

 
ურუგვაის 1930 წლის ნაკრები — მსოფლიოს პირველი ჩემპიონები

ფეხბურთის ისტორიაში პირველი საერთაშორისო შეხვედრა გაიმართა 1872 წელს გლაზგოში, შოტლანდიისა და ინგლისის ეროვნულ ნაკრებებს შორის (დასრულდა ანგარიშით 0–0),[2] პირველი საერთაშორისო ტურნირი კი 1884 წელს, რომელსაც დიდი ბრიტანეთის საშინაო ჩემპიონატი ეწოდა.[3] ფეხბურთის პოპულარობა განსაკუთრებით გაიზარდა XIX საუკუნის მიწურულს და სპორტის ეს სახეობა შეტანილ იქნა 1900 და 1904 წლების ზაფხულის ოლიმპიურ თამაშებზე, თუმცა პრიზიორები მედლებით არ დაჯილდოვდნენ.

1906 წელს ახალდაარსებულმა ფიფა-მ შვეიცარიაში ჩაატარა პირველი საერთაშორისო ტურნირი ქვეყნების გუნდებს შორის, თუმცა ფიფა-ს ოფიციალური ისტორიის თანახმად ტურნირი „ჩავარდა“.[4]

1908 წელს ლონდონში გაიმართა მორიგი ოლიმპიური თამაშები, სადაც ფეხბურთი უკვე ოლიმპიადის ოფიციალური სახეობა იყო. ოქროს მედლები ინგლისის ნაკრებმა მოიპოვა. შეჯიბრში მხოლოდ მოყვარულები მონაწილეობდნენ, აქედან გამომდინარე, მას უფრო შოუს სახე ჰქონდა, ვიდრე ტურნირის.

1909 წელს ტურინში შოტლანდიელმა ბარონეტმა სერ თომას ლიპტონმა ჩაატარა თავისივე სახელობის თასის გათამაშება, სადაც არა ეროვნული ნაკრებები, არამედ ინდივიდიალური კლუბები მონაწილეობდნენ, თუმცა თითოეული მათგანი ერთ კონკრეტულ ქვეყანას წარადგენდა. ეს ტურნირი ზოგჯერ იხსენიება, როგორც მსოფლიოს პირველი ჩემპიონატი.[5] ტურნირში გამოდიოდნენ პრესტიჟული პროფესიონალური კლუბები იტალიიდან, გერმანიიდან, შვეიცარიიდან, თუმცა ინგლისის ფეხბურთის ასოციაციამ უარი განაცხადა კლუბების გაგზავნაზე. სანაცვლოდ, ლიპტონმა მიიწვია სამოყვარულო დასავლეთ ოკლენდის გუნდი, დარემის საგრაფოდან. დასავლეთ ოკლენდის გუნდმა მოახერხა ტურნირში გამარჯვება, ორი წლის შემდეგ კი ტიტულის წარმატებით დაცვა.

 
სერ თომას ლიპტონი

1914 წელს ფიფა-მ თავის თავზე აიღო ოლიმპიადის საფეხბურთო ტურნირის ჩატარების ორგანიზება.[6] 1920 წლის ოლიმპიურ თამაშებზე გაიმართა ტურნირი ფეხბურთში — მსოფლიოს პირველი საერთაშორისო საფეხბურთო შეჯიბრი, რომელიც ბელგიის ნაკრებმა მოიგო.[7]

ოლიმპიურ თამაშებზე წარმატებული საფეხბურთო ტურნირების გამო ფიფა-ს ხელმძღვანელობამ გადაწყვიტა ჩაეტარებინა საკუთუთარი საერთაშორისო ჩემპიონატი. 1928 წლის 28 მაისს, ამსტერდამში, ფიფა-ს კონგრესმა მიიღო ოფიციალური გადაწყვეტილება მსოფლიო ჩემპიონატის ჩატარების შესახებ.[8] ჩემპიონატის პირველი გათამაშების მასპინძელ ქვეყნად დასახელდა ურუგვაი.

შერჩეული ქვეყნების ფედერაციებს გაეგზავნათ მოწვევა ნაკრებების გამოგზავნის თხოვნის შესახებ, თუმცა მასპინძელ ქვეყნად ურუგვაის არჩევა ევროპული ქვეყნებისათვის, ატლანტის ოკეანის გავლით, გრძელ და ძვირადღირებულ მგზავრობას მოითხოვდა, ამიტომაც თავდაპირველად არც ერთ ევროპულ ქვეყანას ფიფა-სთვის მოწვევაზე თანხმობა არ მიუცია. საბოლოოდ, ურუგვაიში ბელგიის, საფრანგეთის, რუმინეთისა და იუგოსლავიის ნაკრებები ჩავიდნენ. ჯამში, ჩემპიონატში ცამეტი ქვეყნის ნაკრები მონაწილეობდა: შვიდი სამხრეთ ამერიკიდან, ოთხი ევროპიდან და ორი ჩრდილოეთ ამერიკიდან.

მსოფლიო ჩემპიონატის პირველი შეხვედრები გაიმართა 1930 წლის 13 ივლისს და დასრულდა საფრანგეთისა და აშშ-ის ნაკრებების გამარჯვებით, რომლებმაც, შესაბამისად, მექსიკა 4–1 და ბელგია 3–0 დაამარცხეს. პირველი გოლი მსოფლიო ჩემპიონატის ისტორიაში გაიტანა ფრანგმა ლუსიენ ლორანმა.[9] ფინალში, ურუგვაიმ 93 ათასი მაყურებლის წინაშე დაამარცხა არგენტინის ნაკრები ანგარიშით 4–2 და გახდა მსოფლიო ჩემპიონატის პირველი გამარჯვებული.[10]

მეორე მსოფლიო ომამდე

 
ჰავრის სტადიონი: ჰოლანდია – ჩეხოსლოვაკია (1938)

მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის დაარსების შემდეგ, ზაფხულის 1932 წლის ოლიმპიურ თამაშებზე (მასპინძელი ლოს-ანჯელესი) ფეხბურთი არ შეუტანიათ, რაც აშშ-ში ფეხბურთის არაპოპულარობით იყო განპირობებული. ფიფა და საერთაშორისო ოლიმპიური კომიტეტი ვერ შეთანხმდნენ მოხალისე ფეხბურთელთა სტატუსზეც.[11] შედეგად, 1932 წლის ოლიმპიადაზე საფეხბურთო ტურნირი არ ჩატარებულა. ფეხბურთი ოლიმპიადას 1936 წელს დაუბრუნდა, თუმცა ამ დროისათვის ოლიმპიური ფეხბურთი, უკვე უფრო პრესტიჟული მსოფლიო ჩემპიონატის ფონზე, ნაკლები პოპულარობით სარგებლობდა.

ჩემპიონატის პირველი წლების სიძნელეები, უპირველეს ყოვლისა ტრანსკონტინენტალური მგზავრობის პრობლემა, კიდევ უფრო გაამწვავა ევროპაში დაწყებულმა მეორე მსოფლიო ომმა. ომის გამო გაუქმდა 1942 და 1946 წლების ჩემპიონატები.

მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ

1950 წელს (მასპინძელი ბრაზილია) ჩემპიონატში პირველად მიიღეს მონაწილეობა ინგლისელებმა. ბრიტანულმა გუნდებმა ფიფა 1920 წელს დატოვეს, იმ მიზეზით, რომ არ სურდათ იმ ქვეყნების გუნდებთან თამაში, რომელთანაც ისინი ომში იყვნენ ჩაბმული,[12] თუმცა 1946 წელს, ფიფა-ს მოწვევით კვლავ დაუბრუნდნენ ორგანიზაციას.[13] ამავე წელს, ჩემპიონატს დაუბრუნდნენ პირველი გათამაშების გამარჯვებულები — ურუგვაელებიც, რომლებმაც წინა ორ ჩემპიონატს ბოიკოტი გამოუცხადეს. ურუგვაელებმა მასპინძელი ბრაზილიის დამარცხების შემდეგ კვლავ მოიპოვეს ჩემპიონის ტიტული.

 
მსოფლიო ჩემპიონატის პრიზიორები და მასპინძლები.

1934 წლიდან 1978 წლამდე თითოეულ ტურნირში 16 გუნდი მონაწილეობდა, გარდა 1938 წლისა, როდესაც მსოფლიო ჩემპიონატის დაწყებამდე ავსტრია გერმანიამ დაიპყრო და 1950 წლისა, როდესაც ტურნირში მონაწილეობა ინდოეთის, შოტლანდიისა და თურქეთის ნაკრებებმა არ მიიღეს.[14]

32-გუნდიანი ფორმატი

მსოფლიო ჩემპიონატში მონაწილე გუნდების რაოდენობა 1982 წელს 24-მდე,[15] 1998 წელს კი — 32 გუნდამდე გაიზარდა,[16] რითაც მეტი გუნდის გამოყვანა გახდა შესაძლებელი აფრიკიდან, აზიიდან, ჩრდილოეთ ამერიკიდან. შესაბამისად, იმატა მათმა წარმატებებმაც: მეოთხედფინალში გასვლა მოახერხეს მექსიკამ (1986), კამერუნმა (1990), სენეგალმა და აშშ-მა (ორივე 2002), განამ (2010), კოსტა-რიკამ (2014). 2002 წელს მეოთხე ადგილზე დაასრულა ასპარეზობა სამხრეთ კორეის ნაკრებმა.

2002 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო ეტაპზე მონაწილეობდა 200, 2006 წლისაზე — 198, ხოლო 2010 წლისაზე — 204 ქვეყნის ნაკრები.[17]

ფიფა-ს სხვა ტურნირები

1991 წელს ჩინეთში ჩატარდა ქალთა პირველი მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი.[18] პირველი ჩემპიონატის საგზურისათვის 49 გუნდი იბრძოდა, 2007 წლისათვის მათი რიცხვი 120-მდე იყო გაზრდილი. ქალთა ფეხბურთის დებიუტი ოლიმპიურ თამაშებზე 1996 წელს გაიმართა.

ფიფა-ს კონფედერაციის თასი ტარდება მსოფლიო ჩემპიონატამდე ერთი წლით ადრე, სადაც ერთმანეთს ეჯიბრება ფიფა-ს ექვსივე კონფედერაციის გამარჯვებული, მსოფლიო ჩემპიონის ტიტულის მოქმედი მფლობელი და მომავალი მსოფლიო ჩემპიონატის მასპინძელი ქვეყნის ნაკრები.[19]

ფიფა-ს ორგანიზებით ტარდება საერთაშორისო ტურნირები ახალგაზრდულ ნაკრებებს შორის: ოც წლამდე მსოფლიო ჩემპიონატი, ჩვიდმეტ წლამდე მსოფლიო ჩემპიონატი, ასევე მსოფლიო საკლუბო საფეხბურთო ჩემპიონატი და სხვა.

თასი

1930–1970 წლებში ჩემპიონატის გამარჯვებულები ჟიულ რიმეს (ფიფა-ს პრეზიდენტი) სახელობის თასით ჯილდოვდებოდნენ. 1970 წელს, ბრაზილიამ, მოიპოვა რა ჩემპიონის წოდება მესამეჯერ, თასი სამუდამოდ დაისაკუთრა. თუმცა, 1983 წელს თასი მოიპარეს.[20]

1970 წლის შემდეგ შეიქმნა ახალი თასი. ფიფა-ს ექსპერტებმა შვიდი სხვადასხვა ქვეყნიდან განიხილეს 53 წარმოდგენილი მოდელი. საბოლოოდ, არჩევანი შეჩერდა იტალიელ სილვიო გაზანიგას ვერსიაზე. თასის სიმაღლეა 36 სმ, დამზადებულია თვრამეტკარატიანი ოქროსაგან, იწონის 6,175 კგ-ს. გამოსახულია ადამიანის ორი ფიგურა, რომელთაც ხელებში გლობუსი უჭირავთ. ქვედა ნაწილზე ამოტვიფრულია გამართული ჩემპიონატების წლები და გამარჯვებულები, დაწყებული 1974 წლიდან.[21]

მსოფლიო თასი გამარჯვებულებს დროებით, მომდევნო გათამაშების ჩატარებამდე ენიჭებათ, თუმცა სამუდამოდ რჩებათ თასის ოქროთი მოჭედილი რეპროდუქცია.[22]

მსოფლიო ჩემპიონატის პირველ სამ ადგილზე გასული გუნდის წევრები (ფეხბურთელები და მწვრთნელები) ჯილდოვდებიან მედლებით: ოქროსი (გამარჯვებულები), ვერცხლის (ფინალისტები) და ბრინჯაოსი (მესამე-ადგილოსნები). 2002 წლის ჩემპიონატზე მედლებით დაჯილდოვდა მეოთხე ადგილზე გასული მასპინძელი სამხრეთი კორეის ნაკრებიც. 1978 წლამდე მედლებს მხოლოდ თერთმეტი ფეხბურთელი იღებდა. 2007 წლის ნოემბერში ფიფა-ს ხელმძღვანელობამ განაცხადა, რომ 1930-1974 წლების ჩემპიონატების გამარჯვებული ნაკრებების ყველა წევრი ოქროს მედალს მიიღებდა.[23][24][25]

ფორმატი

კვალიფიკაცია

დაწყებული 1934 წლიდან მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალური ეტაპის საგზურისათვის ტარდება საკვალიფიკაციო ეტაპი.[26] საკვალიფიკაციო რაუნდის დაწყების წინ ფიფა თავისი ექვსივე კონტინენტური ზონისათვის (აფრიკა, აზია, ჩრდილო და ცენტრალური ამერიკა, სამხრეთი ამერიკა, ოკეანეთი, ევროპა) წინასწარ საზღვრავს ფინალურ ეტაპზე გამსვლელი გუნდების რაოდენობას.

საკვალიფიკაციო პროცესი ფინალური ეტაპის დაწყებამდე სამი წლით ადრე იწყება და ორი წელი გრძელდება. კონფედერაციების საკვალიფიკაციო ფორმატები განსხვავდება. 1938 წლიდან მოყოლებული, ჩემპიონატის მასპინძელი ქვეყნის ნაკრებს ავტომატურად ენიჭება საგზური და როგორც წესი, საკვალიფიკაციო რაუნდში არ მონაწილეობს. 1938-2002 წლებში ჩემპიონატის საგზური ავტომატურად მოქმედ ჩემპიონსაც ენიჭებოდა, თუმცა 2006 წლის შემდეგ მასაც უწევს მსოფლიო ჩემპიონატის საგზურისათვის ბრძოლა. ბრაზილია იყო პირველი მოქმედი ჩემპიონი (2002 წლის გამარჯვებული), რომელმაც საკვალიფიკაციო ეტაპი გაიარა.[27]

ფინალური ეტაპი

მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალურ ეტაპზე, რომელიც დაახლოებით ერთ თვეს გრძელდება, მონაწილეობას იღებს 32 ეროვნული ნაკრები. ჩემპიონატი ორ ეტაპად ტარდება: ჯგუფური და პლეი-ოფი.[28]

ჯგუფურ ეტაპზე გუნდები რვა 4-გუნდიან ჯგუფებში ნაწილდება. ჯგუფში სულ სამი ტურია და თითოეული გუნდი სამჯერ თამაშობს (ყველა ნაკრებთან ერთხელ). მატჩის მოგების შემთხვევაში გუნდს 3 ქულა ენიჭება, ფრეს შემთხვევაში — ორივე გუნდს თითო-თითო ქულა, წაგების შემთხვევაში კი — ნული (1994 წლამდე მოგებისათვის გუნდს ორი ქულა ენიჭებოდა). ჯგუფის პირველ და მეორე ადგილებზე გასული ნაკრებები პლეი-ოფში გადიან.

ჯგუფში გუნდები შემდეგი მაჩვენებლებით ფასდებიან:[29]

  • ქულათა უკეთესი რაოდენობის მიხედვით;
  • გატანილ და გაშვებულ გოლთა უკეთესი სხვაობის მიხედვით;
  • გატანილი გოლების მიხედვით;
  • თუ ზემოთ ჩამოთვლილმა მაჩვენებლებმა ვერ გამოავლინა ჯგუფიდან გამსვლელი გუნდ(ებ)ის ვინაობა, მაშინ ის შეფასდება:
    • ქულათა უკეთესი რაოდენობის მიხედვით თანაბარმაჩვენებლიან გუნდთან მიმართებაში;
    • გატანილ და გაშვებულ გოლთა უკეთესი სხვაობის მიხედვით თანაბარმაჩვენებლიან გუნდთან მიმართებაში;
    • გატანილი გოლების მიხედვით თანაბარმაჩვენებლიან გუნდთან მიმართებაში;
  • თუ გამსვლელი გუნდ(ებ)ის ვინაობა მაინც ვერ გამოვლინდა, მაშინ ეს კენჭისყრით გადაწყდება.

პლეი-ოფის რაუნდში, გუნდი მხოლოდ ერთხელ თამაშობს, წაგების შემთხვევაში ეთიშება შეჯიბრს. მატჩში „ფრეს“ დაფიქსირების შემთხვევაში ინიშნება დამატებითი დრო, შემდეგ — თერთმეტმეტრიანების სერია. პლეი-ოფი მერვედფინალური რაუნდით იწყება, შემდეგ მოყვება მეოთხედფინალი, ნახევარფინალი, მატჩი მესამე ადგილისათვის (დამარცხებული ნახევარფინალისტები) და ფინალი.

მასპინძლები

შერჩევის პროცესი

მსოფლიო ჩემპიონატის ისტორიის ადრეულ პერიოდში ჩემპიონატის მასპინძელ ქვეყანას ფიფა-ს კონგრესი არჩევდა. სიშორის გამო ევროპული ქვეყნებისათვის დიდი პრობლემა იყო ნაკრების სამხრეთ ამერიკაში გაგზავნა, და პირიქით. მაგალითად, ჩემპიონატის პირველ გათამაშებაში მხოლოდ ოთხი ევროპული ქვეყანა მონაწილეობდა.[30] 1934 და 1938 წლის ჩემპიონატები ევროპაში გაიმართა. საფრანგეთში ჩატარებულ გათამაშებას ბოიკოტი გამოუცხადეს არგენტინამ და ურუგვაიმ.[31]

1958 წელს, მომავალი კონფლიქტების თავიდან ასაცილებლად, ფიფა-მ გადაწყვიტა ჩემპიონატი ამერიკის კონტინენტზე და ევროპაში მორიგეობით ჩაეტარებინა. ამ წესმა 1998 წლამდე იარსება. 2002 წლის გათამაშება პირველი იყო, რომელიც ჩატარდა აზიაში და რომელსაც ორმა ქვეყანამ უმასპინძლა (სამხრეთი კორეა და იაპონია).[32] 2010 წელს სამხრეთი აფრიკა პირველი აფრიკული ქვეყანა გახდა, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატს უმასპინძლა, ხოლო 2014 წელს ბრაზილია პირველი სამხრეთამერიკული მასპინძელი იქნება 1978 წლის შემდეგ.[33]

მასპინძელ ქვეყანას ფიფა-ს აღმასრულებელი კომიტეტი კენჭისყრის წესით ირჩევს. როგორც წესი, მასპინძელი ჩემპიონატამდე 6-7 წლის ადრე სახელდება. თუმცა გამონაკლის შემთხვევებში რამდენიმე გათამაშების მასპინძელი ერთდროულად სახელდება. მაგალითად, ასე მოხდა 2010 წელს, როდესაც 2018 და 2022 წლების მასპინძლები ერთდროულად გამოცხადდნენ (რუსეთი და ყატარი, შესაბამისად).[34]

2010 და 2014 წლებისათვის წინასწარ იყო განსაზღვრული მასპინძელი კონტინენტი (აფრიკა 2010 და სამხრეთი ამერიკა 2014 წელს). თუმცა 2018 წლიდან დაწყებული ნებისმიერი კონტინენტის ქვეყანას შეუძლია ჩემპიონატის მასპინძლობა, გარდა იმ კონტინენტიდან, რომელმაც წინა ორ გათამაშებას უმასპინძლა ზედიზედ. ამ ცვლილების ერთ-ერთი მიზეზი გახდა ის ფაქტი, რომ 2014 წლისათვის ბრაზილია მასპინძლობის ერთადერთი კანდიდატი იყო.[35]

მასპინძელთა მონაწილეობა

დღემდე რვა ეროვნულ ნაკრებს აქვს მოპოვებული მსოფლიო ჩემპიონის ტიტული. აქედან ექვსი გახდა ჩემპიონი საკუთარ ქვეყანაში. გამონაკლისია ბრაზილია, რომელმაც 1950 წლის ჩემპიონატზე მეორე ადგილი დაიკავა და ესპანეთი, რომელიც 1982 წელს მეორე რაუნდს ვერ გასცდა. ინგლისმა (1966) და საფრანგეთმა (1998) თავიანთი ერთადერთი ტიტული მასპინძლის რანგში მოიგეს.

თავიანთ ქვეყანაში წარმატებით იასპარეზეს სხვა ნაკრებებმაც: შვედეთი (1958, მეორე ადგილი), ჩილე (1962, მესამე ადგილი), სამხრეთი კორეა (2002, მეოთხე ადგილი), მექსიკა (1970 და 1986, მეოთხედფინალები).[36][37][38][39][40]

სამხრეთი აფრიკა ერთადერთი მასპინძელი ნაკრები იყო (2010) მსოფლიო ჩემპიონატის ისტორიაში, რომელიც პირველ რაუნდს ვერ გასცდა.

ორგანიზება და მედია მაუწყებლობა

მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ტელევიზიის საშუალებით ყურება პირველად 1954 წელს იყო შესაძლებელი. დღესდღეობით იგი ყველა პოპულარული სპორტული ღონისძიებაა. 2022 წლის ჩემპიონატს მსოფლიოს მასშტაბით საერთო ჯამში დაახლოებით 5 მილიარდი ადამიანი ადევნებდა თვალს, მის ფინალურ მატჩს კი — 1,5 მილიარდზე მეტი.[1]

თითოეულ გათამაშებას, 1966 წლიდან, აქვს თილისმა ან ლოგო. „World Cup Willie“ (1966) პირველი თილისმა იყო მსოფლიო ჩემპიონატის ისტორიაში.[41]

შედეგები

საპრიზო ადგილები

წელი ჩატარების ადგილი ფინალი თამაში მესამე ადგილისთვის
გამარჯვებული ანგარიში მეორე ადგილი მესამე ადგილი ანგარიში მეოთხე ადგილი
1930
ვრცლად 		  ურუგვაი  
ურუგვაი 		4 - 2  
არგენტინა 		 
აშშ 		[42]  
იუგოსლავია
1934
ვრცლად 		  იტალია  
იტალია 		2 - 1
დ.დ 		 
ჩეხოსლოვაკია 		 
გერმანია 		3 - 2  
ავსტრია
1938
ვრცლად 		  საფრანგეთი  
იტალია 		4 - 2  
უნგრეთი 		 
ბრაზილია 		4 - 2  
შვედეთი
1950
ვრცლად 		  ბრაზილია  
ურუგვაი 		[43]  
ბრაზილია 		 
შვედეთი 		[43]  
ესპანეთი
1954
ვრცლად 		  შვეიცარია  
დასავლეთი გერმანია 		3 - 2  
უნგრეთი 		 
ავსტრია 		3 - 1  
ურუგვაი
1958
ვრცლად 		  შვედეთი  
ბრაზილია 		5 - 2  
შვედეთი 		 
საფრანგეთი 		6 - 3  
დასავლეთი გერმანია
1962
ვრცლად 		  ჩილე  
ბრაზილია 		3 - 1  
ჩეხოსლოვაკია 		 
ჩილე 		1 - 0  
იუგოსლავია
1966
ვრცლად 		  ინგლისი  
ინგლისი 		4 - 2
დ.დ 		 
დასავლეთი გერმანია 		 
პორტუგალია 		2 - 1  
სსრკ
1970
ვრცლად 		  მექსიკა  
ბრაზილია 		4 - 1  
იტალია 		 
დასავლეთი გერმანია 		1 - 0  
ურუგვაი
1974
ვრცლად 		  დას. გერმანია  
დასავლეთი გერმანია 		2 - 1  
ნიდერლანდები 		 
პოლონეთი 		1 - 0  
ბრაზილია
1978
ვრცლად 		  არგენტინა  
არგენტინა 		3 - 1
დ.დ 		 
ნიდერლანდები 		 
ბრაზილია 		2 - 1  
იტალია
1982
ვრცლად 		  ესპანეთი  
იტალია 		3 - 1  
დასავლეთი გერმანია 		 
პოლონეთი 		3 - 2  
საფრანგეთი
1986
ვრცლად 		  მექსიკა  
არგენტინა 		3 - 2  
დასავლეთი გერმანია 		 
საფრანგეთი 		4 - 2
დ.დ 		 
ბელგია
1990
ვრცლად 		  იტალია  
დასავლეთი გერმანია 		1 - 0  
არგენტინა 		 
იტალია 		2 - 1  
ინგლისი
1994
ვრცლად 		  აშშ  
ბრაზილია 		0 - 0
(3 - 2) პენ. 		 
იტალია 		 
შვედეთი 		4 - 0  
ბულგარეთი
1998
ვრცლად 		  საფრანგეთი  
საფრანგეთი 		3 - 0  
ბრაზილია 		 
ხორვატია 		2 - 1  
ნიდერლანდები
2002
ვრცლად 		  სამხ. კორეა &
  იაპონია 		 
ბრაზილია 		2 - 0  
გერმანია 		 
თურქეთი 		3 - 2  
სამხრეთი კორეა
2006
ვრცლად 		  გერმანია  
იტალია 		1 - 1
(5 - 3) პენ. 		 
საფრანგეთი 		 
გერმანია 		3 - 1  
პორტუგალია
2010
ვრცლად 		  სამხრეთი აფრიკა  
ესპანეთი 		1 - 0
დ.დ 		 
ნიდერლანდები 		 
გერმანია 		3 - 2  
ურუგვაი
2014
ვრცლად 		  ბრაზილია  
გერმანია 		1 - 0
დ.დ 		 
არგენტინა 		 
ნიდერლანდები 		3 - 0  
ბრაზილია
2018
ვრცლად 		  რუსეთი  
საფრანგეთი 		4 - 2  
ხორვატია 		 
ბელგია 		2 - 0  
ინგლისი
2022
ვრცლად 		  კატარი

ჯამში მსოფლიო ჩემპიონატებში 76 ქვეყნის ნაკრებს აქვს მონაწილეობა მიღებული.[44] აქედან რვა გახდა ჩემპიონი.

ხუთი გამარჯვებით ბრაზილია ყველაზე ტიტულოვანი გუნდია და, ამასთანავე, ერთადერთია, რომელმაც ჩემპიონატის ყველა გათამაშებაში მიიღო მონაწილეობა (სულ 21-ჯერ).[45] მხოლოდ იტალიასა (1934, 1938) და ბრაზილიას (1958, 1962) აქვს მოგებული ტიტული ზედიზედ ორჯერ, ხოლო მხოლოდ დასავლეთ გერმანია (1982, 1986, 1990) და ბრაზილია (1994, 1998, 2002) გავიდნენ ფინალში ზედიზედ სამჯერ.

დღემდე მხოლოდ სამხრეთ ამერიკულ და ევროპულ გუნდებს აქვთ მოგებული ჩემპიონატი (ევროპულმა გუნდებმა გაიმარჯვეს 12-ჯერ, ხოლო სამხრეთ ამერიკულმა – 9-ჯერ). მხოლოდ ორმა გუნდმა, რომლებიც ამ კონტინენტებიდან არ იყვნენ, შეძლეს ნახევარფინალამდე მისვლა: აშშ (1930) და სამხრეთი კორეა (2002). აფრიკული გუნდებიდან მეოთხედფინალამდე მივიდნენ კამერუნის (1990), სენეგალისა (2002) და განის (2010) ეროვნული ნაკრებები.

ევროპაში ჩატარებული ცხრა ჩემპიონატიდან მხოლოდ ერთში გაიმარჯვა არაევროპულმა გუნდმა, — ბრაზილიამ 1958 წელს. სამხრეთ და ჩრდილოეთ ამერიკაში ჩატარებულ ჩემპიონატებთაგან მხოლოდ ერთი მოიგო ევროპულმა გუნდმა, — გერმანიამ 2014 წელს.

საუკეთესო გუნდები

გუნდი გამარჯვებული მეორე ადგილი მესამე ადგილი მეოთხე ადგილი
  ბრაზილია 5 (1958, 1962, 1970, 1994, 2002) 2 (1950, 1998) 2 (1938, 1978) 2 (1974, 2014)
  გერმანია[46] 4 (1954, 1974, 1990, 2014) 4 (1966, 1982, 1986, 2002) 4 (1934, 1970, 2006, 2010) 1 (1958)
  იტალია 4 (1934, 1938, 1982, 2006) 2 (1970, 1994) 1 (1990) 1 (1978)
  არგენტინა 3 (1978, 1986, 2022) 3 (1930, 1990, 2014) - -
  ურუგვაი 2 (1930, 1950) - - 3 (1954, 1970, 2010)
  საფრანგეთი 2 (1998, 2018) 2 (2006, 2022) 2 (1958, 1986) 1 (1982)
  ინგლისი 1 (1966) - - 2 (1990, 2018)
  ესპანეთი 1 (2010) - - 1 (1950)
  ნიდერლანდები - 3 (1974, 1978, 2010) 1 (2014) 1 (1998)
  ჩეხოსლოვაკია - 2 (1934, 1962) - -
  უნგრეთი - 2 (1938, 1954) - -
  შვედეთი - 1 (1958) 2 (1950, 1994) 1 (1938)
  პოლონეთი - - 2 (1974, 1982) -
  ავსტრია - - 1 (1954) 1 (1934)
  პორტუგალია - - 1 (1966) 1 (2006)
  იუგოსლავია - - 1 (1930) 1 (1962)
  აშშ - - 1 (1930) -
  ჩილე - - 1 (1962) -
  ხორვატია - 1 (2018) 2 (1998, 2022) -
  თურქეთი - - 1 (2002) -
  სსრკ - - - 1 (1966)
  ბელგია - - 1 (2018) 1 (1986)
  ბულგარეთი - - - 1 (1994)
  სამხრეთი კორეა - - - 1 (2002)
  მაროკო - - - 1 (2022)
მონაწ.
ჩემპიონატზე		 გუნდი
21   ბრაზილია
19   გერმანია
18   იტალია
17   არგენტინა
15   ინგლისი
  საფრანგეთი
  ესპანეთი
13   ურუგვაი

საუკეთესო ბომბარდირები

გოლი ბომბარდირი
16   მიროსლავ კლოზე
15   რონალდო
14   გერდ მიულერი
13   ჟიუსტ ფონტენი
12   პელე
11   იურგენ კლინსმანი,   შანდორ კოჩიში
10   გაბრიელ ბატისტუტა,   თეოფილო კუბილიასი,   გჟეგოჟ ლიატო,   გარი ლინეკერი,   ჰელმუტ რანი,   თომას მიულერი,   გაბრიელ ბატისტუტა

ჯილდოები

ამჟამად დაწესებულია ექვსი ჯილდო, რომელიც მსოფლიო ჩემპიონატის დასრულების შემდეგ ფეხბურთელებსა და გუნდებს გადაეცემათ. ესენია:

  • ოქროს ბურთი საუკეთესო ფეხბურთელისათვის; ასევე ვერცხლის ბურთი და ბრინჯაოს ბურთი მეორე და მესამე საუკეთესო ფეხბურთელებისათვის, შესაბამისად.[47]
  • ოქროს ბუცი საუკეთესო ბომბარდირისათვის; ასევე ვერცხლის ბუცი და ბრინჯაოს ბუცი მეორე და მესამე საუკეთესო ბომბარდირებისათვის, შესაბამისად.[48]
  • ოქროს ხელთათმანი (ყოფილი იაშინის ჯილდო) საუკეთესო მეკარისათვის.[49]
  • საუკეთესო ახალგაზრდა ფეხბურთელი 21 წლის ან უფრო მცირე ასაკის მქონე საუკეთესო ფეხბურთელისათვის.[50]
  • ფიფა-ს ფეარ პლეის თასი „სამართლიანი თამაშის“ (ინგლ. Fair play) საუკეთესო მაჩვენებლის მქონე გუნდისათვის.[50]
  • ყველაზე საინტერესო გუნდი გუნდისათვის, რომელმაც ყველაზე მეტი ინტერესი გამოიწვია მაყურებლებში.[51]

რეკორდები და სტატისტიკა

 
პელე

ჩემპიონატებში მონაწილეობის რაოდენობის მიხედვით ლიდერობენ მექსიკელი ანტონიო კარბაჰალი (1950–1966) და რაფაელ მარკესი (2002–2018) და გერმანელი ლოთარ მათეუსი (1982–1998). მათ ხუთ ჩემპიონატში მიიღეს მონაწილეობა.[52][53] ამასთანავე, ლოთარ მათეუსი ლიდერობს ჩატარებული თამაშების რაოდენობის მხრივაც. მან 25 მატჩში ითამაშა.[54] ბრაზილიელი პელე ერთადერთია, რომელმაც ჩემპიონატი სამჯერ მოიგო (1958, 1962, 1970).[55] მხოლოდ ფრანც ბეკენბაუერს აქვს მოგებული სამივე საპრიზო ადგილი.

მსოფლიო ჩემპიონატის საუკეთესო ბომბარდირია გერმანელი მიროსლავ კლოზე (2002–2014) 16 გატანილი გოლით. მას ოდნავ ჩამორჩება ბრაზილიელი რონალდო (1998–2006) 15 გოლით და გერმანელი გერდ მიულერი (1970–1974) 14 გოლით.[56] ფრანგი ჟიუსტ ფონტენი ლიდერობს ერთ ჩემპიონატში გატანილი გოლების რაოდენობის მიხედვით. მან მხოლოდ 1958 წლის ჩემპიონატზე 13-ჯერ გამოიჩინა თავი.[57]

მხოლოდ ბრაზილიელ მარიო ზაგალოს, გერმანელ ფრანც ბეკენბაუერს და ფრანგ დიდიე დეშამს აქვთ მოგებული მსოფლიო ჩემპიონის ტიტული როგორც ფეხბურთელის, ისე მწვრთნელის რანგში.[58][59] იტალიელი ვიტორიო პოცო ერთადერთი მწვრთნელია, რომელიც ჩემპიონი ორჯერ გახდა (1934, 1938).[60]

ეროვნულ ნაკრებებს შორის გერმანიასა და ბრაზილიას მსოფლიო ჩემპიონატზე ყველაზე მეტი — 109 მატჩი აქვთ ჩატარებული,[46][61] ასვე გერმანიამ ყველაზე მეტჯერ ითამაშა ფინალი (8), ნახევარფინალი (13) და მეოთხედფინალი (16). ბრაზილიას კი ყველაზე მეტჯერ აქვს მონაწილეობა მიღებული მსოფლიო ჩემპიონატში (21), აქვს ყველაზე მეტი მატჩი მოგებული (73) და გატანილი აქვს ყველაზე მეტი გოლი (229).[62] მსოფლიო ჩემპიონატის ორი ტიტულოვანი გუნდი გერმანია და ბრაზილია ერთმანეთს პირველად 2002 წლის ჩემპიონატის ფინალში შეხვდნენ, მეორედ კი 2014 წლის ჩემპიონატის ნახევარფინალში.

ყველაზე სწრაფი გოლი მსოფლიო ჩემპიონატების ისტორიაში გატანილი აქვს თურქ ჰაქან შუქურს. მან 2002 წლის ჩემპიონატზე გოლი მე-11 წამზე გაიტანა.

პერიოდიკა

რესურსები ინტერნეტში

სქოლიო

  1. ↑ 1.0 1.1 One Month On: 5 billion engaged with the FIFA World Cup Qatar 2022™ en. FIFA. ციტირების თარიღი: 15 ოქტომბერი, 2023
  2. ↑ (ინგლისური) England National Football Team Match No. 1. / englandfootballonline.com. წაკითხვის თარიღი: 12 დეკემბერი, 2010.
  3. ↑ (ინგლისური) British PM backs return of Home Nations championship დაარქივებული 2018-01-30 საიტზე Wayback Machine. . / Agence France-Presse. წაკითხვის თარიღი: 12 დეკემბერი, 2010.
  4. ↑ (ინგლისური) History of FIFA – FIFA takes shape დაარქივებული 2007-10-01 საიტზე Wayback Machine. . / ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 12 დეკემბერი, 2010.
  5. ↑ (ინგლისური) West Auckland - Winners of the First World Cup 1909 & 1911 დაარქივებული 2001-07-09 საიტზე Wayback Machine. . / West Auckland Web. წაკითხვის თარიღი: 13 დეკემბერი, 2010.
  6. ↑ (ინგლისური) History of FIFA – More associations follow დაარქივებული 2012-06-08 საიტზე Wayback Machine. . / ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 17 დეკემბერი, 2010.
  7. ↑ (ინგლისური) VII. Olympiad Antwerp 1920 Football Tournament. / rec.sport.soccer Statistics Foundation. წაკითხვის თარიღი: 17 დეკემბერი, 2010.
  8. ↑ (ინგლისური) History of FIFA – The first FIFA World Cup დაარქივებული 2012-11-09 საიტზე Wayback Machine. . / ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 17 დეკემბერი, 2010.
  9. ↑ (ინგლისური) Lucien Laurent: The World Cup's First Goal Scorer. / Canadian Broadcasting Corporation. წაკითხვის თარიღი: 18 დეკემბერი, 2010.
  10. ↑ (ინგლისური) FIFA World Cup Origin დაარქივებული 2015-09-24 საიტზე Wayback Machine. . / ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 18 დეკემბერი, 2010.
  11. ↑ (ინგლისური) The Olympic Odyssey so far... (Part 1: 1908–1964) დაარქივებული 2009-08-02 საიტზე Wayback Machine. . / ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 13 იანვარი, 2011.
  12. ↑ (ინგლისური) Scotland and the 1950 World Cup. / BBC. წაკითხვის თარიღი: 20 დეკემბერი, 2010.
  13. ↑ (ინგლისური) Glanville, Brian (2005). The Story of the World Cup. Faber. გვ. 44.
  14. ↑ (ინგლისური) Glanville, Brian (2005). The Story of the World Cup. Faber. გვ. 45.
  15. ↑ (ინგლისური) Glanville, Brian (2005). The Story of the World Cup. Faber. გვ. 238.
  16. ↑ (ინგლისური) Glanville, Brian (2005). The Story of the World Cup. Faber. გვ. 359.
  17. ↑ (ინგლისური) Record number of 204 teams enter preliminary competition დაარქივებული 2014-02-01 საიტზე Wayback Machine. . / ფიფა-ს ოფიციალური საიტი, 30 მარტი, 2007. წაკითხვის თარიღი: 9 სექტემბერი, 2011.
  18. ↑ (ინგლისური) History of the FIFA Women's World Cup. წაკითხვის თარიღი: 9 სექტემბერი, 2011.
  19. ↑ (ინგლისური) FIFA Confederations Cup დაარქივებული 2010-06-15 საიტზე Wayback Machine. . / ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 23 დეკემბერი, 2010.
  20. ↑ (ინგლისური) Jules Rimet Trophy დაარქივებული 2013-03-18 საიტზე Wayback Machine. . / ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 28 დეკემბერი, 2010.
  21. ↑ (ინგლისური) FIFA World Cup Trophy დაარქივებული 2012-11-14 საიტზე Wayback Machine. . ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 30 დეკემბერი, 2010.
  22. ↑ (ინგლისური) FIFA Assets – Trophy. / ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 30 დეკემბერი, 2010.
  23. ↑ (ინგლისური) 122 forgotten heroes get World Cup medals დაარქივებული 2012-10-20 საიტზე Wayback Machine. . / ESPNSoccernet.com (ESPN). წაკითხვის თარიღი: 7 იანვარი, 2011.
  24. ↑ (ინგლისური) World Cup 1966 winners honoured. / BBC. წაკითხვის თარიღი: 7 იანვარი, 2011.
  25. ↑ (ინგლისური) Jimmy Greaves finally gets his 1966 World Cup medal. / Mirror.co.uk (MGN). წაკითხვის თარიღი: 7 იანვარი, 2011.
  26. ↑ (ინგლისური) "FIFA World Cup qualifying: Treasure-trove of the weird and wonderful დაარქივებული 2013-12-08 საიტზე Wayback Machine. . / ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 8 იანვარი, 2011.
  27. ↑ (ინგლისური) History of the FIFA World Cup Preliminary Competition (by year) დაარქივებული 2010-06-14 საიტზე Wayback Machine. . / ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 8 იანვარი, 2011.
  28. ↑ (ინგლისური) Formats of the FIFA World Cup final competitions 1930–2010 დაარქივებული 2014-04-06 საიტზე Wayback Machine. . / ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 8 იანვარი, 2011.
  29. ↑ (ინგლისური) Regulations of the 2010 FIFA World Cup დაარქივებული 2007-09-26 საიტზე Wayback Machine. . / ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 16 იანვარი, 2011.
  30. ↑ (ინგლისური) Uruguay 1930, BBC, 11 აპრილი, 2002. წაკითხვის თარიღი: 24 აპრილი, 2011.
  31. ↑ (ინგლისური) France 1938, BBC, 17 აპრილი, 2002. წაკითხვის თარიღი: 24 აპრილი, 2011.
  32. ↑ (ინგლისური) Asia takes World Cup center stage დაარქივებული 2013-04-01 საიტზე Wayback Machine. , CNN, 3 ივნისი, 2002. წაკითხვის თარიღი: 26 აგვისტო, 2011.
  33. ↑ (ინგლისური) Brazil will stage 2014 World Cup, BBC, 10 ოქტომბერი, 2007. წაკითხვის თარიღი: 26 აგვისტო, 2011.
  34. ↑ მუნდიალის მასპინძლები გაირკვა: 2018 - რუსეთი, 2022 - ყატარი, საინფორმაციო სააგენტო „მსოფლიო სპორტი“, 2 დეკემბერი, 2010. წაკითხვის თარიღი: 27 აგვისტო, 2011.
  35. ↑ (ინგლისური) Rotation ends in 2018 დაარქივებული 2011-05-13 საიტზე Wayback Machine. , ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 27 აგვისტო, 2011.
  36. ↑ (ინგლისური) 1958 FIFA World Cup Sweden ™ დაარქივებული 2016-03-16 საიტზე Wayback Machine. , ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 27 აგვისტო, 2011.
  37. ↑ (ინგლისური) 1962 FIFA World Cup Chile ™ დაარქივებული 2014-01-01 საიტზე Wayback Machine. , ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 27 აგვისტო, 2011.
  38. ↑ (ინგლისური) 2002 FIFA World Cup Korea/Japan ™ დაარქივებული 2013-11-02 საიტზე Wayback Machine. , ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 27 აგვისტო, 2011.
  39. ↑ (ინგლისური) 1970 FIFA World Cup Mexico ™ დაარქივებული 2011-09-19 საიტზე Wayback Machine. , ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 27 აგვისტო, 2011.
  40. ↑ (ინგლისური) 1986 FIFA World Cup Mexico ™ დაარქივებული 2011-08-29 საიტზე Wayback Machine. , ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 27 აგვისტო, 2011.
  41. ↑ (ინგლისური) FIFA Assets – Mascots, ფიფა-ს ოფიციალური საიტი, 4 ნოემბერი, 2007. წაკითხვის თარიღი: 27 აგვისტო, 2011.
  42. ↑ 1930 წელს მატჩი მესამე ადგილისთვის არ გამართულა.
  43. ↑ 43.0 43.1 1950 წელს ოფიციალური ფინალური მატჩი არ გამართულა, რადგანაც გამარჯვებული გუნდის ვინაობა გაირკვა ოთხი გუნდისგან შემდგარ ფინალურ ჯგუფურ ტურნირში. თუმცა შეხვედრა ურუგვაის და ბრაზილიას შორის გამოდგა არაოფიციალური ფინალი, რადგანაც ამ შეხვედრაში გამარჯვებამ ანგარიშით 2-1 მოუტანა ურუგვაის ჩემპიონის ტიტული.
  44. ↑ ფიფა-ს მიერ, რუსეთი საბჭოთა კავშირის, სერბეთი იუგოსლავიის, ხოლო ჩეხეთი და სლოვაკეთი ჩეხოსლოვაკიის მემკვიდრეებად მიიჩნევიან (Russia დაარქივებული 2008-07-01 საიტზე Wayback Machine. , FIFA.com. Serbia დაარქივებული 2011-11-28 საიტზე Wayback Machine. , FIFA.com. Czech Republic დაარქივებული 2018-07-17 საიტზე Wayback Machine. , FIFA.com. Slovakia დაარქივებული 2018-10-16 საიტზე Wayback Machine. , FIFA.com.).
  45. ↑ (ინგლისური) Brazil დაარქივებული 2018-10-19 საიტზე Wayback Machine. , ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 29 აგვისტო, 2011.
  46. ↑ 46.0 46.1 შეიცავს დას. გერმანიის შედეგებსაც.
  47. ↑ (ინგლისური) Golden Ball for Zinedine Zidane დაარქივებული 2008-12-11 საიტზე Wayback Machine. , Soccerway, 10 ივლისი, 2006. წაკითხვის თარიღი: 30 აგვისტო, 2011.
  48. ↑ (ინგლისური) adidas Golden Shoe - FIFA World Cup™ Final დაარქივებული 2009-02-02 საიტზე Wayback Machine. , ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 30 აგვისტო, 2011.
  49. ↑ (ინგლისური) Kahn named top keeper, BBC, 30 ივნისი 2002. წაკითხვის თარიღი: 30 აგვისტო, 2011.
  50. ↑ 50.0 50.1 (ინგლისური) FIFA Awards, The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation. წაკითხვის თარიღი: 30 აგვისტო, 2011.
  51. ↑ (ინგლისური) FIFA Award for the Most Entertaining Team - FIFA World Cup™ Final დაარქივებული 2011-07-21 საიტზე Wayback Machine. , ფიფა-ს ოფიციალური საიტი. წაკითხვის თარიღი: 30 აგვისტო, 2011.
  52. ↑ (ინგლისური) ANTONIO CARBAJAL (1929-) დაარქივებული 2011-04-30 საიტზე Wayback Machine. , CNN. წაკითხვის თარიღი: 30 აგვისტო, 2011.
  53. ↑ (ინგლისური) Matthaus Is the Latest MetroStars Savior, „ნიუ-იორკ ტაიმზი“, 10 ნოემბერი, 1999. წაკითხვის თარიღი: 30 აგვისტო, 2011.
  54. ↑ (ინგლისური) World Cup Hall of Fame: Lothar Matthaeus დაარქივებული 2013-12-27 საიტზე Wayback Machine. , CNN. წაკითხვის თარიღი: 30 აგვისტო, 2011.
  55. ↑ Pele, King of Futbol დაარქივებული 2008-12-16 საიტზე Wayback Machine. , 5 ივლისი, 2006, ESPN. წაკითხვის თარიღი: 30 აგვისტო, 2011.
  56. ↑ (ინგლისური) Ronaldo's riposte, BBC, 27 ივნისი, 2006. წაკითხვის თარიღი: 30 აგვისტო, 2011.
  57. ↑ (ინგლისური) Goal machine was Just superb, BBC, 4 აპრილი, 2002. წაკითხვის თარიღი: 30 აგვისტო, 2011.
  58. ↑ (ინგლისური) No Alternative to Victory for National Coach : 150 Million Brazilians Keep Heat on Zagalo, International Herald Tribune, 11 მარტი, 1998. წაკითხვის თარიღი: 30 აგვისტო, 2011.
  59. ↑ (ინგლისური) Franz Beckenbauer, Planet World Cup. წაკითხვის თარიღი: 30 აგვისტო, 2011.
  60. ↑ (ინგლისური) 1938 France, CBC. წაკითხვის თარიღი: 30 აგვისტო, 2011.
  61. ↑ (ინგლისური) Germany move ahead of Brazil დაარქივებული 2010-12-30 საიტზე Wayback Machine. , ფიფა-ს ოფიციალური საიტი, 6 ივლისი, 2010.
  62. ↑ (ინგლისური) World Football - All time table


   პორტალი ფეხბურთი — დაათვალიერეთ ვიკიპედიის სხვა სტატიები ფეხბურთზე.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=მსოფლიო_საფეხბურთო_ჩემპიონატი&oldid=4713805“-დან