კირიონ II

კირიონ II (ერისკაცობაში – გიორგი იერონიმეს ძე საძაგლიშვილი; დ. 10 ნოემბერი, 1855, ქვემო ნიქოზი, გორის მაზრა — გ. 27 ივნისი, 1918, მარტყოფი) — ქართველი ისტორიკოსი, სასულიერო და საზოგადო მოღვაწე. სრულიად საქართველოს პირველი კათოლიკოს-პატრიარქი ავტოკეფალიის აღდგენის შემდეგ, 1917-1918 წლებში. საქართველოს მართლმადიდებელი სამოციქულო ეკლესიის მიერ 2002 წელს წმიდანადაა შერაცხული.

კირიონ II
სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი
უწმინდესი და უნეტარესი სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი და მცხეთის მთავარეპისკოპოსი კირიონ II (ერისკაცობაში გიორგი იერონიმეს ძე საძაგლიშვილი)
ეკლესია	საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია
მემკვიდრე	ლეონიდე
პირადი მონაცემები
საერო სახელი	გიორგი იერონიმეს ძე საძაგლიშვილი
დაბადების თარიღი	10 ნოემბერი, 1855
დაბადების ადგილი	ქვემო ნიქოზი, გორის რაიონი
გარდაცვალების თარიღი	27 ივნისი, 1918 (62 წლის)
გარდაცვალების ადგილი	მარტყოფი
რელიგია	ქრისტიანობა

ბიოგრაფია

წინაპრები, ოჯახი

კირიონ II-ს წინაპრებს დიდი წვლილი მიუძღვით კავკასიის მთიელთა – დიდოელთა და ინგუშთა შორის ქრისტიანობის გავრცელების საქმეში. პატრიარქ კირიონის მამა, მღვდელი იერონიმე საძაგლიშვილიც მთიელებში მსახურობდა და დიდი შრომა გასწია ოსთა შორის ქრისტიანული ტრადიციების აღდგენისა და დამკვიდრებისთვის.

ადრეული წლები

პატრიარქი კირიონი, ერისკაცობაში გიორგი, დაიბადა 1855 წლის 10 ნოემბერს. ხელმოკლე ოჯახმა 7 წლის გიორგი ჯერ ანანურის სასულიერო სკოლაში მიაბარა, ხოლო 1862 წლიდან მან სწავლა გორის სასულიერო სასწავლებელში განაგრძო. ამ პერიოდში, როგორც ცნობილი ხალხოსანი მწერალი სოფრომ მგალობლიშვილი იგონებს, მან გიორგი საძაგლიშვილთან ერთად მოიარა შიდა ქართლის თითქმის ყველა ისტორიული ადგილი, შემდეგ კი – მაღრანდვალეთის ქართული სიძველენი.

სასულიერო და პედაგოგიური მოღვაწეობა

1876 წელს დაამთავრა თბილისის სასულიერო სემინარია, რის შემდეგაც სასწავლებლად გადავიდა კიევის სასულიერო აკადემიაში, რომელიც 1880 წელს ღვთისმეტყველების კანდიდატის ხარისხით დაამთავრა. იმავე წელს ოდესის სასულიერო სემინარიის ინსპექტორის თანაშემწედ დაინიშნა.

1883 წელს სამშობლოში დაბრუნდა და თელავის სასულიერო სასწავლებელში გამწესდა. 1896 წლამდე პედაგოგიურ მოღვწეობას ეწეოდა გორის, ქუთაისის და ტფილისის სასულიერო სასწავლებლებში და ტფილისის ქალთა საეპარქიო სასწავლებელში, ასწავლიდა ქართულ და რუსულ ენებს, საღმრთო ისტორიასა და გეოგრაფიას.

1896 წელს დაინიშნა საქართველოს მონასტრების ბლაღოჩინად (რუს. Благочинный) და კავკასიაში მართლმადიდებლური ქრისტიანობის აღმდგენელი საზოგადოების (Общество восстановления православного христианства на Кавказе) სკოლების ინსპექტორად. ამ პერიოდში მან დააარსა 19 სამრევლო სკოლა, ააშენებინა სკოლები აწერისხევში, ვანათში, თიანეთში; ყველა სკოლას წიგნთსაცავები და ბიბლიოთეკები შეუქმნა. ამავე პერიოდში ქართულ და რუსულ ჟურნალ-გაზეთებში აქვეყნებდა წერილებს, გამოკვლევებს საქართველოს ეკლესიის ისტორიაზე, ხალხურ ზეპირსიტყვიერებაზე, ქართულ ლიტერატურაზე, ივერიელის, საძაგელოვისა და ლიახველის ფსევდონიმებით.

ბერობა

ცოლ-შვილის სიკვდილის შემდეგ, 1896 წელს აღიკვეცა ბერად კირიონის სახელით და ქვაბთახევის მონასტრის წინამძღვრობა ჩაიბარა. ამ პერიოდში კირიონი ქართლის სოფლებში აგროვებდა ხალხური სიტყვიერების ნიმუშებს, სწავლობდა ხალხის ზნე-ჩვეულებას, ეკლესია-მონასტრების სიძველეებს. ქვათახევის მონასტრის წინამძღვრობის დროს მან ქვათახევიდან ჩამოიტანა და ტფილისის საეკლესიო მუზეუმს ჩააბარა 96 ცალი ხელნაწერი, მათ შორის, XI საუკუნის სახარება, 1494 წელს გადაწერილი „დავითნი“ და სხვა მრავალი ხელნაწერი.

კირიონმა, როგორც მოსკოვის არქეოლოგიური საზოგადოების წევრმა, აღწერა ლიახვის ხეობის ისტორიული ძეგლები, რომელიც 1898 წელს გამოაქვეყნა (ამ აღწერილობას ახლაც დიდი მნიშვნელობა აქვს, რადგან მომდევნო ხანებში ბევრი ისტორიული ძეგლი ოსთა მიერ იქნა განადგურებული).

1891 წელს კირიონმა ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელ საზოგადოებას გადასცა: „ტრიოდიონი“, „მარხვანი“, სულხან-საბა ორბელიანის ლექსიკონი ქართული, ცხოვრება და მოქალაქეობა ნეტარისა ანდრია სალოსისა, მსოფლიო ისტორია, ხუცური ასოებით ნაწერი „სადღესასწაულო ღვთისმშვენიერი თხრობით სულისა ფრიად სასარგბლო, რომელსაც ეწოდების გვირგვინი“, “საღვთო მარგალიტი“ – ძველი, ეტრატზე ნაწერი ხუცური საეკლესიო წიგნი, აპოკრიფი ყოვლად წმიდა მარიამის სახარებასა და იოსებზე, XVIII საუკუნის ხელნაწერი ლიტურგია ოქროპირისა, რუსული „ასამაღლებელი“ ქართულის ასოებით, სხვა და სხვა ხელნაწერი წიგნების ფურცლები, „ისტორია გინა მოთხრობა საღმრთო წერილისა ძველისა და ახლისა ახალი აღთქმისა“, მინის სამაჯურები და თელავის ღვთაების ეზოში ნაპოვნი ვერცხლის ოთხი ძველი ფული.

ამავე პერიოდში კირიონმა შეისწავლა ძველი ქართული აპოკრაფების უცნობი ხელნაწერი, რომელიც დაცული ყოფილა გორის თავადაზნაურობის წინამძღოლის ივანე რატიშვილის ოჯახში.

მღვდელმთავრობა

ალავერდის ეპისკოპოსობა

1898 წელს კირიონი აკურთხეს ალავერდის ეპისკოპოსად და დანიშნეს ქართლ-კახეთის ეპარქიის მეორე ქორეპისკოპოსად (ვიკარად). ილია ჭავჭავაძის „ივერია“ ასე გამოეხმაურა მის დანიშვნას:

„სრული იმედია ყოვლადსამღვდელო კირიონი, კარგად ცნობილი საქართველოში, როგორც განმაახლებელი მრავალთა ნაშთთა ჩვენის ძველის ხუროთმოძღვრებისა და სასულიერო განათლების თანამგრძნობელი, შეძლებისდაგვარად იმოღვაწებს კახეთის სულიერ მოთხოვნილებათა დაკმაყოფილების ასპარეზზედ.“

ალავერდის სავიკაროში ჩასვლისთანავე კირიონმა მოუვლელობისაგან განადგურების პირას მისულ ალავერდის ტაძარზე დაიწყო ზრუნვა – ტაძრის სახურავი გამოსაცვლელი იყო, გალავანი შესაკეთებელი. ეპისკოპოსმა კირიონმა შეადგენინა პროექტი და თავისი ხარჯებით დაიწყო ტაძრის შეკეთება.

ამავე დროს მან საქართველოს საეკლესიო მუზეუმს გადასცა 68 ხელნაწერი. მათ შორის 1089 წელს გადაწერილი სახარება (ამ აღმოჩენამდე ქართულმა მეცნიერებამ არაფერი იცოდა ბაგრატ IV-ს დროინდელი სახარების შესახებ).

კირიონმა ყურადღება მიაქცია XIX საუკუნის საქართველოში გავრცელებულ ერთ ტენდენციას. 1811 წლის შემდეგ, როცა რუსეთის მთავრობამ საეკლესიო სამართლის უხეში დარღვევით საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალია გააუქმა და რუსული წირვა-ლოცვა დააწესა, ხალხი პროტესტის ნიშნად ეკლესიებს სტოვებდა. ამით სარგებლობდნენ სომხურ-გრიგორიანული ეკლესიის მესვეურები და უკანონოდ იკავებდნენ ქართულ მართლმადიდებლურ ეკლესიებს. მათ ხელში ჩაიგდეს ქართული ეკლესიები თბილისში, გორში, თელავში, დუშეთში. ეპისკოპოსმა კირიონმა ამ საკითხთან დაკავშირებით ვრცელი დასაბუთებული მოხსენებითი ბარათით მიმართა საქართველოს ეგზარქოსს და მოითხოვა სომხებისაგან უკანონოდ მიტაცებული ქართული ეკლესიების დაბრუნება. ერთ-ერთ სომხურ გაზეთში ქართველების შეურაცხმყოფელი სტატიის საპასუხოდ, ეპისკოპოსმა კირიონმა, თვით სომხური საისტორიო წყაროების მოშველიებით, სომეხი ერის ასეთი სურათი დახატა:

„ერი ზვავი, გაუგონარი, დიდმეთქავი, უსამართლონი, ტრაბახანი, ზარმაცნი, მძარცველნი, მატყუარანი, მექრთამენი, ცრუმედიდურნი.“

მან იქვე დასძინა, რომ „საისტორიო წყაროებს ადამიანური თვალით უნდა შევხედოთ და არ უნდა ვეცადოთ მათ საფუძველზე სხვის დამცირებას“.

გორის მღვდელმთავრობა და დევნის დასაწყისი

1901 წელს გადაყვანეს გორის ეპისკოპოსად და ქართლ-კახეთის ეპარქიის პირველ ქორეპისკოპოსად (ვიკარად). ეპისკოპოს კირიონთან თავს იყრიდა განათლებული სამღვდელოება, რომელიც აშკარად გამოხატავდა უკმაყოფილებას ქართული ეკლესიის ავტოკეფალიის გაუქმების გამო. მეფის რუსეთის მთავრობამ და საქართველოს საეგზარქოსომ აშკარად დაინახეს ის დიდი საფრთხე, რაც კირიონის მოღვაწეობიდან მომდინარეობდა. ამ დროიდან იწყება კირიონის დევნა-შევიწროება და ადგილიდან ადგილზე გადაყვანა.

რუსეთის ეპარქიებში

1902 წელს კირიონს კამენეც-პოდოლსკის ეპარქიაში გზავნიან, აქედან 1903 წელს ხერსონში, 1904 წელს ორიოლის ეპარქიაში.

სწორედ ეპისკოპოს კირიონის მუშაობის შედეგი იყო ის, რომ 1905 წელს თბილისში ჩატარდა დიდი საეკლესიო კრება, სადაც ქართველი სამღვდელოება იხილავდა საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის აღდგენის საკითხებს. საქართველოს ეგზარქოს ალექსის მოთხოვნით მეფისნაცვალმა ილარიონ ვორონცოვ-დაშკოვმა კაზაკების მეშვეობით დაარბია საეკლესიო კრების მონაწილენი. რუსმა სლავოფილებმა პეტერბურგის პრესში დაბეჭდეს წერილები, რომლებშიც დაგმეს თბილისში ქართველი სამღვდელოების დარბევა. ქართველი საზოგადოების მოწინავე ნაწილი, ილია ჭავჭავაძის მეთაურებით, მეფისნაცვალ ვორონცოვ-დაშკოვს ეახლა და ოფიციალურად მოსთხოვა საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის საკითხის განხილვა. მეფის მთავრობა იძულებული შეიქმნა ფორმალურად დაენიშნა პეტერბურგში სპეციალური სხდომა, სადაც უნდა განხილულიყო საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის აღდგენის საკითხი. ეპისკოპოსმა კირიონმა სხდომაზე წაიკითხა ორი მოხსენება:

1. რა აიძულებს ქართველებს იმეცადინონ თავისი ეკლესიის ავტოკეფალიის აღდგენაზე;
2. ეროვნული პრინციპი ეკლესიაში;

აღნიშნულ მოხსენებებში კირიონი ასაბუთებდა, რომ ეკლესიური მონობა ყველა მონობაზე უარესია. ფორმალურად დანიშნულმა კომისიამ, სადაც უმრავლესობას წარმოადგენდნენ დეკანოზ ივანე ვოსტორგოვის მიმდევრები, უარყვეს ქართველი სამღვდელოების მოთხოვნები, რის შემდეგაც კიდევ უფრო გაძლიერდა კირიონის დევნა-შევიწროვება.

სოხუმში

1906 წელს კირიონი სოხუმის ეპარქიაში გადაიყვანეს, სადაც მან დიდი მუშაობა გასწია ქართული ეკლესია-მონასტრების აღდგენისა და მოღონიერების საქმეში. მღვდელმთავრის საქმიანობამ რუს მოხელეებში სერიოზული უკმაყოფილება გამოიწვია, რის შედაგადაც კირიონი 1907 წლის 27 იანვარს სოხუმიდან კოვნოს ეპარქიაში გადაიყვანეს, აფხაზების გაქართველების მცდელობის ბრალდებით.

კვლავ რუსეთში

1907 წლის სექტემბერში კირიონს ილია ჭავჭავაძის გასვენებაზე საქართველოში ჩამოსვლის უფლება არ მისცეს. კოვნოდან მან მხოლოდ სამძიმრის დეპეშის გამოგზავნა მოახერხა.

1907 წელს დაარსდა საქართველოს საისტორიო და საეთნოგრაფიო საზოგადოება, რომელსაც შემოწირული სახსრებით უნდა ეარსება. ეპისკოპოსი კირიონი სიხარულით ატყობინებდა საზოგადოების თავმჯდომარეს ექვთიმე თაყაიშვილს თავის მზადყოფნას – დახმარებოდა როგორც ფინანსურად, ასევე მორალურად. ე.თაყაიშვილი იგონებდა:

„ეპისკოპოსმა კირიონმა ჯერ კიდევ ექსორიაში ყოფნის დროს შემოსწირა საზოგადოებას თავისი მდიდარი ბიბლიოთეკა ხელნაწერებისა და ნაბეჭდი წიგნებისა, მრავალი საარქეოლოგო ნივთი, ალბომები, სურათები და დიდი ნუმიზმატური კოლექცია. წელიწადი არ გავიდოდა ისე რომ რაიმე ნივთი, ხელნაწერი თუ ფული არ გამოეგზავნა ახალი საზოგადოებისათვის.“

მღვდელმოქმედების შეჩერება

1908 წლის ზამთარში კირიონს, რუსეთის სინოდის დადგენილებით დააპატიმრეს მღვდელმქმედების უფლება ჩამოართვეს. თავდაპირველად უადგილოდ დატოვებული ეპისკოპოსი ჟანდარმერმების თანხლებით კურიაჟის მონასტერში (ხარკოვის გუბერნია) გაგზავნეს. აქედან იანვარში ავადმყოფი ეპისკოპოსი ჟანდარმებმა მოსკოვის გზით სანაქსარის უდაბნოში მიიყვანეს, სადაც ცივ-ნოტიო ოთახში მოათავსეს და გადაცმული პოლიციელები მიუჩინეს თვალყურის საგდებლად. გარდა ამისა, რუსეთის მთავრობამ კირიონს 1908 წლის 28 მაისს თბილისში მოკლული ეგზარქოს ნიკონის მკვლელობა დააბრალა. ამგვარმა ცილისწამებამ, როგორც ქართული, ისევე რუსეთის საზოგადოების დემოკრატიული ნაწილი აღაშფოთა. ამასთან დაკავშირებით, სახელმწიფო სათათბიროს დეპუტატმა ევგენი გეგეჭკორმა პრესის წარმომადგენლების შეკითხვაზე ასე უპასუხა:

„ეს ველური და შეუსაბამო ბრალდებაა. ბრწყინვალე პიროვნება ეპისკოპოსის კირიონისა მის მტერთ მოსვენებას არ აძლევს, მის სახელს რომ ჩირქი მოსცხონ, საშუალებას არ ზოგავენ.“

ევროპაში კირიონის დაცვის საზოგადოებაც შექმნეს, რომელმაც დაიწყო ხელმოწერების შეგროვება კირიონის განთავისუფლების მოთხოვნით. ბელგიიდან ადამიანის უფლებების დაცვის თავმჯდომარემ ჟორჟ ლორანმა ბრიუსელიდან 1909 წლის 20 მარტს სახელმწიფო სათათბიროს თავმჯდომარეს ნიკოლოზ ხომიაკოვს (რუს. Хомяков Николай Алексеевич) სთხოვა დაეცვა ეპისკოპოსი კირიონი დევნა-შევიწროებისაგან.

მიუხედავად მძიმე პირობებისა, კირიონს მომავლის რწმენა არ დაუკარგავს. მღვდელ იოსებ ჩიჯავაძისადმი გაგზავნილ წერილში იგი წერდა:

„ჩემი აქ ყოფნა ხომ მეტად მძიმეა, მაგრამ მით უფრო დამიმძიმდება, როდესაც გულსაკლავი და არასანუგეშო ამბები მომივა სამშობლოდან… მომავალი ჩვენს ხელშია, კეთილსინდისიერი შრომაა მისი დამაგვირგვინებელი… წინ ფიანდაზის მაგივრად, მართალია, ეკლიანი გზა გვიდევს, მაგრამ ვარდი უეკლოდ ვის მოუკრეფია, სიყვარულით უნდა ავიტანოთ ტანჯვა, ვინაიდან ტანჯვა სიყვარულის ნაყოფია, ძალა ტანჯვაშია.“

დევნის შეწყვეტა

რუსეთის მთავრობამ 1915 წელს კირიონის დევნა-შევიწროვება შეწყვიტა. მას მღვდელმოქმედების უფლება დაუბრუნეს და პოლოცკისა და ვიტებსკის ეპარქია ჩააბარეს, მაგრამ სამშობლოში ჩამოსვლის ნება არ დართეს.

ავტოკეფალიის აღდგენა და პირველი პატრიარქი

1917 წლის თებერვლის რევოლუციით ისარგებლა ქართველმა სამღვდელოებამ და საგანგებო საეკლესიო კრებაზე მიიღო გადაწყვეტილება:

1. ამიერიდან, 12 მარტიდან გრძელდება საქართველოს ავტოკეფალია,
2. დროებით კათალიკოზის ამორჩევამდე ეკლესიის გამგედ დაინიშნა გურია-ოდიშის ეპისკოპოსი ლეონიდე;
3. საქართველოს ეკლესიის მმართველობა ევალება აღმასრულებელ კომიტეტს, რომელშიც შედიან როგორც საერო, ისე სასულიერო პირები.

ქართველ მორწმუნეთა ჯგუფმა, ჩიტო კაპანაძის ხელმძღვანელობით, კირიონთან დელეგაცია გაგზავნა, რათა იგი დაბრუნებულიყო საქართველოში და მონაწილეობა მიეღო სრულიად საქართველოს კათოლოკოს-პატრიარქის არჩევნებში. კირიონმა ყურდღებისათვის მადლობა გადაიხადა, მაგრამ მოწვევას მტკიცე უარით უპასუხა, მაგრამ, ქართული საზოგადოების დაჟინებული მოთხოვნით 1917 წლის ზაფხულში ეპისკოპოსი კირიონი სამშობლოსაკენ გამოემგზავრა. სამშობლოსაკენ მომავალ მღვდელმთავარს არაგვის ხეობაში ასოცამდე ცხენოსანი შეეგება გიგო ყარანგოზიშვილის ხელმძღვანელობით. იგი დიდი პატივით მიაცილეს დედაქალაქამდე, თბილისში კი ბრწყინვალე შეხვედრა მოუწყვეს. კირიონი ჩამოსვლისთანავე აქტიურად ჩაება სრულიად საქართველოს საეკლესიო კრების მოსამზადებელ სამუშაოებში.

აპრილის შუა რიცხვებში ეპისკოპოს კირიონისადმი შემოთავაზებული იყო პეტროგრადის მიტროპოლიტის თანამდებობა, რაზეც მან უარი განაცხადა და არჩია არმაზის მონასტერში დაბინავებულიყო.

1917 წლის 8 სექტემბერს თბილისში გაიხსნა სრულიად საქართველოს საეკლესიო კრება. კრებას თავჯდომარეობდნენ გიორგი ჟურული, ტრიფონ ჯაფარიძე, სპირიდონ კედია. კრებამ განიხილა საქართველოს ავტოკეფალური ეკლესიის ეპარქიების, საკათალიკოზო საბჭოს შექმნის საკითხები. შეიქმნა საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის არჩევნების ხმის დამთვლელი კომისია დეკანოზ ნიკიტა თალაქვაძის თავჯდომარეობით. 17 სექტემბერს დაინიშნა კათოლიკოს-პატრიარქის არჩევნები. კენჭისყრაზე დაშვებული იქნა სამი კანდიდატი — მიტროპოლიტი ლეონიდე, ეპისკოპოსი კირიონი და არქიმანდრიტი ამბროსი, რომელმაც მოხსნა კანდიდატურა. სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის არჩევნები სიონის ტაძარში ჩატარდა. არჩევნებში მონაწილეობა 448 ადამიანმა მიიღო. სრულიად საქართველოს კათოლოკოს-პატრიარქად კრების მიერ 12 ხმის სხვაობით არჩეული და დამტკიცებული იქნა ეპისკოპოსი კირიონი.

1917 წლის 1 ოქტომბერს კვირას მცხეთობა დღეს მოხდა კირიონ II-ის ინთრონიზაცია.

მართალია საეკლესიო კრებამ სრულიად საქართველოს კათოლოკოს-პატრიარქად უწმინდესი და უნეტარესი კირიონ II აირჩია, მაგრამ არ გააუქმა ტფილელი მიტროპოლიტის თანამდებობა. ეს ნაბიჯი იმით იყო გამართლებული, რომ რუსეთის მთავრობის მიერ დანიშნული ეგზარქოსი პლატონი, საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის გამოცხადების შემდეგ, თავის თავს ტფილელ მიტროპოლიტს უწოდებდა და ამით ეგზარქოს პლატონის პოზიციები შესუსტდებოდა. უწმინდეს კირიონ II-ს სიონში არ წირავდა: იქ ტფილელი მიტროპოლიტი ლეონიდე სწირავდა, ხოლო კირიონი – ანჩისხატში, თანახმად ძველი ისტორიული ტრადიციისა.

კირიონის კათოლიკოს-პატრიარქად არჩევისთანავე თავი იჩინეს ინტრიგებმა, რასაც რუსი ეგზარქოსის ჯაშუშები აღვივებდნენ. იოსებ იმედაშვილი იგონებს:

„ერთ სხდომაზე წამოიჭრა საკითხი კათოლიკოზის პირადი მდივნისა და საკათალიკოსო საქმეთა მმართველის ასარჩევად. კორნელი კეკელიძემ და კალისტრატე ცინტაძემ კანდიდატად წამოაყენეს დავით დავიდოვი, დავითაშვილი. ამის ხსენებაზე კირიონი საშინლად ცუდად შეიქმნა, აინთო, მაგრამ თავი შეიმაგრა … თქვენ თუ საქართველოს საკათალიკოსო საბჭოს საქმეთა მმართველად დავიდოვს აირჩევთ, მე კათალიკოზის ხარისხს ავიყრიო.“

დავიდოვი იყო ეგზარქოსის ჯაშუში და ყოველივე ქართულის მტერი. იგი არ აირჩიეს, მაგრამ მომხდარი ინციდენტი ფრიად დამაფიქრებელი იყო – დავიდოვმა არაერთხელ სცადა კირიონ II შეურაცხყოფა და მისი ფიზიკური მოსპობა.

პატრიარქმა კირიონ II-მ შექმნა ძლიერი საკათალიკოსო საბჭო, რომელშიც სასულიერო პირებთან ერთად საერონიც შედიოდნენ. ქართველმა ხალხმა განსაკუთრებული ზეიმით გადაიხადა მცხეთაში, სვეტიცხოველში კირიონ II კათოლოკოსად კურთხევა. ეს დღე სვეტიცხოვლობას დაემთხვა. კათოლიკოსის კურთხევას დაესწრნენ ინგლისის, ბელგიის, საფრანგეთის კონსულები. გაზეთი „საქართველო“ იტყობინებოდა:

„როდესაც კათოლოკოზი შემოსეს ძველებური ომოფორითა და მიტრით, ეს იყო კიდევ ერთი ახალი წუთი, რომელმაც აგრძნობინა ხალხს სანატრელი გაცოცხლება ძველი საქართველოსი. პატრიარქის სახე იმ წუთში უსათუოდ დაუვიწყარია. ის იყო მთლიანად უძრავი და განათებული. წარსული ტანჯვა სჩანდა მის ფერმკრთალობაში. მისი ხმა იყო ნელი და მთრთოლავი და საკმევლის წმინდა სურნელებაში მორწმუნე გული იგრძნობდა მისტიურად განგების სიახლოვეს.“

კირიონ II თავის სიტყვაში, რომელიც მან სვეტიცხოველში აღსაყდრებასთან დაკავშირებით წარმოთქვა, ხაზი გაუსვა სარწმუნოების წმინდად დაცვის, ეკლესიისა და ერის ერთიანობის აუცილებლობას; საქართველოში მცხოვრები სხვა ერებისადმი პატივისცემას, სწავლა-განათლების საქმეში საქართველოს ეკლესიის როლის ამაღლებას, სასულიერო პირებში ეროვნული მიმართულების სულისკვეთების ამაღლების აუცილებლობას:

„სამშობლო, საყვარელო, ღვთისმშობლის წილხვდომილო, ბრძმედსა შინა ტანჯვა -ვაებისას განწმენდილო! შენთვის დაწეული, შენგან განშორებული, შენთვის მტირალი, მუდამ შენსკენ ლტოლვილი დღეს განგისვენებ ტკბილსა შინა წიაღსა შენსა არა ვითარცა შვილი უძღები, არამედ ვითარცა მესაიდუმლე და სინდისი ეკლესიისა შენისა … ვიცი, შენი გულისყური ამჟამად ჩემკენაა მოქცეული და მეკითხები: რა მომიტანე, რა მალამოსა სცხებ იარებსა ჩემსა, რით მანუგეშებ სევდა მოსილსა? ყური მომიპყარ: “არა მოველ, რათა გიმსახურო, არამედ მსახურებად შენდა და მიცემად სული ჩემი სახსრად შენდა” (მთ. 20: 28) მოვედი არა ვითარცა მწე სასყიდლით დადგინებული, არამედ ვითარცა მწე ერთგული და მარად მორჩილი.“

კირიონ II წერილები დაუგზავნა მსოფლიოს მართლმადიდებლურ ეკლესიათა მეთაურებს, რომელშიც მოკლედ, დასაბუთებულად გადმოსცემდა საქართველოს ეკლესიის ისტორიას და მოითხოვდა საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის ცნობას.

ახლადარჩეულ პატრიარქს მრავალი პრობლემა უნდა გადაეწყვიტა: გაძარცვულ-გაპარტახებული საეკლესიო ქონების კვლავ შეგროვება, ეპარქიების აღდგენა-მოწესრიგება, ქართული სასულიერო ლიტერატურის გამოცემა, სასულიერო პირთათვის ელემენტარული საარსებო პირობების შექმნა და სხვა.

1918 წლის 26 იანვარს წმინდა დავით აღმაშენებლის ხსენების დღეს თბილისში გაიხსნა უნივერსიტეტი. სრულიად საქართველოს კათალიკოზ-პატრიარქმა კირიონ II უნივერსიტეტის ეკლესიაში პარაკლისი გადაიხადა.

კირიონი II აღფრთოვანებული შეეგება საქართველოს დამოუკიდებლობის გამოცხადებას, 1918 წლის 27 მაისს თავისუფლების მოედანზე საზეიმო პარაკლისი გადაიხადა და შეკრებილ საზოგადოებას მგზნებარე სიტყვით მიმართა.

მკვლელობა

1918 წლის 28 ივნისს გაზეთი „საქართველო“ იტყობინებოდა:

„სრულიად საქართველოს კათოლოკოზ-პატრიარქი უწმინდესი და უნეტარესი კირიონ II 26 ივნისს სოფელ მარტყოფს გაემგზავრა საპატრიარქო რეზიდენციაში ... 27 ივნისს დილით იგი მიცვალებული იპოვეს მის საწოლ ოთახში...“

დეკანოზი ნ. თალაკვაძე იგონებს:

„ხმა დაუყარეს რომ „თავი მოიკლაო!“ 68 წლის მოხუცმა, რომელსაც დამბლის გამო პირზე ჭიქა ვერ მიჰქონდა დასალევად, ასეთი ხელით მწოლიარემ რევოლვერი დაირტყა და თავი მოიკლაო! რევოლვერი იქვე ეგდო ცხედართან: რევოლვერი დაკეტილი იყო. როგორ, თავი მოიკლა და რევოლვერი დაკეტა? გვერდზე დაიგდო?! ასეთი დასკვნა გამოუტანა „გამოძიებამ“... ამის გამო მქონდა პირადი შეტაკება ნოე რამიშვილთან. 1918 წლის ივლისში, როდესაც ანჩისხატის ტაძარში მესვენა უცნაურად ტყვიით განგმირული კათოლიკოზი კირიონი, დიდძალი ხალხის თანდასწრებით გადავიხადე პანაშვიდი, ჯერ წარმოვთქვი მეტად აღგზნებული სიტყვა იმის თაობაზე, რომ მოწმე ვიყავი იმ არაადამიანური მეფისტოლფელური დევნა-შევიწროვებისა, რომელიც წილად ხვდა საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალურ უფლებებში აღდგენილ მის პირველ კათოლიკოზს.“

ნიკიტა თალაკვაძემ ეჭვი მიიტანა მათზე, ვინც იდეურად ამზადებდნენ ნიადაგს პატრიარქის მკვლელობისთვის, შფოთსა და შუღლს აღვივებდნენ ქართულ ეკლესიაში. ამის გამო ნოე რამიშვილმა, რომელიც მაშინ მენშევიკთა მთავრობის შინაგან საქმეთა მინისტრი იყო, დეკანოზი თალაკვაძე გამოიძახა და დატუქსა. ნოე ჟორდანიას მწუხარება გამოუთქვამს კათოლიკოზ-პატრიარქ კირიონ II გარდაცვალების გამო, მაგრამ გამოძიება არ წარმართულა იმ მიმართულებით, საიდანაც სინამდვილე გაირკვეოდა. საზოგადოებრივ საწყისებზე გამოძიება უწარმოებია ცნობილ მწერალ იოსებ იმედაშვილს.

კირიონ II დაკრძალეს 7 ივლისს, ნაშუადღევის 4 საათზე სიონის ტაძარში.

კათოლიკოზ-პატრიარქ კირიონ II-ის მკვლელობის შემდეგ მოკლეს მირიან ბერი (კირიონის დამცველი), ქუთათელი ეპისკოპოსი ანტონ გიორგაძე, მღვდელი ტიმოთე ბაკურაძე.

გადასვენების პროცესია

მარტყოფში მოკლული კირიონი ჯერ ანჩისხატში დაასვენეს, ხოლო შემდეგ სიონის საკათედრო ტაძარში მიაბარეს მიწას.

• 
• 
• 
• 
• 

• კირიონ II-ის საფლავის ქვა, თბილისის სიონი
• 
• 
• 

იხილეთ აგრეთვე

• საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის მეთაურები

ლიტერატურა

• მ.ჯანაშვილი. მისი უწმინდესობა კირიონი. თბ.1917
• საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის კ.კეკელიძის სახ. მეცნიერებათა ინსტიტუტის კირიონის საარქივო ფონდი.
• ე. აბარამიშვილი – “კირიონის პირადი საარქივო ფონდი”. კრებულში “მრავალთავი”, თბ. 1917. ტ.1. გვ.367
• იოსებ იმედაშვილი, “კირიონის გაპარტახება და მკვლელობა”. გაზ.”კომუნისტი”, 1990წ. 2 სექტემბერი
• საქართველოს კათოლიკოს–პატრიარქები, რ. მეტრეველის რედაქციით, "ნეკერი", თბ., 2000

• აბრამიშვილი ე., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 5, თბ., 1980. — გვ. 531.
• ნუგზარ პაპუაშვილი, წმ. კირიონ II-ის წერილი პაპ ბენედიქტე XV-ს, «დიალოგი», 2004, N1, გვ. 29-40
• ლ. სანიკიძე, ეპისკოპოსი კირიონი და საქართველოს სიძველენი (პრესის მასალის მიხედვით): [საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის კირიონ II-ის (1855-1918) კულტურული საქმიანობა და ლიტერატურულ-ისტორიული კვლევა-ძიება გაზეთ "ივერიის" ფურცლებზე] // შრომები , თბილისის სულხან-საბა ორბელიანის სახელობის სახელმწიფო პედაგოგიური უნივერსიტეტი, 2001, N10, გვ. 145-150
• ლევან სანიკიძე, კირიონ მეორე და აფხაზეთი [ეპისკოპოს კირიონ მეორის ერთწლიანი მოღვაწეობა სოხუმის ეპარქიაში (1906-1907)] «რელიგია», 2002, N10-11-12, გვ. 24-28
• ლ. სანიკიძე, კირიონ II და ქართულ-რუსული კულტურული ურთიერთობის ზოგიერთი საკითხი : [საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის კირიონ II (1917-1918) მეცნიერულ-კულტურული საქმიანობა გადასახლების წლებში. მისი პოლემიკური ნაშრომის - "ივერიის კულტურული როლი რუსეთის ისტორიაში" (1910 წ.) - მოკლე მიმოხილვა] // «პრომეთე», 2002, №XI-XII, გვ. 104-108
• სიტყვა თქმული მისი უწმინდესობის კათოლიკოზ-პატრიარქის კირიონ II მიერ 26 იანვარს უნივერსიტეტის გახსნის დღეს // ბანკი. 1993, N5, 6 თებერვალი, გვ. 11
• სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი უწმიდესი და უნეტარესი კირიონ II // «საპატრიარქოს უწყებანი», 2000, №22 (73), გვ. 11-12
• ხათუნა ქოქრაშვილი, საქართველოს კათალიკოს-პატრიარქის კირიონ II ფილოსოფიური შეხედულებანი // «ისტორიულ-ეთნოგრაფიული შტუდიები», 2000, №4, გვ. 83-94
• მერაბ ღაღანიძე, ერთგული [კათოლიკოს-პატრიარქ კირიონის გარდაცვალების 85 წლისთავის გამო] // «ომეგა», 2003, №6, გვ. 50-51
• შორენა ჯაფარიძე, კირიონ II და რუსი საერო და სასულიერო მოღვაწენი : [ი. სოკოლოვი, მიტროპოლიტი ანტონი, ი. ევსეევი, ნ. პალმოვი, ლ. დიმიტრიევი, ნ. დურნოვო, პ. იუნგეროვი, ი. კოროლკოვი და სხვ.] // «კულტურის ისტორიისა და თეორიის საკითხები», 2005, №XXI, გვ. 21-32
• ვაჟა კიკნაძე, კირიონ II-სა და ვასილ როზანოვის ურთიერთობის ისტორიიდან [მოყვანილია ფრაგმენტები რუსი ფილოსოფოსის წერილებიდან კირიონისადმი] // «კულტურის ისტორიისა და თეორიის საკითხები», 2005, №XXI, გვ. 13-20
• ნინო კვიციანი, ეპისკოპოს კირიონ II წვლილი ქართული კულტურის დაცვა-აღორძინების საქმეში : [კირიონ II-ის (გიორგი საძაგლიშვილი) მოკლე ბიოგრაფია. მისი ღვაწლი ქართული კულტურის დაცვა-აღორძინებისათვის ბრძოლაში] // «კულტურის ისტორიის საკითხები», 1996, №II, გვ. 86-90
• ვაჟა კიკნაძე, კათოლიკოს-პატრიარქ კირიონ II-ის ურთიერთობა დასავლეთ ევროპის საერო და საეკლესიო მოღვაწეებთან : [მისი ეპისტოლარული მემკვიდრეობის მიხედვით] // «საისტორიო შტუდიები», 2002, №III, გვ. 126-138
• ვაჟა კიკნაძე, საკაცობრიო და ფილოსოფიური პრობლემატიკა კირიონ II-ის შემოქმედებაში : [საეკლესიო მოღვაწის რამდენიმე ნაკლებადცნობილი სამეცნიერო ნაშრომის მიხედვით] // გორის სახელმწიფო უნივერსიტეტის სამეცნიერო შრომების კრებული, გორი, 2002, N2, გვ. 44-46
• გიორგი მაჭარაშვილი, კირიონის კრიტიკული შენიშვნები თამარაშვილის პირველ მონოგრაფიაზე : [გაანალიზებულია ცსს-ში კირიონის პირად საარქივო ფონდში დაცული საბუთები, რომელშიც გაკრიტიკებულია 1902 წელს გამოცემული "ისტორია კათოლიკობისა..."] // «ლიტერატურა და ხელოვნება», 2004, №VI, გვ. 142-147
• ამირან მექვაბიშვილი, კათალიკოს პატრიარქი კირიონ II [ცხოვრება და მოღვაწეობა] // «რელიგია», 1997, N10-11-12, გვ. 104-110
• ნუგზარ პაპუაშვილი, 1917 წლის რევოლუცია და წმ. კირიონის გუჯარი : [სრულიად საქართველოს კათალიკოს-პატრიარქის კირიონ მეორის ცხოვრება და მოღვაწეობა. საქ. მართლმადიდებელი ეკლესიის ყოველკვირეულ ორგანოში "სვეტიცხოველი" (1917, N4) გამოქვეყნებული დოკუმენტის ხელახალი პუბლიკაცია] // თავისუფლება, 2003, N11, გვ. 30-40
• მღვდელმოწამე კირიონ II - სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი : [მოღვაწეობა] // საპატრიარქოს უწყებანი. - 2003, N26 (234), გვ. 8-10
• ქეთევან პავლიაშვილი, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი, უწმიდესი და უნეტარესი კირიონ II : [ცხოვრება და ღვაწლი ეროვნული ეკლესიის განთავისუფლების საქმეში] // კულტურის ისტორიისა და თეორიის საკითხები, 2005, №XXI, გვ.7-12

რესურსები ინტერნეტში

• სერგო ვარდოსანიძე, კირიონ II სრულიად საქართველოს პატრიარქი (1917-1918) // ვებ-გვერდი "ბურუსი". სტატიის გადმოტვირთვა PDF ფორმატში შესაძლებელია
• კირიონ II-ის ბიბლიოგრაფია

სქოლიო

წინამორბედი: რუსეთის ექზარხატი

სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი 1917–1918

შემდეგი: ლეონიდე