ხულოს მუნიციპალიტეტი

ხულოს მუნიციპალიტეტი — თვითმმართველი ერთეული საქართველოში, აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის შემადგენლობაში. ხულოს მუნიციპალიტეტს სამხრეთიდან ესაზღვრება თურქეთი (საზღვრის სიგრძე – 20 კმ), დასავლეთით — შუახევის მუნიციპალიტეტი (საზღვრის სიგრძე – 60,5 კმ), ჩრდილო-დასავლეთით — ოზურგეთის მუნიციპალიტეტი (საზღვრის სიგრძე – 1 კმ), ჩრდილოეთით — ჩოხატაურის მუნიციპალიტეტი (საზღვრის სიგრძე – 19,5 კმ), აღმოსავლეთით — ადიგენის მუნიციპალიტეტი (საზღვრის სიგრძე – 28,8 კმ).

ადმინისტრაციული ერთეული
ხულოს მუნიციპალიტეტი
დროშა გერბი
ქვეყანა	საქართველო
ავტონომიური რესპუბლიკა	აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკააჭარის ავტონომიური რესპუბლიკა
ადმ. ცენტრი	ხულო
კოორდინატები	41°38′40″ ჩ. გ. 42°18′50″ ა. გ.
მერი	ვახტანგ ბერიძე
ფართობი	710 კვადრატული კილომეტრი
მოსახლეობა	23 327 კაცი (2014)
სიმჭიდროვე	32,85 კაცი/კმ²
ეროვნული შემადგენლობა	ქართველები 99,0 % თურქები 0,6 %
სარწმუნოებრივი შემადგენლობა	მუსლიმები 94,6 % მართლმადიდებლები 4,1 %
სასაათო სარტყელი	UTC+04:00
სატელეფონო კოდი	(423)
საფოსტო ინდექსი	6500
ოფიციალური საიტი	https://khulo.gov.ge/
ხულოს მუნიციპალიტეტი ვიკისაწყობში

ბუნება

მდინარე აჭარისწყალი

მუნიციპალიტეტის ტერიტორია მთაგორიანია. ვრცელდება ზღვის დონიდან 400-3007 მეტრის ფარგლებში. მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე აღმართულია არსიანისა (მწვერვალი ყანლისმთა - 3007 მეტრი) და მესხეთის (მწვერვალი ზოტიმერია - 2646 მეტრი) ქედები და მათი განშტოებები. საშუალო წლიური ტემპერატურაა 10,1 °C, ნალექების საშუალო წლიური რაოდენობა – 1000–1200 მმ.

მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე არის მთა-ტყისა და მთა-მდელოს ნიადაგები. ძირითადად გავრცელებულია ფოთლოვანი და წიწვოვანი მცენარეები. ფლორის წარმომადგენლებიდან გავრცელებულია სამეფო გვიმრა, ურთხელი, ქართული ნეკერჩხალი, არმაზის ნარჩიტა, წაბლი, მუხა, კაკლის ხე, კოლხური ყოჩივარდა, ფურისულა, ვერხვი, თელა და სხვა. მუნიციპალიტეტი მდიდარია ხილით და სამკურნალო მცენარეებით. ფაუნა წარმოდგენილია კავკასიური ირმით, კავკასიური მურა დათვით, ბეგობის არწივით, დურაჯით, კავკასიური შურთხით, მცირეაზიური ტრიტონითა და კავკასიური სალამანდრით.

მუნიციპალიტეტი მდიდარია სხვადასხვა ბუნებრივი რესურსებით: სასარგებლო წიაღისეულით (სამშენებლო და მოსაპირკეთებელი ქვები, გაქვავებული ხის მარაგი), მინერალური წყლებით (ხიხაძირის წყალი, დანისპარაულის წყალი, საანის წყალი, დიოკნისის წყალი და ა.შ).

მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე მოედინება მდინარეები: აჭარისწყალი, სხალთა, ღორჯომი, დიაკონიძეები. აქ მდებარეობს მწვანე ტბა.

ისტორია

ხულოს მუნიციპალიტეტის ტერიტორია შედიოდა ქუთაისის გუბერნიის ბათუმის ოლქში, 1924 წელს ჩამოყალიბდა ცალკე მაზრად და ეწოდა ხულას მაზრა, 1930 წლიდან — ხულას რაიონი, ხოლო 1940 წლიდან — ხულოს რაიონი. 1952 წელს გამოეყო შუახევის რაიონი, რომელიც 1963 წელს კვლავ შეუერთდა მას. 1965 წელს მას საბოლოოდ გამოეყო შუახევის რაიონი და ჩამოყალიბდა ამჟამინდელ საზღვრებში. 2006 წლიდან ეწოდება ხულოს მუნიციპალიტეტი.

მოსახლეობა

წლები	1959 წ. აღწ.	1970 წ. აღწ.	1979 წ. აღწ.	1989 წ. აღწ.	1991'	2002 წ. აღწ.	2014 წ. აღწ.	2016'	2017'	2018'
მოსახლეობა	28 159	34 282	38 782	39 388	32 400	33 430	23 327	24 500	25 000	25 500

ადგილობრივი თვითმმართველობა

ადმინისტრაციული ერთეულები

მუნიციპალიტეტში 79 დასახლებული პუნქტია: მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ცენტრი დაბა ხულო და 78 სოფელი. ხულოს მუნიციპალიტეტი იყოფა 13 ტერიტორიულ ერთეულად: 1 სადაბო და 12 სასოფლო თემი.

1) დაბა ხულოს ადმინისტრაციული ერთეული.

დასახლებები: დაბა ხულო.

2) აგარის ადმინისტრაციული ერთეული.

დასახლებები: აგარა.

3) ღორჯომის ადმინისტრაციული ერთეული.

დასახლებები: მინთაძეები, ღორჯომი, ლაბაიძეები, მერჩხეთი, ჭახაური, წინწკალაშვილები, სტეფანაშვილები, ქურდული, ახალი უბანი, ტუნაძეები, ვანაძეები, ვაშაყმაძეები, მეკეიძეები, მეხალაშვილები.

4) სხალთის ადმინისტრაციული ერთეული.

დასახლებები: ჭერი, გურძაული, ფაჩხა, ყინჩაური, ძმაგულა, კვატია, წაბლანა, წაბლიანი (ყიშლა).

5) ფუშრუკაულის ადმინისტრაციული ერთეული.

დასახლებები: ფუშრუკაული, ვერნები, რაქვთა, ოშანახევი, მახალაკური.

6) რიყეთის ადმინისტრაციული ერთეული.

დასახლებები: დანისპარაული, დიდი რიყეთი, შუასოფელი, რიყეთი, ბოძაური.

7) დიოკნისის ადმინისტრაციული ერთეული.

დასახლებები: ღურტა, იაკობაძეები, ღორჯომელაძეები, დიოკნისი, მანიაკეთი, ტაბახმელა, ჯვარიქეთი, ბეღლეთი, გელაძეები, კორტოხი, პაქსაძეები.

8) დიდაჭარის ადმინისტრაციული ერთეული.

დასახლებები: ბოღაური, გობაძეები, ირემაძეები, დიდაჭარა.

9) ვაშლოვნის ადმინისტრაციული ერთეული.

დასახლებები: ზედა ვაშლოვანი, სხანდარა, შურმული, ქვედა ვაშლოვანი, თაგო, ჩაო.

10) დეკანაშვილების ადმინისტრაციული ერთეული.

დასახლებები: დუაძეები, ოქრუაშვილები, უჩხო, გუდასახო, კურცხალი, განახლება, გოდგაძეები, დიაკონიძეები, ელელიძეები, დეკანაშვილები, ზ.დეკანაშვილები, ქედლები, თხილაძირი, ძირკვაძეები.

11) საციხურების ადმინისტრაციული ერთეული.

დასახლებები: საციხური, ნამონასტრევი, გელაურა, პანტნარი.

12) ხიხაძირის ადმინისტრაციული ერთეული.

დასახლებები: ახალშენი, ხიხაძირი, სკვანა, კალოთა, ნადაბური.

13) თხილვანის ადმინისტრაციული ერთეული.

დასახლებები: ბაკო, ზედა თხილვანა, ქვემო თხილვანა, მთისუბანი.

საკრებულო

პარტია		2017	2021	ამჟამინდელი საკრებულო
	ქართული ოცნება	17	14
	ნაციონალური მოძრაობა	6	6
	საქართველოსთვის		2
	ლელო		1
	სტრატეგია აღმაშენებელი		1
	ევროპული საქართველო	3
	პატრიოტთა ალიანსი	1
	თავისუფალი საქართველო	1
სულ		28	24

ეკონომიკა

მუნიციპალიტეტის ეკონომიკის ძირითადი დარგია სოფლის მეურნეობა, კერძოდ მეცხოველეობა (მსხვილფეხა რქოსანი პირუტყვის მოშენება) და მემცენარეობა (მებოსტნეობა, კარტოფილის, მარცვლეული კულტურების წარმოება). ხულოს მუნიციპალიტეტში სახელმწიფო მნიშვნელობის გზების სიგრძეა – 52 კმ, ადგილობრივი მნიშვნელობის გზების სიგრძე – 211 კმ.

ხულოს მუნიციპალიტეტში მდებარეობს მთის კლიმატური კურორტი ბეშუმი (ზღვის დონიდან 1850–1900 მ), მიმდინარეობს სამთო–სათხილამურო კურორტის მშენებლობა გოდერძის უღელტეხილზე (2025 მეტრი ზღვის დონიდან).

ღირსშესანიშნაობანი

დაბა ხულო

• აგარა — შუა საუკუნეების ძეგლი „ნასაყდრალი“
• ბაკო — შუა საუკუნეების „თამარის ციხე“
• ვერნები — XII–XIII საუკუნეების ეკლესია.
• ყინჩაური — XIII საუკუნის ეკლესია სხალთა; შუა საუკუნეების ხიდი; განვითარებული შუა საუკუნეების ნაგებობა.
• ზედა თხილვანა — ხიხანის ციხე; XIII საუკუნის ეკლესიის ნანგრევები
• ვანაძეები — X–XIII საუკუნეების ეკლესიის ნანგრევები
• საციხური — XI საუკუნის ეკლესიის ნანგრევები
• ხიხაძირი — XIII საუკუნის ეკლესია თიკინაური; XI–XII საუკუნეების ციხე — ვარდციხე
• უჩხო — XII საუკუნის ქვის თაღოვანი ხიდი
• კალოთა — XI–XIII საუკუნეების ეკლესიის ნანგრევები
• ზემო აჭარის სანჯაყ-ბეგების (ხიმშიაშვილების) სასახლე (XIX ს.)
• „ბეგების სასაფლაო“ – ხიმშიაშვილთა საგვარეულო საძვალე (XIX–XX სს.)

ლიტერატურა

• ჯიბუტი, ნ., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 11, თბ., 1987. — გვ. 513-514.

რესურსები ინტერნეტში

• მუნიციპალიტეტის ოფიციალური საიტი დაარქივებული 2021-05-08 საიტზე Wayback Machine.