ვიკიპედია

ნიქოზია

ნიქოზია (ადგილობრივად ლეფქოზია; ბერძ. Λευκωσία, ასევე ხორა, Χώρα ან თურქ. Lefkoşa) — კვიპროსის დედაქალაქი და უდიდესი ქალაქი, ქვეყნის სამთავრობო და საქმიანი ცენტრი.[1] ქალაქი მესაორიის მთათაშორის ბარში, მდინარე პედიეოსის სანაპიროებზეა გაშენებული და ევროკავშირის წევრი ქვეყნების ყველაზე სამხრეთით მდებარე დედაქალაქია.

ქალაქი
ნიქოზია
ბერძ. Λευκωσία / თურქ. Lefkoşa

ზევით მარცხნიდან: ნიქოზიის სილუეტი, ქუჩა ლედრა ღამით, ნიქოზიური სახლების შიდა ეზო, ნიქოზიის ვენეციური კედლები, ნიქოზიური კარები ძველ ქალაქში, ბუიუკ–ხანი, უბანი ძველ ქალაქში, ვენეციური სახლები, საშობაო ბაზრობა, მაკარიოსის პროსპექტი.
დროშა გერბი

ქვეყანა კვიპროსის დროშა კვიპროსი
დაქვემდებარება დედაქალაქი
კოორდინატები 35°10′00″ ჩ. გ. 33°21′00″ ა. გ. / 35.16667° ჩ. გ. 33.35000° ა. გ. / 35.16667; 33.35000
ფართობი 111 კმ²
ცენტრის სიმაღლე 149 მ
მოსახლეობა 310 355 კაცი (2011)
სიმჭიდროვე 2800 კაცი/კმ²
სასაათო სარტყელი UTC+2
სატელეფონო კოდი 22
საფოსტო ინდექსი 1010–1107
ოფიციალური საიტი nicosia.org.cy
ნიქოზია — კვიპროსი
ნიქოზია

ნიქოზია კვიპროსის დედაქალაქის სტატუსს X საუკუნიდან ატარებს. ქალაქის ბერძნული (სამხრეთი) და თურქული (ჩრდილოეთი) ნაწილები ერთმანეთს 1964 წელს გამოეყო, რამაც ჩრდილოეთ კვიპროსსა და კვიპროსის რესპუბლიკას შორის მილიტარისტული საზღვრის შექმნას დაუდო საფუძველი, მას შემდეგ, რაც 1974 წელს კუნძულზე თურქული სამხედრო ძალები შემოიჭრნენ და მისი ჩრდილოეთ ნაწილის ოკუპაცია მოახდინეს. ნიქოზიის ჩრდილოეთი ნაწილი ფუნქციონირებს როგორც ჩრდილოეთი კვიპროსის დედაქალაქი, რომელსაც საერთაშორისო საზოგადოება არ აღიარებს და თურქეთის მიერ ოკუპირებულ ტერიტორიას უწოდებს.

საკანონმდებლო და ადმინისტრაციული ცენტრის ფუნქციების გარდა დედაქალაქი ქვეყნის ფინანსური ცენტრის სტატუსსაც ითავსებს. ქალაქში არაერთი საერთაშორისო საქმიანი ცენტრია განთავსებული.[2] 2012 წელს გადახდისუნარიანობის მიხედვით ნიქოზია მსოფლიოს მე-5 უმდიდრეს ქალაქად დასახელდა,[3] ხოლო 2018 წელს ქალაქმა ამ სიაში 32-ე ადგილი დაიკავა.[4]

ისტორია

რედაქტირება

უძველესი ხანა

რედაქტირება

ნიქოზიის ტერიტორია ბრინჯაოს ხანიდან იყო დასახლებული. მესაორიის მთათაშორისი ბარის ნაყოფიერ მიწებზე პირველი ადამიანები დაახლოებით ძვ. წ. 2500 წელს დასახლდენენ.[5] დღევანდელი ნიქოზიის ადგილას გაშენდა ქალაქ-სახელმწიფო ლედრა, რომელიც ერთ-ერთი იყო კვიპროსის თორმეტ სამეფოთაგან, რომლებიც აქაველებმა ტროას ომის შემდეგ დაარსეს. კვიპროსში ასურელთა მმართველობის პერიოდში, ძვ. წ. 672 წელს ქალაქი ასურეთის იმპერიას ხარკს უხდიდა. ჩვ.წ. 330 წლისთვის ლედრა კვიპროსში უმნიშვნელო და უფუნქციო ქალაქი იყო[6] და როგორც ეკონომიკურად, ასევე პოლიტიკურად ახლომდებარე ქალაქზე იყო დამოკიდებული.[7] ლედრას მცხოვრებნი ძირითადად სასოფლო-სამეურნეო საქმიანობას ეწეოდნენ . კვიპროსის სხვა სანაპირო ქალაქებისგან განსხვავებით ლედრა ნაკლებად ვითარდებოდა და იზრდებოდა. მისი ეკონომიკა ძირითადად ვაჭრობაზე იყო დაფუძნებული.[8] ძველი ქალაქის ნაშთები ნიქოზიის სამხრეთ ნაწილშია შემორჩენილი.

ბიზანტიური პერიოდი

რედაქტირება

ბიზანტიურ პერიოდში ქალაქის სახელწოდება ლექფოზია იყო. IV საუკუნეში ქალაქი საეპისკოპოსო გახდა, რომლის პირველი ეპისკოპოსი წმინდა ტრიფილიუსი იყო.[9] არქეოლოგიური გათხრები მოწმობს, რომ ქალაქმა ძველი იერსახე ადრეულ ქრისტიანულ პერიოდში დაიბრუნა. ბაზილიკების და მარმარილოს რელიეფური სკულპტურების არსებობა ქალაქში მცხოვრებ კულტურულ და დახვეწილ ქრისტიანულ საზოგადოებაზე მიუთითებს.[10]

647 წელს არაბთა ლაშქრობების მიერ კვიპროსის სანაპირო ქალაქებისთვის დიდი ზიანის მიყენების და კუნძულის იმჟამინდელი დედაქალაქის, სალამინის დანგრევის შემდეგ, კუნძულის ეკონომიკა ძირითადად ქვეყნის შიდა ქალაქებზე გახდა ორიენტირებული, რაც ნიქოზიისთვის მომგებიანი აღმოჩნდა. ქალაქმა სასოფლო-სამეურნეო პროდუქციის მწარმოებლის ფუნქცია მიიღო, რაც უხვი წყალმომარაგების გამო საკმაოდ ხელსაყრელი იყო მის მცხოვრებთათვის. ნიქოზია თანდათან განვითარდა. დაახლოებით 965 წლისთვის, როცა კვიპროსი ბიზანტიის იმპერიას შეუერთდა, იმპერიამ მის დედაქალაქად ნიქოზია გამოაცხადა. ბიზანტიელებმა კუნძულის ადმინისტრაციული ცენტრი ნიქოზიაში გადაიტანეს, რადგან სანაპირო ქალაქები ხშირად დამპყრობელთა თავდასხმის მსხვერპლი ხდებოდა. ნიქოზია სატახტო ქალაქი იყო. მისი უკანასკნელი ბიზანტიელი მმართველი ისააკ კომნენოსი იყო, რომელმაც თავი კვიპროსის იმპერატორად გამოაცხადა და კუნძულს 1183-1191 წლებში მართავდა.[11] ბიზანტიელთა მმართველობის პერიოდში ქალაქის ეკონომიკა სასოფლო-სამეურნეო პროდუქციის, ლითონის ნაწარმის და ფუფუნების საგნების წარმოებაზე იყო დაფუძნებული.[12]

შუა საუკუნეები

რედაქტირება
 
წმინდა სოფიას საკათედრო ტაძარი, რომელიც გოთიკური არქიტექტურის ნიმუშია

მესამე ჯვაროსნული ლაშქრობისას, წმინდა მიწისკენ მიმავავალ გზაზე, ინგლისის მეფე რიჩარდ I-ის სამეფო ფლოტი შტორში მოხვდა, რითაც ეს უკანასკნელი მნიშვნელოვნად დაზიანდა. რიჩარდ I თავდაპირველად კუნძულ კრეტაზე, შემდეგ კი როდოსზე გაჩერდა. შტორმის შედეგად ორი ხომალდი თანდათან დაიშალა. სვლა სამმა ხომალდმა გააგრძელა, მათ შორის იყო ხომალდები, რომლებზეც ჯოან ინგლისელი და ბერენგარია ნავარელი, მეფის საცოლე იმყოფებოდნენ. ამ ხომალდებმა ლიმასოლამდე მშვიდობიანად მიაღწიეს, თუმცა ჯოან ინგლისელმა ზმელეთზე გადასვლაზე უარი თქვა, რადგან შიშობდა, რომ ისააკ კომნენოსი დაატყვევებდა, რადგან ამ უკანასკნელს სძულდა ფრანკები. ჯოანის გემს ღუზა ერთი კვირის მანძილზე არ ჩაუშვია, სანამ რვა მაისს ნაპირს მეფე რიჩარდის გემი არ მოადგა. ინგლისის მეფემ კუნძულზე შეჭრა გადაწყვიტა.[13] მან ნიქოზიას ალყა შემოარტყა, ბრძოლაში დაამარცხა ისააკ კომნენოსი და კუნძულის მმართველი გახდა.

 
ქალაქის გალავანი

ფრანკთა მმართველობა კვიპროსზე 1192 წელს დაიწყო და 1489 წლამდე გაგრძელდა. ამ პერიოდის მანძილზე ნიქოზია კვიპროსის სამეფოს დედაქალაქი და ლუზინიანების სატახტო ქალაქი იყო, ამასთანავე კუნძულის ლათინური ეკლესიისა და ფრანკთა ადმინისტრაციის ცენტრი.

 
ფამაგუსტას კარიბჭე, რომელიც 1567 წელს აშენდა

ფრანკთა მმართველობის პერიოდში ქალაქის გალავანი და სხვა მრავალი შენობა-ნაგებობა აშენდა, მათ შორისაა გოთიკურ სტილში აგებული წმინდა სოფიას საკათედრო ტაძარი, სადაც ლუზინიანი მეფეების სამარხებია.

 
ნიქოზიის რუკა, რომელიც 1597 წელს შეიქმნა

1374 წელს გენუის რესპუბლიკამ დაიპყრო და მიწასთან გაასწორა ნიქოზია, ხოლო 1426 წელს ქალაქი მამლუქების სასულთნომ დაიპყრო.

1489 წელს კვიპროსში ვენეციის რესპუბლიკის მმართველობა დამყარდა. ნიქოზია რესპუბლიკის ადმინისტრაციული ცენტრი და სატახტო ქალაქი გახდა. ოსმალთაგან თავდაცვის მიზნით კვიპროსის თითოეული ქალაქის საფორტიფიკაციო ნაგებობებით აღჭურვას ვენეციელი ხელისუფალნი აუცილებლობად მიიჩნევდნენ.[14] 1567 წელს ნიქოზიაში საფორტიფიკაციო ნაგებობები აშენდა, რომლებიც დღემდე კარგადაა შემორჩენილი. ვენეციელებმა ფრანკთა მიერ აგებული ქალაქის გალავანი და სხვა შენობა-ნაგებობები დაანგიეს, მათ შორის სამეფო და კერძო სასახლეები, ასევე როგორც მართლმადიდებლური, ისე კათოლიკური ტაძრები და სასახლეები.[15] ვენეციელთა მიერ აგებული ქალაქის გალავანი 11 ბასტიონისა და 3 შესასვლელისგან შედგებოდა, რომლებიც ჩრდილოეთით, დასავლეთით და აღმოსავლეთით იყო განლაგებული.[15]

 
ნიქოზიის აკვედუკი

ოსმალთა მმართველობა

რედაქტირება

1570 წლის 1 ივლისს კუნძულზე ოსმალები ფიალი ფაშას მთავარსარდლობით შეიჭრნენ. მათ აიღეს პაფოსი, ლიმასოლი და ლარნაკა, რის შემდეგაც 22 ივლისს ალყა შემოარტყეს ნიქოზიას.[16] 40 დღიანი ალყის შემდეგ ქალაქი 1570 წლის 9 სექტემბერს დაეცა. ალყის დროს ნიქოზიის 20,000-ზე მეტი მაცხოვრებელი დაიღუპა, ასევე გაიძარცვა ყოველი ტაძარი, სასახლე და საჯარო ნაგებობა.[17] ოსმალთა მიერ დაპყრობამდე ნიქოზიის მცხოვრებთა რიცხვი 21,000 იყო, ხოლო მათ შემდეგ ეს რიცხვი 1,100-1,200-მდე შემცირდა, რასაც 1572 წელს ჩატარებული აღწერა მოწმობს. ოსმალთა პერიოდში კვიპროსის ბევრ სოფელში უფრო მეტი მოსახლეობა იყო, ვიდრე დედაქალაქში.[18][19] დამპყრობლებმა ქალაქის ძირითადი ტაძრები მეჩეთებად გადააკეთეს.

ნიქოზიაში ოსმალთა ფაშას, დრაგომანის, ყადის და ბერძნული საეპისკოპოს რეზიდენციები იყო.

ახლად ჩამოსული თურქული მოსახლეობა ქალაქის ჩრდილოეთ ნაწილში, მდინარის ნაპირებთან სახლდებოდა, მაშინ როცა ბერძენი კვიპროსელები ქალაქის სამხრეთ ნაწილში ცხოვრობდნენ, სადაც საეპისკოპო მდებარეობდა. სხვა ეთნიკური უმცირესობები, მათ შორის სომხები და ლათინოსები, ქალაქის დასავლეთ ნაწილში, პაფოსის კარიბჭესთან სახლდებოდნენ.[20]

 
ბრიტანული დროშის აწევის ცერემონიალი ნიქოზიაში

ბრიტანელთა მმართველობა

რედაქტირება

კვიპროსის კონვენციის შედეგად 1878 წლის 5 ივლისს ნიქოზიაში გაერთიანებული სამეფოს მმართველობა დამყარდა.[21] ოსმალთა ადმინისტრაციული შტაბები 1904 წელს ახლადაგებულმა სამართლოს შენობამ, მიწის რეესტრმა, საბაჟომ და ნიქოზიის კომისრის შტაბ-ბინამ ჩაანაცვლა. ამ დაწესებულებათა მიმდებარე ტერიტორიაზე მდებარეობდა ნიქოზიის საპოლიციო სამსახური, ხოლო მის მოპირდაპირე მხარეს – საფოსტო და სატელეგრაფო ოფისები.[22]

1882 წელს ნიქოზიაში დაარსდა მუნიციპალური საბჭო, რომლის სათავეშიც ქალაქის მერი იყო. პირველი საბჭოს შენობა მუნიციპალიტეტის მოედანზე მდებარეობდა, რომელიც 1944 წელს ბასტიონად გადაკეთდა.

1923 წელს ნიქოზიის მუნიციპალური საზღვრები საგრძნობლად გაფართოვდა.[23] ამჟამინდელ მდგომარეობას ქალაქის ფარგლებმა 1938 წელს მიაღწია.[24]

1955 წელს ნიქოზიაში ბრიტანელთა მმართველობის წინააღმდეგ კუნძულის საბერძნეთთან გაერთიანების მოთხოვნით შეიარაღებული კონქლიქტი დაიწყო.[25][26][27][28] საბერძნეთთან გაერთიანება ვერ შედგა და კვიპროსელთა ბრძოლა 1960 წელს დამოუკიდებლობის მოპოვებით დასრულდა.

დამოუკიდებლობა და გაყოფა

რედაქტირება

1960 წელს ნიქოზია ბერძენ და თურქ კვიპროსელთა მიერ დაარსებული სახელმწიფოს, კვიპროსის რესპუბლიკის დედაქალაქი გახდა. 1963 წელს ბერძნებმა საკონსტიტუციო ცვლილებები მოითხოვეს, რასაც თურქებმა წინააღმდეგობა გაუწიეს.[29] ამ კრიზისის შემდეგ, 1963 წლის 21 დეკემბერს ბერძნებსა და თურქებს შორის ძალადობრივი დაპირისპირება შედგა. ნიქოზია მწვანე ხაზით ორ ნაწილად გაიყო. გამყოფ ხაზს სახელი გაეროს ოფიცერის მიერ გამოყენებული კალმის ფერის გამო ეწოდა, რომელმაც ქალაქის რუკაზე ეს უკანასკნელი გაავლო.[30] თურქი კვიპროსელები მთავრობას ჩამოაშორეს და მათი უდიდესი ნაწილი საცხოვრებლად ნიქოზიის თურქულ ნაწილში გადავიდა.[31]

1974 წლის 15 ივლისს ბერძენ შავ პოლკოვნიკებს გადატრიალების მცდელობა ჰქონდათ, რითაც კუნძულის საბერთნეთთან გაერთიანებას გეგმავდნენ. მათ პრეზიდენტი მაკარიოს III ჩამოაგდეს, რის შემდეგაც უმაღლესი ხელისუფლის პოზიცია ნიკოს სამპსონმა დაიკავა.[32]

პუტჩმა კუნძულზე თურქული სამხედრო ძალების შემოჭრა დააჩქარა, რომელიც 1974 წლის 20 ივლისს განხორციელდა.[33] 14 აგვისტოს თურქულმა არმიამ კვიპროსის ტერიტორიის 37% დაიკავა, რომელიც ნიქოზიის ჩრდილოეთ ნაწილსაც მოიცავდა.

1975 წლის 13 თებერვალს კვიპროსელ თურქთა საზოგადოებამ თურქეთის მიერ ოკუპირებული ტერიტორიები კვიპროსის თურქულ ფედერაციულ სახელმწიფოს გამოაცხადა.[34] 1983 წლის 15 ნოემბერს მათ დამოუკიდებლობა ჩრდილოეთი კვიპროსის თურქული რესპუბლიკის სახელით გამოაცხადეს.

2016 წლის 30 ოქტომბრიდან ნიქოზია მსოფლიოში ერთადერთი დედაქალაქი იყო, სადაც ორი სასაათო ზონა მოქმედებდა, მას შემდეგ, რაც დე ფაქტო ჩრდილოეთი კვიპროსის თურქული რესპუბლიკის პარლამენტმა ოფიციალური თურქეთის დრო დააწესა.[35][36] მათ გადაწყვეტილებას კვიპროსელ თურქთა პროტესტი მოჰყვა, რის შემდეგაც მთავრობამ სტანდარტულ სასაათო ზონაზე დაბრუნება გადაწყვიტა.

გეოგრაფია

რედაქტირება

ჰავა

რედაქტირება

ნიქოზიაში ცხელი ნახევრად უდაბნოს ჰავაა, რომლისთვისაც დამახასიათებელია ცხელი, მშრალი, ხანგრძლივი ზაფხული და ზომიერი ზამთარი. ნალექის წლიური რაოდენობა და წლიური ტემპერატურული ამპლიტუდა საკმაოდ დაბალია.[37] ქალაქში დაფიქსირებული ისტორიული ტემპერატურული მაქსიმუმი 44.7 °C-ია.[38]

ღირშესანიშნაობები

რედაქტირება
 
ლედრას ქუჩა

ქალაქის სამხრეთი ნაწილი

რედაქტირება

ლედრას ქუჩა, რომელიც ნიქოზიის ცენტრში მდებარეობს, ისტორიულად ქალაქის ყველაზე ხალხმრავალი ქუჩა იყო. მის მიმდებარე ვიწრო ქუჩებზე ბუტიკები, ბარები და და კაფეები მდებარეობს. ლედრას ქუჩა, რომელიც ისტორიული მნიშვნელობის მონუმენტია, ძველი ქალაქის ჩრდილოეთ და სამხრეთ ნაწილებს ერთმანეთს აკავშირებს. მისი სიგრძე ერთი კილომეტრია. კვიპროსის გათავისუფლების ეროვნული ორგანიზაციის ბრძოლის დროს, რომელიც 1955-1959 წლებში გრძელდებოდა, ქუჩამ არაფორმალური წოდება – „სიკვდილის მილი“ მიიღო.[39][40] 1963 წლიდან ქუჩა გადაკეტილი იყო, ხოლა 1974 წლიდან ბუფერული ზონის ნაწილს შეადგენდა. ბერძნულ და თურქულ მხარეებს შორის შეთანხმების მიღწევის არაერთი უშედეგო მცდელობის შემდეგ, ქუჩა საბოლოოდ 2008 წლის 3 აპრილს გაიხსნა.

 
წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის საკათედრო ტაძარი

ლედრას ქუჩის სამხრეთით, ფანერომენის მოედანი მდებარეობს, რომელიც 1974 წლამდე ნიქოზიის ცენტრი იყო. მოედანზე არაერთი ისტორიული მნიშვნელობის ნაგებობა და მონუმენტი მდებარეობს, მათ შორისაა 1872 წელს აგებული ფანერომენის ტაძარი, ფანერომენის სკოლა, ფანერომენის ბიბლიოთეკა და მარმარილოს მავზოლეუმი.

მეუფე კიპრიანოს მოედანზე 1956 წელს ვენეციურ სტილში აგებული მეუფის სასახლე მდებარეობს, რომელშიც ბიზანტიური მუზეუმია გახსნილი. სასახლის მიმდებარედ გოთიკური სტილის წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სახელობის საკათედრო ტაძარია, რომელიც 1665 წლით თარიღდება და დიდებული ფრესკებით გამოირჩევა.

ქალაქის გალავანს სამი კარიბჭე აქვს: კირენიის კარიბჭე ჩრდილოეთით, პაფოსის კარიბჭე დასავლეთით და ფამაგუსტას კარიბჭე აღმოსავლეთით, რომელიც ქალაქს ფამაგუსტასთან, ლარნაკასთან, ლიმასოლთან და კარპასიასთან აკავშირებს. სამივე კარიბჭე კარგადაა შემორჩენილი.

 
მეუფის სასახლე

ქალაქის სამხრეთი ნაწილის მთავარი მოედანი და ცენტრი თავისუფლების მოედანია, სადაც ქალაქის მერია, საფოსტო ოფისი და ბიბლიოთეკა მდებარეობს. მოედანი ქალაქის ძველ ნაწილს განახლებულ ნაწილთან აკავშირებს. თავისუფლების მოედანზე ქალაქის პრესტიჟული სავაჭრო ქუჩები და გამზირები გადის.

ლევენტის მუნიციპალური მუზეუმი ნიქოზიაში ერთადერთი ისტორიული მუზეუმია. ქალაქის სხვა მუზეუმებს შორისაა ფოლკლორული ხელოვნების მუზეუმი, ეროვნული ბრძოლის მუზეუმი და კვიპროსის ეთნოლოგიური მუზეუმი.

ნიქოზიაში სომხური საეპისკოპო, ბუდისტური ტაძარი, მარონიტების საეპისკოპო და რომაული კათოლიკური ტაძარი მდებარეობს.

 
ათათურქის მოედანი

ქალაქის ჩრდილოეთი ნაწილი

რედაქტირება

ქალაქის ჩრდილოეთი ნაწილის ცენტრი ათათურქის მოედანია, რომელიც ისტორიულად თურქ კვიპროსელთა საზოგადოების კულტურული ცენტრი იყო.[41] მოედნის ცენტრში ვენეციური სვეტი დგას, რომელიც ქვეყნის მთავრობის სიმბოლიკას წარმოადგენს.[41] ადგილობრივები სვეტს „ობელისკს“ უწოდებენ. ეს უკანასკნელი კვიპროსის ანტიკურ ქალაქ სალამინში ვენეციელებმა 1550 წელს ჩამოიტანეს.[42] გირნის გამზირი ათათურქის მოედანს კირენიის კარიბჭესთან აერთებს. გამზირზე უამრავი მაღაზია და რესტორანი მდებარეობს.[43] მას „გალავნიანი ქალაქის სიმბოლოს“ უწოდებენ.

ლედრას ქუჩის გვერდით არასტას საცალფერო ქუჩებია განლაგებული, რომლებზეც აღმოსავლური ვაჭრობის ტრადიციებია წარმოდგენილი.[44]

ქალაქის ერთ-ერთი ღირშესანიშნაობა სელიმიის მეჩეთი, ყოფილი წმინდა სოფიას საკათედრო ტაძარია, რომელიც ჩრდილოეთი კვიპროსის რელიგიურ ცენტრს წარმოადგენს.

ხელისუფლება

რედაქტირება
 
ნიქოზიის მუნიციპალური შენობა

ნიქოზიის მუნიციპალიტეტი

რედაქტირება

ნიქოზიის მუნიციპალიტეტი გალავნიან ქალაქსა და მის მიმდებარე ტერიტორიებზე მუნიციპალური ვალდებულებების შესრულებაზეა პასუხისმგებელი. კონსტიტუციის მიხედვით სამთავრობო შენობები აუცილებლად ნიქოზიის მუნიციპალურ ფაგრლებში უნდა მდებარეობდეს.[45] ნიქოზიის მუნიციპალიტეტის ლეგიტიმაცია ქალაქის სამხრეთ და აღმოსავლეთ ნაწილებზე ვრცელდება. დედაქალაქის ადმინისტარცია 1958 წელს დაარსდა.

ნიქოზიის თურქული მუნიციპალიტეტი

რედაქტირება

ნიქოზიის თურქული მუნიციპალიტეტის დაარსების პირველი მცდელობა 1958 წელს განხორციელდა. 1959 წლის ოქტომბერში ბრიტანეთის კოლონიურმა ადმინისტრაციამ თურქული მუნიციპალიტეტის კომიტეტის შესახებ კანონი მიიღო. 1960 წელს დამოუკიდებლობის გამოცხადების შემდეგ, კვიპროსის რესპუბლიკამ თურქ კვიპროსელებს საკუთარი მუნიციპალიტეტის დაარსების უფლება მიანიჭა,[46][47][48] თუმცა ორ მხარეს შორის არსებული მოლაპარაკებები 1962 წელს ჩაიშალა.[49][50] 1974 წელს კუნძულზე თურქული სამხედრო ძალების შემოჭრის შემდეგ, ნიქოზიის თურქული მუნიციპალიტეტი ჩრდილოეთი ნიქოზიის დე ფაქტო ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანო გახდა. მისი ლეგიტიმაცია ქალაქის ჩრდილოეთ და ჩრდილო-დასავლეთ ნაწილებზე ვრცელდება.[51] ნიქოზიის თურქული მუნიციპალიტეტი კვიპროსის თურქული მუნიციპალიტეტების გაერთიანების წევრია.[52] მისი მერი ერთიანი დემოკრატიული პარტიის წევრი მეჰმეთ ჰარმანცია.

 
ნიქოზიის ფინანსური კვარტალი

ეკონომიკა

რედაქტირება
 
კვიპროსის ცენტრალური ბანკი

ნიქოზია ქვეყნის ეკონომიკური და ფინანსური ცენტრია. ქალაქში კვიპროსის ყველა ბანკის სათავო ოფისი მდებარეობს. დედაქალაქში ასევე არაერთი საერთაშორისო ბიზნეს ფირმის ოფისია. ნიქოზიის ფინანსური გაზეთებია Financial Mirror და Stockwatch.

2011 წლის აგვისტოს კვლევის მიხედვით, ნიქოზია აღმოსავლეთ ხმელთაშუაზღვისპირეთის რეგიონში უმდიდრესი ქალაქია, ხოლო მსოფლიოში გადახდისუნარიანობის მიხედვით მე-10 ადგილს იკავებს.[53]

კულტურა

რედაქტირება
 
კვიპროსის არქეოლოგიური მუზეუმი

ნიქოზიის კვიპროსის მუზეუმი ქვეყანაში უდიდესი და უძველესი არქეოლოგიური მუზეუმია.

ეთნოლოგიური მუზეუმი ოსმალთა ბატონობის პერიოდის ურბანული არქიტექტურის მნიშვნელოვანი ნიმუშია. მუზეუმში ბიზანტიელთა მმართველობის, შუა საუკუნეების და ოსმალთა ბატონობის პერიოდის არტეფაქტებია წარმოდგენილი.[54]

ქალაქის გალერეებს შორის გამორჩეულია ლევენტის გალერია, სადაც კვიპროსელი, ბერძენი და ევროპელი მხატვრების 800 ნამუშევარია წარმოდგენილი.

ნიქოზიაში ხშირად ტარდება მუსიკალური და თეატრალური ღონისძიებები. ქალაქის ყველაზე ცნობილი სასცენო სივრცე კვიპროსის ეროვნული თეატრია.[55]

2000 წელს ნიქოზიამ მის სამყაროს 49-ე სილამაზის კონკურსს უმასპინძლა. [56]

განათლება

რედაქტირება
 
კვიპროსის უნივერსიტეტი

ნიქოზიაში რვა უნივერსიტეტი მდებარეობს. ესენია:

  • კვიპროსის უნივერსიტეტი
  • ნიქოზიის უნივერსიტეტი
  • კვიპროსის ევროპული უნივერსიტეტი
  • კვიპროსის ღია უნივერსიტეტი
  • ფრედერიკის უნივერსიტეტი
  • ახლო აღმოსავლეთის უნივერსიტეტი
  • ხმელთაშუა ზღვის უნივერსიტეტი
  • კვიპროსის საერთაშორისო უნივერსიტეტი

საერთაშორისო ურთიერთობები

რედაქტირება

დაძმობილებული ქალაქები[57]

რედაქტირება

რესურსები ინტერნეტში

რედაქტირება
 
ვიკისაწყობში არის გვერდი თემაზე:

სქოლიო

რედაქტირება
  1. ↑ Derya Oktay, "Cyprus: The South and the North", in Ronald van Kempen, Marcel Vermeulen, Ad Baan, Urban Issues and Urban Policies in the new EU Countries, Ashgate Publishing, Ltd., 2005, ISBN 978-0-7546-4511-5, p. 207.
  2. ↑ Kempen, Ronald van; Vermeulen, Marcel; Baan, Ad (2005) Urban Issues and Urban Policies in the New EU Countries. Ashgate, გვ. 207. ISBN 978-0-7546-4511-5. 
  3. ↑ World's richest cities by purchasing power. City Mayors (18 August 2011). ციტირების თარიღი: 10 March 2012.
  4. ↑ World's richest cities by purchasing power. UBS (2018). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2018-08-03. ციტირების თარიღი: 30 May 2018.
  5. ↑ Nicosia Municipality. Nicosia.org.cy. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 15 March 2012. ციტირების თარიღი: 21 July 2012.
  6. ↑ World and its Peoples: Greece and the Eastern Balkans. Marshall Cavendish, 2010.
  7. ↑ Michaelides and Pallides 2012, p. 52.
  8. ↑ Nicosia Municipality. Nicosia.org.cy. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 7 March 2012. ციტირების თარიღი: 10 March 2012.
  9. ↑ Saint Tryphillius. Saintsoftheday108.blogspot.com. ციტირების თარიღი: 10 March 2012.
  10. ↑ Demetrios and Pallides, p. 59.
  11. ↑ Nicosia Municipality. Nicosia.org.cy. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 5 March 2012. ციტირების თარიღი: 10 March 2012.
  12. ↑ Papacostas 2012, pp. 99–100.
  13. ↑ The Crusades – home page. Boisestate.edu. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 1 October 2009. ციტირების თარიღი: 10 March 2012.
  14. ↑ Nicosia Municipality. Nicosia.org.cy. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 5 March 2012. ციტირების თარიღი: 10 March 2012.
  15. ↑ 15.0 15.1 Nicosia Municipality. Nicosia.org.cy. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 6 March 2012. ციტირების თარიღი: 10 March 2012.
  16. ↑ Nicosia Municipality. Nicosia.org.cy. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 7 March 2012. ციტირების თარიღი: 10 March 2012.
  17. ↑ Cyprus – Historical Setting – Ottoman Rule. Historymedren.about.com (17 June 2010). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 4 აპრილი 2015. ციტირების თარიღი: 10 March 2012.
  18. ↑ Theocharides, Ioannis; Stavrides, Theoharis (2012) „Nicosia Under Ottoman Rule 1570–1878: Part I“, Historic Nicosia. Rimal Publications, გვ. 237. 
  19. ↑ Jennings, Ronald C. (1993) Christians and Muslims in Ottoman Cyprus and the Mediterranean World, 1571–1640. New York, London: New York University Press, გვ. 256. 
  20. ↑ Nicosia. Conflictincities.org. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 26 დეკემბერი 2018. ციტირების თარიღი: 10 March 2012.
  21. ↑ Nicosia Municipality. Nicosia.org.cy. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 6 March 2012. ციტირების თარიღი: 10 March 2012.
  22. ↑ See map drawn in 1952 published in "Romantic Cyprus", by Kevork Keshishian, 1958 edition
  23. ↑ Order No. 397 published in Cyprus Gazette No. 1597, 4 August 1923
  24. ↑ Cyprus Gazette No. 2676. 23 September 1938, Supplement No.3:The Municipal Corporations Laws, 1930 to 1938 – Limits of the Municipal Corporation of Nicosia
  25. ↑ EOKA (Ethniki Organosis Kyprion Agoniston). ციტირების თარიღი: 12 December 2008.
  26. ↑ War and Politics – Cyprus. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 16 December 2008. ციტირების თარიღი: 12 December 2008.
  27. ↑ Bahceli, Simon (28 November 2011). „Fed up with separation Cypriot youths seek change“. Reuters. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 13 May 2019. ციტატა: „Camped on a tiny sliver of land that forms part of a United Nations-controlled buffer zone in the heart of Nicosia, these 18-year-olds and their friends are calling for a return to a way of life they have never known, one in which their communities can mix freely... It is fitting that the youths’ movement is on Ledra Street, a bustling thoroughfare where the first seeds of Cyprus's separation were sown in the 1950s.“
  28. ↑ 30. British Cyprus (1914–1960). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 13 May 2019. ციტატა: „The EOKA rebelled against the British colonial government on April 1, 1955. EOKA insurgents attacked police stations in Nicosia and Kyrenia on June 19, 1955. One individual was killed and fourteen individuals were injured in an explosion near the Central Police Station in Nicosia on June 21, 1955... Turkish Cypriots demonstrated against the British colonial government in Nicosia on January 27–29, 1958. Seven Turkish Cypriots were killed in clashes with British soldiers in Nicosia on January 27, 1958.“
  29. ↑ Solsten, Eric. The Republic of Cyprus. US Library of Congress. ციტირების თარიღი: 18 June 2012.
  30. ↑ Nicosia Municipality. Nicosia.org.cy. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 7 March 2012. ციტირების თარიღი: 10 March 2012.
  31. ↑ Solsten, Eric. Intercommunal Violence. US Library of Congress. ციტირების თარიღი: 18 June 2012.
  32. ↑ „CYPRUS: Big Troubles over a Small Island“. TIME. 29 July 1974. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 21 დეკემბერი 2011. ციტირების თარიღი: 23 ივლისი 2020.
  33. ↑ Nicosia Municipality. Nicosia.org.cy. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 17 April 2013. ციტირების თარიღი: 10 March 2012.
  34. ↑ Malcolm Nathan Shaw, International Law, Cambridge University Press, 2003, ISBN 978-0-521-82473-6, p. 212.
  35. ↑ „Cyprus to have two time zones, north to follow Turkey in refusing to turn clocks back“. Cyprus Mail. 8 September 2016. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 8 ნოემბერი 2020. ციტირების თარიღი: 25 November 2016.
  36. ↑ „Clocks going back tonight“. Cyprus Mail. 29 October 2016. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 11 იანვარი 2019. ციტირების თარიღი: 25 November 2016.
  37. ↑ Map
  38. ↑ Ogimet daily weather summary.
  39. ↑ „The First Move“. Time Magazine. 27 August 1956. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 20 იანვარი 2013. ციტირების თარიღი: 20 March 2008.
  40. ↑ War and Politics-Cyprus. Britains-smallwars.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 16 December 2008. ციტირების თარიღი: 10 March 2012.
  41. ↑ 41.0 41.1 İki paradan bir milyona... Saraçoğlu’ndan Ecevit’e.... kibris.net. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 4 March 2016. ციტირების თარიღი: 3 January 2015.
  42. ↑ Venedik Sütunu. Nicosia Turkish Municipality. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 3 January 2015. ციტირების თარიღი: 3 January 2015.
  43. ↑ Girne Caddesi'nin dokusu değişecek. Kıbrıs Postası. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 4 March 2016. ციტირების თარიღი: 3 January 2015.
  44. ↑ Arasta. LTB. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 4 January 2015. ციტირების თარიღი: 4 January 2015.
  45. ↑ e.g. Constitution of Cyprus Article 153, s2 – "The seat of the High Court shall be in the capital of the Republic."
  46. ↑ Phoebe Koundouri, Water Resources Allocation: Policy and Socioeconomic Issues in Cyprus, Springer, 2010, p. 70.
  47. ↑ The Middle East: a survey and directory of the countries of the Middle East, Europa Publications., 1966, p. 171.
  48. ↑ The Constitution – Appendix D: Part 12 – Miscellaneous Provisions el. Cyprus.gov.cy. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 5 აგვისტო 2012. ციტირების თარიღი: 10 March 2012.
  49. ↑ The Issue of Separate Municipalities and the Birth of the New Republic: Cyprus 1957–1963 (University of Minnesota Press, 2000). Cyprus-conflict.net. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 26 მარტი 2012. ციტირების თარიღი: 10 March 2012.
  50. ↑ The Library of Congress – Country Studies: Cyprus – Ch. 4 – 1960 Constitution. Lcweb2.loc.gov (27 July 2010). ციტირების თარიღი: 10 March 2012.
  51. ↑ Phoebe Koundouri, Water Resources Allocation: Policy and Socioeconomic Issues in Cyprus, p. 70.
  52. ↑ Reddick, Christopher G. (2010-08-19). Comparative E-Government. ISBN 1-4419-6535-1. 
  53. ↑ The most expensive and richest cities in the world – A report by UBS. Citymayors.com (18 August 2011). ციტირების თარიღი: 10 March 2012.
  54. ↑ Dervish Pasha Mansion. TRNC Department of Antiquities. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2 January 2015. ციტირების თარიღი: 2 January 2015.
  55. ↑ The Cyprus National Theatre at nicosia.org.cy Accessed 2 February 2017
  56. ↑ „Cyprus to host Miss Universe in millennium“. Agence France Press. 1 July 1999.
  57. ↑ Twinnings. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2023-03-27. ციტირების თარიღი: 2023-03-06.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=ნიქოზია&oldid=4684723“-დან