ტფილისის გუბერნია

(გადამისამართდა გვერდიდან თბილისის გუბერნია)

ტფილისის გუბერნია (რუს. Тифлисская губерния; Тифліская губернія) — რუსეთის იმპერიის ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეული 1846-1917 წლებში. ადმინისტრაციული ცენტრი — ტფილისი.

ტფილისის გუბერნია
გუბერნია

Georgia-Imeretia Governorate.JPG
14 დეკემბერი 18461917 Flag of the Transcaucasian Federation.svg
Coat of arms of Tiflis Governorate 1878.svg
გერბი
Map-etno-tiflis.jpg
ტფილისის გუბერნია 1900 წელს
დედაქალაქი ტფილისი

ისტორიარედაქტირება

ადმინისტრაციული დაყოფარედაქტირება

შექმნა 1846 წელსრედაქტირება

თბილისის გუბერნიის ფორმირება დამტკიცდა ნიკოლოზ I-ის ბრძანებით[1] 1846 წლის 14 დეკემბერს. შეიქმნა საქართველო-იმერეთის გუბერნიის დაშლის შედეგად.

1846 წელს თბილისის გუბერნია შედგებოდა[2]:

უბნები ადმინისტ. ცენტრი
1 თბილისის მაზრა თბილისი
2 გორის მაზრა გორი
3 თელავის მაზრა თელავი
4 სიღნაღის მაზრა სიღნაღი
5 ელიზავეტპოლის მაზრა ელიზავეტპოლი
6 ერევნის მაზრა ერევანი
7 ნახიჩევანის მაზრა ნახიჩევანი
8 ალექსანდროპოლის მაზრა ალექსანდროპოლი
9 ოსეთის ოკრუგი ?
10 თუშ-ფშავ-ხევსურეთის ოკრუგი ?
11 მთის ოკრუგი ?

ცვლილება 1849 წელსრედაქტირება

1849 წლის 9 ივნისს[3] თბილისის გუბერნიას გამოეყო ერევნის, ნახიჩევნის და ალექსანდრაპოლის (ახალქალაქის უბნის გამოკლებით) მაზრები, რომლითაც შეიქმნა ერევნის გუბერნია[4].

1900 წელს თბილისის გუბერნია შედგებოდა:

მაზრები, ოკრუგები, საპოლიციო უბნები  
(1900 წელი)
მოსახლეობა[5]
თბილისის მაზრა
საპოლიციო უბნები:
66377
I. სართიჭალის უბანი (რეზიდ. მარიენფელდი) 30373
II. ტფილისის უბანი (რეზიდ. ელისავეტინსკოე) 30950
III. ყარაიის უბანი (რეზიდ. ყარა-ტაპა) 5054
ახალქალაქის მაზრა
საპოლიციო უბნები:
71003
I. ბარალეთის უბანი (რეზიდ. ბარალეთი) 37834
II. ბოგდანოვკის უბანი (რეზიდ. ბოგდანოვკა) 33169
ახალციხის მაზრა
საპოლიციო უბნები:
51273
I. ქობლიანის უბანი (რეზიდ. უდე) 16459
II. აწყურის უბანი (რეზიდ. აწყური) 16171
III. ურაველის უბანი (რეზიდ. ზურდალი) 18643
ბორჩალოს მაზრა
საპოლიციო უბნები:
100675
I. ბორჩალოს უბანი (რეზიდ. შულავერი) 20640
II. ეკატერინენფელდის უბანი (რეზიდ. ეკატერინენფელდი) 13869
III. ლორეს უბანი (რეზიდ. ჯელალ-ოღლი) 32776
IV. თრიალეთის უბანი (რეზიდ. ალექსანდერსგილფი) 34562
გორის მაზრა
საპოლიციო უბნები:
167310
I. ბორჯომის უბანი (რეზიდ. ბორჯომი) 5379
II. მეჯვრისხევის უბანი (რეზიდ. მეჯვრისხევი) 29575
III. სურამის უბანი (რეზიდ. მიხაილოვო) 38744
IV. ხიდისთავის უბანი (რეზიდ. ქარელი) 39690
V. ცხინვალის უბანი (რეზიდ. ცხინვალი) 53562
დუშეთის მაზრა
საპოლიციო უბნები:
67472
I. ბაზალეთის უბანი (რეზიდ. ბაზალეთი) 16178
II. მცხეთის უბანი (რეზიდ. მცხეთა) 14144
III. ქსანის უბანი (რეზიდ. ახალგორი) 19628
IV. ქვეშეთის უბანი (რეზიდ. ქვეშეთი) 17522
სიღნაღის მაზრა
საპოლიციო უბნები:
76028
I. ბაკურციხის უბანი (რეზიდ. გურჯაანი) 18684
II. ქოდალოს უბანი (რეზიდ. ქოდალო) 22255
III. მაჩხაანის უბანი (რეზიდ. მაჩხაანი) 33259
IV. შირაქის უბანი (რეზიდ. დედოფლისწყარო) 1830
თელავის მაზრა
საპოლიციო უბნები:
52472
I. ყვარლის უბანი (რეზიდ. ყვარელი) 19788
II. წინანდლის უბანი (რეზიდ. წინანდალი) 32684
თიანეთის მაზრა
საპოლიციო უბნები:
35417
I. ფშავ-ხევსურეთის უბანი (რეზიდ. ბარისახო) 9778
II. ერწოს უბანი (რეზიდ. ამტნისხევი) 14900
III. თუშეთ-კახეთის უბანი (რეზიდ. ახმეტა ზამთარში, ომალო - ზაფხულში) 10739
ზაქათალის ოკრუგი
საპოლიციო უბნები:
72582
I. ალიაბადის უბანი (რეზიდ. ალიაბადი) 13987
II. ბელაქნის უბანი (რეზიდ. ბელაქანი) 15807
III. ჭარ-მუხახის უბანი (რეზიდ. ზაქათალა) 20764
IV. კაკის უბანი (რეზიდ. კახ-მუღალი) 22024

თბილისის, ახალქალაქის, ახალციხის, ბორჩალოს, გორის, დუშეთის, სიღნაღის, თელავის, თიანეთის მაზრებად და ზაქათალის ოკრუგად. ფართობი 44 607 კმ², მოსახლეობა 1 040 943 კაცი. აქედან ქალაქებში (ზაქათალის ოკრუგის გარეშე) ცხოვრობდა 207 294 კაცი (XX საუკუნის დასაწყისის მონაცემებით). ეროვნული შემადგენლობა: ქართველები, სომხები, რუსები, აზერბაიჯანელები და სხვა. თბილისის გუბერნია გაუქმდა 1917 წელს.

ლიტერატურარედაქტირება

  • საქართველოს ისტორიის ნარკვევები, ტ. 5-6, თბ., 1970-1972;
  • ცინცაძე ზ., ქსე, ტ. 4, გვ. 605, თბ., 1979

სქოლიორედაქტირება

  1. Полное собрание законов Российской империи, собрание 2-е, т. XXI, ук. 20.701, ст. 647
  2. § 2. Тифлисская губерния образуется из следующих уездов теперешней Грузино-Имеретинской губернии: 1) Тифлискаго, 2) Горийскаго, 3) Телавскаго, 4) Сигнахскаго, 5) Елисаветполскаго, 6) Эриванкаго, 7) Нахичеванскаго и 8) Александрапольскаго. К этому последнему уезду присоединяется от уезда Ахалцихскаго участок Ахалкалакский. принадлежащие к этой губернии округи: Горских народов, Осетинский и Тушино-Пшаво-Хевсурский остаются на прежнем основании. Губернским городом остается Тифлис.
  3. Полное собрание законов Российской империи, собрание 2-е, т. XXIV, ბრძ. 23.303, გვ. 311
  4. Образование в закавказском крае эриванской губернии. Положением, утвержденным Нами в 14 декабря 1846 года (20.701), Закавказский край разделен на 4 губернии: Тифлисскую, Кутаисскую, Шемахинскую и Дербентскую. Ныне, во внимании к представлению Наместника Кавказского, рассмотревшему Кавказским Комитетом, признавая полезным и необходимым, для успешного движения дел и удобнейшего управления, образовать в Закавказском краееще новую губернию, Мы Повелеваем: 1) В состав этой, вновь учреждаемой губернии, отделить: от Тифлисской губернии уезды: Эриванский, Нахичеванский и Александрапольский, кроме участка Ахалкалакского, а от Шемахинской губернии участок Мигринский и селение Канак Шушинского уезда
  5. «Кавказский календарь» на 1902 год: 57-й год - Тифлис, 1901