ვიკიპედია

ზაქათალა

ზაქათალა (აზერ. Zaqatala) – ქალაქი და ზაქათალის რაიონის ადმინისტრაციული ცენტრი. ქალაქში მდებარეობს საერთაშორისო აეროპორტი ფარზივანი. ქალაქში არის ჰეიდარ ალიევის სახელობის პარკი, ძველი ციხის ნანგრევები, ქართული ეკლესია, რომელიც არ ფუნქციონირებს. ქალაქში ასევე ახალი მეჩეთია აშენებული.

ქალაქი
ზაქათალა
Zaqatala

ზაქათალის ქართული ეკლესია
გერბი

ქვეყანა აზერბაიჯანის დროშა აზერბაიჯანი
კოორდინატები 41°38′01″ ჩ. გ. 46°38′36″ ა. გ. / 41.63361° ჩ. გ. 46.64333° ა. გ. / 41.63361; 46.64333
დაარსდა 1830
ამჟამინდელი სტატუსი 1967
ცენტრის სიმაღლე 518±1 მეტრი
მოსახლეობა 18 400 კაცი (2008)
ეროვნული შემადგენლობა აზერბაიჯანელები,
ხუნძები,
ინგილოები,
ცახურები
სასაათო სარტყელი UTC+04:00
ზაქათალა — აზერბაიჯანი
ზაქათალა

გეოგრაფია რედაქტირება

მდებარეობა აზერბაიჯანის ჩრდილო–დასავლეთში, მდებარეობს ევლახი-შაქი-თბილისის გზატკეცილზე, მდინარე თალაჩაის ნაპირებზე.

ეტიმოლოგია რედაქტირება

 
ციხე ზაქათალაში

სიტყვა „ზაქათალას“ წარმოშობის რამდენიმე ვერსია არსებობს. ერთ-ერთი ვერსიით, „ზაქათალა“ არის სიტყვა „საქათალას“ შეცვლილი ფორმა (საკის ვაკის სახელიდან ამოღებული). VII საუკუნეში საკთა ტომები გადავიდნენ წინა აზიაში და გადაწყვიტეს დასახლდნენ ალბანეთის ტერიტორიაზე მდინარე მტკვრის მარჯვენა სანაპიროდან კავკასიონის მთების მთისწინამდე. ზაქათალას რაიონი უძველესი კავკასიური ალბანეთის ერთ-ერთი შემადგენელი ნაწილი იყო, რომელიც დასავლეთით მდებარეობდა[1].

ისტორია რედაქტირება

 

თავდაპირველად თანამედროვე ზაქათალის ტერიტორია იყო კავკასიის ალბანეთის პროვინცია. ამის შემდეგ, რეგიონი იყო ქართული კულტურული და პოლიტიკური გავლენის ქვეშ. შუა საუკუნეების ეპოქაში ცნობილი გახდა, როგორც „საინგილო“ და მას ძირითადად აკონტროლებდა საქართველოსა და შირვანის სამეფოები.

შუა საუკუნეებში შვიდი ქართული სკოლა მოქმედებდა რეგიონში. ამ სკოლებში ძირითადად ასწავლიდნენ თეოლოგიას, ფილოსოფიას, ორთოგრაფიას, ეკლესიის ისტორიასა და საქართველოს ისტორიას. ამ სკოლებმა ითამაშეს კულტურული და საგანმანათლებლო როლი, როგორც თვითონ რეგიონში, ასევე სამხრეთ კავკასიის ისტორიაში.

 

1830 წელს მხარე რუსეთს შეუერთდა, იმ დროიდან გაშენდა ქალაქი ზაქათალაც. თავდაპირველად აქ იყო მხოლოდ ციხე, სადაც რუსის ჯარი იდგა, შემდგომში გაჩნდა მოსახლეობაც. 1832-1840 წლებში შედიოდა ტფილისის გუბერნიაში. 1841-1844 წლებში შედიოდა საქართველო-იმერეთის გუბერნაიში. 1851 წლიდან მიენიჭა ქალაქის სტატუსი. 1844-1860 წლებში იყო ჭარ-ბელაქნის სამხედრო ოლქის ცენტრი. 1860-1917 წლებში ისევ ტფილისის გუბერნიაში იყო ზაქათალის ოკრუგის ცენტრი. იყო ამიერკავკასიის დემოკრატიული ფედერაციული რესპუბლიკის ნაწილი 1917 წელს, ხოლო 1918-1921 წლებში შედიოდა საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკაში, იყო ავტონომიური ერთეულის ცენტრი. 1922 წლის მარტში 4 რაიონი და მათ შორის ზაქათალა აზერბაიჯანის სსრ-ს შეურთდა.

მოსახლეობა რედაქტირება

ეროვნული შემადგენლობა
ეთნიკური ჯგუფები 1876[2] % 1926[3] % 1939[4] % 1959[5] % 1970[6] % 1979[7] %
ყველა 1 143 100 3 304 100 8 594 100 10 250 100 13 377 100 15 195 100
აზერბაიჯანელები 23 2 1 284 38.9 2 577 30 5 362 52.3 7 877 58.9 9 678 64
ლეკები 455 39.8 117 3.5 222 2.9 824 8 478 3.6 351 2.3
ავარები ** ** 10 0.3 480 5.6 299 2.9 1 133 8.5 1 446 9.5
რუსები 240 20.9 290 8.8 2 986 34.7 1 876 18.3 1 261 9.4 951 6.3
ცახურები ** ** 213 6.4 232 2.7 71 0.7 831 6.2 1 330 8.8
სომხები 400 34.9 1 181 35.7 1 414 16.5 1 215 11.9 982 7.3 836 5.5
ქართველები 5 0.4 96 2.9 144 1.7 137 1.3 307 2.3 91 0.6
უკრაინელები ** ** 41 1.2 169 2 ** ** ** ** **
ლაკები ** ** ** ** ** ** **
გერმანელები ** ** ** 47 0.5 ** ** . **
ებრაელები ** ** ** 16 ** 20 ** 13 ** 5 **
თათრები ** ** ** ** ** 50 0.4 43 0.3
უდიები ** ** ** ** ** 2 ** 3 **
ქურთები ** ** ** ** ** 1 ** 5 **
სხვა 20 258 2 307 3.6 446 4.3 442 3.3 456 3
რელიგიური შემადგენლობა
რელიგიური ჯგუფები 1926 % 1939 % 1959 % 1970 % 1979 % 2009 %
ქრისტიანები 1608 48.7 4760 55.4 3328 31.5 2552 19 1881 12.4 252 1.3
მუსულმანები 1624 49 3389 38.3 6556 49 10370 77.5 12853 84.6 19603 98.7

ეკონომიკა რედაქტირება

 

ქალაქში მდებარეობს საკონსერვო, რძის ნაწარმის, აგურის და ასფალტის ქარხნები. ზაქათალა არის ტურიზმის მსხვილი ცენტრი აზერბაიჯანში. აქ არის მრავალი სასტუმრო, დასვენების სახლები.

კლიმატი რედაქტირება

ზაქათალას კლიმატი
მაჩვენებელი იან. თებ. მარტი აპრ. მაისი ივნისი ივლისი აგვ. სექ. ოქტ. ნოემ. დეკ. წელიწადში
აბსოლუტური მაქსიმუმი, °C 20,0 23,9 27,8 31,1 36,1 36,1 38,9 38,9 37,2 32,8 25,0 22,8 38,9
საშუალო მაქსიმუმი, °C 5,3 6,3 11,2 18,8 22,2 26,8 30,5 29,3 25,7 18,8 12,5 7,9 17,9
საშუალო ტემპერატურა, °C 1,1 2,3 5,8 12,7 17,0 20,9 24,6 23,7 19,8 13,5 7,9 3,2 12,7
საშუალო მინიმუმი, °C −1,9 −1,1 2,7 8,0 12,0 16,1 19,4 18,6 15,0 9,4 4,6 0,4 8,6
აბსოლუტური მინიმუმი, °C −22,8 −13,9 −12,2 −3,9 1,1 6,1 8,9 7,8 2,2 −5 −7,8 −18,9 −22,8
ნალექების დღეების საშუალო რაოდენობა 7 8 11 12 13 10 7 7 7 9 8 7 106
ნალექების ნორმა, მმ 35 52 67 78 115 129 64 75 65 106 72 33 891
წყარო: NOAA[8], Sistema de Clasificación Bioclimática Mundial[9]

ლიტერატურა რედაქტირება

  • პაპუაშვილი თ., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 4, თბ., 1979. — გვ. 488.
  • პაპუაშვილი თ., „ჭარ-ბელაქანი“, თბილისი, 1972
  • პაპუაშვილი თ., „ჰერეთის ისტორიის საკითხები“, თბილისი, 1970
  • ბერძენიშვილი ნ. აღმოსავლეთ კახეთის წარსულიდან // საქართველოს ისტორიის საკითხები, წ. 3 თბილისი, 1966

სქოლიო რედაქტირება

  1. ↑ АДМИНИСТРАТИВНО-ТЕРРИТОРИАЛЬНОЕ ДЕЛЕНИЕ. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-03-22. ციტირების თარიღი: 2019-03-29.
  2. ↑ Кавказский календарь на 1886 год. стр. 142
  3. ↑ ЗАКАТАЛЬСКИЙ  УЕЗД  (1926 г.)
  4. ↑ ЗАКАТАЛЬСКИЙ  РАЙОН  (1939 г.)
  5. ↑ ЗАКАТАЛЬСКИЙ  РАЙОН  (1959 г.)
  6. ↑ ЗАКАТАЛЬСКИЙ  РАЙОН  (1970 г.)
  7. ↑ ЗАКАТАЛЬСКИЙ  РАЙОН  (1979 г.)
  8. ↑ [VI/AJ/37575.TXT|Country: AZERBAIJAN]
  9. ↑ დაარქივებული ასლი. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2021-01-20. ციტირების თარიღი: 2019-03-29.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=ზაქათალა&oldid=4346944“-დან