შალვა ღამბაშიძე

შალვა ქსენოფონტეს ძე ღამბაშიძე (დ. 1 აგვისტო[ძვ. სტ. 20 ივლისი], 1899, ზესტაფონი — გ. 18 მაისი, 1955, თბილისი, საქართველოს სსრ, სსრკ) — ქართველი მსახიობი. საქართველოს სსრ სახალხო არტისტი (1939).

შალვა ღამბაშიძე
დაბადების სახელი	შალვა ღამბაშიძე
დაბადების თარიღი	1 აგვისტო, 1899 ზესტაფონი
გარდაცვალების თარიღი	18 მაისი, 1955 (55 წლის) თბილისი, საქართველოს სსრ, სსრკ
საქმიანობა	მსახიობი

ბიოგრაფია

1917 წელს ქუთაისის რეალური სასწავლებლის დამთავრების შემდეგ თეატრალური განათლება მიიღო ჯაბადარის დრამატული სტუდიაში თბილისში (1918–1920). 1920 წლიდან იყო ბათუმის თეატრის მსახიობი. 1921–1928 წლებში რუსთაველის თეატრის, 1928–1955 კი მარჯანიშვილის სახელობის თეატრის მსახიობი. 1937–1947 წლებში იყო ამ თეატრის დირექტორი და სამხატვრო ხელმძღვანელი.

ღამბაშიძე ქართული საბჭოთა თეატრის ერთ-ერთი ფუძემდებელია, კოტე მარჯანიშვილის მოწაფე და მისი მხატვრული მიმართულების მიმდევარი და გამგრძელებელი. საბჭოთა ქართულ სამსახიობო ხელოვნებაში ღამბაშიძემ გააგრძელა და განავითარა ქართული რეალისტური აქტიორული სკოლის ტრადიციები. იგი იყო სასცენო ხელოვნებაში სოციალისტური რეალიზმის გამოჩენილი ოსტატი. ღამბაშიძის შემოქმედება ხასიათდება სიმართლით, კეთილშობილებით, ზომიერების გრძნობით, ქართველი კაცის ხასიათის ღრმა წვდომით, შთამბეჭდავი გამომსახველობით, მეტყველების დიდი კულტურით. სცენური სახეებიდან აღსანიშნავია: ესტევანი (ლოპე დე ვეგას „ცხვრისწყარო“), კაკუტა, მეწისქვილე (პოლიკარპე კაკაბაძის „ყვარყვარე თუთაბერი“), მოძღვარი (ალექსანდრე ყაზბეგის „მოძღვრის“ მიხედვით), დე სილვა (კარლ გუცკოვის „ურიელ აკოსტა“), ოტელო (უილიამ შექსპირის „ოტელო“), ბოროდინი (აფინოგენოს „შიში“), არჩილი („ჩატეხილი ხიდი“ ილია ჭავჭავაძის მოთხრობის მიხედვით), სოლომონი (ლავრენტი არდაზიანის „სოლომონ ისაკიჩ მეჯღანუაშვილი“ ინსცენირება), კათალიკოსი (ლევან გოთუა „დავით აღმაშენებელი“), კუტუზოვი (სამსონიას „ბაგრატიონი“), მაკფერსონი (კონსტანტინე სიმონოვის „რუსეთის საკითხი“), კნეროვი (ალექსანდრე ოსტროვსკის „უმზითვო“), გოროდნიჩი (ნიკოლოზ გოგოლის „რევიზორი“), ანთიმოზი (ვიქტორ გაბესკირიას „უფსკურულთან“), შრუზბერი (ფრიდრიხ შილერის „მარიამ სტიუარტი“) და სხვა.

შალვა ღამბაშიძემ მთელი რიგი შთამბეჭდავი სახეები შექმნა კინოში (ბეკინა სამანიშვილი, „სამანიშვილის დედინაცვალი“, 1927; ყასაბი, „კომუნარის ჩიბუხი“, 1929; დავითი, „დარიკო“, 1936; ქარუმიძე „დიადი განთიადი“, 1938; ანდუყაფარი, „გიორგი სააკაძე“, 1942; გრამიტონი „ჭირვეული მეზობლები“, 1945; თავადი ელიზბარი, „დავით გურამიშვილი“, 1946; მაკარი „ქეთო და კოტე“, 1948; ირაკლი „ჭრიჭინა“, 1954). დაჯილდოებულია 2 ლენინის ორდენით, შრომის წითელი დროშის ორდენითა და მედლებით.

დაკრძალულია მწერალთა და საზოგადო მოღვაწეთა დიდუბის პანთეონში. მის გვერდით პანთეონში დასაფლავებულია მისი მეუღლე — ანა (ანეტა) გიორგის ასული დონჟაშვილი (ფსევდონიმი დონჟანელი) (დ. 3 თებერვალი, 1911, ლაგოდეხი — გ. 3 დეკემბერი, 1961, თბილისი).

თბილისში არსებობს მისი სახელობის ქუჩა.

ფილმოგრაფია

• 1926: „სამანიშვილის დედინაცვალი“ (ბეკინა სამანიშვილი) რეჟისორები კოტე მარჯანიშვილი, ზაქარია ბერიშვილი
• 1928: „ჯანყი გურიაში“ რეჟ. ალექსანდრე წუწუნავა
• 1928: „ქალი ბაზრობიდან“ (რიჩარდი-ადამსის უფროსი ვაჟი პირველი ცოლისგან) რეჟ. გიორგი მაკაროვი
• 1929: „კომუნარის ჩიბუხი“ (ყასაბი) რეჟ. კოტე მარჯანიშვილი
• 1934: „უკანასკნელი მასკარადი“ (მდიდარი ვაჭარი) რეჟ. მიხეილ ჭიაურელი
• 1936: „დარიკო“ (დავითი) რეჟ. სიკო დოლიძე
• 1938: „დიადი განთიადი“ (ქარუმიძე-დიპლომატი) რეჟ. მიხეილ ჭიაურელი
• 1943: „ის კიდევ დაბრუნდება“ რეჟისორები ნიკოლოზ შენგელაია, დიომიდე ანთაძე
• 1943: „გიორგის სააკაძე“ (ანდუყაფარი) რეჟ. მიხეილ ჭიაურელი
• 1945: „ჭირვეული მეზობლები“ (გრამიტონი) რეჟ. შოთა მანაგაძე
• 1946: „დავით გურამიშვილი“ (თავადი ელიზბარი — ქეთევანის მამა) რეჟისორები ნიკოლოზ სანიშვილი, იოსებ თუმანიშვილი
• 1948: „ქეთო და კოტე“ (მაკარი) რეჟისორები ვახტანგ ტაბლიაშვილი, შალვა გედევანიშვილი
• 1949: „ბედნიერი შეხვედრა“ (ზურაბი) რეჟ. ნიკოლოზ სანიშვილი
• 1950: „გაზაფხული საკენში“ (ადამური) რეჟ. ნიკოლოზ სანიშვილი
• 1952: „მწვერვალთა დამპრობნი“ (ექიმი თუმანიშვილი) რეჟ. დავით რონდელი
• 1954: „ჭრიჭინა“ (ირაკლი) რეჟისორები სიკო დოლიძე, ლევან ხოტივარი

ჯილდოები, პრემიები და პრიზები

• 1939: საქართველოს სსრ სახალხო არტისტი
• 1941: შრომის წითელი დროშის ორდენი
• 1946: ლენინის ორდენი
• 1950: ლენინის ორდენი
• მედალი „კავკასიის დაცვისათვის“
• მედალი „1941-45 წლების დიდ სამამულო ომში მამაცური შრომისათვის“

ლიტერატურა

• შალვა ღამბაშიძე, კრ., თბ., 1973;
• ჯანელიძე დ., შალვა ღამბაშიძე, მის წგნ.: სახიობა, თბ., 1958;
• ქარელიშვილი ე., გადამწვარი გული, თბ., 1961;

• ჯანელიძე დ., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 10, თბ., 1986. — გვ. 582.
• ზ. ბაბუნაშვილი, თ. ნოზაძე, „მამულიშვილთა სავანე“, გვ. 350, თბ., 1994

რესურსები ინტერნეტში

• შალვა ღამბაშიძე — საქართველოს ბიოგრაფიული ლექსიკონი
• შალვა ღამბაშიძე [დაარქივებული] — ეროვნული ფილმოგრაფია
• შალვა ღამბაშიძე — კინოფილმების ინტერნეტ მონაცემთა ბაზა (ინგლისური)
• შალვა ღამბაშიძის ბიოგრაფია (I მოწვევა)
• შალვა ღამბაშიძის ბიოგრაფია (II მოწვევა)
• შალვა ღამბაშიძის ბიოგრაფია (III მოწვევა)
• შალვა ღამბაშიძის ბიოგრაფია (IV მოწვევა)