სენაკის მუნიციპალიტეტი

სენაკის მუნიციპალიტეტი — მუნიციპალიტეტი საქართველოში, სამეგრელო-ზემო სვანეთის მხარეში. შეიქმნა 1930 წელს სენაკის მაზრის დაშლის შემდეგ. 1935-1989 წლებში ეწოდებოდა ცხაკაიას რაიონი. 2006 წლიდან ეწოდა სენაკის მუნიციპალიტეტი. ადმინისტრაციული ცენტრი ქალაქი სენაკი.

ადმინისტრაციული ერთეული
სენაკის მუნიციპალიტეტი
დროშა გერბი
ქვეყანა	საქართველო
მხარე	სამეგრელო-ზემო სვანეთის მხარესამეგრელო-ზემო სვანეთის მხარე
ადმ. ცენტრი	სენაკი
კოორდინატები	42°16′08″ ჩ. გ. 42°04′04″ ა. გ.
მერი	ვახტანგ გადელია
ფართობი	520.7 კმ²
ოფიციალური ენა	ქართული ენა
მოსახლეობა	34 300 კაცი (2021)
სიმჭიდროვე	76,15 კაცი/კმ²
ეროვნული შემადგენლობა	ქართველები 99,56 % რუსები 0,15 % სომხები 0,10 % უკრაინელები 0,06 % ასირიელები 0,06 %
სარწმუნოებრივი შემადგენლობა	მართლმადიდებლები 99,10 %
სასაათო სარტყელი	UTC+04:00
საფოსტო ინდექსი	41xx
ოფიციალური საიტი	http://www.senaki.gov.ge/
სენაკის მუნიციპალიტეტი ვიკისაწყობში

გეოგრაფია

სენაკის მუნიციპალიტეტს ჩრდილოეთით ესაზღვრება ჩხოროწყუს მუნიციპალიტეტი, ჩრდილო-აღმოსავლეთით მარტვილის მუნიციპალიტეტი, სამხრეთით ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტი, სამხრეთ-აღმოსავლეთით აბაშის მუნიციპალიტეტი, ხოლო დასავლეთით ხობის მუნიციპალიტეტი. სენაკის მუნიციპალიტეტის ფართობია 520,7 კმ².

სენაკის მუნიციპალიტეტის ტერიტორია კოლხეთის დაბლობსა და მთისწინეთს მოიცავს. მთისწინეთის გორაკ-ბორცვიანი ტერიტორია დაფარულია ტყეებით. სენაკის მუნიციპალიტეტი იშლება რიონისპირეთიდან და უნაგირას მთის ორივე კალთაზეა გადაჭიმული.

სენაკის ტერიტორია რელიეფის თავისებურების მიხედვით იყოფა ჩრდილოეთ და სამხრეთ ნაწილებად. ჩრდილოეთი ნაწილი უჭირავს მაღლობებს და სერებს. ეკის მთის საშუალო სიმაღლე ზღვის დონიდან 270 მ-მდეა. ჩრდილოეთით და დასავლეთით ეკის მთა დანაწევრებულია მდ. ცივისა და მისი შენაკადების მიერ სერებად და გორაკ-ბორცვებად.

ქალაქის მახლობლად არის შხეფის, კიკაჩონას, ხაბაზეთის, ზისხირის, სახარბედიოსა და საკირის მთები, შუშანიას სერი (მას კუნძულ მთას ეძახიან მკვიდრნი) და სხვა.

კირქვითა და ცარცით აგებულ ადგილებში მდინარეებმა და ნიაღვრის წყლებმა რელიეფის ჩამოთვლილ ფორმებთან ერთად შექმნეს ღრმა ხევები და ხეობები.

მუნიციპალიტეტის სამხრეთი ნაწილი არის კოლხეთის დაბლობის მნიშვნელოვანი უბანი, რომელიც დასერილია მდ. ცივისა და მდ. ტეხურის შენაკადებით. დაბლობის მაქსიმალური სიმაღლე 30 მ-ს აღემატება. იგი ჩრდილოეთისკენ მაღლდება და წყდება ეკის, შხეფის და ნოქალაქევის გორაკების სამხრეთ კიდესთან.

რელიეფის მრავალფეროვნება და ჰაერის ტენიანობა ხელს უწყობს მდინარეთა ქსელის სიხშირეს.

სენაკის მუნიციპალიტეტი მდიდარია მიწისქვეშა წყლებით, რომელთაგან აღასანიშნავია მინერალური და კარსტული მტკნარი წყაროები. თერმული მინერალური წყაროები გვხვდება სახარბედიოში, ლეძაძამეში, ზანაში, ნოქალაქევში, ფოცხოში, ახალსოფელში და სხვაგან.

მუნიციპალიტეტის ჰავა ზღვის ნოტიო სუბტროპიკულია, თბილი ზამთრითა და ცხელი ზაფხულით. ჰაერის საშუალო წლიური ტემპერატურაა +13,8 °C. წლის ყველაზე ცივი თვის, იანვრის, საშუალო ტემპერატურა +4,9 °C-ია, ხოლო ყველაზე თბილი თვის, აგვისტოსი, კი +23 °C. წელიწადში აქ საშუალოდ 1620 მმ ნალექი მოდის, აქედან მაქსიმუმი — სექტემბერში ხოლო მინიმუმი იანვარში.

პოლიტიკა

საკრებულო

პარტია		2017	2021	ამჟამინდელი საკრებულო
	ქართული ოცნება	26	17
	ნაციონალური მოძრაობა	4	12
	საქართველოსთვის		4
	ევროპული საქართველო	2
	პატრიოტთა ალიანსი	1
სულ		33	33

მოსახლეობა

მუნიციპალიტეტში 62 დასახლებული პუნქტია, აქედან 1 ქალაქია და 61 სოფელი. მუნიციპალიტეტის ადგილობრივი მოსახლეობა 2014 წლის მონაცემებით შეადგენს 39 652 კაცს, აქედან ქალაქად დასახლებულია 21 596 კაცი, მათ შორის 7120 დევნილია. სოფლად ცხოვრობს 18 056 კაცი. მოსახლეობის სიმჭიდროვეა 76,15 კაცი/კმ², რაც ქვეყნის საშუალო მაჩვენებელს (67 კაცი/კმ²) აღემატება.

რაიონი/მუნიციპალიტეტი	1959 წ. აღწ.	1970 წ. აღწ.	1979 წ. აღწ.	1989 წ. აღწ.	1991'	2002 წ. აღწ.	2014 წ. აღწ.	2016'	2017'	2018'
სენაკის	47 553	50 336	50 774	52 681	52 600	52 112	39 652	38 500	37 700	36 900

ეკონომიკა

სამუშაო ჯგუფის მიერ, მოსახლეობის ძირითადი შემოსავლის წყარო არის სოფლის მეურნეობის სხვადასხვა დარგები, საჯარო სამსახურები და ვაჭრობა. მუნიციპალური ბიუჯეტის შემოსავლებს ძირითადად უზრუნველყოფს: ვაჭრობა, სოფლის მეურნეობა, ქონების გადასახადი და მცირე მეწარმეობა. წარსულში მუნიციპალიტეტის ძირითად შემოსავლებს უზრუნველყოფდა სოფლის მეურნეობა, გადამამუშავებელი მრეწველობა (საკონსერვო, ღვინის და რძის ქარხნები, სხვა) და მრეწველობა (ხალიჩების ფაბრიკა, რკინა-ბეტონის კომბინატი, აგურის ქარხანა, სხვა).

კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლები

ნოქალაქევის ნაქალაქარი

შხეფის ციხე

• ნოქალაქევის ნაქალაქარი;
• ნოსირის აბანო;
• ნოსირის არქეოლოგიური ძეგლი, ძვ.წ. II-I ათასწლეულები
• კოტიანეთის ციხე;
• მენჯის ციხე (ნაწილობრივ გათხრილი);
• შხეფის ციხე;
• ეკის ნათლისმცემლის სახ. სამონასტრო კომპლექსი, XII ს;
• ეკის ეკლესია, XIII ს;
• ეკის ციხის ნანგრევები, XIII ს;
• ციხეგოჯი არქეოპოლისის საქალაქო-თავდაცვითი კომპლექსი, ძვ. წ. III–ახ. წ. VIII ს;
• ნოქალაქევის ორმოცმოწამეთა ეკლესია, VI ს;
• გოგირდოვანი წყლების აბანო, VI-VII ს;
• კოტიანეთის წმინდა გიორგის ეკლესია, XVIII ს;
• კოტიანეთის ციხის ნანგრევები „არამიშ ნოხორი“, XVIII ს;
• ძვ. სენაკის წმ. გიორგის სახ. ეკლესიის ნანგრევები XVIII ს;
• ძვ. სენაკის მაცხოვრის შობის სახ. ეკლესია, XVIII ს;
• „ქუაშ ოხორის“ ციხე, XIII ს;
• საგანგაშო კოშკი - ძველი სენაკი;
• „ჯგემარიონის“ ეკლესიის ნანგრევები - შუა საუკუნეები - ლეძაძამეს თემი;
• კვაუთის მთავარანგელოზის სახ. ეკლესიის ნანგრევები - შუა საუკუნეები;
• მაცხოვრის სახელობის ეკლესიის ნაშთი - ლეძაძამეს თემი;
• ჩიქოვანების აბანო - ლეძაძამეს თემი;
• დადიანების საგვარეულო ნაგებობა - ლეძაძამეს თემი;
• ანტიკური პერიოდის აბანო - ლეძაძამეს თემი;
• შხეფის ციხის კომპლექსი (შუა საუკუნეები) - სენაკი, შხეფის უბანი;
• ღვთისმშობლის შობის სახ. ეკლესია - ზემო თეკლათის დედათა მონასტერი), XIX ს;
• მთავარანგელოზის სახ. მენჯის ეკლესია, XIX ს - სენაკი, მენჯის უბანი;
• „ნაოხვამუშ ეკლესია“, XIII ს - მენჯის თემი;
• საკალანდარიშვილოს წმ. გიორგის სახ. ეკლესია, XIII ს - სენაკი, საკალანდარიშვილოს უბანი;
• საკალანდარიშვილოს ციხის ნანგრევები, XIII ს - სენაკი, საკალანდარიშვილოს უბანი;
• ნათლისმცემლის სახ. ტაძარი, XX ს;
• „ხომონის გვირაბი“ - სენაკი, შეფის უბანი;
• ხორშის მაცხოვრის სახ. ეკლესიის ნანგრევები, XIII ს - ხორშის თემი;
• მთავარანგელოზის სახ. ეკლესია (გვიანი შუა საუკუნეები) - ხორშის თემი;
• საგანგაშო კოშკი - ხორშის თემი;
• ნოსირის რომაული ტიპის აბანოს ნანგრევები, VI-VIII სს - ნოსირის თემი II ნორისის უბანი;
• მაცხოვრის შობის სახ. ეკლესია, XXI ს - ნოსირის თემი;
• წმ. გიორგის სახ. ეკლესიის ნაშთი, შუა საუკუნეები - გეჯეთის თემი;
• მთავარანგელოზის სახ. ეკლესია - ფოცხოს თემი;
• „ჯგემარიონის ეკლესია“ - ფოცხოს თემი;
• წმ. გიორგის სახ. ეკლესიის ნაშთი - უშაფათის თემი;
• მთავარანგელოზის სახ. ეკლესიის ნაშთი - უშაფათის თემი;
• წმ. ბარბარეს სახ. ეკლესიის საძირკვლის ნაშთი, შუა საუკუნეები - თეკლათის თემი;
• საგანგაშო კოშკი - მენჯის თემი.

აღნიშნული ძეგლებიდან ნოქალაქევს, ეკის ეკლესიას, შხეფის ციხეს, საკალანდარიშვილოს ციხესა და ნოქალაქევის წმინდა ელენეს ეკლესიას ეროვნული მნიშვნელობის კატეგორიის კულტურის უძრავი ძეგლის სტატუსი აქვს.

ლიტერატურა

• დევდარიანი, გ. სვანიძე, დ., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 11, თბ., 1987. — გვ. 248-249.

რესურსები ინტერნეტში

• ოფიციალური საიტი