ლათინიზაცია საბჭოთა კავშირში
ლათინიზაცია საბჭოთა კავშირში (რუს. латиниза́ция) — ისტორიული პროცესი, რომელსაც ადგილი ჰქონდა XX საუკუნის 20–30-იანი წლების საბჭოეთში. ლათინიზაციის პროცესი, რომელიც ასევე დიდ პოლიტიკურ კამპანიასაც წარმოადგენდა, მიზნად ისახავდა საბჭოთა კავშირში შემავალი ხალხებისთვის ლათინურ ანბანზე გადაყვანის მცდელობას, ათ წელზე მეტ ხანს მეტად მტკივნეულად მიმდინარეობდა მასში მყოფი ხალხებისთვის და საბოლოოდ იგი წარუმატებლად დასრულდა.
ლათინიზაციის პროცესში მოყოლილი ხალხები რედაქტირება
- აბაზური ენა (1932)
- აფხაზური ენა (1924)
- ადიღეური ენა (1926)
- ალტაური ენა (სამხრეთ ალტაური, 1929)
- აზერბაიჯანული ენა (1922)
- ასირიული ენა (ასირიულ-ახალარამეული ენა, 1930)
- ავარული ენა (1928)
- ბაშკირული ენა (1927)
- ბელუჯური ენა (1933)
- მთის ებრაული ენა (საბჭოთა კავშირში მიღებული სახელწოდება თათური ენის იუჰური დიალექტისათვის (მთის ებრაელები), 1929)
- ბურიატული ენა (1929)
- ხაკასური ენა (1929)
- ხანტური ენა (1931)
- ჩინური ენა (1931)
- დარგუული ენა (1928)
- დუნგანური ენა (1928)
- ესკიმო-ენა (განზოგადებით საბჭოთა კავშირში უმეტესწილად ჩუკოტკის ნახევარკუნძულზე არსებული ენა იუპიკური ენები და დიალექტები, 1931)
- ევენური ენა (1931)
- ევენქური ენა (1931)
- ინგუშური ენა (1923)
- იშორული ენა (1932)
- იტელმენური ენა (1931)
- იუდეურ-ტაჯიკური ენა (ბუხარელი ებრაელების ენა, რომელსაც იმჟამად რუსმა ეთნო-ლინგვისტებმა სპარსულის, ტაჯიკურის ბუხორი-დიალექტი უწოდეს, 1929)
- ყაბარდოული ენა (1923)
- ყალმუხური ენა (1930)
- ყარაიმული ენა (1928)
- ყარაყალპაკური ენა (1928)
- ყარაჩაულ-ბალყარული ენა (1924)
- კარელიური ენა (1931)
- ყაზახური ენა (1928)
- კეტური ენა (1931)
- ყირგიზული ენა (1928)
- კომი-პერმული ენა (1932)
- კომი-ენა (1932)
- კორიაკული ენა (1931)
- ყირიმელი თათრების ენა (1927)
- ყირიმჩაკული ენა (1928)
- კუმანდინური ენა (ჩრდილოეთ ალტაური, 1932)
- ყალმუხური ენა (1927)
- ქურთული ენა (საბჭოთა კავშირში მიღებული ენის სახელწოდება ქურმანჯი (ენა)/ჩრდილოქურთული, 1929)
- ლაკური ენა (1928)
- ლაზური ენა (1930)
- ლეზგიური ენა (1928)
- მანსური ენა (1931)
- მოლდავური ენა (1932)
- ნანაიური ენა (1931)
- ნენური ენა (1931)
- ნივხური ენა (1931)
- ნოღაური ენა (1928)
- ოსური ენა (1923)
- სპარსული ენა (1930)
- სამიური ენა (განზოგადებული სახელწოდება კოლას ნახევარკუნძულზე არსებული ენისათვის აღმოსავლეთსამიური ენები, განსაკუთრებით კი კილდინსამიურისა და სკოლსამიური ენებისთვის, 1931)
- შორული ენა (1931)
- შუგნანური ენა (აგრეთვე შუგნი - ენა, რომელზეც მთიან პამირში ლაპარაკობენ სამხრეთ აღმოსავლეთ-ირანული ენა, 1932)
- სელკუპური ენა იგივე ოსტიაკ-სამოედური ან ტყის-სამოედური ენა (1931)
- თაბასარანული ენა (1932)
- ტაჯიკური ენა (1928)
- თალიშური ენა (1929)
- თათრული ენა (1928)
- თათური ენა (1933)
- წახური ენა (1934)
- ჩეჩნური ენა (1925)
- ჩუქჩური ენა (1931)
- თურქმენული ენა (1927)
- უდეჰეური ენა (1931)
- უდიური ენა (1934)
- უიღურული ენა (1928)
- უზბეკური ენა (1927)
- ვეფსური ენა (1932)
- იაკუტური ენა (1920/1929)
გარდა ამისა, ლათინიზაციის პროექტები შემუშავებულ იქნა და ნებადართული შემდეგი ენებისთვის:
ლიტერატურა რედაქტირება
- Алпатов; В. М.: 150 языков и политика. 1917—2000. Социолингвистические проблемы СССР и постсоветского пространства. — М., 2000.
- Сухотин: А. М.: К вопросам алфавитной политики // Просвещение национальностей. 1930. № 4–5;
- Яковлев; Н. Ф.: Итоги унификации алфавитов в СССР // Советское строительство. 1931. № 8;
- Революция и письменность. М.; Л., 1933. Вып. 1-2;
- Алфавит Октября. Итоги введения нового алфавита среди народов РСФСР. Moskau 1934, S. 156–160;
- Юшманов; Николай, Владимирович: Определитель Языков. Moskau/Leningrad 1941;
- Andresen; Julie, Tetel: Carter, Phillip M. (2016). Languages In The World: How History, Culture, and Politics Shape Language. John Wiley & Sons. p. 110. ISBN 9781118531280. Retrieved 7 June 2017;
- Baldauf; Ingeborg: Schriftreform und Schriftwechsel bei den muslimischen Russland- und Sowjettürken (1850–1937). Budapest 1993, ISBN 963-05-6531-5.
- Frings, Andreas: Sowjetische Schriftpolitik zwischen 1917 und 1941. Steiner, Stuttgart 2007, ISBN 978-3-515-08887-9.
- Zürcher; Erik, Jan: Turkey: a modern history, p. 188. I.B.Tauris, 2004. ISBN 978-1-85043-399-6;