უდმურტული ენა
უდმურტული ენა (უდმ. Удмурт кыл) — ურალურ ენათა ოჯახის, ფინურ-უნგრული ჯგუფის, პერმული განშტოების ენა. უდმურტების სალაპარაკო ენა. გავრცელებულია უდმურტეთში, ბაშკირეთში, თათრეთისა და მარეთის რესპუბლიკებში. ასევე კიროვის, პერმისა და სვერდლოვსკის ოლქებში. უდმურტურ ენაზე ლაპარაკობს 714 ათასი კაცი (1978).
| უდმურტული ენა უდმ. Удмурт кыл | |
| გავრცელებულია | რუსეთი |
| მოლაპარაკეთა რაოდენობა | 324 338 |
| ოფიციალური სტატუსი | უდმურტეთი |
| ლინგვისტური კლასიფიკაცია | ურალური ენები |
| დამწერლობის სისტემა | კირილური დამწერლობა |
| რუკა | |
 მოლაპარაკეთა არეალი | |
| ვიკისივრცე | |
| ენის თარგი | {{Lang-udm}} |
|
| |
უდმურტულ ენას აქვს ორი დიალექტი — სამხრეთისა და ჩრდილოეთის. უდმურტულ ენაში მახვილი სიტყვის ბოლოზეა, აქვს 15 ბრუნვა, ბევრია ზმნიდან სახელების მაწარმოებელი სუფიქსი. უღვლილება 2 ტიპისაა, დროის ფორმა — 4: აწმყო, მყოფადი და 2 ნამყო. ლექსიკაში ბევრია თურქულიდან და რუსულიდან ნასესხები სიტყვები.
დამწერლობა
რედაქტირება
მთავარი სტატია: უდმურტული დამწერლობა.უდმურტული დამწერლობა ეფუძნება კირილიცას და მოიცავს 38 ასო–ნიშანს (გრაფემას). დამწერლობა შეიქმნა XVIII საუკუნის II ნახევარში რუსული გრაფიკის საფუძველზე.
| # | დიდი ასო | პატარა ასო | სახელი | გამოქმა (IPA) |
გამოთქმა (ქართულად) |
ტრანსლიტერაცია (ISO 9) |
Unicode |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | А | a | ა | [a] | ა | a | U+0410 / U+0430 |
| 2 | Б | б | ბე | [b] | ბ | b | U+0411 / U+0431 |
| 3 | В | в | ვე | [v] | ვ | v | U+0412 / U+0432 |
| 4 | Г | г | ჰე | [h] | ჰ | h | U+0413 / U+0433 |
| 5 | Д | д | დე | [d] | დ | d | U+0414 / U+0434 |
| 6 | Е | е | იე | [jie] | იე | e | U+0415 / U+0435 |
| 7 | Ё | ё | jo | [ʲo] | იო | ë | U+0401 / U+0451 |
| 8 | Ж | ж | ჟე | [ʒ] | ჟ | ž | U+0416 / U+0436 |
| 9 | Ӝ | ӝ | ჟე | [ʒ] | ჟ | ž | U+0416 / U+0436 |
| 10 | З | з | ზე | [z] [zʲ] | ზ | z | U+0417 / U+0437 |
| 11 | Ӟ | ӟ | ზე | [z] [zʲ] | ზ | z | U+0417 / U+0437 |
| 12 | И | и | ი | [ɪ] | ი | i | U+0418 / U+0438 |
| 13 | Ӥ | ӥ | ი | [ɪ] | ი | i | U+0418 / U+0438 |
| 14 | Й | й | ი ნესკლადოვაიე и нескладовае |
[j] | იი | j | U+0419 / U+0439 |
| 15 | К | к | კა | [k] | კ | k | U+041A / U+043A |
| 16 | Л | л | ელ | [ɫ] | ლ | l | U+041B / U+043B |
| 17 | М | м | em | [m] | მ | m | U+041C / U+043C |
| 18 | Н | н | ენ | [n] ~ [nʲ] | ნ | n | U+041D / U+043D |
| 19 | О | о | ო | [o] | ო | o | U+041E / U+043E |
| 20 | Ӧ | ӧ | ო | [o] | ო | o | U+041E / U+043E |
| 21 | П | п | პე | [p] ~ [pʲ] | პ | p | U+041F / U+043F |
| 22 | Р | р | ერ | [r] ~ [rʲ] | რ | r | U+0420 / U+0440 |
| 23 | С | с | ეს | [s] ~ [sʲ] | ს | s | U+0421 / U+0441 |
| 24 | Т | т | ტე | [t] ~ [tʲ] | ტ | t | U+0422 / U+0442 |
| 25 | У | у | უ | [u] | უ | u | U+0423 / U+0443 |
| 26 | Ф | ф | ეფ | [f] ~ [fʲ] | ფ | f | U+0424 / U+0444 |
| 27 | Х | х | ხა | [x] ~ [xʲ] | ხ | h | U+0425 / U+0445 |
| 28 | Ц | ц | ცე | [ʦ] | ც | c | U+0426 / U+0446 |
| 29 | Ч | ч | ჩე | [ʧʲ] | ჩ | č | U+0427 / U+0447 |
| 30 | Ӵ | ӵ | ჩე | [ʧʲ] | ჩ | č | U+0427 / U+0447 |
| 31 | Ш | ш | შა | [ʃ] | შ | š | U+0428 / U+0448 |
| 32 | Щ | щ | შჩა | [ʃ] | შჩ | šč | U+0429 / U+0449 |
| 33 | Ъ | ъ | მიაკი ზნაკი мяккі знак |
[ʲ] | ’ | U+042C / U+044C | |
| 34 | Ы | ы | y | [ɨ] | გაგრძელებული ი | y | U+042B / U+044B |
| 35 | Ь | ь | მიაკი ზნაკი мяккі знак |
[ʲ] | ’ | U+042C / U+044C | |
| 36 | Э | э | ე | [ɛ] | ე | è | U+042D / U+044D |
| 37 | Ю | ю | იუ | [ʲu] | იუ | û | U+042E / U+044E |
| 38 | Я | я | ია | [ʲa] | ია | â | U+042F / U+044F |
ლიტერატურა
რედაქტირება- ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 10, თბ., 1986. — გვ. 104.