ლაზური ენა
ლაზური ენა, ჭანური ენა (ლაზ. ლაზური ნენა, Lazuri nena) — ქართველურ ენათა ოჯახის ზანურ ენათა ჯგუფის ენა. შავი ზღვის სამხრეთ-აღმოსავლეთ სანაპროს გასწვრივ მცხოვრები (ამჟამად თურქეთის რიზეს და ართვინის პროვინციები) ამავე სახელწოდების ქართველური ეთნიკური ჯგუფის (ლაზები) სასაუბრო ენა. სავარაუდოდ ამ ენაზე დაახლ. 130 000 ადამიანი საუბრობს თურქეთში, რეგიონში, რომელსაც სალაპარაკო ენაზე „ლაზისტანს“ უწოდებენ, და დაახლ. 3000 საქართველოში.
| ლაზური ლაზური ნენა | |
| გავრცელებულია | საქართველო, თურქეთი |
| მოლაპარაკეთა რაოდენობა | 130,000[1] |
| ლინგვისტური კლასიფიკაცია | ქართველური ენები |
| დამწერლობის სისტემა | ქართული დამწერლობა ლათინური დამწერლობა |
| ენის კოდები | ISO/FDIS 639-3: lzz |
| რუკა | |
 მოლაპარაკეთა არეალი | |
| ვიკისივრცე | |
| ენის თარგი | {{Lang-lzz}} |
|
| |
გეოგრაფიული არეალი
რედაქტირებაკოლხთა უძველესი სამეფო მდებარეობდა იმ რეგიონში სადაც ამჟამად ლაზურად მოსაუბრე მოსახლეობა ცხოვრობს, შესაბამისად მათი ენა კოლხთა შთამომავალი (ან ერთ-ერთი განშტოება) უნდა იყოს.
ამჟამად ლაზურად მოსაუბრეთა უმრავლესობა ჩრდილო-აღმოსავლეთ თურქეთში ცხოვრობს, შავი ზღვის სანაპიროზე: რიზესა და ართვინის პროვინციებში. ლაზების ნაწილი რუსეთ-თურქეთის ომის (1877-1878) შემდეგ გადასახლდა ჩრდილო-დასავლეთ ანატოლიაში (კარამიურსელი, საქარია, ბართინი და სხვ.) და ამჟამად ასევე სტამბოლსა და ანკარაში. ლაზების მცირე ნაწილი ცხოვრობს საქართველოშიც, უმეტესწილად აჭარაში (დაახ. 3000).
ანბანი
რედაქტირება
ლაზური ენა იყენებს ქართულსა და ლათინურ დამწერლობებს. ამათგან თურქეთში მყოფი ლაზებისთვის უფრო პოპულარული თურქული ლათინურის მიხედვით შექმნილი ე.წ. „ლაზური ანბანია“.
| ქართული (მხედრული) | ლათინური (მიღებული) | ლათინური (იშვიათი) | IPA |
|---|---|---|---|
| ორთოგრაფიული ანბანი | ტრანსკრიფციები | ||
| ა | a | a | ɑ |
| ბ | b | b | b |
| გ | g | g | ɡ |
| დ | d | d | d |
| ე | e | e | ɛ |
| ვ | v | v | v |
| ზ | z | z | z |
| თ | t | t | t |
| ი | i | i | i |
| კ | kʼ | ḳ | kʼ |
| ლ | l | l | l |
| მ | m | m | m |
| ნ | n | n | n |
| ჲ | y | y | j |
| ო | o | o | ɔ |
| პ | pʼ | ṗ | pʼ |
| ჟ | j | ž | ʒ |
| რ | r | r | r |
| ს | s | s | s |
| ტ | tʼ | ṭ | tʼ |
| უ | u | u | u |
| ფ | p | p | p |
| ქ | k | k | k |
| ღ | ğ | ɣ | ɣ |
| ყ | q | q’ | qʼ |
| შ | ş | š | ʃ |
| ჩ | ç | č | t͡ʃ |
| ც | ts, ან з [2] | c | t͡s |
| ძ | zʼ | ʒ | d͡z |
| წ | tsʼ, ან зʼ [2] | ċ | t͡sʼ |
| ჭ | çʼ | č’ | t͡ʃʼ |
| ხ | x | x | x |
| ჯ | c | ǯ | d͡ʒ |
| ჰ | h | h | h |
| ჶ | f | f | f |
ლექსიკა
რედაქტირება- გამარჯობა - გეჯგინობა, გომორმჟორა
- კარგად იყავი - ჩქვა კაითე (კაობათე/კაინობათე)
- მე/შენ/ის - მა/სი/ეჲა
- დიახ, ჰო - ჰო
- არა - ვარ
რიცხვები
| 1 | არ(თ) |
| 2 | ჟურ |
| 3 | სუმ |
| 4 | ოთხო |
| 5 | ხუთ |
| 6 | ანში |
| 7 | შქვით |
| 8 | ოვრო |
| 9 | ჩხორო |
| 10 | ვით |
იხილეთ აგრეთვე
რედაქტირებარესურსები ინტერნეტში
რედაქტირება- ლაზური ნენა - სილვია კუჩნერის პროექტი.
- http://www.kolkhoba.org
- http://www.lazuri.com
- http://www.lazebura.net
- http://www.lazepe.com
- http://www.mjora.com
- http://www.paponi.com დაარქივებული 2021-06-15 საიტზე Wayback Machine.
- http://www.sarpuli.tr.tc დაარქივებული 2020-12-02 საიტზე Wayback Machine.
- http://www.karalahana.com
- http://lazuri.no.sapo.pt/ დაარქივებული 2008-03-15 საიტზე Wayback Machine.
- http://lazepesi.dosti.free.fr
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ Laz. (ინგლისური)
- ↑ 2.0 2.1 Extension consonnant for the Latin version of the Latin alphabet, often represented with the digit three (3) (currently missing from Unicode ?) ; the Cyrillic letter ze (З/з) has been borrowed in newspapers published in the Socialist Republic of Georgia (within USSR) to write the missing Latin letter ; modern orthographies used today also use the Latin digraphs Ts/ts for З/з and Ts’/ts’ for(З’/з’