ქვემო ქართლის მხარე

ქვემო ქართლის მხარე — მხარე აღმოსავლეთ საქართველოში, მოიცავს ისტორიულ-გეოგრაფიული პროვინციების ქვემო ქართლის და თრიალეთის ტერიტორიებს. რეგიონის საერთაშორისო კოდია: GE-KK. ქვემო ქართლის მხარეში შედის საქართველოს კანონმდებლობით განსაზღვრული შემდეგი ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეულები:

ადმინისტრაციული ერთეული
ქვემო ქართლის მხარე
ქვეყანა	საქართველო
ადმ. ცენტრი	რუსთავი
შიდა დაყოფა	რუსთავი, ბოლნისის მუნიციპალიტეტი, გარდაბნის მუნიციპალიტეტი, დმანისის მუნიციპალიტეტი, თეთრი წყაროს მუნიციპალიტეტი, მარნეულის მუნიციპალიტეტი და წალკის მუნიციპალიტეტი
კოორდინატები	41°31′00″ ჩ. გ. 44°31′00″ ა. გ.
სახელმწიფო რწმუნებული	შოთა რეხვიაშვილი
დაარსდა	1995
ფართობი	6527.6 კმ²
ოფიციალური ენა	ქართული ენა
მოსახლეობა	423 986 (2014) კაცი
სიმჭიდროვე	64,9 კაცი/კმ²
ეროვნული შემადგენლობა	ქართველები 51,3 % აზერბაიჯანელები 41,8 % სომხები 5,1 % რუსები 0,6 % ბერძნები 0,5 % ოსები 0,2 %
სარწმუნოებრივი შემადგენლობა	მართლმადიდებლები 51,35 % მუსლიმები 42,98 % გრიგორიანები 3,28 %
სასაათო სარტყელი	UTC+4
ოფიციალური საიტი	https://kvemokartli.gov.ge
ქვემო ქართლის მხარე ვიკისაწყობში

ქვემო ქართლის უმეტესი ნაწილი თბილისიდან სამხრეთით მდებარეობს. მისი საზღვრები ძირითადად ემთხვევა ისტორიული პროვინციის საზღვრებს, თუმცა აერთიანებს გარეკახეთის ნაწილსაც (კუხეთი და გარდაბანი). ჩრდილოეთი და დასავლეთი საზღვრები მიუყვება თრიალეთისა და სამსრის ქედებს. სამხრეთიდან ესაზღვრება აზერბაიჯანისა და სომხეთის რესპუბლიკები.

ზოგადი ცნობები

ქვემო ქართლი საქართველოს ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ეკონომიკური მხარეა. მას თბილისის შემდეგ, მეორე ადგილი უკავია სამრეწველო პროდუქციის წარმოების მხრივ.

მხარის ფართობი შეადგენს 6528 კვ.კმ-ს, რაც საქართველოს საერთო ფართობის 10 %-ია. საქართველოს მხარეებს შორის ქვემო ქართლს ფართობით მე-4 ადგილი უკავია, ხოლო მოსახლეობით მე-3. მოსახლეობა — 424 ათასს, მოსახლეობის სიმჭიდროვე 1 კვ.კმ-ზე — 65 კაცს. მხარის ადმინისტრაციული ცენტრია ქალაქი რუსთავი. მხარეში 353 დასახლებული პუნქტია, მათ შორის:

• ქალაქი — 7: რუსთავი, ბოლნისი, გარდაბანი, დმანისი, თეთრიწყარო, მარნეული, წალკა;
• დაბა — 6: კაზრეთი, მანგლისი, თამარისი, შაუმიანი, ბედიანი, თრიალეთი;
• სოფელი — 338.

მოსახლეობა

ქვემო ქართლის მოსახლეობა 423 986 ადამიანია, რაც საქართველოს მოსახლეობის 11,42 %-ია. მოსახლეობის 51,25 % ეთნიკურად ქართველია, 41,75 % აზერბაიჯანელი, 5,07 % - სომეხი, ხოლო 1,93 % - აფხაზი, ოსი, რუსი, ბერძენი, უკრაინელი და ქურთი. ამასთან, რუსთავში, თეთრიწყაროს, გარდაბნისა და წალკის მუნიციპალიტეტებში ჭარბობენ ეთნიკურად ქართველები, ხოლო მარნეულის, ბოლნისისა და დმანისის მუნიციპალიტეტებში - აზერბაიჯანელები.

მხარე / რაიონი-მუნიციპალიტეტი	2002 წ. აღწ.	2014 წ. აღწ.	2016'	2017'	2018'
ქვემო ქართლი	497 530	423 986	428 000	429 700	432 300
ქ. რუსთავი	116 384	125 103	126 100	126 800	127 800
ბოლნისის	74 301	53 590	54 700	54 900	55 300
გარდაბნის	114 348	81 876	81 600	81 300	81 300
დმანისის	28 034	19 141	19 800	20 000	20 200
თეთრიწყაროს	25 354	21 127	21 600	21 700	21 900
მარნეულის	118 221	104 300	105 200	105 800	106 500
წალკის	20 888	18 849	19 100	19 200	19 300

მმართველობა

რუკა	მუნიციპალიტეტები
	ქალაქი რუსთავი
	ბოლნისის მუნიციპალიტეტი
	გარდაბნის მუნიციპალიტეტი
	დმანისის მუნიციპალიტეტი
	თეთრიწყაროს მუნიციპალიტეტი
	მარნეულის მუნიციპალიტეტი
	წალკის მუნიციპალიტეტი

მხარეში საქართველოს მთავრობის წარმომადგენელია სახელმწიფო რწმუნებული. ამ თანამდებობაზე 1994 წლის ოქტომბრიდან დღემდე მუშაობდნენ:

• 1994 — ლევან მამალაძე;
• 2003 — ზურაბ მელიქიშვილი;
• 2004 — იოსებ მაზმიშვილი;
• 2004 — ზურაბ მელიქიშვილი (მეორეჯერ);
• 2008 — დავით კირკიტაძე;
• 2012 — სულხან სიბაშვილი;
• 2014 — პაატა ხიზანაშვილი;
• 2017 — გრიგოლ ნემსაძე.

ეკონომიკა

მხარეს თავისი გეოგრაფიული მდებარეობის გამო კარგი სატრანსპორტო კავშირები აქვს. აქ გადის სომხეთისა და აზერბაიჯანის რესპუბლიკებთან დამაკავშირებელი საავტომობილო და სარკინიგზო მაგისტრალები. მთავარი სამრეწველო ქალაქებია რუსთავი და მარნეული. მხარე საქართველოს საერთო საწარმოო მოცულობის 15-20 %–ს იძლევა.

ღირსშესანიშნაობები

მხარის ტერიტორიაზე მდებარეობს ბუნების, არქიტექტურისა და კულტურის მრავალი ძეგლი, მათ შორის უმნიშვნელოვანესია:

• ბოლნისის სიონი
• ფიტარეთის მონასტერი
• ბირთვისის ციხე-სიმაგრე
• დმანისის ნაქალაქარი
• სამშვილდე
• მარტყოფის ღვთაების მონასტერი
• წუღრუღაშენი
• სულხან-საბა ორბელიანის ლიტერატურული მუზეუმი
• წერაქვის სამონასტრო კომპლექსი

ისტორია

მხარის ადრინდელი ისტორია იხილეთ სტატიებში:

• ქართლი
• ქვემო ქართლი
• თრიალეთი
• ქართლის სამეფო
• ქართლ-კახეთის სამეფო
• საქართველოს ისტორია

რესურსები ინტერნეტში

• ოფიციალური ვებ-გვერდი დაარქივებული 2022-01-19 საიტზე Wayback Machine.