მარკიზ დე სადი
დონატიე ალფონს ფრანსუა დე სადი (ფრანგ. Donatien Alphonse François de Sade; დ. 2 ივნისი, 1740, პარიზი — გ. 2 დეკემბერი, 1814, შარანტონ-სენ-მორისი) — ფრანგი მწერალი, ფილოსოფოსი, ჰედონისტი, ათეისტი, ლიბერტინაჟის მიმდევარი. საყოველთაოდ ცნობილია მარკიზ დე სადის სახელით. იგი განსაკუთრებით ცნობილი გახდა თავისი ნაწარმოებებით, რომლებშიც შედის ძალმომრეობისა და პორნოგრაფიის ამსახველი პასაჟები, რასაც, ისევე როგორც თავის აღვირახსნილ ცხოვრებას, ავტორი ფილოსოფიურ გამართლებას აძლევს. თავისი რომანებისა და ცხოვრების სტილის გამო სადმა 30 წელი ციხეში გაატარა. სადის სახელიდან გამომდინარე ფსიქიატრმა რიჩარდ ფონ კრაფტ-ებინგმა შემოიღო სიტყვა „სადიზმი“, რაც ნიშნავს სხვისადმი ტკივილის მიყენებით გამოწვეულ სიამოვნებასა და „სექსუალურ აღგზნებას“.
| მარკიზ დე სადი | |
|---|---|
| ფრანგ. Donatien-Alphonse-François Sade | |
 | |
| დაბადების თარიღი | 2 ივნისი, 1740[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10] [11] [12] [13] [14] [15] [16] [17] |
| დაბადების ადგილი | Hôtel de Condé[1] |
| გარდაცვალების თარიღი | 2 დეკემბერი, 1814[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10] [11] [12] [13] [14] [15] (74 წლის) |
| გარდაცვალების ადგილი | ესკიროლის საავადმყოფო |
| დასაფლავებულია | ესკიროლის საავადმყოფო |
| საქმიანობა | რომანისტი, ფილოსოფოსი[15] , დრამატურგი, მწერალი[15] და პროზაიკოსი[18] |
| ენა | ფრანგული ენა |
| მოქალაქეობა | საფრანგეთი[19] |
| ალმა-მატერი | ლუი დიდის ლიცეუმი |
| ჟანრი | ეროტიკა, ფილოსოფია, პროზა და გოთური ლიტერატურა[20] |
| Magnum opus | სოდომის ასოცი დღე ანუ ლიბერტინაჟის სკოლა |
| მეუღლე | Renée-Pélagie de Sade |
| შვილ(ებ)ი | Armand de Sade, Louis-Marie de Sade და Madeleine Laure de Sade |
| ხელმოწერა |
 |
ბიოგრაფია
რედაქტირებაახალგაზრდობა
რედაქტირება
სადი დაიბადა 1740 წლის 2 ივნისს პარიზში, ოტელ დე კონდეში, ძველი არსტოკრატის, გრაფი ჟან-ბატისტ ფრანსუა ჟოზეფ დე სადის, მეზანის მარკიზისა და მარი-ელეონორ დე ლაიე დე კარმენის ოჯახში. დედა, კარმენის მარკიზის ქალიშვილი, პრინცესა კონდეს სეფექალი იყო. დიპლომატი მამა კი კოლონის პრინცს ემსახურებოდა. 1745 წლიდან სადზე მზრუნველობას იღებს მამამისის ძმა, აბატი დე სადი. ბავშვი განათლებას იღებს ებრეილის სენ-ლეგერის სააბატოში, შემდეგ სომანში.
1750 წელს სადი შედის პარიზში ლუი-ლე-გრანის ლიცეუმში, რომელსაც იმ დროს იეზუიტები მართავდნენ. ამ პერიოდში იწყება მისი გატაცება თეატრითა და სცენით. აქვე გაიცნობს აბატ ამბლეს, რომელიც მას კერძო გაკვეთილებს უტარებს.
1754 წელს 14 წლის სადი შედის შვო-ლეჟერის სკოლაში, რომელიც არისტოკრატებისთვის იყო განკუთვნილი. აქ იწყება მისი სამხედრო კარიერა. მომავალ წელს იგი მეფის ინფანტერიის შენაერთში უმცროს ლეიტენანტად ინიშნება. 1757 წელს იგი შვიდწლიან ომში მონაწილეობს. 1759 წელს მას ბურგონის კავალერიაში კაპიტნის წოდებას მიანიჭებენ. აქედან მოყოლებული იგი პარიზში მსახიობებისა და კურტიზანი ქალების ხშირი სტუმარია.
ომის დასრულების შემდეგ სადი დემობილიზირებული იქნება 1763 წლის მარტში. იგი ბინავდება ლა კოსტის ოჯახურ ციხე-სიმაგრეში. აქ ხვდება ლორ დე ლორის, რომელიც შეუყვარდება და ცოლად მოყვანა სურს. მაგრამ ოჯახი ამას ეწინააღმდეგება და საბოლოოდ სადი იძულებული ხდება ცოლად შეირთოს მდიდარი მაგისტრანტის ქალიშვილი, რენე-პელაჟი დე მონტეილი, რომლის ოჯახსაც დიდი კავშირები აქვს სამეფო კარზე.
ლიბერტინაჟი
რედაქტირებაქორწინებიდან 4 თვის შემდეგ სადს მეფის ბრძანებით აპატიმრებენ აღვირახსნილობისა და დებოშის გამო და 15 დღით ციხეში სვამენ. მამის ჩარევის შემდეგ, ნოემბერში ათავისუფლებენ, თუმცა იძულებულია დარჩეს ნორმანდიაში, ცოლის ოჯახის მამულში.
1764 წელს სადს პარიზში დაბრუნების უფლებას რთავენ, იმავე წელს იგი იღებს ბურგონის პარლამენტში გენერალ ლეიტენანტის წოდებას, რაც მას მემკვიდრეობით დარჩა მამის გადადგომის შემდეგ. ივლისის თვეში იწყება მისი ურთიერთობა იტალიელ მსახიობ ქალთან, მადმუაზელ კოლესთან, იგივე კოლეტთან. მომავალ წელს უკვე სხვა მსახიობთან, მადმუაზელ დე ბოვუაზენთან აბამს კავშირს. იგი საცხოვრებლად თავის სასახლეში გადმოჰყავს და ხალხს საკუთარ მეუღლედ ან მეუღლის ნათესავად აცნობს.
ერთი წლის შემდეგ სხვა ქალებით, ჯერ მეძავი მადმუაზელ დორვილით, შემდეგ კი მოცეკვავე მადმუაზელ ლერუათი ინტერესდება.
1767 წლის იანვარში მამა გარდაიცვლება და სადი მემკვიდრეობით იღებს ლა კოსტის, მაზანის, სომანის მამულებს და გრაფის წოდებას, თუმცა ცხოვრების ბოლომდე თავის თავს მარკიზს უწოდებს. ამავე წელს მიატოვებს 5 თვის ორსულ ცოლს და ბოვუაზენთან შესახვედრად ლიონში მიემგზავრება.
27 აგვისტოს იბადება სადის პირველი ვაჟი, ლუი-მარი. სადი დედაქალაქში ბრუნდება და იწყება მისი ახალი გატაცება ახლა უკვე ბალეტის მოცეკვავე მადმუაზელ რივიერასთან. ამ დროისთვის მარკიზის რეპუტაცია უკვე ძალიან შერყეულია.
1768 წელს მარკიზს ისევ აპატიმრებენ 6 თვით. 1772 წელს მას ბრალად დასდებენ ერთ-ერთი მეძავი ქალის მოწამვლას ე. წ. „ესპანური ბუზით“. ეს უკანასკნელი არის მწერი, რომელიც იწვევს ადამიანის სასქესო ორგანოების გადიდებას და აღმგზნებ საშუალებას მიეკუთვნება. სადი იტალიაში გაქცევას მოასწრებს, საფრანგეთში კი მას სასიკვდილო განაჩენს გამოუტანენ.
1777 წელს მას აპატიმრებენ, მაგრამ ცოლის ოჯახის ჩარევის შემდეგ სასიკვდილო განაჩენს სამუდამო პატიმრობით შეუცვლიან.
სწორედ ციხეში ყოფნის დროს მოწყენილობის გასაქარვებლად იწყებს სადი წერას. 1790 წელს რევოლუციის პერიოდში მას, ისევე როგორც მეფის დროს დაპატიმრებულ ბევრ ადამიანს, ათავისუფლებენ.
ამ პერიოდში მისი ორი ვაჟი ემიგრაციაშია წასული, ქონება განიავებულია და უსახსროდ დარჩენილი სადი იძულებულია თეატრალური პიესების წერით ირჩინოს თავი. 1793 წელს მას ისევ სიკვდილს მიუსჯიან, თუმცა ამჯერად გილიოტინას ადმინისტრაციული შეცდომის გამო გადაურჩება.
1801 წელს მას ისევ აპატიმრებენ, ამჯერად მის ნაწარმოებებში ასახული პორნოგრაფიული ძალადობის გამო და შარანტონის საგიჟეთში ჩაკეტავენ. მიუხედავად მისი პროტესტისა და სრულიად საღი აზროვნებისა, სადი აქ სიცოცხლის ბოლომდე დარჩება.
მარკიზი დე სადი გარდაიცვალა 1814 წლის 2 დეკემბერს, 74 წლის ასაკში. აქედან 30 წელი მან ციხეში გაატარა.
ნაწარმოებები
რედაქტირება
რომანები და ნოველები
რედაქტირება- დიალოგი მღვდელსა და მომაკვდავს შორის, 1782.
- სოდომის ასოცი დღე ანუ ლიბერტინაჟის სკოლა, 1785.
- ალინა და ვალკური, ანუ ფილოსოფიური რომანი, 1786.
- ჭეშმარიტება, 1787.
- სათნოების უბედურებები (ჟუსტინის პირველი ვერსია), 1787.
- ჟუსტინი ანუ სათნოების უბედურებები, 1788.
- ფილოსოფია ბუდუარში ანუ უზნეო აღზრდელნი; გამოქვეყნებული 1795 წელს.
- ახალი ჟუსტინი, 1797.
- სიყვარულის დანაშაულებები, ჰეროიკული და ტრაგიკული ნოველები, 1800.
- მარკიზა დე განჟი, 1813.
- დორსი ანუ ბედის უცნაურობები, 1881
თეატრი
რედაქტირება- უცოდველი, 1781.
- უპასუხისმგებლო, 1783.
- გიჟური გამოცდა, ანუ მალემრწმენი ქმარი, 1783.
- ოქსტიერნი ანუ ლიბერტინაჟის უბედურებები, 1791.
რესურსები ინტერნეტში
რედაქტირება
- მარკიზ დე სადი — სტატია ენციკლოპედია ბრიტანიკიდან (ინგლისური)
- მარკიზ დე სადი საიტზე Internet Speculative Fiction Database
- მარკიზ დე სადი კინოფილმების ინტერნეტ-მონაცემთა ბაზაში
- მარკიზ დე სადი — ნამუშევრები პროექტ „გუტენბერგზე“
- მარკიზ დე სადი — ნამუშევრები საიტზე Internet Archive
- ბიოგრაფია და ციტირებები
- მარკიზ დე სადის საიტი
- მარკიზ დე სადის ბლოგი
- მარკიზ დე სადის ბიოგრაფია დაარქივებული 2006-11-25 საიტზე Wayback Machine.
- სადის ნაწარმოებები და მათი ანალიზი დაარქივებული 2019-12-27 საიტზე Wayback Machine.
- მარკიზის კრიტიკული ბიოგრაფია
| მარკიზ დე სადი ვიკიციტატებში | |
| მარკიზ დე სადი ვიკისაწყობში | |
| მარკიზ დე სადი ვიკიმონაცემებში |
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ 1.0 1.1 1.2 Deutsche Nationalbibliothek Record #118604759 // ინტეგრირებული ნორმატიული ფაილი — 2012—2016.
- ↑ 3.0 3.1 SNAC — 2010.
- ↑ 4.0 4.1 Itaú Cultural Enciclopédia Itaú Cultural — São Paulo: Itaú Cultural, 2001. — ISBN 978-85-7979-060-7
- ↑ 5.0 5.1 Find a Grave — 1996.
- ↑ 6.0 6.1 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
- ↑ 7.0 7.1 filmportal.de — 2005.
- ↑ 8.0 8.1 BD Gest'
- ↑ 9.0 9.1 Discogs — 2000.
- ↑ 10.0 10.1 ბროკჰაუზის ენციკლოპედია
- ↑ 11.0 11.1 Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia, 1968.
- ↑ 12.0 12.1 GeneaStar
- ↑ 13.0 13.1 Roglo — 1997. — 10000000 ეგზ.
- ↑ 14.0 14.1 Babelio — 2007.
- ↑ 15.0 15.1 15.2 15.3 The Fine Art Archive — 2003.
- ↑ Base biographique — BIU Santé.
- ↑ https://www.astro.com/astro-databank/Sade,_Marquis_de
- ↑ Czech National Authority Database
- ↑ LIBRIS — National Library of Sweden, 2018.
- ↑ http://popenstock.ca/dossier/article/ultron-avec-sade-2-%C3%A0-l%E2%80%99ombre-du-divin-marquis