ბენჯამინ ფრანკლინი
ბენჯამინ ფრანკლინი (ინგლ. Benjamin Franklin; დ. 17 იანვარი, 1706, ბოსტონი — გ. 17 აპრილი, 1790, ფილადელფია) — აშშ-ის ერთ-ერთი ყველაზე ღვაწლმოსილი დამფუძნებელთაგანი, ადრეული პოლიტიკური ფიგურა და სახელმწიფო მოღვაწე; მეცნიერი, გამომცემელი; ამერიკის რევოლუციის სულისჩამდგმელი.
| ბენჯამინ ფრანკლინი Benjamin Franklin | |
 | |
| პენსილვანიის მე-6 მმართველი | |
|---|---|
| თანამდებობაზე ყოფნის დრო | |
| 18 ოქტომბერი, 1785 – 1 დეკემბერი, 1788 | |
| წინამორბედი | ჯონ დიკინსონი |
| მემკვიდრე | ტომას მიფლინი |
პენსილვანიის საკრებულოს 23-ე სპიკერი | |
| თანამდებობაზე ყოფნის დრო | |
| 1765 – 1765 | |
| წინამორბედი | ისააკ ნორისი |
| მემკვიდრე | ისააკ ნორისი |
| თანამდებობაზე ყოფნის დრო | |
| 1778 – 1785 | |
| წინამორბედი | არავინ |
| მემკვიდრე | ტომას ჯეფერსონი |
| თანამდებობაზე ყოფნის დრო | |
| 1782 – 1783 | |
| წინამორბედი | არავინ |
| მემკვიდრე | იონათან რასელი |
| თანამდებობაზე ყოფნის დრო | |
| 1775 – 1776 | |
| წინამორბედი | არავინ |
| მემკვიდრე | რიჩარდ ბაში |
| დაბადებული | 17 იანვარი, 1706 ბოსტონი |
| გარდაცვლილი | 17 აპრილი, 1790 ფილადელფია |
| ეროვნება | ამერიკელი |
| პოლიტიკური პარტია | უპარტიო |
| მეუღლე | დებორა რეადი |
| პროფესია | მეცნიერი, მწერალი, პოლიტიკოსი |
| ხელმოწერა |  |
ერის მამად წოდებული, ფრანკლინი ცნობილი იყო განსაკუთრებული ცნობისმოყვარეობით, წერის ნიჭითა და ინტერესთა ფართო სპექტრით. აქტიურმა საზოგადო მოღვაწემ და დიპლომატმა ნიადაგი მოამზადა ამერიკის რევოლუციისთვის.
ბენჯამინ ფრანკლინი — ერთ-ერთია აშშ ფუძემდებლებიდან, რომელმაც ხელი მოაწერა სამ უმნიშვნელოვანეს ისტორიულ დოკუმენტს და ამ გზით საფუძველი ჩაუყარა ამერიკის შეერთებულ შტატებს, როგორც დამოუკიდებელ სახელმწიფოს. ეს დოკუმენტებია:
- აშშ-ის დამოუკიდებლობის დეკლარაცია;
- აშშ-ის კონსტიტუცია;
- 1783 წელს ვერსალის სამშვიდობო ხელშეკრულება (მეორე პარიზის სამშვიდობო ხელშეკრულება), რომელმაც ფორმალურად დაასრულა ბრძოლა ამერიკის 13 კოლონიის დიდი ბრიტანეთისგან დამოუკიდებლობისათვის.
ბიოგრაფია
რედაქტირებადაიბადა ბოსტონში. მიიღო დამოუკიდებელი განათლება. 1727 წელს დააფუძნა ფილადელფიის ტიპოგრაფია. (1729–1748) გამოსცემდა „პენსილვანიის გაზეთს“. 1731 წ. დააფუძნა აშშ-ში პირველი საჯარო ბიბლიოთეკა, 1743 წ. — ამერიკის ფილოსოფიური საზოგადოება, 1751 წ. — პენსილვანიის უნივერსიტეტი, 1737–1753 წლებში — პენსილვანიის პოჩტმაისტერი (ფოსტის უფროსი), 1753–1754 ჩრდილო ამერიკული კოლონოიების პოჩტმაისტერი.
ფრანკლინი და მონობით ვაჭრობა
რედაქტირებაგარდაცვალებამდე რამდენიმე დღით ადრე, როგორც ფერადკანიანთა მონობისგან განმათავისუფლებელი საზოგადოების თავმჯდომარემ, ფრანკლინმა კონგრესისადმი დაწერა პეტიცია, რომლითაც ითხოვდა ზანგთა მონობის გაუქმებას[1]. წერილმა დიდი გამოხმაურება პოვა. კონგრესის მორიგ სხდომაზე დადგინდა მრავალი მაკომპენსირებელი კანონები. თუმცა, ამ პეტიციით საბოლოო შედეგი ვერ იქნა მიღწეული. კონგრესზე მრავალი ადამიანი აღმოჩნდა მონათა ვაჭრობის მომხრე. განსაკუთრებით აქტიურობდა და მწვავე სიტყვით გამოვიდა პლანტატორი ჯექსონი. ეს ამბავი ავადმყოფ ფრანკლინს აცნობეს. მან სპეციალური სტატია დაწერა გაზეთისთვის. ამ სტატიაში ავტორი წერდა: „მე ჯექსონი მაგონებს ნახევრად ველურ ოსმალელ ზღვის ავაზაკს, რომელიც ქრისტიანი კავკასიელი მონებით ვაჭრობს“.[1]
ფრანკლინი ამერიკის საფოსტო მარკებზე
რედაქტირებაბენჯამინ ფრანკლინი ისეთივე გამოჩენილი ფიგურა იყო ამერიკის ისტორიაში როგორც ვაშინგტონი, ჯეფერსონი ან ლინკოლნი, შესაბამისად ის მრავალჯერ იყო გამოსახული ამერიკულ საფოსტო მარკებზე. ფრანკლინის სურათი, ამერიკის საფოსტო განყოფილების პირველი გენერალური უფროსის, ვაშინგტონის გამოკლებით ყველა სხვა გამოჩენილ ამერიკელზე ხშირად აღიბეჭდა საფოსტო მარკებზე.[2] ფრანკლინი 1847 წელს გამოჩნდა პირველ ამერიკულ საფოსტო მარკაზე. 1908–1923 წლებში ამერიკის შეერთბულ შტატებში საფოსტო განყოფილებამ გამოუშვა ვაშინგტონ-ფრანკლინის სერია, სადაც 14 წლის განმავლობაში ფრანკლინი ვაშინგტონთან ერთად მრავალჯერ დაიბეჭდა, ეს იყო ამერიკის ფოსტის ისტორიაში ყველაზე ხანგრძლივი სერია. მუდმივ გამოშვებასთან ერთად ფრანკლინი რამდენიმე სამახსოვრო მარკაზეც აღიბეჭდა.
ბიოგრაფიები
რედაქტირება- კარლ ბეკერი. "Benjamin Franklin, " Dictionary of American Biography (1931) — III თავი, სწრაფი ბმულები online დაარქივებული 2010-03-16 საიტზე Wayback Machine.
- Brands, H.A.. The First American: The Life and Times of Benjamin Franklin (2000)- სამეცნიერო ბიოგრაფია ტექსტის საძიებელი
- ისააქსონი, ვოლტერ (2003). Benjamin Franklin: An American Life. New York: Simon & Schuster. ISBN 9780743260848. , პოპულარული ბიოგრააფია
- Ketcham, Ralph. Benjamin Franklin (1966) 228 pp ონლაინ გამოცემა, სამეცნიერო მოკლე ბიოგრაფია
- ლეო ლიმეი. The Life of Benjamin Franklin -დეტალური სამეცნიერო ბიოგრაფია, მცირე განმარტებებით; ავტორის გარდაცვალებამდე (2008) გამოვიდა 3 თავი
- თავი 1: Journalist, 1706–1730 (2005) 568pp excerpt and text search
- თავი 2: Printer and Publisher, 1730–1747 (2005) 664pp; excerpt and text search
- თავი 3: Soldier, Scientist, and Politician, 1748–1757 (2008), 768pp excerpt and text search
- ედმუნდ მორგანი. Benjamin Franklin (2003) მცირე შესავლით
ტექსტის საძიებელი, სამეცნიერო განმარტებებით
- ესმონდ ვრაითი. Franklin of Philadelphia (1986) — სამეცნიერო ტექსტი ტექსტის საძიებელი
პატარა მკითხველისთვის
- აიზეკ აზიმოვი. The Kite That Won The Revolution, საბავშვო ბიოგრაფია.
- Fleming, Candace. Ben Franklin’s Almanac: Being a True Account of the Good Gentleman’s Life. Atheneum/Anne Schwart, 2003, 128 pages, ISBN 978-0-689-83549-0.
სქოლიო
რედაქტირებარესურსები ინტერნეტში
რედაქტირება| პორტალი „ბიოგრაფიები“ | |
| ბენჯამინ ფრანკლინი ვიკიციტატებში | |
| ბენჯამინ ფრანკლინი ვიკისაწყობში |
- ბენჯამინ ფრანკლინი - კავშირის შესახებ ოლბანის გეგმის მიზეზები და მოტივები.
- უმაღლესის ლექციების გეგმა
- ბენჯამენ ფრანკლინის კლასიკური სიტყვა დაარქივებული 2010-01-13 საიტზე Wayback Machine.
- ბენჯამინ ფრანკლინი და ამომრჩევლები დაარქივებული 2010-11-21 საიტზე Wayback Machine.
- „Animated Hero Classics: Benjamin Franklin (1993)“ — კინოფილმების ინტერნეტ-მონაცემთა ბაზა (ინგლისური)