ვიკიპედია

პრაღა

ჩეხეთის რესპუბლიკის დედაქალაქი

პრაღა (ჩეხ. Praha) — ჩეხეთის რესპუბლიკის დედაქალაქი, ქვეყნის პირველი და ევროკავშირის მე-13 უდიდესი ქალაქი,[5] ბოჰემიის ისტორიული დედაქალაქი. მდებარეობს მდინარე ვლტავის ხეობაში. ქალაქის ურბანული ნაწილის მცხოვრებთა რიცხვი 1.3 მილიონი, ხოლო მეტროპოლიტური არეალის – 2.7 მილიონია. პრაღაში ოკეანური კლიმატია, რომლისთვისაც შედარებით თბილი ზაფხული და გრილი ზამთარია დამახასიათებელი.

ქალაქი
პრაღა
ჩეხ. Praha
დროშა გერბი

ქვეყანა ჩეხეთის დროშა ჩეხეთი
დაქვემდებარება დედაქალაქი
შიდა დაყოფა Radotín[1] , Kbely[1] , Újezd nad Lesy[1] , კუნრატიცე[1] , Slivenec[1] , Suchdol[1] , Lysolaje[1] , Nebušice[1] , Přední Kopanina[1] , ტროა[1] , Ďáblice[1] , Březiněves[1] , Dolní Chabry[1] , Šeberov[1] , Újezd[1] , Křeslice[1] , Libuš[1] , Řeporyje[1] , Dolní Počernice[1] , Dolní Měcholupy[1] , Štěrboholy[1] , Petrovice[1] , Dubeč[1] , Velká Chuchle[1] , Lochkov[1] , Zbraslav[1] , Lipence[1] , Čakovice[1] , Vinoř[1] , Satalice[1] , Klánovice[1] , Koloděje[1] , Běchovice[1] , Královice[1] , Nedvězí u Říčan[1] , Kolovraty[1] , ბენიცე[1] , ბოჰნიცე[1] , Braník[1] , Břevnov[1] , Bubeneč[1] , ჩერნი-მოსტი[1] , Čimice[1] , Dejvice[1] , Háje[1] , Hájek u Uhříněvsi[1] , Hloubětín[1] , Hlubočepy[1] , Hodkovičky[1] , ჰოლეშოვიცე[1] , Holyně[1] , Horní Měcholupy[1] , Hostavice[1] , Hostivař[1] , Hradčany[1] , Hrdlořezy[1] , Chodov[1] , Cholupice[1] , Jinonice[1] , Josefov[1] , Kamýk[1] , Karlín[1] , Kobylisy[1] , Komořany[1] , Košíře[1] , Krč[1] , Kyje[1] , Lahovice[1] , Letňany[1] , Lhotka[1] , ლიბენი[1] , Liboc[1] , Lipany[1] , Malá Chuchle[1] , Malá Strana[1] , Malešice[1] , Michle[1] , Miškovice[1] , Modřany[1] , Motol[1] , New Town[1] , ნუსლე[1] , Písnice[1] , Pitkovice[1] , Podolí[1] , Prosek[1] , Radlice[1] , Ruzyně[1] , Řepy[1] , Sedlec[1] , Smíchov[1] , Sobín[1] , Old Town[1] , Stodůlky[1] , Strašnice[1] , Střešovice[1] , Střížkov[1] , Točná[1] , Třebonice[1] , Třeboradice[1] , Uhříněves[1] , Veleslavín[1] , ვინოჰრადი[1] , Vokovice[1] , Vršovice[1] , Vyšehrad[1] , Záběhlice[1] , Zadní Kopanina[1] , Zličín[1] , ჟიჟკოვი[1] , Vysočany და Horní Počernice
კოორდინატები 50°05′15″ ჩ. გ. 14°25′17″ ა. გ. / 50.08750° ჩ. გ. 14.42139° ა. გ. / 50.08750; 14.42139
ქალაქის მერი ბოჰუსლავ სვობოდა
დაარსდა VIII საუკუნე
პირველი ხსენება 965
ფართობი 496.21 კვადრატული კილომეტრი
ცენტრის სიმაღლე 235 მეტრი
მოსახლეობა 1 384 732 (1 იანვარი, 2024)[2]
სასაათო სარტყელი UTC+1 და UTC+2
სატელეფონო კოდი 2
საფოსტო ინდექსი 100 00–199 00[3] , 252 26[3] და 252 28[3]
საავტომობილო კოდი A[4]
ოფიციალური საიტი https://praha.eu/
პრაღა — ჩეხეთის რესპუბლიკა
პრაღა

პრაღა ცენტრალური ევროპის პოლიტიკური, კულტურული და ეკონომიკური ცენტრია. ქალაქი რომანულ პერიოდში დაარსდა და გოთიკის, რენესანსისა და ბაროკოს პერიოდებში მძლავრი კულტურული აღმავლობა განიცადა. პრაღა ბოჰემიის სამეფოს დედაქალაქი და რამდენიმე საღვთო რომის იმპერატორის რეზიდენცია იყო, მათ შორის ყველაზე აღსანიშნავია ჩარლზ I.[6] პრაღა ჰაბსბურგთა მონარქიის და ავსტრია-უნგრეთის იმპერიის მნიშვნელოვანი ქალაქი იყო. მან მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა ბოჰემურსა და პროტესტანტულ რეფორმაციებში, ოცდაათწლიან ომში, ხოლო XX საუკუნის ისტორიაში, როგორც ჩეხოსლოვაკიის დედაქალაქმა, მსოფლიო ომებსა და კომუნისტური რეჟიმის პერიოდში.[7]

ქალაქში მრავალი ცნობილი კულტურული ღირშესანიშნაობა მდებარეობს, რომელთა შორის აღსანიშნავია პრაღის სასახლე, კარლის ხიდი, წმინდა ვიტის კათედრალური ტაძარი და ძველი ქალაქის მოედანი, სადაც რატუშას კოშკზე პრაღის ასტრონომიულ საათს შეხვდებით. 1992 წლიდან პრაღის ისტორიული ცენტრი იუნესკოს მიერ მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლების სიაშია შეტანილი.

პრაღაში ათზე მეტი დიდი მუზეუმი, ამასთანავე უამრავი თეატრი, გალერეა და კინოთეატრი მდებარეობს. ქალაქი თანამედროვე სატრანსპორტო სისტემითაა აღჭურვილი. პრაღაში უამრავი საჯარო და კერძო სკოლა მდებარეობს. კარლის უნივერსიტეტი, რომელიც პრაღის უნივერსიტეტის სახელწოდებითაცაა ცნობილი, ჩეხეთის უდიდესი და ყველაზე პრესტიჟული, ხოლო ცენტრალური ევროპის უძველესი უნივერსიტეტია.[8]

პრაღას მინიჭებული აქვს „ალფა“ რანგის გლობალური ქალაქის სტატუსი. 2019 წელს ქალაქი მერსერის კვლევის მიხედვით, მსოფლიოს ქალაქებს შორის სიცოცხლისუნარიანობის დონით 69-ე ადგილზე დასახელდა.[9] პრაღა პოპულარული ტურისტული დანიშნულების ადგილია. 2017 წლის კვლევის მიხედვით, ქალაქს ყოველწლიურად 8.5 მილიონზე მეტი მნახველი სტუმრობს. ამავე წელს პრაღა ევროპის მეხუთე ყველაზე მონახულებულად ქალაქად დასახელდა ლონდონის, პარიზის, რომისა და სტამბოლის შემდეგ.[10]

ისტორია

რედაქტირება

XX საუკუნე

რედაქტირება

ჩეხოსლოვაკიის პირველი რესპუბლიკა

რედაქტირება

პირველი მსოფლიო ომი ავსტრია-უნგრეთის დამარცხებით და ჩეხოსლოვაკიის წარმოქმნით დასრულდა. რესპუბლიკის დედაქალაქად პრაღა დასახელდა. ამ პერიოდში პრაღა ინდუსტრიულად განვითარებული ჭეშმარიტად ევროპული დედაქალაქი იყო. 1930 წლისთვის ქალაქის მცხოვრებთა რიცხვი 850 000 იყო.

მეორე მსოფლიო ომი

რედაქტირება

1939 წლის 15 მარტს პრაღაში ადოლფ ჰიტლერის ბრძანებით გერმანიის არმია შევიდა. 16 მარტს მან პრაღის სასახლიდან ქალაქი ბოჰემიისა და მორავიის პროტექტორატად გამოაცხადა. მთელი მისი არსებობის მანძილზე პრაღა ეთნიკურად მრავალფეროვანი ქალაქი იყო.[11] მისი მაცხოვრებლების უმრავლესობას ჩეხები, გერმანელები და ებრაელები შეადგენდნენ.[12] 1939 წლიდან, მას შემდეგ, რაც ქვეყანა ნაცისტურმა გერმანიამ დაიპყრო, პრაღელ ებრაელთა უმრავლესობა ჰოლოკოსტს შეეწირა. ქალაქში 1942 წელს ჩეხოსლოვაკიელმა დივერსანტებმა ნაცისტური გერმანიის ერთ-ერთი უძლიერესი ადამიანი, სახელმწიფო და სამხედრო მოღვაწე – რაინჰარდ ჰაიდრიხი მოკლეს, რასაც ჰიტლერის სისხლიანი რეპრესიები მოჰყვა.[13]

1945 წლის თებერვალში აშშ-ს საჰაერო სამხედრო ძალებმა პრაღაში დაბომბვითი რეიდები განახორციელეს. ამერიკელთა იერიშის შედეგად 701 ადამიანი დაიღუპა და 1000-ზე მეტი დაშავდა, დაინგრა შენობა-ნაგებობები, ქარხნები და ისტორიული ღირშესანიშნაობები, მათ შორის ემაუსის მონასტერი.[14] ნგრევას მრავალი ისტორიული ნაგებობა გადაურჩა და ზარალი, რომელიც პრაღას მიადგა, იმ პერიოდში სხვა ქალაქების ზარალთან შედარებით მცირე იყო. ამერიკელმა პილოტებმა პრაღაში განხორციელებულ რეიდებს ნავიგაციური შეცდომა უწოდეს. ამავე წლის მარტის თვეში პრაღის სამხედრო ქარხნებში მიზანმიმართული დარბევა განხორციელდა, რომელსაც 370 ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა.[15]

1945 წლის 5 მაისს, გერმანიის კაპიტულაციამდე ორი დღით ადრე, პრაღაში გერმანელთა წინააღმდეგ აჯანყება დაიწყო, რომელიც ქალაქის ქუჩებში მხარეებს შორის სასტიკ სისხლიან დაპირისპირებაში გადაიზარდა. აჯანყება ოთხი დღის მანძილზე გაგრძელდა და მას რამდენიმე ათასი ჩეხი შეეწირა. 9 მაისს პრაღაში მე-3 წითელი არმია სრულიად გაუთვალისწინებლად შევიდა. პრაღის გერმანული მოსახლეობის უმრავლესობა ქალაქიდან გაიქცა ან „ბენეშის დეკრეტების“ საფუძველზე გააძევეს.

ცივი ომი

რედაქტირება
 
ხავერდოვანი რევოლუცია 1989 წლის ნოემბერში

პრაღა საბჭოთა კავშირის სამხედრო და პოლიტიკური კონტროლის ქვეშ იმყოფებოდა. 1955 წელს ლეტნას გორაკზე იოსებ სტალინის მონუმენტი გაიხსნა, რომელიც 1962 წელს დაანგრიეს. 1967 წელს ქალაქში ჩეხოსლოვაკ მწერალთა მე-4 კონგრესი ჩატარდა, რომელზეც კომუნისტური რეჟიმის წინააღმდეგ მტკიცედ გამოკვეთილი პოზიციები დაფიქსირდა.[16] 1967 წლის 31 ოქტომბერს პრაღაში სტუდენტური დემონსტრაცია ჩატარდა, რამაც ჩეხოსლოვაკიის კომუნისტური პარტიის ახალი მდივნის, ალექსანდრე დუბჩეკის უკმაყოფილება გამოიწვია, რის შემდეგაც მან გადაწყვიტა სოციალიზმისთვის ადამიანური სახე მიეცა. სოციალიზმის ჰუმანიზაციას ემსახურებოდა პრაღის გაზაფხული, რომელიც დემოკრატიული გზით ინსტიტუციების განახლებას ისახავდა მიზნად. ამან საბჭოთა კავშირის კომუნისტური პარტიის უკმაყოფილება გამოიწვია. პარტიის პოლიტბიურომ დემოკრატიული გარდაქმნების ჩახშობა გადაწყვიტა. 1968 წლის 21 აპრილს პრაღაში ვარშავის პაქტის ქვეყნები შეიჭრნენ, რომელთა მხოლოდ რიგს ალბანეთი და რუმინეთი აკლდა. 1969 წლის იანვარსა და თებერვალში ჩეხმა სტუდენტებმა, ან პალახმა და იან ზაიციმ, ქვეყანაში მიმდინარე მოვლენების მიმართ პროტესტი თვითმკვლელობით გამოხატეს.

 
პრაღის მაღალსართულიანი შენობები პანკრაცში

ხავერდოვანი რევოლუცია და მისი შემდგომი პერიოდი

რედაქტირება

1989 წელს სამართალდამცავების მიერ სტუდენტთა მშვიდობიანი დემონსტრაციის დარბევის შემდეგ, პრაღის ქუჩები მშვიდობიანი დემონსტრანტებით აივსო. ქალაქში ხავერდოვანი რევოლუცია განხორციელდა, რომლის შედეგადაც ქვეყანაში კომუნისტური რეჟიმი დაემხო და საპარლამენტო მმართველობა დამყარდა. პრაღა ჩეხეთის რესპუბლიკის დედაქალაქი გახდა.

1995 წლიდან პრაღაში აქტიურად დაიწყო მაღალსართულიანი შენობების მშენებლობა. 1990-იანი წლების ბოლოსთვის პრაღა კვლავ ევროპის მნიშვნელოვანი კულტურული ცენტრი გახდა. ქალაქის განვითარებაზე დიდი გავლენა მოახდინა გლობალიზაციამ.[17] 2000 წელს პრაღაში საერთაშორისო სავალუტო ფონდის და მსოფლიო ბანკის სამიტები ჩატარდა, რასაც ქალაქში ანტიგლობალისტური აჯანყებები მოჰყვა. 2002 წელს პრაღაში მომხდარმა დიდმა წყალდიდობებმა მრავალი ნაგებობა და მიწისქვეშა სატრანსპორტო სისტემა დააზიანა.

გეოგრაფია

რედაქტირება

პრაღა ცენტრალურ ბოჰემიაში, მდინარე ვლტავაზე მდებარეობს. ქალაქის კოორდინატებია 50°05 ჩ. გ. 14°27 ა. გ. ამავე პარალელზე მდებარეობს ქალაქები: ფრანკფურტი,[18] პარიზი[19] და ვანკუვერი.[20]

 
 

კლიმატი

რედაქტირება

პრაღაში ოკეანური ჰავაა,[21][22] რომელიც ნოტიო კონტინენტური ჰავის გავლენებს განიცდის. ზამთარი შედარებით ცივია. წლის ამ მონაკვეთში საშუალო ტემპერატურა 0 °C-ია. ნალექი თოვლის სახით დამახასიათებელია ნოემბრიდან მარტის თვემდე პერიოდისთვის. თოვლის ფენის სისქე ძირითადად 20 სანტიმეტრამდე აღწევს. ზაფხული ზომიერი და მზიანია. წლის ამ მონაკვეთში საშუალო ტემპერატურა 24 °C-ია, ხოლო ღამის პერიოდი საკმაოდ გრილია. პრაღაში ატმოსფერული ნალექების საშუალო წლიური რაოდენობა 500 მმ-ია. ოქტომბრიდან მარტის თვემდე პერიოდისთვის ტემპერატურული ინვერსიაა დამახასიათებელი, რასაც ცივი, ნისლიანი დღეები და ხანდახან ჰაერის დაბინძურებაც მოჰყვება. ქალაქში დასავლეთის ქარები ქრის, რომელთა საშუალო სიჩქარე 16 კმ/სთ-ია.

ჰავის მონაცემები — Prague (1981–2010 normals, extremes 1775-present)
თვე იან თებ მარ აპრ მაი ივნ ივლ აგვ სექ ოქტ ნოე დეკ წლიური
რეკორდულად მაღალი °C 17.4 19.2 22.5 28.8 32.5 37.9 37.8 37.4 33.1 27.0 19.5 17.4 37.9
საშუალო მაღალი °C 2.6 4.4 9.1 15.1 20.3 22.8 25.3 25.1 19.9 14.2 7.2 3.4 14.1
საშუალო დღიური °C 0.1 1.3 5.3 10.1 15.0 17.8 19.9 19.6 15.2 10.3 4.6 1.1 10.0
საშუალო დაბალი °C −2.4 −1.8 1.5 5.1 9.7 12.7 14.5 14.2 10.5 6.4 2.1 −1.1 6.0
რეკორდულად დაბალი °C −27.5 −27.1 −27.6 −8 −2.3 1.9 6.7 6.4 0.7 −7.5 −16.9 −24.8 −27.6
საშუალო ნალექი (მმ) 34 30 40 34 63 70 82 75 47 34 40 38 587
საშუალო თოვა (მმ) 179 159 103 29 0 0 0 0 0 1 84 159 714
ნალექიანი დღეები საშუალოდ 5.7 5.2 6.6 5.8 8.5 9.4 8.9 8.4 7.3 5.5 7.1 5.9 84.3
საშუალო ფარდობითი ტენიანობა (%) 86 83 77 69 70 71 70 71 76 81 87 88 77
ცვრის წერტილის საშუალო °C −4.6 −3.5 −1.1 2.0 7.0 10.3 11.6 11.5 9.1 5.1 0.6 −2.9 3.8
საშუალო თვიური მზიანი საათები 50.0 72.4 124.7 167.6 214.0 218.3 226.2 212.3 161.0 120.8 53.9 46.7 1 667,9
საშუალო UV ინდექსი 1 1 3 4 6 7 6 6 4 2 1 1 4
წყარო: World Meteorological Organization (temperature and rainfall 1981–2010)[23] NOAA[24] and Weather Atlas[25]

ადმინისტრაცია

რედაქტირება

ადმინისტრაციული დაყოფა

რედაქტირება

პრაღა ჩეხეთის რესპუბლიკის დედაქალაქი და შესაბამისად, სამთავრობო ქალაქია. მას როგორც მუნიციპალური, აგრეთვე რეგიონალური სტატუსიც აქვს.

ქალაქი 10 მუნიციპალურ და 22 ადმინისტრაციულ რეგიონად, 57 მუნიციპალურ ნაწილად და 112 საკადასტრო ნაწილადაა დაყოფილი.

ქალაქის ხელისუფლება

რედაქტირება

პრაღას ავტონომიურად ქალაქის ასამბლეა მართავს, რომელიც მუნიციპალური არჩევნების შედეგად არჩეული 55-დან 70-მდე წევრისგან შედგება. პრაღის აღმასრულებელი ორგანო ქალაქის საბჭოა, რომლის წევრებსაც ქალაქის ასამბლეა ირჩევს. პრაღის მუნიციპალური ოფისი, იგივე მერია, ქალაქის მერის ჩათვლით 11 წევრისგან შედგება. ისინი გეგმავენ და ამზადებენ ასამბლეის შეხვედრებს და უზრუნველყოფენ დადგენილებების შესრულებას.

მოსახლეობა

რედაქტირება

2020 წლის აღწერის მიხედვით, პრაღის მოსახლეობა 1,324,277 ადამიანს შეადგენს, ხოლო მოსახლეობის სიმჭიდროვე კმ²-ზე 2,700 ადამიანია.[26]

2011 წლის აღწერის მიხედვით, დედაქალაქის მოსახლეობის 14% საზღვარგარეთაა დაბადებული, რაც ჩეხეთის ქალაქებს შორის უმაღლესი მაჩვენებელია,[27] ხოლო მოსახლეობის 64.8% ეთნიკურად ჩეხია, რაც ქვეყნის საშუალო მაჩვენებელზე მაღალია.

ეკონომიკა

რედაქტირება

ჩეხეთის ინვესტიციების 20% დედაქალაქშია თავმოყრილი, ამიტომ პრაღა ქვეყნის ყველაზე ძლიერი რეგიონული ეკონომიკური ცენტრია. დედაქალაქში ჩეხეთის მშპ-ს 25% გამომუშავდება.[28] 2017 წლის მონაცემების მიხედვით, პრაღის რეგიონში მშპ ერთ სულ მოსახლეზე მსყიდველობითი უნარის პარიტეტთან მიმართებაში 56,200 ევროა.[29]

1990 წლებიდან ქალაქის ეკონომიკა ინდუსტრიული წარმოებიდან სერვისის სექტორზე ორიენტირებული გახდა. პრაღაში დასაქმებულთა 80% მომსახურების სფეროში მუშაობს.

ტურიზმი პრაღის ეკონომიკის ერთ-ერთი პრიორიტეტული დარგია. ქვეყნის ტურიზმიდან მიღებული შემოსავლის ნახევარი დედაქალაქს ეკუთვნის. თანამედროვე პრაღის ეკონომიკა ძირითადად ექსპორტსა და სერვისის სექტორზეა დაფუძნებული. 2010 წლის კვლევის მიხედვით, პრაღა ცენტრალური და აღმოსავლეთი ევროპის საუკეთესო საქმიანი ქალაქია.[30]

კულტურა

რედაქტირება
 
რუდოლფინუმი, საკონცერტო და საგამოფენო დარბაზი
 
პრაღის კონგრესის ცენტრი, რომელმაც სხვადასხვა საერთაშორისო სამიტებს უმასპინძლა
 
ფრანც კაფკას მონუმენტი, რომელიც ესპანურ სინაგოგასთან მდებარეობს

პრაღა ევროპის ერთ-ერთი კულტურული ცენტრია და ყოველწლიურად მრავალ კულტურულ ღონისძიებას მასპინძლობს. ქალაქის უმნიშვნელოვანესი კულტურული დაწესებულებაა ეროვნული თეატრი, სადაც 1787 წელს მოცარტის „დონ ჯოვანის“ პრემიერა შედგა. სხვა კულტურულ ინსტიტუციებს შორის აღსანიშნავია ჩეხეთის ფილარმონიული ორკესტრი, პრაღის სიმფონიური ორკესტრი და პრაღის სახელმწიფო ოპერა.

ქალაქში მრავალი მსოფლიო დონის მუზეუმი მდებარეობს, მათ შორისაა ეროვნული მუზეუმი, პრაღის მუზეუმი, პრაღის ებრაული მუზეუმი, ალფონს მუხას მუზეუმი, დეკორატიული ხელოვნების მუზეუმი და ეროვნული გალერეა.

პრაღაში ასობით საკონცერტო დარბაზი, გალერია, კინოთეატრი და მუსიკალური კლუბია. ქალაქი არაერთ მუსიკალურ ფესტივალს მასპინძლობს, რომელთა შორისაა პრაღის საგაზაფხულო და საშემოდგომო საერთაშორისო მუსიკალური ფესტივალები, პრაღის საერთაშორისი ორგანის ფესტივალი და პრაღის საერთაშორისო ჯაზის ფესტივალი. ასევე ქალაქში კინოფესტივალებიც ტარდება, მათ შორის აღსანიშნავია „ერთიანი სამყარო“, რომელიც ყოველწლიურად პრაღასა და ჩეხეთის სხვა 36 ქალაქში ტარდება. დედაქალაქში გამართულ ყოველწლიურ კულტურულ ღონისძიებებს შორისაა პრაღის მწერალთა ფესტივალი, პრაღის ფოლკლორის დღეები და შექსპირის საზაფხულო ფესტივალი.

ჰოლივუდის იმ ფილმების ჩამონათვალში, რომლებშიც მოქმედება პრაღაში ხდება, შედის ნარნიას ქრონიკები, ევროტური, ვან ჰელსინგი და ადამიანი ობობა: სახლიდან შორს. პრაღაში გადაღებულია ამადეუსი – მილოშ ფორმანის ბიოგრაფიული ფილმი ცნობილ კომპოზიტორ ამედეუს ვოლფგანგ მოცარტზე.

ევროპაში იაფფასიანმა ავიარეისებმა პრაღაში ტურისტთა რიცხვი კიდევ უფრო გაზარდა, რომლებიც ქალაქის მუზეუმებსა და ღირშესანიშნაობებს სტუმრობენ.

პრაღაში მრავალი ნაგებობა ცნობილმა არქიტექტორებმა განაახლეს, რომელთა შორის არიან ფრენკ გერი, ჟან ნუველი და ადოლფ ლოსი.

ბოლო დროს პრაღაში ჩატარებული ღონისძიებებია:

განათლება

რედაქტირება

ქალაქში ცხრა საჯარო და 30 კერძო უნივერსიტეტო მდებარეობს,[31] მათ შორისაა კარლის უნივერსიტეტი, ჩეხეთის ტექნიკური უნივერსიტეტი, ეკონომიკის უნივერსიტეტი, ქიმიისა და ტექნოლოგიების უნივერსიტეტი და სახვითი ხელოვნების აკადემია.

პრაღაში განლაგებულია საერთაშორისო საგანმანათლებლო ინსტიტუციები, მათ შორისაა ნიუ-იორკის უნივერსიტეტი, ფრანგული ალიანსი და გოეთეს, სერვანტესისა და ადამ მიცკევიჩის ინსტიტუტები.

სამეცნიერო, კვლევითი და მაღალტექნოლოგიური ცენტრები

რედაქტირება

პრაღა ქვეყნის კვლევითი ცენტრია. ქალაქში ჩეხეთის მეცნიერებათა აკადემიის 54 ინსტიტუტიდან 39 მდებარეობს, მათ შორის ფიზიკის, მიკრობიოლოგიის, ორგანული ქიმიის და ბიოქიმიის. დედაქალაქში ათი საჯარო კვლევითი ინსტიტუტი და ოთხი ბიზნეს ინკუბატორი მდებარეობს. 2019 წელს კლინიკური და ექსპერიმენტული მედიცინის ინსტიტუტი ევროპის უდიდესი ტრანსპლანტაციური ცენტრი იყო.[32] პრაღის უნივერსიტეტები მნიშვნელოვან სამეცნიერო და კვლევით ცენტრებს წარმოადგენენ.

2008 წლის მონაცემებით, 13,000 მკვლევართაგან 3% ქალაქის ეკონომიკურად აქტიური მოსახლეობის ნაწილს შეადგენდა, ხოლო კვლევითი საქმიანობაზე დახარჯული თანხა 901.3 მილიონი ევრო იყო.[33]

ტრანსპორტი

რედაქტირება
 
სტარომესტსკა, პრაღის მეტროპოლიტენის სადგური

პრაღის საზოგადოებრივი სატრანსპორტო სისტემა მეტროს, რკინიგზის, ავტობუსებისა და ტრამვაების სისტემებს მოიცავს. საზოგადოებრივი ტრანსპორტით სარგებლობის მიხედვით პრაღა მსოფლიოში ერთ-ერთი პირველი ქალაქია.[34] მგზავრთა რიცხვი წელიწადში საშუალოდ 1.2 მილიარდია. 2017 წელს პრაღაში მგზავრობათა 52% საზოგადოებრივი ტრანსპორტით განხორციელდა, 24,5% – ავტომობილით, 22,4% – ფეხით, 0,4% – ველოსიპედით და 0,5% – თვითმფრინავით.[35]

პრაღის მეტროპოლიტენი სამი ხაზისგან შედგება, რომლებიც 1974, 1978 და 1985 წლებში ამოქმედდა. 2012 წელს მეტროთი 589.2 მილიონმა მგზავრმა ისარგებლა,[36] რითაც პრაღის მეტროპოლიტენი ევროპაში მგზავრთა გამტარობის მიხედვით მე-5 ადგილზე დასახელდა.

ქალაქში ტრამვაის 34 ხაზია. პრაღის ტრამვაის სისტემა სიგრძის მიხედვით მეთორმეტეა მსოფლიოში და 857 ტრამვაისგან შედგება,[37] რითაც მოსკოვისა და ბუდაპეშტის შემდეგ მსოფლიოში მესამე ადგილს იკავებს. წლიურად პრაღის ტრამვაით 360 მილიონზე მეტი მგზავრი სარგებლობს.

 
ვაცლავ ჰაველის სახელობის აეროპორტი

პრაღაში დაახლოებით 300 მარშრუტის ავტობუსი მოძრაობს.

პრაღაში ვაცლავ ჰაველის სახელობის აეროპორტი მდებარეობს, რომელიც ქვეყანაში უდიდესი, ხოლო ცენტრალურ და აღმოსავლეთ ევროპაში ერთ-ერთი ყველაზე გადატვირთულია. 2018 წელს აეროპორტი 16.8 მილიონ მგზავრს მოემსახურა.

ველოსიპედით სიარული როგორც სპორტული, ისე რეკრეაციული მიზნით ქალაქში დიდი პოპულარობით სარგებლობს.[38] 2018 წელს ველოსიპედით, როგორც სამგზავრო საშუალებით მოსარგებლეთა რაოდენობას ქალაქის მცხოვრებთა 2% შეადგენდა. 2017 წლის მონაცემებით, ქალაქში 178 კილომეტრის სიგრძის ველობილიკი და 48 კილომეტრის სიგრძის ველოსიპედის მოძრაობის ზოლია.[39]

საერთაშორისო ურთიერთობები

რედაქტირება

პრაღა დაძმობილებულია შემდეგ ქალაქებთან:[40]

გალერეა

რედაქტირება
 
კარლის ხიდი და ძველი ქალაქი (მარჯვნივ კარლის ხიდი, მარცხნივ რუდოლფინუმი)


რესურსები ინტერნეტში

რედაქტირება
  მსოფლიო მემკვიდრეობა UNESCO, ობიექტი № 616
ინგლ. • რუს. • ფრ.

სქოლიო

რედაქტირება
  1. ↑ 1.000 1.001 1.002 1.003 1.004 1.005 1.006 1.007 1.008 1.009 1.010 1.011 1.012 1.013 1.014 1.015 1.016 1.017 1.018 1.019 1.020 1.021 1.022 1.023 1.024 1.025 1.026 1.027 1.028 1.029 1.030 1.031 1.032 1.033 1.034 1.035 1.036 1.037 1.038 1.039 1.040 1.041 1.042 1.043 1.044 1.045 1.046 1.047 1.048 1.049 1.050 1.051 1.052 1.053 1.054 1.055 1.056 1.057 1.058 1.059 1.060 1.061 1.062 1.063 1.064 1.065 1.066 1.067 1.068 1.069 1.070 1.071 1.072 1.073 1.074 1.075 1.076 1.077 1.078 1.079 1.080 1.081 1.082 1.083 1.084 1.085 1.086 1.087 1.088 1.089 1.090 1.091 1.092 1.093 1.094 1.095 1.096 1.097 1.098 1.099 1.100 1.101 1.102 1.103 1.104 1.105 1.106 1.107 1.108 1.109 Czech location identification system — Czech Office of Surveying and Cadastre.
  2. ↑ Český statistický úřad Počet obyvatel v obcích – k 1. 1. 2024 — Praha: ČSÚ, 2024.
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 Register of territorial identification, addresses and real estates
  4. ↑ Kódování okresů pro SPZ (1960 – 2002)
  5. ↑ Czech Republic Facts. World InfoZone. ციტირების თარიღი: 14 April 2011.
  6. ↑ Czech Republic. Worldatlas.com. ციტირების თარიღი: 4 December 2011.
  7. ↑ Short History of Bohemia, Moravia and then Czechoslovakia and Czech Republic (2015). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 18 მაისი 2016. ციტირების თარიღი: 7 April 2016.
  8. ↑ Charles University Official Website.
  9. ↑ Quality of Living City Ranking | Mercer. ციტირების თარიღი: 30 May 2019
  10. ↑ „Top 100 City Destinations Revealed: Prague among Most Visited in the World“. Expats.cz. 8 November 2017. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 29 აგვისტო 2018. ციტირების თარიღი: 28 ივლისი 2020.
  11. ↑ Einwohnerzahl europäischer Städte de. ციტატა: „Prag insgesamt 1940 928.000“
  12. ↑ Aus der Geschichte jüdischer Gemeinden de. ციტატა: „1937/38 ca. 45.000“
  13. ↑ Bryant, Chad (2007). Prague in Black: Nazi Rule and Czech Nationalism. Cambridge, MA: Harvard University Press, p. 167ff. ISBN 978-0674024519
  14. ↑ Looking Back at the Bombing of Prague (14 February 1945). ციტირების თარიღი: 4 December 2011.
  15. ↑ The bombing of Prague from a new perspective. Radio Prague. ციტირების თარიღი: 10 June 2018.
  16. ↑ Pehe, Jiří. Post-Communist Reflections of the Prague Spring.
  17. ↑ McAdams, Michael (1 September 2007). „Global Cities as Centers of Cultural Influence: A Focus on Istanbul, Turkey“. Transtext(e)s Transcultures. pp. 151–165. doi:10.4000/transtexts.149.
  18. ↑ Latitude and Longitude of World Cities: Frankfurt. ციტირების თარიღი: 27 May 2011.
  19. ↑ Latitude and Longitude of World Cities. ციტირების თარიღი: 27 May 2011.
  20. ↑ Latitude and Longitude of Vancouver, Canada. ციტირების თარიღი: 27 May 2011.
  21. ↑ Prague, Czech Republic Köppen Climate Classification (Weatherbase). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 18 დეკემბერი 2019. ციტირების თარიღი: 2 July 2019
  22. ↑ Nogueira, Adeilson. Praga (pt). Clube de Autores (managed). 
  23. ↑ The Climate of Prague 1981–2010 (Temperatures, Humidity) cs. Czech Hydrometeorological Institute. ციტირების თარიღი: 9 May 2016
  24. ↑ Praha Climate Normals 1961–1990 (Precipitation, Precipitation days, Snow, Sunhours). National Oceanic and Atmospheric Administration. ციტირების თარიღი: 28 February 2013
  25. ↑ Prague, Czech Republic – Detailed climate information and monthly weather forecast. Yu Media Group. ციტირების თარიღი: 2 July 2019
  26. ↑ Population of Municipalities – 1 January 2020. Czech Statistical Office (2020-04-30).
  27. ↑ „Census shows population rise in Prague“. Prague Daily Monitor. Czech News Agency (ČTK). 24 January 2012. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 16 April 2014. ციტირების თარიღი: 16 April 2014.
  28. ↑ Prague Strategic Plan, 2008 Update. City Development Authority Prague (2010). ციტირების თარიღი: 22 April 2010.
  29. ↑ Main tables – Eurostat en-GB. ციტირების თარიღი: 4 November 2018
  30. ↑ Contiguglia, Cat (13 October 2010). „Prague Is Best CEE City for Business – Survey“. The Prague Post. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 25 November 2010. ციტირების თარიღი: 14 April 2011.
  31. ↑ Seznam vysokých škol a univerzit.
  32. ↑ B, Petr. (27 January 2020) Europe's Largest Organ Transplant Center is in Prague en-US. ციტირების თარიღი: 28 January 2020
  33. ↑ J. Pechlát (2010)."Prague as a knowledge city-region" In: Teorie vědy, XXXI/3–4 2009, The Institute of Philosophy of the AS CR, pp. 247–267.
  34. ↑ Endurance. Mgr. Jaroslav Mach. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 7 სექტემბერი 2017. ციტირების თარიღი: 1 January 2014.
  35. ↑ Čím cestujeme po Praze? 52% cest připadá na MHD, cyklodopravu tvoří 0,4% cs-CZ (27 June 2017). ციტირების თარიღი: 2 September 2019
  36. ↑ Annual Report 2012. Public Transport Company of the Capital City of Prague (2012). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 21 სექტემბერი 2013. ციტირების თარიღი: 7 April 2016.
  37. ↑ „Pražská MHD loni přepravila o 9,6 procent více cestujících. Využila ji více než miliarda lidí“. Aktuálně.cz (ჩეხური). 7 March 2017.
  38. ↑ „Potenciál cyklodopravy v Praze“. Prahou na kole (ჩეხური). 4 August 2014. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 24 ნოემბერი 2018. ციტირების თარიღი: 3 December 2018.
  39. ↑ Yearbook of transport in Prague 2017. ციტირების თარიღი: 3 December 2018
  40. ↑ Partnerská města HMP cs. Prague. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 25 ივნისი 2013. ციტირების თარიღი: 20 August 2019.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=პრაღა&oldid=4682341“-დან