ვიკიპედია

მემარჯვენე ლიბერტარიანიზმი

იხილეთ აგრეთვე: მემარცხენე ლიბერტარიანიზმი

მემარჯვენე ლიბერტარიანიზმი,[1][2][3][4][5] ასევე ცნობილი, როგორც ლიბერტარიანული კაპიტალიზმი[6] ან მემარჯვენე-ფრთის ლიბერტარიანიზმი[1][7] — პოლიტიკური ფილოსოფია და ლიბერტარიანიზმის ტიპი, რომელიც მხარს უჭერს კაპიტალისტური საკუთრების უფლებებს, იცავს ბუნებრივი რესურსების საბაზრო განაწილებას და კერძო საკუთრებას.[8] ტერმინი მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმი გამოიყენება იმისთვის, რომ გამოვყოთ შეხედულებათა კლასი საკუთრებისა და კაპიტალის ბუნების შესახებ [9] მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმისგან. ლიბერტარიანიზმის იმ ტიპისგან, რომელიც აერთიანებს კერძო საკუთრებას ეგალიტარისტულ მიდგომასთან ბუნებრივი რესურსებისადმი.[10] სოციალისტური ლიბერტარიანიზმისგან განსხვავებით,[4] მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმი მხარს უჭერს ღია-საბაზრო კაპიტალიზმს.[1] როგორც ლიბერტარიანიზმის ფორმების უმეტესობა, ის მხარს უჭერს სამოქალაქო თავისუფლებებს,[1] განსაკუთრებით ბუნებით სამართალს,[11] ნეგატიურ უფლებებს[12] და თანამედროვე კეთილდღეობის სახელმწიფოს მნიშვნელოვან ცვლილებას.[13]

მემარჯვენე-ლიბერტარიანული პოლიტიკური აზროვნებისთვის დამახასიათებელია მკაცრი პრიორიტეტი თავისუფლებისთვის, ინდივიდუალური თავისუფლების სფეროს მაქსიმალიზაციისა და საჯარო ხელისუფლების სფეროს მინიმალიზაციის საჭიროებასთან ერთად.[14] მემარჯვენე-ლიბერტარიანელები ჩვეულებრივ ხედავენ სახელმწიფოს, როგორც მთავარ საფრთხეს თავისუფლებისთვის. ეს ანტი-სახელმწიფოებრიობა განსხვავდება ანარქისტული დოქტრინისგან იმით, რომ იგი ეფუძნება უკომპრომისო ინდივიდუალიზმს, რომელიც თითქმის არ აკეთებს აქცენტს ადამიანის სოციალურობასა ან თანამშრომლობაზე.[2][14][15] მემარჯვენე-ლიბერტარიანული ფილოსოფიის ფესვებს ასევე ვხვდებით ინდივიდუალურ უფლებებსა და Laissez-faire ეკონომიკაში. ინდივიდუალური უფლებების მემარჯვენე-ლიბერტარიანული თეორია, ძირითადად, მიყვება საკარმიდამო პრინციპს და საკუთრების შრომით თეორიას, ხაზს უსვამს კერძო საკუთრებას და იმას, რომ ხალხს აქვს აბსოლუტური უფლება იმ საკუთრებაზე, რომელსაც მათი მუშაობით აწარმოებენ.[14] ეკონომიკურად, მემარჯვენე-ლიბრტარიანიზმი არ განასხვავებს კაპიტალიზმსა და თავისუფალ ბაზარს და საბაზრო პროცესების მართვის ნებისმიერ მცდელობას კონტრპროდუქტიულად ხედავს, ხაზს უსვამს მექანიზმებს და თავისუფალი ბაზრის თვით-რეგულირებად ბუნებას, ხოლო მთავრობის ინტერვენციასა და სიმდიდრის რედისტრიბუციის მცდელობას ასახავს, როგორც ცალსახად არასაჭირო და კონტრპროდუქტიულად.[14] მიუხედავად იმისა, რომ ყველა ლიბერტარიანელი ეწინააღმდეგება მთავრობის ინტერვენციას, არსებობს დაყოფა ანარქო-კაპიტალისტებს, რომლებიც სახელმწიფოს უყურებენ, როგორც ბოროტს და სურთ, რომ საკუთრების უფლება დაცული იყოს სტატუტური კანონების გარეშე, ბაზარზე წარმოქმნილი დელიქტების, კონტრაქტის და საკუთრების კანონის მიხედვით; და მინარქისტებს შორის, რომლებიც აღიარებენ მინიმალური სახელმწიფოს აუცილებელ საჭიროებას, ხშირად მოიხსენიებენ როგორც გუშაგ-საელმწიფოს, რომელმაც უნდა უზრუნველყოს საკუთარი მოქალაქეები სასამართლოებით, სამხედრო სამსახურით და პოლიციით.[3]

კლასიკური ლიბერალიზმის გავლენის პარალელურად, როცა ზოგიერთი მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმს მის ვარიანტად მიიჩნევს,[16] არსებობს მნიშვნელოვანი განსხვავებებიც. ედვინ ვან დე ჰაარი ამტკიცებს, რომ „დამაბნეველად, ამერიკის შეერთებულ შტატებში ტერმინი ლიბერტარიანიზმი ზოგჯერ გამოიყენება კლასიკური ლიბერალების მიერ ან მათთან მიმართებაში. მაგრამ, ეს შეცდომით ნიღბავს მათ შორის განსხვავებებს“.[17] კლასიკური ლიბერალიზმი უარს ამბობს თავისუფლებისთვის პრიორიტეტის მინიჭებაზე წესრიგის სანაცვლოდ და, შესაბამისად, არ აჩვენებს მტრულ განწყობას სახელმწიფოს მიმართ, რაც ლიბერალიზმის განმსაზღვრელი თვისებაა.[14] მემარჯვენე-ლიბრატრიანელებს სჯერათ, რომ კლასიკურ ლიბერალებს მოსწონთ სახელმწიფოს ზედმეტი ჩარევა,[18] და ამტკიცებენ, რომ მათ არ გააჩნიათ საკმარისი პატივისცემა ინდივიდუალური უფლებებისადმი და აკლიათ ნდობა თავისუფალი ბაზრის მუშაობისა და სპონტანური წესრიგისადმი, რომელსაც ბევრად უფრო დიდ სახელმწიფომდე მივყავართ.[18] მემარჯვენე ლიბერალები, ამასთანავე, ეწინააღმდეგებიან კლასიკურ ლიბერალებს იმაში, რომ ისინი ზედმეტად უჭერენ მხარს ცენტრალურ ბანკს და მონეტარისტულ პოლიტიკას.[19]

როგორც ლიბერტარიანელების უმრავლესობა, მემარჯვენე-ლიბერტარიანელებიც საკუთარ თავს მოიხსენიებენ უბრალოდ „ლიბერტარიანელებად.[2][3][7] ამერიკის შეერთებულ შტატებში ლიბერტარიანიზმის ყველაზე გავრცელებულ ფორმად ყოფნით,[4] მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმი ლიბერტარიანიზმის ყველაზე გავრცელებული რეფერენტი გახდა[20][21] გვიანი მეოცე საუკუნიდან მოყოლებული მაშინ, როცა ისტორიულად[22][23][24][25][26][27] მას ფართოდ გამოიყენებენ სოციალიზმის ანტი-სახელმწიფოებრივი ფორმის აღსანიშნად, მაგალითად, ანარქიზმის.[28][29][30][31] და უფრო ზოგადად ლიბერტარიანული კომუნიზმის / ლიბერტარიანული მარქსიზმის, და ლიბერტარიანული სოციალიზმის.[22][32] დაახლოებით მარი როსბარდის დროს, რომელმაც 1960-იან წლებში პოპულარული გახადა ტერმინი „ლიბერტარიანი“ ამერიკის შეერთებულ შტატებში, ანარქო-კაპიტალისტურმა მოძრაობებმა დაიწყეს საკუთარი თავის მოხსენიება „ლიბერტარიანელებად“, რამაც, საბოლოოდ, მიიყვანა ტერმინ „მემარჯვენე-ლიბერტარიანელის“ აღმასვლასთან, რათა განესხვავებინათ ისინი. როსბარდმა თავად აღიარა ტერმინის გადმოღება და ტრაბახობდა მისი „მტრისგან [...] ხელში ჩაგდებით“.[22] მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმის კრიტიკა მოიცავს ეთიკურ, ეკონომიკურ, გარემოს დაცვით, პრაგმატულ და ფილოსოფიურ მოსაზრებებს,[33][34][35][36][37][38][39] მათ შორის შეხედულებას, რომ მას არ გააჩნია თავისუფლების გამოკვეთილი თეორია.[40] დაობენ იმაზე, რომ „Laissez-Faire“ კაპიტალიზმი[6] აუცილებლად არ წარმოშობს საუკეთესო ან ყველაზე ეფექტურ შედეგებს,[41][42] არც მისი ინდივიდუალიზმის ფილოსოფია და დერეგულაციის პოლიტიკა უშლის ხელს ბუნებრივი რესურსების ბოროტად გამოყენებას.[43]

განმარტება

რედაქტირება
 
ეკონომიკური ჯგუფების დიაგრამა, რომელშიც მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმი ექცევა ლიბერტარიანულ კაპიტალიზმში რადგანაც მემარჯვენე-ლიბერტარიანელები ეწინააღმდეგებიან სახელმწიფო კაპიტალიზმს, სანაცვლოდ მხარს უჭერენ „Laissez-faire“ ეკონომიკას კაპიტალიზმში.

ხალხი, რომელიც „მემარცხენე-ლიბერტარიანელია“ ან მემარჯვენე-ლიბერტარიანელი, საკუთარ თავს უბრალოდ „ლიბერტარიანელს უწოდებს და საკუთარ ფილოსოფიას - „ლიბერტარიანიზმს“. ამის ფონზე, ზოგიერთი ავტორი და პოლიტიკის მეცნიერი ლიბერტარიანიზმის ორ ჯგუფს გამოყოფს,[44][45] სახელდობრ, მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმს და მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმს,[1][2][3][4][7] რათა განასხვაოს ლიბერტარიანული შეხედულებები საკუთრების ბუნებასა და კაპიტალზე.[9]

ტრადიციულად, ტერმინი „ლიბერტარიანიზმი“ გამოიგონა ფრანგმა ლიბერტარიანელმა კომუნისტმა ჟოზეფ დეჟაკმა,[28][29][46][47][48] რასაც უნდა ეგულისხმა მემარცხენე-ფრთის პოლიტიკა, რომელიც ხშირად იხსენიებოდა, როგორც ანარქიზმი[2][24][28][29] და ლიბერტარიანული სოციალიზმი[26] XIX საუკუნის შუა ხანებიდან გვიანობამდე.[30][31] მემარჯვენე-ლიბერტარიანული ისეთი იდეოლოგიების თანამედროვე განვითარებასთან ერთად, როგორიცაა ანარქო-კაპიტალიზმი და მინარქიზმი, რომლებმაც გადმოიტანეს[22][23][25] ტერმინი „ლიბერტარიანი“ XX საუკუნის შუა ხანებში, რათა დაეცვათ „Laissez-faire“ კაპიტალიზმი და ძლიერი კერძო საკუთრების უფლებები მიწების, ინფრასტრუქტურის და ბუნებრივი რესურსების შემთხვევაში,[49] ტერმნინი „მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმი“ და „მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმი“ უფრო ხშირად გამოიყენებოდა ამ ორს შორის განსხვავების გამოსაკვეთად.[2][3] სოციალისტური ლიბერალიზმი[50] შედიოდა ფართო მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმში[51][52][53] მაშინ, როცა მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმი ძირითადად აღნიშნავს „Laissez-faire“ კაპიტალიზმს, როგორიცაა მარი როსბარდის ანარქო-კაპიტალიზმი და რობერტ ნოზიკის მინარქიზმი.[2][3][7]

მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმი წარმოადგენს ინდივიდუალური თავისუფლების და სახელმწიფოს მიმართ წინააღმდეგობის კომბინაციას, თავისუფალი ბაზრისა და კერძო საკუთრების ძლიერი მხარდაჭერით. საკუთრების უფლება არის სწორედ ის საკითხი, რომელმაც დაყო ლიბერტარიანული ფილოსოფიები. ჯენიფერ კარლსონის მიხედვით, მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმი ამერიკის შეერთებულ შტატებში.მემარჯვენე-ლიბერტარიანელები „კერძო საკუთრების უფლებებს ხედავენ თავისუფლების საფუძვლად და ამიტომაც, - რომ მოვახდინოთ ბრაიან დოერთის ტექსტის სათაურის ციტირება ლიბერტარიანიზმზე ამერიკის შეერთებულ შტატებში - „არიან კაპიტალიზმის რადიკალები“.[4]

ჰერბერტ კითშელთი და ანტონი ჯ. მაკგანი განასხვავებენ მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმს - „სტრატეგიას, რომელიც აერთიანებს ბაზრის მომხრე პოზიციას იერარქიული ხელისუფლებისადმი ოპოზიციასთან, მხარს უჭერს არაკონვენციურ პოლიტიკურ მონაწილეობას, მოსწონს ფემინიზმი და ინვაირომენტალიზმი“ - და მემარჯვენე-ავტორიტარიზმს.[54][55]

მარკ ბევირი აცხადებს, რომ არსებობს ლიბერტარიანიზმის სამი ტიპი, სახელდობრ მემარცხენე, მემარჯვენე და შედეგობრივი ლიბერტარიანიზმი, როგორც ამას ფრედრიკ ჰაიეკი უჭერს მხარს.[56]

 
ნოლანის სქემა

თანამედროვე ამერიკელი ლიბერტარიანის უოლტერ ბლოკის მიხედვით, მემარჯვენე და მემარცხენე-ლიბერტარიანელები თანხმდებიან ლიბერტარიანიზმის კონკრეტულ წინაპირობებზე, მაგრამ ისინი განსხვავდებიან დამფუძვნებელი აქსიომების ლოგიკური შედეგებისადმი დამოკიდებულებაში.[57] მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთი ლიბერალი უარყოფს პოლიტიკურ სპექტრს, განსაკუთრებით მემარცხენე-მემარჯვენე პოლიტიკურ სპექტრს,[1][58][59][60][61] მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმი და ლიბერტარიანიზმის რამდენიმე მემარჯვენე ორიენტაციის განშტოება ამერიკის შეერთებულ შტატებში აღწერილია, როგორც მემარჯვენე-ფრთა[62] ახალი მემარჯვენეობა,[63][64][65][66] რადიკალური უფლებები[54][55] და რეაქციულობა.[13][67]

ამერიკელმა ლიბერტარიანელმა აქტივისტმა და პოლიტიკოსმა დევიდ ნოლანმა, ლიბერტარიანული პარტიის მთავარმა დამფუძნებელმა, განავითარა ის, რაც ნოლანის სქემის სახელითაა ცნობილი, რათა ჩაენაცვლებინა ტრადიციული მემარცხნე-მემარჯვენე ფრთის პოლიტიკური სპექტრი. ნოლანის სქემა გამოიყენა რამდენიმე თანამედროვე ამერიკელმა ლიბერტარიანელმა და მემარჯვენე-ლიბერტარიანელმა, რომელიც უარყოფს ტრადიციულ პოლიტიკურ სპექტრს ინკლუზიურობის ნაკლებობის გამო და ხედავს საკუთარ თავს ცენტრის ჩრდილოეთით. ეს სქემა გამოიყენება იმისათვის, რომ რაოდენობრივად განისაზღვროს ტიპური ლიბერტარიანული ხედვები, რომელიც მხარს უჭერს როგორც თავისუფალ ბაზარს, ასევე სოციალურ თავისუფლებებს და უარყოფს იმას, რასაც ისინი ხედავენ ეკონომიკური და პირადი თავისუფლების შეზღუდვად მემარჯვენე და მემარცხენეთა მიერ,[68] თუმცა ეს უკანასკნელი შეხედულება შემდეგ გააკრიტიკეს.[69] სხვა ლიბერტარიანელები უარყოფენ პერსონალური და ეკონომიკური თავისუფლებების განცალკევებას ან ამტკიცებენ, რომ ნოლანის სქემა არანაირ მნიშვნელობას არ ანიჭებს საგარეო პოლიტიკას.[70]

1970-იან წლებში ნეოლიბერალიზმის გამოცოცხლების შემდეგ, მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმი გავრცელდა ჩრდილოეთ ამერიკის გარეთაც სამეცნიერო კვლევით ცენტრებისა და პოლიტიკური პარტიების მეშვეობით.[71][72][73][74] ამერიკის შეერთებულ შტატებში, ლიბერტარიზმი უფრო და უფრო მეტად აღქმულია, როგორც კაპიტალისტური თავისუფალი ბაზრის პოზიცია.[2][3][4][7]

ტერმინოლოგია

რედაქტირება

როგორც ტერმინი, „მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმი“ გამოიყენება ანალიტიკოსების, აკადემიკოსებისა და მედია საშუალებების მიერ განსაკუთრებით ამერიკის შეერთებულ შტატებში, რათა აღინიშნოს ლიბერტარიანული ფილოსოფია, რომელიც მხარს უჭერს თავისუფალი ბაზრის კაპიტალიზმს და ძლიერ საკუთრების უფლებებს, დამატებით შეზღუდულ მთავრობას და კერძო საკუთრებას,[75] და განსხვავდება მემარცხენე ფრთის შეხედულებისგან, რომელიც მხარს არ უჭერს მას. მსოფლიოს უმეტესობაში, ეს კონკრეტული პოლიტიკური პოზიცია ხშირად ცნობილია, როგორც კლასიკური ლიბერალიზმი, ეკონომიკური ლიბერალიზმი და ნეოლიბერალიზმი.[76] ის ძირითადად ასოცირდება მემარჯვენე-ფრთის პოლიტიკასთან, მხარს უჭერს თავისუფალ ბაზარს და კაპიტალისტური საქონლის კერძო საკუთრებას. უფრო მეტიც, მას ხშირად განასხვავებენ მსგავსი იდეოლოგიებისგან როგორებიცაა, სოციალ-დემოკრატია და სოციალური ლიბერალიზმი, რომლებიც ძირითადად ემხრობიან კაპიტალიზმის ალტერნატიულ ფორმებს, მათ შორის, შერეულ ეკონომიკას, სახელმწიფო კაპიტალიზმს და კეთილდღეობის კაპიტალიზმს.[77][78]

პიტერ ვალენტინი წერს, რომ ლიბერტარიანიზმი, განმარტებული, როგორც კერძო-საკუთრება, არ წარმოადგენს მემარჯვენე-ფრთის დოქტრინას ტიპური მემარცხენე-მემარჯვენე პოლიტიკური სპექტრის კონტექსტში იმიტომ, რომ სოციალურ საკითხებთან მიმართებაში ის იხრება მემარცხენე-ფრთისკენ, ეწინააღმდეგენა კანონებს, რომელიც კრძალავს კონსესუალურ სექსუალურ ურთიერთობებს ან ზრდასრულების მიერ ნარკოტიკების გამოყენებას, ისევე როგორც კანონებს, რომელიც აწესებს რელიგიურ შეხედულებებსა და პრაქტიკას და სავალდებულო სამხედრო სამსახურს. ის განსაზღვრავს მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმს შემდეგნაირად: უპატრონო ბუნებრივი რესურსები „უნდა იქნას მითვისებული პირველი ადამიანის მიერ, რომელიც მათ აღმოაჩენს, საკუთარ შრომას ჩადებს მასში ან მხოლოდ პრეტენზიას გამოთქვამს მასზე სხვებთან შეჯიბრების გარეშე მხოლოდ მცირე გადასახადით ან მის გარეშე“. ის განასხვავებს ამას მემარცხენე ლიბერტარიანიზმისგან, სადაც მსგავსი „უპატრონო ბუნებრივი რესურსები ეკუთვნის ყველას ეგალიტარული მეთოდით“.[21] მსგავსად, შარლოტა და ლოურენს ბეკერები ინარჩუნებენ შეხედულებას, რომ მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმი ყველაზე ხშირად აღნიშნავს პოლიტიკურ პოზიციას, რომელიც გულისხმობს, რომ რადგანაც ბუნებრივი რესურსები თავდაპირველად უპატრონო იყო, ისინი უნდა მიითვისონ სურვილისამებრ კერძო ჯგუფებმა შეჯიბრის ან სხვებთან ვალში ყოფნის გარეშე.[79]

სამუელ ედუარდ კონკინ მესამე, რომელმაც აგორიზმი დაახასიათა, როგორც მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმის ფორმა[80][81] და მემარცხენე-ფრთის საბაზრო ანარქიზმის სტრატეგიული განშტოება,[82] განმარტავდა მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმს, როგორც „აქტივისტს, ორგანიზაციას, პუბლიკაციას ან ტენდენციას, რომელიც ექსკლუზიურად მხარს უჭერს პარლამენტარიზმს, როგორც სტრატეგიას სახელმწიფოს შემცირების ან დასუსტებისთვის, ზოგადად ეწინააღმდეგება კონტრ|ეკონომიკას ან ლიბერტარიანულ პარტიას ან მუშაობს მის გასწობაზე და ამჯობინებს კოალიციებს სავარაუდოდ თავისუფალი ბაზრის კონსერვატორებით“.[83]

ენტონი გრეგორი მიიჩნევს, რომ ლიბერტარიანიზმი „შეიძლება აღნიშნავდეს ნებისმიერი რაოდენობის განსხვავებულ და ზოგჯერ ურთიერთგამომრიცხავ პოლიტიკურ ორიენტაციებს“. ამასობაში, მთავარი განსხვავება ლიბერტარიანელებს შორის მემარჯვენეობა და მემარცხენეობა კი არაა, არამედ არიან თუ არა „მთავრობის აპოლოგეტები, რომლებიც იყენებენ ლიბერტარიანულ რიტორიკას სახელმწიფოს აგრესიისგან თავის დასაცავად“, იგი აღწერს მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმს, როგორც ეკონომიკური თავისუფლებისადმი ინტერესის ქონასა და შენარჩუნებას, კონსერვატიული ცხოვრების სტილის არჩევას, კერძო ბიზნესის „სახელმწიფოს დიდ მსხვერპლად“ დანახვას და არა ინტერვენციონისტი საგარეო პოლიტიკის მოწონებას, ძველი უფლებების „იმპერიისადმი წინააღმდეგობის“ გაზიარებას.[84]

მაშინ, როცა მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმის ზოგიერთი ტიპისთვის დამახასიათებელია კულტურული ან სოციალური კონსერვატიზმი, კევინ კარსონმა გამოიგონა ტერმინი „ვულგარული ლიბერტარიანიზმი“, რათა აღეწერა მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმის განსხვავებული ფორმა, კერძოდ ის, რომელიც ლიბერტარიანულ რიტორიკას იყენებს კაპიტალისტურ აპოლოგეტიკაში. კარსონი იყენებს „ვულგარულ ლიბერტარიანიზმს“ რათა აღნიშნოს რა შეიძლება იყოს მოსალოდნელი ჭეშმარიტად თავისუფალ ბაზარზე, იმისათვის, რომ გაამართლოს ზოგიერთი ან ყველა „ნამდვილად არსებული კაპიტალიზმი“, რომელიც კარსონის მიხედვით, დამახინჯებულია სახელმწიფოსგან დაცული პრივილეგიებით და აკლია თავისუფალი ბაზრისთვის დამახასითებელი ბევრი ნიშანი. კარსონი ამ ფაზას იღებს კარლს მარქსის „ვულგარული პოლიტიკური ეკონომიკისგან“, ეკონომიკური აზროვნების იმ სტილისგან, რომელიც „შეგნებულად ხდება აპოლოგეტური და დაძაბულად ცდილობს გააქროს ის იდეები, რომლებიც შეიცავს გარკვეულ წინაარმდეგობებს [რომელიც აშკარაა ეკონომიკურ ცხოვრებაში]“.[85] კარსონი „ვულგარულ ლიბერტარიანიზმს“ ეპყრობა როგორც, ტენდენციას უფრო მემარჯვენე-ლიბერტარიანულ ნაშრომებში, ვიდრე კატეგორიას, რომელშიც ნებისმიერი ფიგურა ჯდება ყველა შემთხვევაში. კარსონი ამტკიცებს, რომ ეს ისეთი ავტორების ნაშრომებში იპოვა როგორებიცაა, ადამ სმიტის ინსტიტუტის ეამონ ბატლერი, მადსენ პირი, ამასთანავე რედლი ბალკო, მილტონ ფრიდმანი და ლუდვიგ ვონ მისესი.[86]

ძველი მემარჯვენეობა

რედაქტირება

მარი როსბარდმა, ვისი ნაშრომები და პირადი გავლენაც დაეხმარა მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმის ზოგიერთი ფორმის ჩამოყალიბებას,[87] დაწერა ძველი მემარჯვენეობის შესახებ ამერიკის შეერთებულ შტატებში - ინდივიდების თავისუფალი კოალიცია, რომელიც 1930-იან წლებში დაარსდა, რათა წინააღმდეგობა გაეწია ახალი გარიგებისთვის შინ და სამხედრო ინტერვენციისთვის საზღვრებს გარეთ, რომლის წევრებიც საკუთარ თავს არ აღწერდნენ ან მოიაზრებდნენ კონსერვატორებად: „მათ სურდათ გაუქმება ან დამხობა, და არა შენარჩუნება“.[88][89] პიტერ მარშალი მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმსა და კონკრეტულად ანარქო-კაპიტალიზმს ძველ მემარჯვენეობას მიაწერს, რომელიც ახალი მემარჯვენეობის წყალობით კვლავ პოპულარული გახდა.[65]

პირები, რომლებიც ძველი მემარჯვენე-ლიბერტარიანული ტრადიციის წარმოადგენენ, არიან[88][90][91] ფრენკ ჩოდოროვი,[92][93] ჯონ თ. ფლინი,[94][95] გარეთ გარეთი,[96][97] როუზ უილდერ ლეინი,[98][99] ჰ.ლ. მენკენი,[100] ალბერტ ჯეი ნოკი[101][102][103] და იზაბელ პატერსონი.[104][105] ის, რაც ამ მოაზროვნეებს აერთიანებდა იყო მენეჯერული სახელმწიფოს ზრდისადმი წინააღმდეგობა პროგრესულ ერაში და მისი გაფართოება, რაც დაკავშირებული იყო ახალ გარიგებასა და სამართლიან გარიგებასთან, ამავდროულად მათთვის გამოწვევას წარმოადგენდა იმპერიალიზმი და სამხედრო ინტერვენცია.[106] თუმცა, „ძველი მემარჯვენეობა“ იყო იარლიყი, რომელსაც ამ ფიგურათა უმრავლესობა შესაძლოა სკეპტიკურად უყურებდა, ვინაიდან მათი უმეტესობა საკუთარ თავს ხედავდა კლასიკურ ლიბერალად, ვიდრე ეროვნულ თავდაცვაასა და სოციალურ კონსერვატიზმზე მოაზროვნედ, რაც გვიან კონსერვატიზმის მოძრაობასთან ასოცირდეობდა. ამასთან ჩოდოროვის წერდა: „მე ცხვირში დავარტყავ ნებისმიერს, ვინც კონსერვატორს მიწოდებს. მე რადიკალი ვარ“.[107][108][109] მათი წინააღმდეგობა სახელმწიფოსადმი ნოკის შემთხვევაში მიუახლოვდა ფილოსოფირ ანარქიზმს, ხოლო ჩოდოროვის შემთხვევაში სახელმწიფოს არმქონე საზოგადოებას.[89] მეორე მხრივ, ლიუ როკველი და ჯეფრი ტაკერი ძველი მემარჯვენეობის იდენტიფიცირებას ახდენენ კულტურულად კონსერვატიულად, და ამტკიცებენ, რომ „ჯანსაღი სოციალური ავტორიტეტი - რომელიც განსხეულებულია ოჯახში, ეკლასიასა და სხვა შუამავალ ინსტიტუტებში - სათნო საზოგადოების ქვაკუთხედია“, „ეგალიტარული ეთიკა მორალურად მიუღებელია, დამანგრებელია კერძო საკუთრებისა და სოციალური ავტორიტეტისთვის“.[110]

„ლიბერტარიანი“ პოპულარული გახდა ლიბერტარიანელი სოციალისტის ბენჯამინ ტაკერის მიერ გვიან 1870-იანებსა და ადრეულ 1880-იანებში,[111] თუმცაღა, ჰ.ლ. მენკენი და ალბერტ ჯეი ნოკი პირველი გამორჩეული მოღვაწეები იყვნენ ამერიკის შეერთებულ შტატებში, რომლებიც საკუთარ თავს აღწერდნენ, როგორც „ლიბერტარიანს“, რაც ლიბერალის სინონიმად მიიჩნეოდა. მათ სჯეროდათ, რომ ფრანკლინ დ. რუზველტმა მიითვისა სიტყვა „ლიბერალი“ თავისი ახალი გარიგების პოლიტიკისთვის, რომელსაც ისინი ეწინააღმდეგებოდნენ და გამოიყენებდნენ „ლიბერტარიანს“, რათა ხაზი გაესვათ საკუთარი ერთგულებისთვის კლასიკური ლიბერალიზმის, ინდივიდუალიზმისა და შეზღუდული მთავრობისადმი.[112]

1960-იან წლებში, როსბარდმა დაიწყო ჟურნალის გამოქვეყნება - „მემარცხენე და მემარჯვენე:ჟურნალი ლიბერტარიანული აზროვნებისთვის“. მას სჯეროდა, რომ მემარცხენე-მემარჯვენე პოლიტიკური სპექტრი „მთლიანად ზღვარს გადავიდა“, რადგან კონსერვატორები ხანდახან უფრო ემხრობოდნენ სახელმწიფოს, ვიდრე ლიბერალები და სცადა, მისწვდომოდა მემარცხენეებს და გასულიყო მემარცხენეობისა და მემარჯვენეობის მიღმა.[113] 1971 წელს, როსბარდმა დაწერა მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმის შესახებ, რომელსაც იგი აღწერდა თავისუფალი ვაჭრობის, საკუთრების უფლების და კერძო საკუთრების მხარდამჭერად.[1] როსბარდი შემდეგ მას აღწერდა, როგორც ანარქო-კაპიტალიზმს[114][115][116] და პალეოლიბერტარიანიზმს.[117][118]

ფილოსოფია

რედაქტირება

მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმი განვითარდა ამერიკის შეერთებულ შტატებში XX საუკუნის შუა ხანებში ისეთი ევროპელი ლიბერალების ნაშრომებიდან, როგორებიცაა ჯონ ლოკი, ფრიდრიხ ჰაიეკი და ლუდვიგ ვონ მისესი და ამერიკის შეერთებულ შტატებში ლიბერალიზმის ყველაზე პოპულარული კონცეფციაა.[4][40] ის ხშირად მოიხსენიება, როგორც კლასიკური ლიბერტარიანიზმის გაგრძელება ან რადიკალიზაცია.[119][120] მემარჯვენე-ლიბერტარიანელი ფილოსოფოსებიდან ყველაზე მნიშვნელოვანნი არიან თანამედროვე ამერიკელი ლიბერტარიანელები, მათ შორის რობერტ ნოზიკი და მარი როსბარდი.[2]

მიუხედავად იმისა, რომ ისინი ხშირად იზიარებენ მემარცხენე-ლიბერტარიანლების მიერ სოციალური თავისუფკების ადვოკატირებას, მემარჯვენე-ლიბერტარიანელები ამასთანავე აფასებენ სოციალურ ინსტიტუციებს, რომელიც აძლიერებენ კაპიტალიზმის პირობებს, ამასთან ერთად იმ ინსტიტუციებს, რომელიც მათ საწინააღმდგოდ ფუნქციონირებენ იმ მოტივით, რომ ასეთი ჩარევები წარმოადგენს ინდივიდების არასაჭირო იძულებას და მათი ეკონომიკური თავისუფლების გაუქმებას.[121] ანარქო-კაპიტალისტები[122][123] ესწრაფვიან სახელმწიფოს სრულ განადგურებას კერძო თავდაცვის სააგენტოების სასარგებლოდ, სანამ მინარქისტები იცავენ გუშაგი სახელმწიფო-გუშაგ სახელმწიფოებს, რომელიც მთავრობის მხოლოდ იმ ფუნქციებს ინარჩუნებს, რომელიც საჭიროა ბუნებითი უფლებების დასაცავად, რაც გაგებულია კერძო საკუთრების ან ავტონომიის თვალსაზრისით.[124]

მემარჯვენე-ლიბერტარიანელები არიან ავსტრიის სკოლის (უმრავლესობა) ან ჩიკაგოს ეკონომიკური სკოლის (უმცირესობა) ეკონომიკური ლიბერალები, რომლებიც მხარს უჭერენ Laissez-faire კაპიტალიზმს, რომელსაც განმარტავენ, როგორც თავისუფალ ბაზარის სახელმწიფო კაპიტალიზმისა და ინტერვენციის მოწინააღმდეგედ.[125] მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმსა და ინდივიდუალიზმს განიხილავენ ახალი მემარჯვენეობის ნაწილად, რაც დაკავშირებულია ნეოლიბერალიზმთან და ტეტჩერიზმთან.[64] XX საუკუნეში, ახალი მემარჯვენე ლიბერალურმა კონსერვატიზმმა, რომელიც ახალი-მემარჯვენეობის გავლენის ქვეშ იყო, მოახდინა კონსერვატიზმის სხვა ფორმების მარგინალიზება.[126]

„სტენფორდის ფილოსოფიის ენციკლოპედია“ მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმს შემდეგნაირად აღწერს:

ლიბერტარიანიზმი ხშირად მოიაზრება, როგორც „მემარჯვენე-ფრთის“ დოქტრინა. თუმცა, ეს, მინიმუმ ორი მიზეზის გამოა არასწორი. პირველი, სოციალურ და არა ეკონომიკურ - საკითხებზე ლიბერტარიანიზმი „მემარცხენე-ფრთისკენ“ იხრება. ის ეწინააღმდეგება კანონებს, რომელიც კრძალავს კონსესუალურ და პირად სექსუალურ ურთიერთობებს ზრდასრულებს შორის (მაგალითად, გეი სექსი, სექსი ქორწინების გარეშე, დევიანტური სექსი), კანონებს, რომელიც კრძალავს ნარკოტიკების გამოყენებას, აკისრებს ინდივიდებს რელიგიურ შეხედულებებსა და პრაქტიკას და სავალდებულო სამხედრო სამსახურს. მეორე, ლიბერტარიანიზმის უკეთ ცნობილი ვერსიის გარდა - მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმი- არსებობს კიდევ ერთი ვერსია - „მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმი“. ორივეს მოსწონს კერძო საკუთრება, მაგრამ ისინი განსხვავდებიან პატივისცემით ძალაუფლებისადმი, რომელიც აგენტებს აქვთ შესაბამისი აუთვისბელი ბუნებრივი რესურსებისადმი (მიწა, ჰაერი, წყალი, და სხვა.).[21]

მემარჯვენე-ლიბერტარიანელებს გამოყოფენ დომინანტური ლიბერტარიანული ტრადიციისგან მათი დამოკიდებულების გამო საკუთრებისა და კაპიტალისადმი. ორივე, ლიბერალიზმიც და მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმიც იზიარებს ანტიპატიას მთავრობის ძალაუფლებისადმი, თუმცა ეს უკანასკნელი ათავისუფლებს ძალაუფლებას თავისუფალი ბაზრის კაპიტალიზმით. ისტორიულად, ლიბერტარიანელები, როგორებიც არიან ჰერბერტ სპენსერი და მაქს სტირნერი მხარს უჭერდნენ ინდივიდების თავისუფლების დაცვას მთავრობისა და კერძო საკუთრების ძალებისგან. მთავრობის მიერ პირადი თავისუფლების ხელყოფის დაგმობასთან ერთად, მემარჯვენე-ლიბერტარიანელები მხარს უჭერენ თავისუფლებებს კერძო საკუთრების უფლებებთან მათი შეთანხმების საფუძველზე და მემარჯვენე-ლიბერტარიანელების ნაშრომებში საზოგადოებრივი კეთილგანწყობის გაქრობა გავრცელებული თემაა.[9][127]

თავისუფალი ბაზრის კაპიტალიზმთან ასოცირებასთან ერთად, მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმი პრინციპულად არ ეწინააღმდგება ნებაყოფლობით ეგალიტარიანიზმს და სოციალიზმს.[128][129] თუმცაღა, მემარჯვენე-ლიბერტარიანელებს სჯერათ, რომ მათი ადვოკატირებული ეკონომიკური სისტემა უმაღლესად იქნება დამტკიცებული და ხალხი მას ამჯობინებს სოციალიზმს.[130][131] ნოზიკისთვის, ეს არ ნიშნავს კაპიტალიზმის მხარდაჭერას, არამედ იმას, რომ კაპიტალიზმი თავსებადია ლიბერტარიანიზმთან,[132] რაც უარყოფილია ანტი-კაპიტალისტი ლიბერტარიანელების მიერ.[133][134][135][136]

სტივენ მეტქალფის მიხედვით, ნოზიკმა სერიოზული შეცდომები დაუშვა კაპიტალიზმთან დაკავშირებით და ისე შორს წავიდა, რომ უარყო თეორიის საფუძვლები იმაზე დაყრდნობით, რომ პირადი თავისუფლება ზოგჯერ შეიძლება მხოლოდ კოლექტივისტური პოლიტიკის მეშვეობით იქნას სრულად აქტუალიზებული და სიმდიდრის რედისტრიბუცია ზოგჯერ უბრალოდ იმიტომ ხდება გადასახადების მეშვეობით, რომ დაიცვან ბევრის თავისუფლება ძალაუფლების მქონე ეგოისტი მცირეთა პოტენციური ტირანიისაგან.[137] ნოზიკმა შემოგვთავაზა, რომ მოქალაქეებს, რომელიც ეწინააღმდეგებიან სიმდიდრის რედისტრიბუციას დაფინანსებული პროგრამებით, რომელთაც ისინი ეწინააღმდეგებიან, უნდა ჰქონდეთ შესაძლებლობა, რომ გამოვიდნენ ამ პროგრამებიდან და მხარი დაუჭირონ მთავრობის მიერ დამტკიცებულ ალტერნატიულ საქველმოქმედო ორგანიზაციებს დამატებით 5%-იანი გადასახადით.[138] მიუხედავად ამისა, ნოზიკს არ შეუწყვეტია საკუთრი თავის იდენტიფიცირება ლიბერტარიანად ფაროთო გაგებით[139] და ჯულიან სანჩესი ამტკიცებდა, რომ მისი [ნოზიკის] შეხედულებები უბრალოდ უფრო ნიუანსირებული გახდა.[140]

არა-აგრესიულობის პრინციპი

რედაქტირება

არა აგრესიულობის პრინციპი (ააპ) ხშირად მიიჩნევა რამდენიმე თანამედროვე ლიბერტარიანული ფილოსოფიის საფუძვლად, მათ შორის, მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმის.[141][142][143][144][145] ააპ არის მორალური პოზიცია, რომელიც კრძალავს კაპიტალისტურ კერძო საკუთრებასა და საკუთრების უფლებებთან შეუსაბამო ქმედებებს. ის აგრესიასა და ძალის გამოყენების ინიციირებას განმარტავს ამ უფლებების დარღვევად. ააპ და საკუთრების უფლებები მჭიდროდაა დაკავშრებული, ვინაიდან აგრესიის წარმოშობა დამოკიდებულია იმაზე, თუ რას მიიჩნევს ერთი მხარე საკუთრებად.[146]

სანამ პრინციპი რიტორიკულად გამოიყენება ისეთი პოლიტიკის საწინააღმდეგოდ, როგორებიცაა სამხედრო პროექტები, გადასახადები და კანონები უმსხვერპლო დანაშაულების შესახებ, ააპ-ს გამოყენება მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმის გასამართლებად გააკრიტიკეს, როგორც წრიული მსჯელობა და მემარჯვენე-ლიბერტარიანული საკუთრების სამართალდამცავი ორგანოების ძალადობრივი ბუნების რიტორიკული გაბუნდოვნება.[6] ვინაიდან პრინციპი თავიდან განსაზღვრავს აგრესიას საკუთარი გაგებით.[33][34][35][36][37][38][39]

საკუთრების უფლებები

რედაქტირება

სანამ მიმდინარეობს დებატები იმის შესახებ მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმი, მემარცხენე-ბერტარიანიზმი ან სოციალისტური ლიბერტარიანიზმი „წარმოადგენს თუ არა მკაფიო იდეოლოგიებს განსხვავებით თემის ვარიაციებისა“, მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმს ყველაზე მეტად მოსწონს კაპიტალისტური კერძო საკუთრება და საკუთრების უფლებები.[147] მემარჯვენე-ლიბერტარიანელები ამტკიცებენ, რომ „უპატრონო ბუნებრივი რესურსები უნდა მიისაკუთროს პირველმა ადამიანმა, ვინც მას აღმოაჩენს, საკუთარ შრომას ჩადებს მასში ან უბრალოდ დაიმტკიცებს მას სხვებთან შეჯიბრის გარეშე გადასახადის გარეშე ან მცირე გადასახადით“. ეს განსხვავდება მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმისგან, რომელშიც „უპატრონო ბუნებრივი რესურსები ყველას საკუთრებაა ეგალიტარისტული მეთოდით“.[148] მემარჯვენე-ლიბერტარიანელებს სჯერათ, რომ ბუნებრივი რესურსები თავდაპირველად უპატრონო იყო და შესაბამისად კერძო ჯგუფებს შეუძლიათ მიისაკუთრონ იგი თავისი ნებით ყოველგვარი შეჯიბრის ან სხვებთან ვალში ყოფნის გარეშე (მაგალითად, მიწის ღირებულების გადასახადი).[149]

მემარჯვენე-ლიბერტარიანელებს მოიხსენიებენ მესაკუთრეებად, ვინაიდან ისინი მიიჩნევენ, რომ საზოგადოებები, სადაც საკუთრების უფლებებია ძალაში, ერთადერთია, ერთდროულად ეთიკურიც და საუკეთესო შედეგებამდეც მიდის.[150] ისინი ძირითადად მხარს უჭერენ თავისუფალი ბაზრის კაპიტალიზმს და არ ეწინააღმდეგებიან ეკონომიკური ძალაუფლების კონცენტრაციას, როცა ის არ ხდება იძულებითი ხერხებით.[151] ამას ხშირად აკრიტიკებენ, რადგანაც „დიდი საკუთრების მფლობელებს ხშირად აქვთ ძალაუფლება განაგონ ის პირობები, რომელშიც სხვები მათთვის იმუშავებენ და აქედან გამომდინარე ძალაუფლება, რომ „დააძალონ“ სხვებს მათთვის რესურსები იყვნენ“.[6]

სახელმწიფო

რედაქტირება
 
ანარქია, სახელმწიფო, უტოპია (1974), ფილოსოფოსი რობერტ ნოზიკის წიგნი, რომელშიც ამტკიცებს მინიმალური სახელმწიფოს უპირატესობას

მემარჯვენე-ლიბერტარიანელებს შორის არის დებატები იმის შესახებ, არის თუ არა სახელმწიფო ლეგიტიმური. სანამ ანარქო-კაპიტალისტები ადვოკატირებენ მის გაქრობას, მინარქისტები მხარს უჭერენ მინიმალურ სახელმწიფოს, რომელსაც ხშირად მოიხსენიებენ ღამის გუშაგ-სახელმწიფოდ. მინარქისტები ამტკიცებენ, რომ სახელმწიფო საჭიროა ინდივიდების დასაცავად აგრესიისგან, კონტრაქტის დაარღვევისგან, თაღლითობისგან და ქურდობისგან. მათ სჯერათ, რომ ერთადერთი ლეგიტიმური სამთავრობო ინსტიტუტებია სასამართლოები, სამხედრო სამსახური და პოლიცია, ზოგი ამ სიას მიაკუთვნებს აღმასრულებელ და საკანონმდებლო შტოებს, სახანძრო დეპარტამენტს და ციხეებს. მინარქისტები ამართლებენ სახელმწიფოს იმაზე დაყრდნობით, რომ ის არის არა აგრესიულობის პრინციპის დაცვის ლოგიკური შედეგი.[152][153][154] ზოგი მინარქისტი ამტკიცებს, რომ სახელმწიფოს არსებობა გარდაუვალია და ანარქიისადმი რწმენა - უშედეგო.[155] სხვები ამტკიცებენ, რომ ანარქია ამორალურია, ვინაიდან მის მიხედვით არა აგრესიულობის პრინციპის ამოქმედება არაა სავალდებულო, რადგანაც ანარქიის პირობებში კანონის ძალაში შესვლა კონკურენციისთვის ღიაა.[156] კიდევ ერთი გავრცელებული გამართლება ისაა, რომ კერძო თავდაცვის სააგენტოები და სასამართლო ფირმები იმათ ინტერესებს წარმოადგენენ, ვინც მათ საკმარისს გადაუხდის.[157]

მემარჯვენე-ლიბერტარიანელები, მათ შორის, ანარქო-კაპიტალისტები, ამტკიცებენ, რომ სახელმწიფო თავისი ბუნებით არღვევს არა აგრესიულობის პრინციპს, რადგანაც იყენებს ძალას მათ მიმართ, ვისაც არ მოუპარავს, სხვისი საკუთრების ვანდალიზება მოუხდენია, თავს დასხმია ვინმეს, ან თაღლითობა ჩაუდენია.[158][159] სხვები ამტკიცებენ, რომ მონოპოლიები მიდრეკილნი არიან კორუფციისა და არაეფექტურობისკენ, ხოლო კერძო თავდაცვისა და სასამართლო სააგენტოებს მოუწევთ კარგი რეპუტაციის ქონა, რათა ბიზნესში დარჩნენ. ლინდა და მორის ტანეჰილები ამტკიცებენ, რომ არცერთ იძულებით მონოპოლიას შეუძლია წარმოიშვას ჭეშმარიტად თავისუფალ ბაზარზე და მთავრობის მოქალაქეებს შეუძლიათ მიატოვონ ისინი კომპეტენტური დაცვისა და თავდაცვის სააგენტოების სასარგებლოდ.[160]

ფილოსოფოსი მოშე კროი ამტკიცებს, რომ უთანხმოება ანარქო-კაპიტალისტებს, რომლებიც იცავენ ადამიანის ცნობიერებისა და ღირებულების ბუნების მარი როსბარდისეულ ხედვას და მინარქისტებს შორის, რომლებიც იცავენ აინ რენდის ხედვას ადამიანის ცნობიერებისა და ღირებულებების ბუნების შესახებ, მიუხედავად იმისა სახელმწიფო არის თუ არა მორალური, არ წარმოქმნილა ეთიკური პოზიციის სწორი ინტერპრეტაციის გამო. იგი ამტკიცებს, რომ ამ ორი ჯგუფის უთანხმოება ადამიანის ცნობიერის შესახებ მათი შეუთანხმებლობის შედეგია და თითოეული ჯგუფი ახდენს განსხვავებული წინაპირობის სწორ ინტერპრეტაციას. კროის მიხედვით, აღნიშნული ორი ჯგუფი არ უშვებს შეცდომებს ეთიკური პოზიციების სწორი ინტერპრეტაციების გამო, ვინაიდან მათ არ გააჩნიათ ერთმაირი ეთიკური პოზიციები.[161]

დაბეგვრა, როგორც ქურდობა

რედაქტირება

დაბეგვრის, როგორც ქურდობის იდეა არის თვალსაზრისი, რომელიც არაერთ პოლიტიკურ ფილოსოფიაში გვხვდება. ამ შეხედულების თანახმად, მთავრობა დანაშაულს ჩადის საკუთრების უფლებებთან მიმართებაში სავალდებულო გადასახადების შეგროვებით.[162][163] მემარჯვენე-ლიბერტარიანელები გადასახადების აკრეფვას არა აგრესიულობის პრინციპის დარღვევად მიიჩნევენ.[164]

აზროვნების სკოლები

რედაქტირება

ანარქო-კაპიტალიზმი

რედაქტირება
  მთავარი სტატია: ანარქო-კაპიტალიზმი.
 
მარი როსბარდი

ანარქო-კაპიტალიზმი ადვოკატირებს ცენტრალიზებული სახელმწიფოს გაუქმებას კაპიტალიზმის[165][166][167] კონტრაქტის, თავისუფალი ბაზრის, ინდივიდუალური სუვერენიტეტის, კერძო საკუთრების, ვოლუნტარიზმისა და კერძო საკუთრების მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმისეული ინტერპრეტაციების სასარგებლოდ. სტატუტის არარსებობის პირობებში, ანარქო-კაპიტალისტები თვლიან, რომ საზოგადოება მიდრეკილია კონტრაქტით თვითრეგულირებისა და ცივილიზებისკენ თავისუფალ ბაზარში მონაწილეობის გზით, რასაც ისინი ნებაყოფლობით საზოგადოებას უწოდებენ.[168][169] ანარქო-კაპიტალისტურ საზოგადოებაში, სასამართლოები, სამართალდამცავი ორგანოები და სხვა უსაფრთხოების სამსახურები კერძოდ დაფინანსებული კონკურენტების მიერაა უზრუნველყოფილი და არა გადასახადებით, ფული კი უზრუნველყოფილი იქნება თავისუფალ ბაზარზე კერძოდ და კონკურენტულად.[170] ანარქო-კაპიტალიზმში, კერძო და ეკონომიკური აქტივობები რეგულირებულია კერძო სამართლით და არა პოლიტიკით.[171] ანარქო-კაპიტალისტები მხარს უჭერენ ანაზღაურებად შრომას[172] და სჯერათ, რომ არც პიროვნებისა და საკუთრების დაცვა და არც მსხვერპლისთვის კომპენსაცია არ საჭიროებს სახელმწიფოს.[65] აუტარქიზმი მხარს უჭერს ინდივიდუალიზმის პრინციპს, ინდივიდუალური თავისუფლებისა და თავდაჯერებულობის მორალურ იდეოლოგიას, ამავდროულად კი უარყოფს სავალდებულო მთავრობას და ემხრობა მთავრობის აღმოფხვრას სხვების მიერ მმართველობის აღსრულების სასარგებლოდ. რობერტ ლეფევრი, „თვითგამოცხადებული აუტარქისტი“,[173] რომელიც აღიარებულია როსბარდის მიერ,[174] გამოყოფდა აუტარქიზმს ანარქიზმისგან, რომლის ეკონომიკაშიც ის გრძნობდა თავისუფლების საწინააღმდეგო ჩარევას, განსხვავებით საკუთარი ავსტრიული სკოლის „Laissez-faire“ ეკონომიკისგან.[175]

ანარქო-კაპიტალიზმის ყველაზე ცნობილი ვერსია ავსტრიული სკოლის ეკონომისტმა და პალეოლიბერტარიანელმა მარი როსბარდმა შექმნა XX საუკუნის შუა ხანებში.[176] როსბარდმა, რომელიც ფართოდაა აღიარებული, როგორც მისი დამფუძნებელი,[177] გააერთიანა ავსტრიული სკოლის თავისუფალი ბაზრის მიდგომა ადამიანის უფლებების ხედვასა და სახელმწიფოს უარყოფასთან XIX საუკუნის ამერიკელი ინდივიდუალისტი ანარქისტების და მუტუალისტების მიერ, მათ შორის ლისანდერ სპუნერი და ბენჟამინ ტაკერი, მიუხედავად იმისა, რომ უარყოფდა მათ ანტი-კაპიტალიზმსა და სოციალისტურ ეკონომიკას ღირებულების შრომით თეორიასა და ნორმატიულ დაშვებებთან ერთად, რომლიდანაც ისინი გამომდინარეობდნენ.[178] როსბარდისეულ ანარქო-კაპიტალიზმში, რომელიც ახსნილი იყო „ახალი თავისუფლებისთვის-ში“, პირველად იარსებებდა ორმხრივად წინასწარ შეთანხმებული ლიბერტარიანული „ლეგალური კოდექსი“, რომელიც იქნებოდა საზოგადოდ მიღებული და სასამართლოები აიღებდნენ ვალდებულებას, რომ მას მიყვებოდნენ“.[179] ეს ლეგალური კოდექსი აღიარებდა კონტრაქტებს, ინდივიდუალურ სუვერენიტეტს, კერძო საკუთრებას და დანაშაულის კანონს არა აგრესიულობის პრინციპის ნაწილად.[180] დევიდ დ. ფრიდმანის ტრადიციის მიხედვით, რაც ახსნილია „თავისუფლების მექანიზმში“, ანარქო-კაპიტალისტები არ ეყრდნობიან ბუნებითი სამართლის ან ბუნებითი უფლებების (დეონტოლოგიური ლიბერტარიანიზმი) იდეას და მიყვებიან შედეგობრივ ლიბერტარიანიზმს, რომელიც წარმოგვიდგენს თავისუფალი ბაზრის კაპიტალისტური საზოგადოების ეკონომიკურ გამართლებებს.[181]

სანამ ზოგიერთი ავტორი ანარქო-კაპიტალიზმს მიიჩნევს ინდივიდუალისტური ანარქიზმის ფორმად, ეს შეხედულება გააკრიტიკეს ნომინალურად მიღებული ღირებულებებისა და XIX საუკუნის ინდივიდუალისტი ანარქისტების არასწორად გაგების გამო, როგორებიც იყვნენ ანტი-კაპიტალისიტები, ლიბერტარიანი სოციალისტები და მუტუალისტები.[182] ბევრი ანარქისტი აქტივისტი და მკვლევარი უარყოფს, რომ ანარქო-კაპიტალიზმი ანარქიზმის ფორმაა, ან კაპიტალიზმი თავსებადია ანარქიზმთან,[182] პირიქით, მას ხედავენ, როგორც მემარჯვენე-ლიბერტარიანულს.[2][3][7] ანარქო-კაპიტალისტებს განასხვავებენ ანარქისტებისა და მინარქისტებისგან. ეს უკანასკნელი ადვოკატირებს ღამის-გუშაგ სახელმწიფოს, რომელიც შეზღუდულია, ევალება ინდივიდების დაცვა აგრესიისგან და კერძო საკუთრების ამოქმედება.[183] მეორე მხრივ, ანარქისტები მხარს უჭერენ კერძო საკუთრებას (განმარტებული ფლობის და გამოყენების კუთხით, ე.ი. მუტუალისტები უზუფრუქტი)[184][185] და ეწინააღმდეგებიან კაპიტალის კონცენტრაციას, ინტერესს, მონოპოლიას, პროდუქტიული საკუთრების კერძო მფლობელობას, მათ შორის წარმოების საშუალებების, (კაპიტალი, მიწა, და შრომის საშუალებები), მოგების, ქირაობის და ხელფასის მონობის, რაც თანდაყოლილია კაპიტალიზმისთვის.[186][187] ანარქიზმი აქცენტს აკეთებს ანტი-კაპიტალიზმზე, ეგალიტარიანიზმსა და საზოგადოებისა და ინდივიდუალობის გაფართოებაზე, რაც მას განარჩევს ანაქრო-კაპიტალიზმისა და მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმის სხვა ფორმებისგან.[188][189][190][191]

რუთ კინა წერს, რომ ტერმინი „ანარქო-კაპიტალიზმი“ როსბარდმა გამოიგონა, რათა აღეწერა „თავდადება არარეგულირებული კერძო საკუთრებისა და Laissez-faire ეკონომიკისადმი, რომელიც პრიორიტეტს ანიჭებს მთავრობისგან შეუზღუდავ ინდივიდუალურ თავისუფლებებს, რათა ადამიანებმა დააგროვო, მოხმარონ და განსაზღვრონ თავისი ცხოვრება ისე, როგორც სწორად მიაჩნიათ“. კინას მიხედვით, ანარქო-კაპიტალისტები „ხანდახან საბაზრო ანარქისტების იარლიყს მიაკრავენ საკუთარ თავს, რადგანაც ისინი აცნობიერებენ „კაპიტალიზმის“ უარყოფით დაფარულ მნიშვნელობას. მაგრამ ანარქო-კაპიტალიზმის ლიტერატურა უფრო მეტად კლასიკურ ლიბერალურ თეორიას ეყრდნობა, კონკრეტულად, ავსტრიულ სკოლას - ფრიდრიხ ვონ ჰაიეკი და ლუდვიგ ვონ მისესი - ვიდრე აღიარებულ ანარქისტულ ტრადიციებს. აინ რენდის Laissez-faire, ანტი-სამთავრობო, კორპორატიული ფილოსოფია- ობიექტივიზმი - ხანდახან ანარქო-კაპიტალიზმთთან ასოცირდება“.[192] სხვა მკვლევარები ამის მსგავსად ანარქო-კაპიტალიზმის ასოცირებას ახდენენ ანტი-სახელმწიფოებრივ ლიბერალურ სკოლებთან, მათ შორის ნეოკლასიკურ ლიბერალიზმთან, რადიკალურ ნეოლიბერალიზმსა და მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმთან.[2][3][4][7][193] ანარქო-კაპიტალიზმი ხშირად აღქმულია ახალი მემარჯვენეობის ნაწილად.[66][194]

კონსერვატიული ლიბერტარიანიზმი

რედაქტირება
 
ჰანს-ჰერმან ჰოუფი

კონსერვატიული ლიბერტარიანიზმი აერთიანებს „Laissez-faire“ ეკონომიკას და კონსერვატულ ღირებულებებს. იგი ადვოკატირებს ყველაზე დიდ შესაძლო ეკონომიკურ თავისუფლებას და სოციალური ცხოვრების შესაძლო სამთავრობო რეგულაციებს,ხოლო ტრადიციული კონსერვატიზმის ამასთან შეთვისებით ყურადღებას ამახვილებს უფლებამოსილებასა და მოვალეობაზე.[195]

კონსერვატიული ლიბერტარიანიზმი პრიორიტეტს ანიჭებს თავისუფლებას, როგორც მის მთავარ ღირებულებას, მხარს უჭერს გამოხატვის თავისუფებას, არჩევანის თავისუფლებას და „Laissez-faire“ კაპიტალიზმს, რათა კულტურულ და სოციალურ კონსერვატიულ დასასრულს მიაღწიოს, ხოლო უარყოფს ლიბერალურ სოციალურ ინჟინერიას.[196] ეს ასევე შეიძლება გავიგოთ, როგორც სამოქალაქო საზოგადოებისადმი მხარდაჭერა კონსერვატიული ინსტიტუტებისა და ავტორიტეტის გზით, მათ შორის განათლებით, ოჯახით, სამშობლოთი და რელიგიით ნაკლები სახელმწიფოებრივი ძალაუფლებისთვის ლიბერტარიანული დასასრულისკენ სწრაფვაში.[197]

ამერიკის შეერთებულ შტატებში, კონსერვატიული ლიბერტარიანიზმი აერთიანებს კონსერვატიზმსა და ლიბერტარიანიზმს, ვინაიდან წარმოადგენს ლიბერტარიანიზმის კონსერვატიულ ფრთას და პირიქით. ფიუჟონიზმი აერთიანებს ტრადიციონალისტურ და სოციალურ კონსერვატისმს „Laissez-faire“ ეკონომიკასთან.[198] ეს ყველაზე ახლოს ასოცირდება ფრენკ მაიერთან.[199] ჰანს-ჰერმან ჰოუფი კულტურული კონსერვატორი მემარჯვენე-ლიბერტარიანია, რომლის რწმენა ქონების მესაკუთრეთა უფლებებისადმი, რომ დააარსონ კერძო შეთანხმებული თემები, რომლიდანაც ჰომოსექსუალებისა და პოლიტიკური დისიდენტების „ფიზიკური ჩამოშორება“ მოხდება,[200] განსაკუთრებით საკამათო გამოდგა.[201][202][203][204] ჰოუფმა ამასთან ერთად უთანხმოება წარმოშვა იმის გამო, რომ მხარს უჭერდა იმიგრაციაზე ამკრძალავ შეზღუდვებს, რაც კრიტიკოსების აზრით უცნაურია ლიბერტარიანიზმისთვის.[205]

მინარქიზმი

რედაქტირება
  მთავარი სტატია: მინარქიზმი.

მემარჯვენე-ლიბერტარიანულ ფილოსოფიაში, მინარქიზმი[206] მხარს უჭერს ღამის-გუშაგი სახელმწიფოს მოდელს, რომლის ერთადერთი ფუნქცია ისაა, რომ მოქალაქეები უზრუნველყოს სასამართლოებით, სამხედრო სამსახურით და პოლიციით, დაიცვას ისინი აგრესიისგან, კონტრაქტის დარღვევისგან, თაღლითობისა და ქურდობისთან, ხოლო საკუთრების კანონები აღასრულოს.[152][153][154] ისტორიკოსმა ჩარლზ თაუნშენდმა XIX საუკუნის ბრიტანეთი აღწერა, როგორც ამ ფორმის მთავრობის სტანდარტის მატარებელი ევროპულ ქვეყნებში.[207]

როგორც ტერმინი, „ღამის-გუშაგი სახელმწიფო“ გამოიგონა (გერმ. Nachtwächterstaat) გერმანელმა სოციალისტმა ფერდინანდ ლასალმა, სოციალ-დემოკრატიული სახელმწიფო სოციალიზმის ადვოკატმა, რათა გაეკრიტიკებინა ბურჟუაზიული სახელმწიფო.[208] ავსტრიული სკოლის ეკონომისტმა ლუდვიგ ვონ მისესმა, კლასიკურმა ლიბერალმა, რომელმაც დიდი გავლენა მოახდინა მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმზე, შემდგომში გამოთვა მოსაზრება, რომ ლასალმა სცადა შეზღუდული სახელმწიფო სასაცილოდ წარმოეჩინა, მაგრამ ისინი იმ მთავრობებზე სასაცილოდ მაინც არ გამოიყურებოდნენ, რომლებიც თავს იწუხებდნენ „მჟავე კომბოსტოს მომზადებით, შარვლის ღილების წარმოებასა ან გაზეთების გამოცემასთან ერთად“.[209]

რობერტ ნოზიკმა, მინარქიზმის მემარჯვენე-ლიბერტარიანელმა ადვოკატმა, მიიღო ეროვნული წიგნის ჯილდო ფილოსოფიის და რელიგიის კატეგორიაში თავისი წიგნისთვის „ანარქია, სახელმწიფო და უტოპია“ (1974),[210] რომელშიც ის ამტკიცებდა, რომ მინიმალური შეზღუდული სახელმწიფო, რომელსაც ვიწრო ფუნქციები გააჩნია, რომ დაიცვას ხალხი „ძალის, თაღლითობის, ქურდობისგან და აღასრულოს სასამართლოები“, შეიძლება გავამართლოთ ადამიანის უფლებების დარღვევების გარეშე.[211][212]

ნეო-კლასიკური ლიბერალიზმი

რედაქტირება
 
ფრიდრიხ ჰაიეკი

ტრადიციულად, ლიბერალიზმის ძირითადი აქცენტი იყო ინდივიდების თავისუფლების დაცვაზე მთავრობის ძალაუფლების შეზღუდვისა და თავისუფალი ბაზრის ძალების გაძლიერების მეშვეობით. როგორც პოლიტიკური ფილოსოფია, იგი ადვოკატირებს სამოქალაქო თავისუფლებეს კანონის უზენაესობის ფარგლებში, აქცენტით ეკონომიკურ თავისუფლებაზე. ეკონომიკურ ლიბერალიზმთან მჭიდრო კავშირში, იგი განვითარდა XIX საუკუნეში, გაჩნდა როგორც პასუხი ურბანიზაციასა და ინდუსტრიულ რევოლუციაზე ევროპასა და ამერიკის შეერთებულ შტატებში.[213][214][215][216] იგი ადვოკატირებდა შეზღუდულ მთავრობას და სწამდა „Laissez-faire“ ეკონომიკური პოლიტიკის.[217][218][219]

დაეფუძნა რა იდეებს, რომელიც XVIII საუკუნის ბოლოს აღმოცენდა, მათ შორის ჯონ ლოკის,[220] ადამ სმიტის, ტომას რობერტ მალთუსის, ჟან-ბაპტისტ სეისა და დევიდ რიკარდოს იდეებს, იგი დაემყარა კლასიკური ეკონომიკის და ეკონომიკურ იდეებს, რომლებსაც მხარს უჭერდა სმიტი „ერთა სიმდიდრეში“ და ხაზს უსვამდა პროგრესის,[221] ბუნებითი კანონების[222] და უტიიტარიანიზმისადმი რწმენას.[223] ეს ლიბერალები უფრო ეჭვის თვალით უყურებდნენ ყველაფერს გარდა მინიმალური მთავრობისა, ვიდრე კონსერვატორები და მიიღეს თომას ჰობსის მთავრობის თეორია, რადგან მიაჩნდათ, რომ მთავრობა შეიქმნა ინდივიდების მიერ, რათა თავი დაეცვათ ერთმანეთისგან.[224] ტერმინი „კლასიკური ლიბერალიზმი“ რეტროსპექტში გამოიყენეს, რათა ერთმანეთისგან განესხვავებინათ ადრეული XIX საუკუნის ლიბერალიზმი უფრო ახალი „სოციალური ლიბერალიზმისგან“.[225]

ნეოლიბერალიზმი მეორე მსოფლიო ომის შემდგომ პერიოდში გაჩნდა, რომლის დროსაც სოციალური ლიბერალიზმი ლიბერალიზმის ძირითადი ფორმა იყო, ამავდროულად კენზიანიზმი და სოციალ-დემოკრატია დომინანტი იდეოლოგიები იყო დასავლურ სამყაროში. მას უძღვებოდნენ ნეოკლასიკური ეკონომისტები, მათ შორის ფრიდრიხ ჰაიეკი და მილტონ ფრიდმანი, რომლებიც ადვოკატირებდნენ სახელმწიფოს შემცირებას და კლასიკური ლიბერალიზმის დაბრუნებას, აქედან გამომდინარე ტერმინი „ნეო-კლასიკური ლიბერალიზმი“[226] არ უნდა აგვერიოს უფრო მემარცხენე ნეოკლასიკური ლიბერალიზმში[227][228] ამერიკულ ლიბერტარიანულ სკოლაში, რომელიც არიზონაში წარმოიშვა.[227] თუმცაღა, მან მაინც მიიღო სოციალური ლიბერალიზმის ზოგიერთი ასპექტი, მაგალითად, სახელმწიფოს მხრიდან კეთილდღეობის გარკვეული დებულებები, მაგრამ უფრო შემცირებული მასშტაბით. ჰაიეკი და ფრიდმანი იყენებდნენ ტერმინ „კლასიკურ ლიბერალიზმს“, რათა წარმოეჩინათ საკუთარი იდეები, მაგრამ სხვები ტერმინს ყველა ტიპის ლიბერალიზმის აღსანიშნად იყენებდნენ XX საუკუნემდე, არ მიუსადაგედნენ რომელიმე კონკრეტულ პოლიტიკურ მოსაზრებას და შესაბამისად, ნებისმიერ თანამედროვე განვითარებას აღნიშნავნდენ, როგორც არა კლასიკურს.[16]

XIX საუკუნეში, კლასიკური ლიბერალიზმი ნეო-კლასიკურ ლიბერალიზმად იქცა, რომელიც ემხრობოდა მთავრობის მაქსიმალურ სიმცირეს, რათა შესაძლებელი ყოფილიყო ინდივიდუალური თავისუფლების გამოყენება. მის ყველაზე უკიდურეს ფორმაში, ნეო-კლასიკური ლიბერალიზმი ადვოკატირებდა სოციალურ დარვინიზმს.[229] მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმი ლიბერალიზის ამ სკოლების გავლენას განიცდიდა. ის ხშირად მოიხსენიება, როგორც კლასიკური ლიბერალიზმის გაგრძელება ან რადიკალიზაცია[16][119][120][230] და იწოდება ნეო-კლასიკურ ლიბერალიზმად.[229]

ნეოლიბერტარიანიზმი

რედაქტირება

ნეოლიბერტარიანიზმის კონცეფციამ მცირე რაოდენობით მიმდევრები შეიძინა 2000-იანი წლების შუა ხანებში[231] მემარჯვენეობისკენ მიდრეკილ ანალიტიკოსებს შორის, რომლებიც საკუთარ თავს გამოარჩევდნენ ნეოკონსერვატორებისგან, ინდივიდუალური თავისუფლებების მხარდაჭერის გამო[232] და ლიბერტარიანებისგან, საგარეო ინტერვენციისადმი მხარდაჭერის გამო.[231]

პალეოლიბერტარიანიზმი

რედაქტირება
  მთავარი სტატია: პალეოლიბერტარიანიზმი.
 
ლიუ როკველი

პალეოლიბერტარიანიზმი განავითარეს ამერიკელმა ლიბერტარიანელმა თეორეტიკოსებმა მარი როსბარდმა და ლიუ როკველმა. კონსერვატიული კულტურული ღირებულებებისა და სოციალური ფილოსოფიის გაერთიანებით ლიბერტარიანულ წინააღმდეგობასთან, მთავრობის ინტერვენციისადმი.[233] იგი გადაკვეთს პალეოკონსერვატიზმს.[234][235]

ამერიკის შეერთებულ შტატებში, პალეოლიბერტარიანიზმი საკამათო საკითხია ულტრა-მემარჯვენეობასა[202][203][204] და ჩაის პარტიის მოძრაობასთან კავშირის გამო.[236][237] გარდა მათი იარაღის კონტროლის საწინააღმდეგო პოზიციისა, იარაღის შესახებ კანონებისა და პოლიტიკასთან დაკავშირებით იარაღის შენახვისა და ტარების მხარდასაჭერად, ამ მოძრაობებს, განსაკუთრებით ძველ მემარჯვენეობას და პალეოკონსერვატიზმს აერთიანებთ ანტი-მემარცხენე პოზიცია.[234][238] ესეში „მემარჯვენე-ფრთის პოპულიზმი: სტრატეგია პალეო მოძრაობისთვის“ როსბარდმა ასახა პალეოლიბერტარიანელების შესაძლებლობები, რომ ჩაერთონ „წვდომა წითელყელიანებთან“-ში, რომელიც დაეფუძნა ლიბერტარიანიზმსა და სოციალურ კონსერვატიზმს.[239] მან მოახდინა ლუიზიანის შტატის წარმომადგენლის დევიდ დიუკის და ყოფილი შეერთებული შტატების სენატორის ჯოზეფ მაკარტის ციტირება, როგორც ახალი მოძრაობის მოდელებისა.[235]

ევროპაში, პალეოლიბერტარიანიზმს უფრო მნიშვნელოვანი კვეთა აქვს მემარჯვენე-ფრთის პოპულიზმთან. ევროკავშირის ყოფილი პარლამენტარი ჯანუზ კორვინ-მაიკი პარტიიდან KORWiN მხარს უჭერს როგორც „Laissez-faire“ ეკონომიკას, აგრეთვე ანტი-საიმიგრაციო და ანტი-ფემინისტურ პოზიციებს.[240][241][242]

პროპერტარიანიზმი

რედაქტირება
  მთავარი სტატია: პროპერტარიანიზმი.

პროპერტარიანიზმი ადვოკატირებს სახელმწიფოს ჩანაცვლებას კონტრაქტული ურთიერთობებით. პროპერტარიანული იდეალები ყველაზე ხშირად მოიხსენიება სახელმწიფოს ან სხვა მმართველი ორგანოს ადვოკატირებისთვის, რომლის მთავარი ან ერთაფერთი საქმეა კონტრაქტების და კერძო საკუთრების აღსრულება.[243][244]

პროპერტარიანიზმი ძირითადად მიჩნეულია მემარჯვენე-ლიბერტარიანულად,[192] ვინაიდან „მას ადამიანის ყველა უფლება დაჰყავს საკუთრების უფლებებთან, დაწყებული კერძო საკუთრების ბუნებითი უფლებით“.[245]

როგორც ტერმინი, ჩანს, რომ „პროპერტარიანი“ 1963 წელს ედუარ ქეინმა გამოიგონა, რომელიც წერდა:

ვინაიდან მათ მიერ სიტყვა „თავისუფლების“ გამოყენება ექსკლუზიურად საკუთრებას მოიაზრებს, სასარგებლო იქნება, რომ სხვა სიტყვა გვქონდეს მათ აღსაწერად, მაგალითად „პროპერტარიანელი“. [...]ნოველისტი აინ რენდი კონსერვატორი სულაც არ არის, თუმცა ჩანს, რომ რელევანტურია. იგი რადიკალი კაპიტალისტია და ყველაზე ახლოსაა იმასთან, რასაც მე პროპერტარიანელს ვუწოდებ.[246]

ქვეყნების მიხედვით

რედაქტირება

1970-იანი წლებიდან მეარჯვენე-ლიბერტარიანიზმი ამერიკის შეერთებული შტატების მიღმაც გავრცელდა.[73][74] 1971 წელს ლიბერტარიანული პარტიის ჩამოყალიბებასთან ერთად,[247][248] ბევრი ქვეყანა მიჰყვა მაგალითს და შექმნა ლიბერტარიანული პარტია, რომელიც ამ ტიპის ლიბერტარიანიზმს ადვოკატირებდა კლასიკურ ლიბერალიზმთან, ეკონომიკურ ლიბერალიზმსა და ნეოლიბერალიზმთან ერთად მთელს მსოფლიოში, მათ შორის ბრიტანეთში,[249] ისრაელსა[250][251][252][253] და სამხრეთ აფრიკაში.[254] საერთაშორისო დონეზე, აღნიშნული ლიბერტარიანული პარტიები დაჯგუფებულია ლიბერტაიანული პარტიების საერთაშორისო ალიანსში.[255][256][257][258] ევროპულ დონეზე არსებობს ინდივიდუალური თავისუფლების ევროპული პარტიაც.[259]

მარი როსბარდი ბევრი მემარჯვენე-ლიბერტარიანული და მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმისკენ მიდრეკილი ჟურნალის და ორგანიზაციის დამფუძნებელი და თანადამფუძნებელია. როსბარდმა 1976 წელს დააფუძნა ლიბერტარიანული სწავლების ცენტრი, ხოლო 1982 წელს გახდა ლიბერტარიანული სწავლების შესახებ ჟურნალის და მისესის ინსტიტუტის თანადამფუძნებელი,[260] მათ შორის, მისესის ინსტიტუტის „ავსტრიის ეკონომიკის მიმოხილვის“ დამფუძვნებელი 1987 წელს, ჰეტეროდოქსული ეკონომიკის[261] ჟურნალისა, რომელსაც შემდგომში „ავსტრიული ეკონომიკის კვარტარული ჟურნალი“ ეწოდა.[262]

გაერთიანებული სამეფო

რედაქტირება

გერთიანებულ სამეფოში, ბრიტანულ პოლიტიკაში მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმი აღმოცენდა და ცნობილი გახდა 1980-იანი წლების ნეოლიბერალიზმისა და მარგარეტ ტეტჩერის პრემიერობის დროინდელი ეკონომიკური ლიბერალიზმის შემდეგ, თუმცა არც ისე ცნობილი, როგორიც ამერიკის შეერთებულ შტატებში იყო 1970-იან წლებსა და 1980-იანებში რესპუბლიკელი რონალდ რეიგანის პრეზიდენტობის დროს.[263]

გამორჩეულ ბრიტანელ მემარჯვენე-ლიბერტარიანელებს შორის არიან ლიბერტარიანული ალიანსის ყოფილი დირექტორი შონ გაბი და ფილოსოფოსი სტეფან რ. ლ. კლარკი, რომლებიც მემარჯვენეებად მიიჩნევიან. გაბი საკუთარ თავს „მემარჯვენე კაცად“ მოიხსენიებდა,[264] ხოლო კლარკი „ანარქო-კონსერვატორად“ ახდენდა საკუთარი თავის იდენტიფიცირებას.[265][266] გაბმა გაახმოვანა ბრიტანეთის იმპერიის ლიბერტარიანული თავდაცვა.[267] ამავდროულად, მან ძირითადად მადლიერებით შეაფასა მემარცხენე-ლიბერტარიანელი კევინ კარსონის ნაშრომი ორგანიზაციის თეორიის შესახებ.[268] კლარკი კი მხარს უჭერდა ცხოველთა უფლებებს, გენდერულ ინკლუზიურობასა და არაკონვენციური სექსუალური შეთანხმებების მიმართ არა-განმკითხავ დამოკიდებულებას.[269][270][271][272]

გარდა ლიბერტარიანული პარტიისა, არსებობს კიდევ მთავარი კონსერვატიული პარტიის მემარჯვენე-ლიბერტარიანული ფრაქცია, რომელიც მხარს უჭერს ტეტჩერიზმს.[273]

შეერთებული შტატები

რედაქტირება

მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმი ამერიკის შეერთებულ შტატებში ლიბერტარიანიზმის საუკეთესო და დომინანტური ფორმაა,[4][20] განსაკუთრებით მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმთან შედარებით.[21] რობერტ ნოზიკი და მარი როსბარდი ამ ტიპის ლიბერტარიანიზმის ყველაზე ცნობილი დაცველები არიან.[2][3][7] როსბარდისგან განსხვავებით, რომელიც მომხრე იყო სახელმწიფოს გაქრობისა,[274] ნოზიკი მხარს უჭერდა ღამის-გუშაგ სახელმწიფოს.[210] დღემდე არსებობს დაყოფა ანარქო-კაპიტალისტებს, რომლებიც ადვოკატირებენ მის გაქრობას, და მინარქისტებს შორის, რომლებიცმხარს უჭერენ ღამის-გუშაგ სახელმწიფოს.[3] ნოზიკის მიხედვით, მხოლოდ მსგავსი მინიმალური სახელმწიფოს არსებობა შეიძლება გავამართლოთ ადამიანის უფლებების დარღვევის გარეშე. ნოზიკი ამტკიცებდა, რომ ღამის-გუშაგი სახელწმიფო ქმნის ჩარჩოს, რომელიც არსებობის საშუალებას აძლევს ნებისმიერ პოლიტიკურ სისტემას, რომელიც პატივს სცემს ადამიანის ფუნდამენტურ უფლებებს და შესაბამისად მორალურად ამართლებს სახელმწიფოს არსებობას.

უკვე რადიკალი კლასიკური ლიბერალი და ძველი მემარჯვენეობის გავლენით ანტი-ინტერვენციონისტი, განსაკუთრებით თავისი წინააღმდეგობით მენეჯერული სახელმწიფოსადმი, ხოლო ერთმნიშვნელოვნად ომის მოწინააღმდეგედ და ანტი-იმპერიალისტად ყოფნით,[275] როსბარდი მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმის გამოჩენილი წარმომადგენელი გახდა.[276][277] ახალი მემარცხენეობის დატოვებამდე, რისი წყალობითაც მას რამდენიმე წლიანი ურთიერთობა ჩამოუყალიბდა ლიბერტარიანელებთან, როსბარდი ლიბერალიზმს და ლიბერტარიანიზმს მიიჩნევდა მემარცხენედ, რადიკალურად და რევოლუციურად, ხოლო კონსერვატიზმს მემარჯვენედ, რეაქციულად და კონტრ-რევოლუციურად. სოციალიზმის, განსაკუთრებით სახელწმიფო სოციალიზმის შემთხვევაში, როსბარდი ამტკიცებდა, რომ ის არ იყო ლიბერტარიანიზმის საწინააღმდეგო, ვინაიდან მას სურდა ლიბერალური შედეგების მიღწევა კონსერვატიული მეთოდებით, რაც მას პოლიტიკურ ცენტრად აქცევდა.[278][279] მისი სიკვდილის პერიოდში 1995 წელს,[280] როსბარდს უვკე ჰქონდა შექმნილი ლიბერტარიანული მოძრაობის მისი ერთგული სეგმენტი მზარდ პალეოკონსერვატიულ მოძრაობასთან ალიანსში,[281][282] რაც დამკვირვებლებისა და ლიიბერტარიანელების მიერ აღქმული ოყო, როგორც რასიზმთან და სოციალურ რეაქციასთან ფლირტი.[202][203][204] ვარაუდით, რომ ლიბერტარიანელებს სჭირდებოდათ ახალი კულტურული პროფილი, რათა უფრო მისაღები ყოფილიყვნენ სოციალურად და კულტურულად კონსერვატორი ხალხისთვის, როსბარდმა გააკრიტიკა ლიბერტარიანიზმის მომხრეთა ტენდენცია, რომ მიმართონ „თავისუფალ სულებს“, ხალხს, რომელსაც არ უნდა სხვები გვერდზე გაწიოს ან თვითონ გაწიოს სხვამ გვერდზე“ განსხვავებით „ამერიკელების დიდი ნაწილისა“ რომლებიც კონფორმისტები არიან და სურთ ნარკოტიკების ამოღება მათ სიახლოვეს და განსხვავებული ჩვევების მქონე ხალხის გაყრა“. სანამ ხაზგასმით აღნიშნავდა, რომ ეს მნიშვნელოვანი იყო, როგორც სტრატეგიის საკითხი, როსბარდი ამტიცევდა, რომ მარცხს ლიბერტარიანული მესიჯის შუა ამერიკაში მიტანის კუთხით შესაძლოა „მყარი უმრავლესობის“ დაკარგვად დასჯდომოდათ.[283]

 
ჯეფრი ტაკერი

პალეოლიბერტარიანიზმი ნაწილობრივ მაინც ასახავს ზოგიერთ სოციალურ და კულტურულ პრობლემას, რომელიც როსბარდს ჰქონდა პალეოკონსერვატორებთამ დაკავშირებით.[284] ამ პოზიციის ადრეულ განცხადებებში, ლიუ როქველი და ჯეფრი ტაკერი კამათობდნენ სპეციფიკურად ქრისტიანული ლიბერტარიანიზმის შესახებ.[110] მოგვიანებით, როკველი საკუთარ თავს აღარ მიიჩნევდა „პალეოლიბერტრიანად“ და „კმაყოფილი იყო ტერმინით ლიბერტარიანით“.[285] პალეოლიბერტარიანული ალიანსის სტრატეგიასთან დისტანცირებისას, როკველი აღიარებდა პალეოკონსერვატორებს „იმიგრაციის საკითხზე მუშაობისთვის“, და აცხადებდა, რომ „ფოროზული საზღვრები ტექსასსა და კალიფორნიაში“ შესაძლოა ჩაითვალოს „თავისუფლების შემცირებად და არა გაზრდად, საჯარო სუბრიდირების უფლების დართვევის გზით“.[286]

ჰანს-ჰერმან ჰოუფი ამტკიცებს, რომ „ლიბერტარიანები კონსერვატორები უნდა იყვნენ“.[287] ჰოუფი აღიარებს იმას, რსაც იგი აღწერს „როგორც მკაფიოდ განსაზღვრულ ვითარებაში კომუნისტების, დემოკრატების, ალტერნატიული, არა ოჯახზე ორიენტირებული ცხოვრების წესის, მათ შორის ჰომოსექსუალების, ადვოკატირების დისკრიმინაციის მნიშვნელობას“.[288][289] განსხვავებით უოლტერ ბლოკისგან[290] და ამტკიცებს, რომ ლიბერტარიანიზმი არ უნდა დავინახოთ, როგორც ღია საზღვრების საჭიროება.[291] ჰოუფი „ღია საზღვრებისადმი ენთუზიაზმს“ „ეგალიტარიანიზმს“ მიაწერს.[292] ორივესთან მიმართებაში საბაზრო ანარქიის უპირატესობის დაცვასთან ერთად, ჰოუფი ამტკიცებდა მონარქიის უპირატესობას დემოკრატიისადმი, სჯეროდა, რომ მონარქები სავარაუდოდ კუთვნილი ტერიტორიის უკეთესი მფლობელები იქნებიან, ვიდრე დემოკრატი პოლიტიკოსები, დროითი ჰორიზონტი უფრო მოკლეა.[293]

ფიუჟონიზმის ტრადიციონალისტური კონსერვატიზმის და ლიბერტარიანიზმის დაცვით და იმ შეხედულების უარყოფით, რომ ლიბერტარიანიზმი კულტურული ლიბერალიზმის მხარდაჭერას მოიაზრებს, ედუარდ ფეზერი გულისმობს, რომ მათთვის, ვინც მის აზრს იზიარებს, ცენტრალური საკითხი არის „ტრადიციული მორალის შენარჩუნება - კონკრეტულად, ტრადიციული სექსუალური მორალის, ქორწინების იდეალიზებითა და დაჟინებით, რომ სექსუალური აქტივობა შეიზღუდოს ინსტიტუციის ფარგლებში. მაგრამ ძირითადი აქცენტი მაინც არის ღირსებასა და ზომიერებაზე, თვითკმაყოფილებასა და უწესო ცხოვრებასთან მიმართებაში.[294]

კალიფორნიელმა გუბერნატორმა რონალდ რეიგანმა ინტერესი გამოთქვა მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმისამდი 1975 წელს „მიზეზთან“ ინტერვიუში, როცა განაცხადა, რომ „მისი რწმენით კონსერვატიზმის გული და სული ლიბერტარიანიზმია“.[295] თუმცა, პრეზიდენტი რეიგანი, რეიგანომიკა და რეიგანის ადმინისტრაციის პოლიტიკა ლიბერტარიანელებმა გააკრიტიკეს, მათ შორის მემარჯვენე-ლიბერტარიანელებმა, კერძოდ კი როსბარდმა[296][297] რომელიც ამტკიცებდა, რომ რეიგანის პრეზიდენტობაკატასტროფა იყო ლიბერტარიანიზმისთვის ამერიკის შეერებულ შტატებში,[298] და თვითონ რეიგანი კი „დრამატული წარუმატებლობა“.[299] სხვა მიზეზებთან ერთად, ეს იმის დამსახურება იყო, რომ რეიგანმა ამერიკის შეერთებული შტატების „დიდი სავაჭრო დეფიციტი ვალად გარდაქმნა და ამერიკის შეერთებული შტატები პირველად გახდა მოვალე სახელწმიფო პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ რეიგანის დროს“.[300][301] რონ პოლი პირველი არჩეული თანამდებობის პირი იყო სახელმწიფოში, ვინც მხარი დაუჭირა რეიგანის საპრეზიდენტო კამპანიას[302] და აქტიურად აწარმოებდა კამპანიას რეიგანისთვის 1976 და 1980 წლებში.[299] პოლს მალე გაუცრუვდა იმედი რეიგანის ადმინისტრაციის პოლიტიკით 1980 წლის არჩევნების შემდეგ და შემგომში იხსენებდნე როგორც ერთადერთ რესპუბლიკელს, რომელმაც რეიგანის ბიუჯეტის წინადადების საწინააღმდეგოდ მისცა ხმა 1981 წელს.[303][304] იგი გაოგნებული იყო, რადგან „1977 წელს, ჯიმი კარტერმა წარმოადგინა წინადადება $38 მილიარდი დოლარის დეფიციტით და ყველა რესპუბლიკელმა მის წინააღმდეგ მისცა ხმა. 1981 წელს კი რეიგანმა წარმოადგინა ბიუჯეტის წინადადება $45 მილიარდის დეფიციტით - რაც შემდგომ $113 მილიარდი გამოდგა - და რესპუბლიკელები მის დიდებულ გამარჯვებას ზეიმობდნენ. ისინი ზღაპრის სამყაროში ცხოვრობდნენ“.[302] პოლმა საკუთარი უკმაყოფილება გამოხატა ორივე მთავარი პარტიის პოლიტიკური კულტურით 1984 წელსს სიტყვით გამოსვლისას, ვიდრე წარმომადგენელთა სახლს დატოვებდა, რათა მომზადებულიყო სენატში წარუმატებლად კენჭის საყრელად და საბოლოოდ ბოდიში მოუხადა თავის ლიბერტარიანელ მეგობრებს რეიგანის მხარდაჭრისთვის.[304] 1987 წლისთვის, პოლი მზად იყო ყველა კავშირი გაეწყვიტა რესპუბლიკურ პარტიასთან, როგორც თავის გადადგომის დაძაბულ წერილში ახსნა.[299] მისი დაკავშირება ხდებოდა როგორც ლიბერტარიანულ, ასევე რესპუბლიკურ პარტიებთან სხვადასხვა დროს, მაგრამ პოლი გულით სულ ლიბერტარიანელი იყო.[303][304]

 
უოკტერ ბლოკი

უოლტერ ბლოკი ფეზერს, ჰოუფს და პოლს „მემარჯვენე-ლიბერტარიანელებად“ მიიჩნევს.[57] როსბარდის მიმართვა კონსერვატორებისადმი ნაწილობრივ გამოწვეული იყო ლიბერტარიანულ პარტიაში რონ პოლის 1988 წლის საპრეზიდენტო კამპანიისადმი ნეგატიური რეაქციების მისეული აღქმით, რაც გამოწვეული იყო პოლის კონსერვატიული გარეგნობით და აბორტის თემასთან დისკომფორტით. მიუხედავად ამისა, პოლს, თავისი 2008 წლისა და 2012 წლის საპრეზიდენტო კამპანიის დროს რესპუბლიკელების საპრეზიდენტო ნომინაციისთვის, თავისი საჯარო პერსონის ცენტრალურ საკითხად არ უქცევია კულტურული თემები და ფოკუსირდებოდა პერსონალური თავისუფლებისა და სამოქალაქო თავისუფლებების მხარდაჭერის მარტივ მესიჯებსა და ერთგულებაზე, ფისკალური დისციპლინისა და ომისადმი წინააღმდეგობის მიმართ.[305] თუმცაღა, მან იმიგრაციასთან დაკავშირებით ზოგისთვის კონსერვატორული პოზიცია დაიჭირა და მხარს უჭერდა ზოგიერთ აკრძალვას საზღვართან გადაადგილების უფლებასთან მიმართებაში.[306]

პოლის თანამედროვე ლიბერტარიანელი ანტი-მილიტარისტი ჯასტინ რაიმონდო Antiwar.com-ის თანადამფუძნებელი საკუთარ თავს „კონსერვატორ პალეოლიბერტარიანად“ აღწერდა. ფეზერისა და როკველის გასხვავებით რაიმონდოს „ამრიკული უფლებების დაგრუნება“ მხარს უჭერს ძველი მემრჯვენეობის პოლიტიკური დამოკიდებულებების აღდგენას უჭერს მხარს და არ ფოკუსირდება სოციალურ და კულტურულ საკითხებდზე, რომელსაც ცენტრალური მნიშვნელობა აქვს ფეზერისა და როკველისთვის.[307]

სქოლიო

რედაქტირება
  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 Rothbard, Murray (1 March 1971). "The Left and Right Within Libertarianism". WIN: Peace and Freedom Through Nonviolent Action. 7 (4): 6–10. Retrieved 14 January 2020.
  2. ↑ 2.00 2.01 2.02 2.03 2.04 2.05 2.06 2.07 2.08 2.09 2.10 2.11 Goodway, David (2006). Anarchist Seeds Beneath the Snow: Left-Libertarian Thought and British Writers from William Morris to Colin Ward. Liverpool: Liverpool University Press. p. 4. "'Libertarian' and 'libertarianism' are frequently employed by anarchists as synonyms for 'anarchist' and 'anarchism', largely as an attempt to distance themselves from the negative connotations of 'anarchy' and its derivatives. The situation has been vastly complicated in recent decades with the rise of anarcho-capitalism, 'minimal statism' and an extreme right-wing laissez-faire philosophy advocated by such theorists as Rothbard and Nozick and their adoption of the words 'libertarian' and 'libertarianism'. It has therefore now become necessary to distinguish between their right libertarianism and the left libertarianism of the anarchist tradition".
  3. ↑ 3.00 3.01 3.02 3.03 3.04 3.05 3.06 3.07 3.08 3.09 3.10 Marshall, Peter (2008). Demanding the Impossible: A History of Anarchism. London: Harper Perennial. p. 565. "The problem with the term 'libertarian' is that it is now also used by the Right. [...] In its moderate form, right libertarianism embraces laissez-faire liberals like Robert Nozick who call for a minimal State, and in its extreme form, anarcho-capitalists like Murray Rothbard and David Friedman who entirely repudiate the role of the State and look to the market as a means of ensuring social order".
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8 Carlson, Jennifer D. (2012). "Libertarianism". In Miller, Wilburn R., ed. The Social History of Crime and Punishment in America. London: SAGE Publications. p. 1006. ISBN 1412988764.
  5. ↑ Wündisch 2014.
  6. ↑ 6.0 6.1 6.2 6.3 Reiman, Jeffrey H. (2005). „The Fallacy of Libertarian Capitalism“. Ethics. 10 (1): 85–95. doi:10.1086/292300. JSTOR 2380706. S2CID 170927490.
  7. ↑ 7.0 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 7.6 7.7 Newman, Saul (2010). The Politics of Postanarchism. Edinburgh University Press, გვ. 53. ISBN 978-0-7486-3495-8. „It is important to distinguish between anarchism and certain strands of right-wing libertarianism which at times go by the same name (for example, Murray Rothbard's anarcho-capitalism). There is a complex debate within this tradition between those like Robert Nozick, who advocate a 'minimal state', and those like Rothbard who want to do away with the state altogether and allow all transactions to be governed by the market alone. From an anarchist perspective, however, both positions—the minimal state (minarchist) and the no-state ('anarchist') positions—neglect the problem of economic domination; in other words, they neglect the hierarchies, oppressions, and forms of exploitation that would inevitably arise in a laissez-faire 'free' market. [...] Anarchism, therefore, has no truck with this right-wing libertarianism, not only because it neglects economic inequality and domination, but also because in practice (and theory) it is highly inconsistent and contradictory. The individual freedom invoked by right-wing libertarians is only a narrow economic freedom within the constraints of a capitalist market, which, as anarchists show, is no freedom at all.“ 
  8. ↑ Kymlicka 2005, p. 516: "Right-wing libertarians argue that the right of self-ownership entails the right to appropriate unequal parts of the external world, such as unequal amounts of land."
  9. ↑ 9.0 9.1 9.2 Francis, Mark (December 1983). „Human Rights and Libertarians“. Australian Journal of Politics & History. 29 (3): 462–472. doi:10.1111/j.1467-8497.1983.tb00212.x. ISSN 0004-9522.
  10. ↑ Vallentyne 2007, p. 6. "The best-known versions of libertarianism are right-libertarian theories, which hold that agents have a very strong moral power to acquire full private property rights in external things. Left-libertarians, by contrast, hold that natural resources (e.g., space, land, minerals, air, and water) belong to everyone in some egalitarian manner and thus cannot be appropriated without the consent of, or significant payment to, the members of society." sfn error: multiple targets (2×): CITEREFVallentyne2007 (help)
  11. ↑ Miller, Fred (15 August 2008). „Natural Law“. The Encyclopedia of Libertarianism. ციტირების თარიღი: 31 July 2019.
  12. ↑ Sterba, James P. (October 1994). "From Liberty to Welfare". Ethics. Cambridge: Blackwell. 105 (1): 237–241.
  13. ↑ 13.0 13.1 Baradat 2015, p. 31.
  14. ↑ 14.0 14.1 14.2 14.3 14.4 Heywood 2004, p. 337.
  15. ↑ Newman 2010, p. 43: "It is important to distinguish between anarchism and certain strands of right-wing libertarianism which at times go by the same name (for example, Murray Rothbard's anarcho-capitalism). There is a complex debate within this tradition between those like Robert Nozick, who advocate a 'minimal state', and those like Rothbard who want to do away with the state altogether and allow all transactions to be governed by the market alone. From an anarchist perspective, however, both positions—the minimal state (minarchist) and the no-state ('anarchist') positions—neglect the problem of economic domination; in other words, they neglect the hierarchies, oppressions, and forms of exploitation that would inevitably arise in a laissez-faire 'free' market. [...] Anarchism, therefore, has no truck with this right-wing libertarianism, not only because it neglects economic inequality and domination, but also because in practice (and theory) it is highly inconsistent and contradictory. The individual freedom invoked by right-wing libertarians is only a narrow economic freedom within the constraints of a capitalist market, which, as anarchists show, is no freedom at all." sfn error: multiple targets (2×): CITEREFNewman2010 (help)
  16. ↑ 16.0 16.1 16.2 Goodman, John C. (20 December 2005). "What Is Classical Liberalism?". National Center for Policy Analysis. Retrieved 26 June 2019. დაარქივებული 9 March 2009 საიტზე Wayback Machine. .
  17. ↑ van de Haar 2015, p. 71.
  18. ↑ 18.0 18.1 van de Haar 2015, p. 42.
  19. ↑ van de Haar 2015, p. 43.
  20. ↑ 20.0 20.1 Beltrán, Miquel (1989). „Libertarismo y deber. Una reflexión sobre la ética de Nozick“ [Libertarianism and duty. A reflection on Nozick's ethics]. Revista de ciencias sociales (Spanish). 91: 123–128. ISSN 0210-0223.
  21. ↑ 21.0 21.1 21.2 21.3 Vallentyne, Peter (20 July 2010). "Libertarianism". Stanford Encyclopedia of Philosophy. Stanford University. Retrieved 26 December 2012.
  22. ↑ 22.0 22.1 22.2 22.3 Rothbard, Murray (2009) The Betrayal of the American Right. Mises Institute, გვ. 83. ISBN 978-1610165013. „One gratifying aspect of our rise to some prominence is that, for the first time in my memory, we, 'our side,' had captured a crucial word from the enemy. 'Libertarians' had long been simply a polite word for left-wing anarchists, that is for anti-private property anarchists, either of the communist or syndicalist variety. But now we had taken it over.“ 
  23. ↑ 23.0 23.1 Bookchin, Murray (January 1986). "The Greening of Politics: Toward a New Kind of Political Practice". Green Perspectives: Newsletter of the Green Program Project (1). "We have permitted cynical political reactionaries and the spokesmen of large corporations to pre-empt these basic libertarian American ideals. We have permitted them not only to become the specious voice of these ideals such that individualism has been used to justify egotism; the pursuit of happiness to justify greed, and even our emphasis on local and regional autonomy has been used to justify parochialism, insularism, and exclusivity – often against ethnic minorities and so-called deviant individuals. We have even permitted these reactionaries to stake out a claim to the word libertarian, a word, in fact, that was literally devised in the 1890s in France by Elisée Reclus as a substitute for the word anarchist, which the government had rendered an illegal expression for identifying one's views. The propertarians, in effect – acolytes of Ayn Rand, the earth mother of greed, egotism, and the virtues of property – have appropriated expressions and traditions that should have been expressed by radicals but were willfully neglected because of the lure of European and Asian traditions of socialism, socialisms that are now entering into decline in the very countries in which they originated".
  24. ↑ 24.0 24.1 Nettlau, Max (1996). A Short History of Anarchism (English). London: Freedom Press, გვ. 162. ISBN 978-0-900384-89-9. OCLC 37529250. 
  25. ↑ 25.0 25.1 Fernandez, Frank (2001). Cuban Anarchism. The History of a Movement[მკვდარი ბმული]. Sharp Press. p. 9. "Thus, in the United States, the once exceedingly useful term "libertarian" has been hijacked by egotists who are in fact enemies of liberty in the full sense of the word."
  26. ↑ 26.0 26.1 "The Week Online Interviews Chomsky". Z Magazine. 23 February 2002. "The term libertarian as used in the US means something quite different from what it meant historically and still means in the rest of the world. Historically, the libertarian movement has been the anti-statist wing of the socialist movement. In the US, which is a society much more dominated by business, the term has a different meaning. It means eliminating or reducing state controls, mainly controls over private tyrannies. Libertarians in the US don't say let's get rid of corporations. It is a sort of ultra-rightism."
  27. ↑ Ward, Colin (2004). Anarchism: A Very Short Introduction. Oxford University Press. p. 62. "For a century, anarchists have used the word 'libertarian' as a synonym for 'anarchist', both as a noun and an adjective. The celebrated anarchist journal Le Libertaire was founded in 1896. However, much more recently the word has been appropriated by various American free-market philosophers."
  28. ↑ 28.0 28.1 28.2 (2005) რედ. Robert Graham: Anarchism: A Documentary History of Libertarian Ideas. Montreal: Black Rose Books. 
  29. ↑ 29.0 29.1 29.2 Marshall, Peter (2009). Demanding the Impossible: A History of Anarchism. p. 641. "The word 'libertarian' has long been associated with anarchism, and has been used repeatedly throughout this work. The term originally denoted a person who upheld the doctrine of the freedom of the will; in this sense, Godwin was not a 'libertarian', but a 'necessitarian'. It came however to be applied to anyone who approved of liberty in general. In anarchist circles, it was first used by Joseph Déjacque as the title of his anarchist journal Le Libertaire, Journal du Mouvement Social published in New York in 1858. At the end of the last century, the anarchist Sebastien Faure took up the word, to stress the difference between anarchists and authoritarian socialists".
  30. ↑ 30.0 30.1 The Anarchist FAQ Editorial Collective (11 December 2008). "150 years of Libertarian". Anarchist Writers. The Anarchist Library. Retrieved 31 January 2020.
  31. ↑ 31.0 31.1 The Anarchist FAQ Editorial Collective (17 May 2017). "160 years of Libertarian". Anarchist Writers. Anarchist FAQ. Retrieved 31 January 2020.
  32. ↑ Marshall, Peter (2009). Demanding the Impossible: A History of Anarchism. p. 641[მკვდარი ბმული]. "For a long time, libertarian was interchangable in France with anarchism but in recent years, its meaning has become more ambivalente. Some anarchists like Daniel Guérin will call themselves 'libertarian socialists', partly to avoid the negative overtones still associated with anarchism, and partly to stress the place of anarchism within the socialist tradition. Even Marxists of the New Left like E. P. Thompson call themselves 'libertarian' to distinguish themselves from those authoritarian socialists and communists who believe in revolutionary dictatorship and vanguard parties."
  33. ↑ 33.0 33.1 Friedman, Jeffrey (1993). "What's Wrong with Libertarianism". Critical Review. 11 (3). p. 427.
  34. ↑ 34.0 34.1 Sterba, James P. (October 1994). "From Liberty to Welfare". Ethics. Cambridge, Massachusetts: Blackwell. 105 (1): 237–241.
  35. ↑ 35.0 35.1 Partridge, Ernest (2004). "With Liberty and Justice for Some". In Zimmerman, Michael; Callicott, Baird; Warren, Karen; Klaver, Irene; Clark, John. Environmental Philosophy: From Animal Rights to Radical Ecology (4th ed.). Pearson. ISBN 978-0-1311-2695-4.
  36. ↑ 36.0 36.1 Wolff, Jonathan (22 October 2006). „Libertarianism, Utility, and Economic Competition“ (PDF). Virginia Law Review. დაარქივებულია ორიგინალიდან (PDF) — 12 January 2013. ციტირების თარიღი: 10 February 2020. დამოწმება journal საჭიროებს |journal=-ს (დახმარება)
  37. ↑ 37.0 37.1 Fried, Barbara (2009). The Progressive Assault on Laissez Faire: Robert Hale and the First Law and Economics Movement. Harvard University Press, გვ. 50. ISBN 9780674037304. 
  38. ↑ 38.0 38.1 Bruenig, Matt. (28 October 2013) Libertarians Are Huge Fans of Economic Coercion. Demos. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 18 თებერვალი 2019. ციტირების თარიღი: 19 August 2016.
  39. ↑ 39.0 39.1 Bruenig, Matt. (17 November 2013) Libertarians are Huge Fans of Initiating Force. Demos. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 20 აგვისტო 2016. ციტირების თარიღი: 19 August 2016.
  40. ↑ 40.0 40.1 Lester, J. C. (22 October 2017). "New-Paradigm Libertarianism: a Very Brief Explanation". PhilPapers. Retrieved 26 June 2019.
  41. ↑ Fried, Barbara (2009). The Progressive Assault on Laissez Faire: Robert Hale and the First Law and Economics Movement. Harvard University Press, გვ. 50. ISBN 9780674037304. 
  42. ↑ Liu, Eric; Hanauer, Nick (7 May 2016). "Complexity Economics Shows Us Why Laissez-Faire Economics Always Fails". Evonomics. Retrieved 10 February 2020.
  43. ↑ Matthew, Schneider-Mayerson (14 October 2015). Peak Oil: Apocalyptic Environmentalism and Libertarian Political Culture. Chicago. ISBN 9780226285573. OCLC 922640625. 
  44. ↑ Long, Joseph. W (1996). "Toward a Libertarian Theory of Class". Social Philosophy and Policy. 15 (2): 310. "When I speak of 'libertarianism' [...] I mean all three of these very different movements. It might be protested that LibCap [libertarian capitalism], LibSoc [libertarian socialism] and LibPop [libertarian populism] are too different from one another to be treated as aspects of a single point of view. But they do share a common—or at least an overlapping—intellectual ancestry."
  45. ↑ Carlson, Jennifer D. (2012). "Libertarianism". In Miller, Wilburn R., ed. The Social History of Crime and Punishment in America. London: SAGE Publications. p. 1006. ISBN 1412988764. "There exist three major camps in libertarian thought: right-libertarianism, socialist libertarianism, and left-libertarianism; the extent to which these represent distinct ideologies as opposed to variations on a theme is contested by scholars."
  46. ↑ Déjacque, Joseph (1857). "De l'être-humain mâle et femelle–Lettre à P.J. Proudhon" (in French).
  47. ↑ Mouton, Jean Claude. Le Libertaire, Journal du mouvement social French. ციტირების თარიღი: 16 July 2019.
  48. ↑ Woodcock, George (1962). Anarchism: A History of Libertarian Ideas and Movements. Meridian Books. p. 280. "He called himself a "social poet," and published two volumes of heavily didactic verse—Lazaréennes and Les Pyrénées Nivelées. In New York, from 1858 to 1861, he edited an anarchist paper entitled Le Libertaire, Journal du Mouvement Social, in whose pages he printed as a serial his vision of the anarchist Utopia, entitled L'Humanisphére."
  49. ↑ Hussain, Syed B. (2004). Encyclopedia of Capitalism. Vol. II : H-R.. New York: Facts on File Inc, გვ. 492. ISBN 0816052247. „In the modern world, political ideologies are largely defined by their attitude towards capitalism. Marxists want to overthrow it, liberals to curtail it extensively, conservatives to curtail it moderately. Those who maintain that capitalism is a excellent economic system, unfairly maligned, with little or no need for corrective government policy, are generally known as libertarians.“ 
  50. ↑ Carlson, Jennifer D. (2012). "Libertarianism". In Miller, Wilburn R., ed. The Social History of Crime and Punishment in America. London: Sage Publications. p. 1006. ISBN 1412988764. "There exist three major camps in libertarian thought: right-libertarianism, socialist libertarianism, and left-libertarianism. [...] [S]ocialist libertarians [...] advocate for the simultaneous abolition of both government and capitalism."
  51. ↑ Bookchin, Murray; Biehl, Janet (1997). The Murray Bookchin Reader. Cassell. p. 170 ISBN 0-304-33873-7.
  52. ↑ Hicks, Steven V.; Shannon, Daniel E. (2003). The American Journal of Economics and Sociolology. Blackwell Pub. p. 612.
  53. ↑ "Anarchism". In Gaus, Gerald F.; D'Agostino, Fred, eds. (2012). The Routledge Companion to Social and Political Philosophy. p. 227.
  54. ↑ 54.0 54.1 Kitschelt, Herbert; McGann, Anthony J. (1997) [1995]. The Radical Right in Western Europe: A Comparative Analysis. University of Michigan Press. p. 27. ISBN 9780472084418.
  55. ↑ 55.0 55.1 Mudde, Cas (11 October 2016). The Populist Radical Right: A Reader (1st ed.). Routledge. ISBN 978-1138673861.
  56. ↑ Bevir, Mark, ed. (2010). Encyclopedia of Political Theory. SAGE Publications. p. 811. ISBN 978-1-4129-5865-3.
  57. ↑ 57.0 57.1 Block, Walter (2010). "Libertarianism Is Unique and Belongs Neither to the Right Nor the Left: A Critique of the Views of Long, Holcombe, and Baden on the Left, Hoppe, Feser, and Paul on the Right". Journal of Libertarian Studies. 22. pp. 127–170.
  58. ↑ Read, Leonard E. (January 1956). "Neither Left Nor Right". The Freeman. 48 (2): 71–73.
  59. ↑ Browne, Harry (21 December 1998). "The Libertarian Stand on Abortion" დაარქივებული 2010-10-06 საიტზე Wayback Machine. . HarryBrowne.Org. Retrieved 14 January 2020.
  60. ↑ Raimondo, Justin (2000). An Enemy of the State. Chapter 4: "Beyond left and right". Prometheus Books. p. 159.
  61. ↑ Machan, Tibor R. (2004). "Neither Left Nor Right: Selected Columns". 522. Hoover Institution Press. ISBN 0817939822. ISBN 9780817939823.
  62. ↑ Robin, Corey (2011). The Reactionary Mind: Conservatism from Edmund Burke to Sarah Palin. Oxford University Press, გვ. 15–16. ISBN 978-0199793747. 
  63. ↑ Harmel, Robert; Gibson, Rachel K. (June 1995). „Right‐Libertarian Parties and the "New Values": A Re‐examination“. Scandinavian Political Studies. 18 (July 1993): 97–118. doi:10.1111/j.1467-9477.1995.tb00157.x.
  64. ↑ 64.0 64.1 Robinson, Emily; et al. (2017). "Telling stories about post-war Britain: popular individualism and the 'crisis' of the 1970s". Twentieth Century British History. 28 (2): 268–304.
  65. ↑ 65.0 65.1 65.2 Marshall, Peter (2008). Demanding the Impossible: A History of Anarchism. "The New Right and Anarcho-Capitalism". London: Harper Perennial.
  66. ↑ 66.0 66.1 Vincent, Andrew (2009). Modern Political Ideologies, 3rd, Hoboken: John Wiley & Sons, გვ. 66. ISBN 9781444311051. „Whom to include under the rubric of the New Right remains puzzling. It is usually seen as an amalgam of traditional liberal conservatism, Austrian liberal economic theory Ludwing von Mises and Hayek), extreme libertarianism (anarcho-capitalism) and crude populism.“ 
  67. ↑ McManus, Matt (26 May 2019). "Classical Liberals" and the Alt-Right". Merion West. Retrieved 17 June 2020. "Nevertheless, it is worth examining why many who do adopt this labels do paradoxically seem to gravitate towards post-modern conservative reactionary positions. [...] The second way individuals tend to interpret classical liberalism and libertarianism is as an ideology which is strictly inegalitarian. They tend to support it because they see society as a competitive association, where superior individuals will rise to the top due to their merits and efforts. While they identify as classical liberals and libertarians, these individuals tend to limit themselves to desiring a capitalist marketplace to discriminate between the superior and inferior by allocating rewards and honors according to economic contributions. But if these individuals come to believe the system increasingly rewards the unworthy, they can be inspired to radicalize and move further to the extremes offered by alt-right doctrines."
  68. ↑ "About the Quiz". Advocates for Self-Government. Retrieved 18 January 2020.
  69. ↑ Micthell, Brian Patrick (2007). Eight Ways to Run the Country: A New and Revealing Look at Left and Right. Greenwood Publishing Group, გვ. 7–8. ISBN 978-0-275-99358-0. 
  70. ↑ Huebert, Jacob H. (2010). Libertarianism Today. Santa Barbara, California: Praeger, გვ. 22–24. ISBN 9780313377556. OCLC 655885097. 
  71. ↑ Boaz, David (November 21, 1998). "Preface for the Japanese Edition of Libertarianism: A Primer". Cato Institute. Retrieved January 25, 2020.
  72. ↑ Silber, Kenneth (February 4, 2007). "Radicals for Capitalism (Book Review)". The New York Post. დაარქივებული December 8, 2008, საიტზე Wayback Machine. . Retrieved January 25, 2020.
  73. ↑ 73.0 73.1 Gregory, Anthony (April 24, 2007). "Real World Politics and Radical Libertarianism". LewRockwell.com. დაარქივებული June 18, 2015, საიტზე Wayback Machine. . Retrieved January 25, 2020.
  74. ↑ 74.0 74.1 Teles, Steven; Kenney, Daniel A. "Spreading the Word: The Diffusion of American Conservatism in Europe and Beyond". In Kopsten, Jeffrey; Steinmo, Sven, eds. (2007). Growing Apart?: America and Europe in the Twenty-First Century. Cambridge University Press. pp. 136–169.
  75. ↑ Vallentyne, Peter (12 February 2007). „Libertarianism and the State“, Liberalism: Old and New. Cambridge University Press, გვ. 187–205. ISBN 978-0-521-70305-5. 
  76. ↑ Boas, Taylor C.; Gans-Morse, Jordan (2009). "Neoliberalism: From New Liberal Philosophy to Anti-Liberal Slogan". Studies in Comparative International Development. 44 (2): 151–152. doi:10.1007/s12116-009-9040-5.
  77. ↑ Knapp, Andrew; Wright, Vincent (2006) The Government and Politics of France. Routledge. ISBN 978-0-415-35732-6. 
  78. ↑ John, David C.. (21 November 2003) The Origins of the Modern American Conservative Movement. The Heritage Foundation. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 8 მარტი 2010. ციტირების თარიღი: 13 May 2010.
  79. ↑ Becker, Charlotte B.; Becker, Lawrence C. (2001). Encyclopedia of Ethics. 3. Taylor & Francis US. p. 1562. ISBN 978-0-4159-3675-0.
  80. ↑ "Smashing the State for Fun and Profit Since 1969: An Interview With the Libertarian Icon Samuel Edward Konkin III (a.k.a. SEK3)". Spaz.org. Retrieved 15 March 2020.
  81. ↑ D'Amato, David S. (27 November 2018). "Black-Market Activism: Samuel Edward Konkin III and Agorism". Libertarianism.org. Retrieved 21 November 2019.
  82. ↑ Konkin III, Samuel Edward. An Agorist Primer. Kopubco.com. ციტირების თარიღი: 15 March 2020.
  83. ↑ Konkin III, Samuel Edward (1983). "New Libertarian Manifesto". Agorism.info. დაარქივებული 18 March 2009 საიტზე Wayback Machine.  Retrieved 18 March 2009.
  84. ↑ Gregory, Anthony (21 December 2006). "Left, Right, Moderate and Radical". LewRockwell.com. დაარქივებული 25 December 2014 საიტზე Wayback Machine. . 25 January 2020.
  85. ↑ Marx, Karl (1971). Theories of Surplus Value. 3. Moscow: Progress. p. 501.
  86. ↑ Carson, Kevin. Studies in Mutualist Political Economy]. Charleston, South Carolina: BookSurge. p. 142. "Vulgar libertarian apologists for capitalism use the term "free market" in an equivocal sense: they seem to have trouble remembering, from one moment to the next, whether they're defending actually existing capitalism or free market principles. So we get the standard boilerplate article in The Freeman arguing that the rich can't get rich at the expense of the poor, because "that's not how the free market works"—implicitly assuming that this is a free market. When prodded, they'll grudgingly admit that the present system is not a free market, and that it includes a lot of state intervention on behalf of the rich. But as soon as they think they can get away with it, they go right back to defending the wealth of existing corporations on the basis of "free market principles."
  87. ↑ (1991) Blackwell Encyclopaedia of Political Thought. Blackwell Publishing, გვ. 290. ISBN 0-631-17944-5. 
  88. ↑ 88.0 88.1 Rothbard, Murray (2007). Betrayal of the American Right. Auburn, Alabama: Mises Institute. p. xi. ISBN 978-1-4792-2951-2.
  89. ↑ 89.0 89.1 Kauffman, Bill (18 May 2009). "Found Cause". The American Conservative. Retrieved 15 March 2020.
  90. ↑ Radosh, Ronald (1975). Prophets on the Right: Profiles of Conservative Critics of American Globalism. New York City, New York: Simon.
  91. ↑ Raimondo, Justin (2008). Reclaiming the American Right: The Lost Legacy of the Conservative Movement (2d ed.). Wilmington, Delawere: ISI.
  92. ↑ Chodorov, Frank (1962). Out of Step: The Autobiography of an Individualist. New York City, New York: Devin-Adair.
  93. ↑ Hamilton, Charles H. (1980). Fugitive Essays: Selected Writings of Frank Chodorov. Indianapolis, Indiana: Liberty.
  94. ↑ John T. Flynn (1973) [1944]. As We Go Marching: A Biting Indictment of the Coming of Domestic Fascism in America. New York City, New York: Free Life.
  95. ↑ Moser, John (2005). Right Turn: John T. Flynn and the Transformation of American Liberalism. New York City, New York: New York University Press.
  96. ↑ Ryant, Carl (1989). Profit's Prophet: Garet Garrett (1878-1954). Selinsgrove, Pennsylvania: Susquehanna University Press.
  97. ↑ Ramsey, Bruce (2008). Unsanctioned Voice: Garet Garrett, Journalist of the Old Right. Caldwell, Indiana: Caxton.
  98. ↑ Wilder Lane, Rose (2006) [1936]. Give Me Liberty. Whitefish, Montana: Kessinger.
  99. ↑ Wilder Lane, Rose (2007) [1943]. The Discovery of Freedom: Man's Struggle against Authority. Auburn, Alabama: Mises Institute.
  100. ↑ Mencken, H. L. (1961). Letters of H. L. Mencken. Knofp. p. xiii; p. 189.
  101. ↑ Nock, Albert Jay (1935). Our Enemy, the State. New York City, New York: Morrow.
  102. ↑ Nock, Albert Jay (June 1936). "Isaiah’s Job". Atlantic Monthly (157): 641–649.
  103. ↑ Nock, Albert Jay (1943). Memoirs of a Superfluous Man. New York City, New York: Harper.
  104. ↑ Paterson, Isabel (1993). The God of the Machine. New Brunswick, New Jersey: Transaction.
  105. ↑ Cox, Stephen D. (2004). The Woman and the Dynamo: Isabel Paterson and the Idea of America. New Brunswick, New Jersey: Transaction.
  106. ↑ Kauffman, Bill (2008). Ain't My America: The Long, Noble History of Antiwar Conservatism and Middle-American Anti-Imperialism. New York City, New York: Metropolitan.
  107. ↑ Chodorov, Frank (6 October 1956). "Letter to the editor". National Review. 2 (20): 23.
  108. ↑ Hamilton, Charles H. (1981). "Introduction". Fugitive Essays: Selected Writings of Frank Chodorov Compiled. p. 29.
  109. ↑ Rothbard, Murray (2007). Betrayal of the American Right. Auburn, Alabama: Mises Institute. p. 165. ISBN 978-1-4792-2951-2.
  110. ↑ 110.0 110.1 Rockwell, Lew; Tucker, Jeffrey (28 May 1990). "Ayn Rand Is Dead". National Review. pp. 35–36. Retrieved 16 March 2020.
  111. ↑ Comegna, Anthony; Gomez, Camillo (3 October 2018). "Libertarianism, Then and Now". Libertarianism. Cato Institute. "[...] Benjamin Tucker was the first American to really start using the term 'libertarian' as a self-identifier somewhere in the late 1870s or early 1880s." Retrieved 3 August 2020.
  112. ↑ Burns, Jennifer (2009). Goddess of the Market: Ayn Rand and the American Right. New York: Oxford University Press, გვ. 309. ISBN 9780195324877. 
  113. ↑ Raimondo, Justin (2000). An Enemy of the State: The Life of Murray N. Rothbard. "Beyond left and right". Prometheus Books. p. 159. ISBN 978-1-5739-2809-0.
  114. ↑ Rothbard, Murray. (17 August 2007) Floyd Arthur 'Baldy' Harper, RIP. Mises Daily. Mises Institute. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 13 დეკემბერი 2011. ციტირების თარიღი: 15 March 2020.
  115. ↑ D'Agostino, Fred; Gaus, Gerald (2012) The Routledge Companion To Social And Political Philosophy. Routledge, გვ. 225. ISBN 978-0-415-87456-4. 
  116. ↑ Casey, Gerard (2010). Murray Rothbard. A&C Black. p. ix. ISBN 978-1-4411-4209-2.
  117. ↑ Block, Walter; Rothbard, Murray; Rockwell, Lew, ed. (November 1994). "Big Government Libertarianism". The Irrepressible Rothbard. Lew Rockwell.com. Retrieved 15 March 2020.
  118. ↑ Sanchez, Julian; Weigel, David (16 January 2008). „Who Wrote Ron Paul's Newsletters?“. Reason. Reason Foundation. ციტირების თარიღი: 15 March 2020.
  119. ↑ 119.0 119.1 Boaz, David (1998). Libertarianism: A Primer. Free Press. pp. 22–26.
  120. ↑ 120.0 120.1 Conway, David (2008). „Freedom of Speech“. In Hamowy, Ronald (ed.). Liberalism, Classical. The Encyclopedia of Libertarianism. Thousand Oaks, California: SAGE Publications; Cato Institute. pp. 295–98 at p. 296. doi:10.4135/9781412965811.n112. ISBN 978-1-4129-6580-4. LCCN 2008009151. OCLC 750831024. ციტატა: „Depending on the context, libertarianism can be seen as either the contemporary name for classical liberalism, adopted to avoid confusion in those countries where liberalism is widely understood to denote advocacy of expansive government powers, or as a more radical version of classical liberalism.“
  121. ↑ "About the Libertarian Party". Libertarian Party. Retrieved 27 June 2019. "Libertarians strongly oppose any government interference into their personal, family, and business decisions. Essentially, we believe all Americans should be free to live their lives and pursue their interests as they see fit as long as they do no harm to another".
  122. ↑ Newman, Saul (2010). The Politics of Postanarchism. Edinburgh University Press. p. 43. ISBN 0748634959. "It is important to distinguish between anarchism and certain strands of right-wing libertarianism which at times go by the same name (for example, Rothbard's anarcho-capitalism)".
  123. ↑ Marshall, Peter (2008). Demanding the Impossible: A History of Anarchism. London: Harper Perennial. p. 565. "In fact, few anarchists would accept the 'anarcho-capitalists' into the anarchist camp since they do not share a concern for economic equality and social justice, Their self-interested, calculating market men would be incapable of practicing voluntary co-operation and mutual aid. Anarcho-capitalists, even if they do reject the State, might therefore best be called right-wing libertarians rather than anarchists".
  124. ↑ Nozick, Robert (1974). Anarchy, State, and Utopia. Basic Books. 
  125. ↑ Raico, Ralph (2012). Classical Liberalism and the Austrian School. Auburn, Alabama: Mises Institute. ISBN 9781610160032. 
  126. ↑ "National Questions" (30 June 1997). National Review. 49 (12): 16–17.
  127. ↑ Carson, Kevin (8 November 2015). "Are We All Mutualists?" Center for a Stateless Society. Retrieved 23 March 2020. "This willingness to recognize the joint homesteading of land and natural resources (in such historical forms as village open-field systems, common pasture and waste, public rights of way and town commons, common fisheries, etc.) is a refreshing contrast to the all too many right-libertarians who insist that property can only be owned by individuals (most notably Ayn Rand’s claim that the theft of Native American tribal land by European settlers was justified because they didn’t believe in any “legitimate” form of property rights)."
  128. ↑ Long, Roderick T. (16 May 2006). "Francis Tandy Rides Again". History News Network. დაარქივებული 5 September 2010 საიტზე Wayback Machine. . Retrieved 8 July 2009.
  129. ↑ McManus, Matt (26 May 2019). "Classical Liberals" and the Alt-Right". Merion West. Retrieved 17 June 2020. "In his great work Anarchy, State, and Utopia, Nozick hypothesizes about a future where a "minimal state" exists and individuals are free to experiment with as many different forms of life as they choose. This may even include communist or socialist communities, where individuals would willingly choose to share property in common and live according to more egalitarian principles of distributive justice. But no one form of life would be enforced by political authorities, which had no business telling free and equal individuals what the best way to live was."
  130. ↑ Mises, Ludwig; Kahane, J., trans. (1947) [1922]. Socialism: An Economic and Sociological Analysis. New Haven, Connecticut: Yale University Press. p. 76. ISBN 0226181502. "The only certain fact about Russian affairs under the Soviet regime with regard to which all people agree is: that the standard of living of the Russian masses is much lower than that of the masses in the country which is universally considered as the paragon of capitalism, the United States of America. If we were to regard the Soviet regime as an experiment, we would have to say that the experiment has clearly demonstrated the superiority of capitalism and the inferiority of socialism".
  131. ↑ Hoppe, Hans-Hermann (2013) [1988]. A Theory of Socialism and Capitalism (2nd ed.). Auburn, Alabama: Mises Institute. ISBN 978-1933550732.
  132. ↑ Nozick, Robert (1974). Anarchy, State, and Utopia. Basic Books. ISBN 978-0-465-09720-3.
  133. ↑ Kropotkin, Peter (1927). Anarchism: A Collection of Revolutionary Writings. Courier Dover Publications, გვ. 150. ISBN 9780486119861. „It attacks not only capital, but also the main sources of the power of capitalism: law, authority, and the State.“ 
  134. ↑ Otero, Carlos Peregrin (2003). „Introduction to Chomsky's Social Theory“, Radical Priorities, Chomsky, Noam Chomsky, 3rd, Oakland, California: AK Press, გვ. 26. ISBN 1-902593-69-3. 
  135. ↑ Chomsky, Noam (2003). რედ. Carlos Peregrin Otero: Radical Priorities, 3rd, Oakland, California: AK Press, გვ. 227–228. ISBN 1-902593-69-3. 
  136. ↑ Carlson, Jennifer D. (2012). "Libertarianism". In Miller, Wilbur R. The Social History of Crime and Punishment in America: An Encyclopedia. SAGE Publications. p. 1006. "[S]ocialist libertarians view any concentration of power into the hands of a few (whether politically or economically) as antithetical to freedom and thus advocate for the simultaneous abolition of both government and capitalism".
  137. ↑ Metcalf, Stephen. (24 June 2011) The Liberty Scam: Why even Robert Nozick, the philosophical father of libertarianism, gave up on the movement he inspired. ციტირების თარიღი: 19 March 2020.
  138. ↑ Nozick, Robert (1989). "The Zigzag of Politics". The Examined Life: Philosophical Meditations. Simon & Schuster. ISBN 978-0-671-72501-3.
  139. ↑ Riggenbach, Jeff (26 November 2010). „Anarchy, State, and Robert Nozick“. Mises Daily. Mises Institute. ციტირების თარიღი: 19 March 2020. ციტატა: „[Nozick] identified voluntary cooperation as the 'core principle' of ethics, maintaining that the duty not to interfere with another person's 'domain of choice' is '[a]ll that any society should (coercively) demand'; higher levels of ethics, involving positive benevolence, represent instead a 'personal ideal' that should be left to 'a person's own individual choice and development.' And that certainly sounds like an attempt to embrace libertarianism all over again. My own view is that Nozick's thinking about these matters evolved over time and that what he wrote at any given time was an accurate reflection of what he was thinking at that time.“
  140. ↑ Sanchez, Julian (21 June 2011). "Nozick, Libertarianism, and Thought Experiments". Julian Shanchez.com. Retrieved 19 March 2020. "Nozick always thought of himself as a libertarian in a broad sense, right up to his final days, even as his views became somewhat less 'hardcore.'"
  141. ↑ Join the Libertarian Party. Libertarian Party (1971). ციტატა: „I certify that I oppose the initiation of force to achieve political or social goals.“ ციტირების თარიღი: 18 January 2020.
  142. ↑ Block, Walter. (17 February 2003) The Non-Aggression Axiom of Libertarianism. ციტირების თარიღი: 18 January 2020.
  143. ↑ Barnet, Phred. (14 April 2011) The Non-Aggression Principle. Americanly Yours. ციტირების თარიღი: 18 January 2020.
  144. ↑ Kinsella, Stephan. (4 October 2011) The relation between the non-aggression principle and property rights: a response to Division by Zer0. Mises Wire. Mises Institute. ციტირების თარიღი: 26 June 2019.
  145. ↑ Vance, Laurence M. Vance. (1 October 2015) The Morality of Libertarianism. The Future of Freedom Foundation. ციტირების თარიღი: 18 January 2020.
  146. ↑ Kinsella, Stephan. (21 August 2009) What Libertarianism Is. Mises Daily. Mises Institute. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 3 თებერვალი 2022. ციტირების თარიღი: 20 January 2020.
  147. ↑ Carlson 2012, p. 1007.
  148. ↑ Vallentyne, Peter (20 July 2010). "Libertarianism". In Stanford Encyclopedia of Philosophy. Stanford University. Retrieved 26 December 2012.
  149. ↑ Becker, Lawrence C.; Becker, Charlotte B. (2001). Encyclopedia of Ethics. 3. New York: Routledge. p. 1562.
  150. ↑ Rothbard, Murray (1998). The Ethics of Liberty. New York: NYU Press. ISBN 978-0814775066. 
  151. ↑ Mises, Ludwig (2007). Human Action: A Treatise on Economics. Indianapolis: Liberty Fund. ISBN 978-0865976313. 
  152. ↑ 152.0 152.1 Gregory, Anthony (10 May 2004). "The Minarchist's Dilemma" დაარქივებული 2020-01-12 საიტზე Wayback Machine. . Strike The Root. Retrieved 26 June 2019.
  153. ↑ 153.0 153.1 What role should certain specific governments play in Objectivist government?. Peikoff.com (7 March 2011). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 24 ივნისი 2018. ციტირების თარიღი: 26 June 2019.
  154. ↑ 154.0 154.1 Interview with Yaron Brook on economic issues in today's world (Part 1). Peikoff.com (10 March 2011). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 12 სექტემბერი 2014. ციტირების თარიღი: 26 June 2019.
  155. ↑ Emmett, Ross B. (12 August 2011). Frank H. Knight in Iowa City, 1919–1928. Emerald Group Publishing. ISBN 978-1-78052-008-7. 
  156. ↑ (2008) Anarchism/Minarchism: Is a Government Part of a Free Country?. Ashgate Publishing. ISBN 978-0-7546-6066-8. 
  157. ↑ Holcombe, Randall G. (2004). „Government: Unnecessary but Inevitable“ (PDF). The Independent Review. ციტირების თარიღი: 17 March 2020.
  158. ↑ Long, Roderick T. (16 February 2009). "Market Anarchism as Constitutionalism". Molinari Institute. Retrieved 26 June 2019.
  159. ↑ Plauché, Geoffrey Allan. (27 August 2006) On the Social Contract and the Persistence of Anarchy. American Political Science Association. Louisiana State University. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 10 September 2008.
  160. ↑ Tannehill, Linda; Tannehill, Morris (1970). The Market for Liberty დაარქივებული 2014-10-03 საიტზე Wayback Machine. . p. 81. Retrieved 26 June 2019.
  161. ↑ Kroy, Moshe (21 September 2010). "Political Freedom and Its Roots in Metaphysics". Mises Institute. Retrieved 26 June 2019.
  162. ↑ Feserm, Edward (Fall 2000). „Taxation, Forced Labor, and Theft“ (PDF). The Independent Review: 219–235). ციტირების თარიღი: 10 July 2012.
  163. ↑ Tame, Chris R. (1989). „Taxation Is Theft“ (PDF). Libertarian Alliance Political Note (44). დაარქივებულია ორიგინალიდან (PDF) — 2 აგვისტო 2019. ციტირების თარიღი: 2 September 2012.
  164. ↑ Chodorov, Frank. Taxation Is Robbery. Mises Institute. ციტირების თარიღი: 10 July 2012. Reprint from Chodorov, Frank (1962). Out of Step: The Autobiography of an Individualist. New York: The Devin-Adair Company. pp. 216–239.
  165. ↑ Stringham 2007, p. 51.
  166. ↑ Morris 2008, pp. 13–14.
  167. ↑ Caplan 2008, pp. 194–195.
  168. ↑ Morriss, Andrew (2008). „Anarcho-Capitalism“. In Hamowy, Ronald (ed.). The Encyclopedia of Libertarianism. Thousand Oaks, California: SAGE; Cato Institute. pp. 13–14. doi:10.4135/9781412965811.n8. ISBN 978-1-4129-6580-4. OCLC 750831024.
  169. ↑ Stringham, Edward (2007). Anarchy and the Law: The Political Economy of Choice. Transaction Publishers. p. 51. ISBN 9781412805797.
  170. ↑ Tannehill, Linda; Tannehill, Morris (1993) The Market for Liberty. San Francisco: Fox & Wilkes, გვ. 105–106. ISBN 978-0-930073-08-4. ციტირების თარიღი: 30 June 2011.  დაარქივებული 2014-10-03 საიტზე Wayback Machine.
  171. ↑ "Review of Kosanke's Instead of Politics – Don Stacy" დაარქივებული 2018-10-01 საიტზე Wayback Machine. (2011). Libertarian Papers. 3 (3).
  172. ↑ Duthel, Heinz (2013). Anarchism II: What is Anarchism?. Books on Demand, გვ. 194. ISBN 978-3732253920. 
  173. ↑ Grubbs Jr., K. E. (June 1989). „Book Review: Robert LeFevre: Truth Is Not a Half-way Place by Carl Watner“. The Freeman. Foundation for Economic Education. 39 (6).
  174. ↑ Rothbard, Murray N. (2007). The Betrayal of the American Right, Ludwig von Mises Institute, p. 187. ISBN 978-1-933550-13-8
  175. ↑ "Autarchy vs Anarchy" by Robert LeFevre. Rampart Journal of Individualist Thought Vol. 1, No. 4 (Winter, 1965): 30–49
  176. ↑ Robert Leeson (2017). Hayek: A Collaborative Biography, Part IX: The Divine Right of the 'Free' Market. Springer, გვ. 180. ISBN 978-3-319-60708-5. „To the original 'anarchocapitalist' (Rothbard coined the term) [...].“ 
  177. ↑ Hoppe, Hans-Hermann (December 31, 2001). "Anarcho-Capitalism: An Annotated Bibliography". Lew Rockwell.com. Retrieved July 5, 2020.
  178. ↑ Miller 1987, p. 290. "A student and disciple of the Austrian economist Ludwig von Mises, Rothbard combined the laissez-faire economics of his teacher with the absolutist views of human rights and rejection of the state he had absorbed from studying the individualist American anarchists of the nineteenth century such as Lysander Spooner and Benjamin Tucker".
  179. ↑ Rothbard, Murray (1973). For a New Liberty. "The Public Sector, III: Police, Law, and the Courts". Mises Institute. Retrieved 26 June 2019.
  180. ↑ Rothbard, Murray (Spring 1982). "Law, Property Rights, and Air Pollution". Cato Journal. 2 (1): 55–99.
  181. ↑ Tame, Chris R. (October 1983). The Chicago School: Lessons from the Thirties for the Eighties. Economic Affairs. p. 56.
  182. ↑ 182.0 182.1 Davis, Laurence (2019). "Individual and Community". In Levy, Carl; Adams, Matthew S. (eds.). The Palgrave Handbook of Anarchism. Cham: Springer. pp. 47–70. doi:10.1007/978-3-319-75620-2_3. ISBN 978-3-319-75619-6.
  183. ↑ Long & Machan 2008. sfn error: multiple targets (2×): CITEREFLongMachan2008 (help)
  184. ↑ Crowder, George (1991). Classical Anarchism: The Political Thought of Godwin, Proudhon, Bakunin, and Kropotkin. Oxford: Clarendon Press. pp. 85–86. ISBN 9780198277446. "The ownership [anarchists oppose] is basically that which is unearned [...] including such things as interest on loans and income from rent. This is contrasted with ownership rights in those goods either produced by the work of the owner or necessary for that work, for example his dwelling-house, land and tools. Proudhon initially refers to legitimate rights of ownership of these goods as 'possession,' and although in his latter work he calls this 'property,' the conceptual distinction remains the same."
  185. ↑ Hargreaves, David H. London (2019). Beyond Schooling: An Anarchist Challenge. London: Routledge. pp. 90–91. ISBN 9780429582363. "Ironically, Proudhon did not mean literally what he said. His boldness of expression was intended for emphasis, and by 'property' he wished to be understood what he later called 'the sum of its abuses'. He was denouncing the property of the man who uses it to exploit the labour of others without any effort on his own part, property distinguished by interest and rent, by the impositions of the non-producer on the producer. Towards property regarded as 'possession' the right of a man to control his dwelling and the land and tools he needs to live, Proudhon had no hostility; indeed, he regarded it as the cornerstone of liberty, and his main criticism of the communists was that they wished to destroy it."
  186. ↑ McKay, Iain (2008). An Anarchist FAQ. I. "Why do anarchists oppose the current system?" "Why are anarchists against private property?" Oakland/Edinburgh: AK Press. ISBN 978-1902593906.
  187. ↑ McKay, Iain (2008). An Anarchist FAQ. I. "Anarchism and 'anarcho'-capitalism" Oakland/Edinburgh: AK Press. ISBN 978-1902593906.
  188. ↑ Jennings, Jeremy (1993). "Anarchism". In Eatwell, Roger; Wright, Anthony (eds.). Contemporary Political Ideologies. London: Pinter. pp. 127–146. ISBN 978-0-86187-096-7. "[...] anarchism does not stand for the untrammelled freedom of the individual (as the 'anarcho-capitalists' appear to believe) but, as we have already seen, for the extension of individuality and community" (p. 143).
  189. ↑ Gay, Kathlyn; Gay, Martin (1999). Encyclopedia of Political Anarchy. ABC-CLIO. p. 15. ISBN 978-0-87436-982-3. "For many anarchists (of whatever persuasion), anarcho-capitalism is a contradictory term, since 'traditional' anarchists oppose capitalism".
  190. ↑ Morriss, Andrew (2008). "Anarcho-capitalism". In Hamowy, Ronald (ed.). The Encyclopedia of Libertarianism. SAGE; Cato Institute. pp. 13–14. doi:10.4135/9781412965811.n8. ISBN 978-1-4129-6580-4. OCLC 191924853. "Social anarchists, those anarchists with communitarian leanings, are critical of anarcho-capitalism because it permits individuals to accumulate substantial power through markets and private property."
  191. ↑ Franks, Benjamin (August 2013). Freeden, Michael; Stears, Marc (eds.). "Anarchism". The Oxford Handbook of Political Ideologies. Oxford University Press: 385–404. doi:10.1093/oxfordhb/9780199585977.013.0001. "Individualisms that defend or reinforce hierarchical forms such as the economic-power relations of anarcho-capitalism [...] are incompatible with practices of social anarchism. [...] Increasingly, academic analysis has followed activist currents in rejecting the view that anarcho-capitalism has anything to do with social anarchism" (pp. 393–394).
  192. ↑ 192.0 192.1 Kinna, Ruth, ed. (2012). The Bloomsbury Companion to Anarchism. New York: Bloomsbury Publishing USA. pp. 330–331. ISBN 9781441142702.
  193. ↑ Goodwin, Barbara (2007). Using Political Ideas. Hoboken: John Wiley & Sons. p. 143. ISBN 9780470025529. "[Anarcho-capitalists'] true place is in the group of right-wing libertarians described in Chapter 3."
  194. ↑ Meltzer, Albert (2000). Anarchism: Arguments for and Against. London: AK Press, გვ. 50. ISBN 978-1-873176-57-3. „The philosophy of 'anarcho-capitalism' dreamed up by the 'libertarian' New Right, has nothing to do with Anarchism as known by the Anarchist movement proper.“ 
  195. ↑ Heywood 2015, p. 37.
  196. ↑ Piper, J. Richard (1997). Ideologies and Institutions: American Conservative and Liberal Governance Prescriptions Since 1933. Rowman & Littlefield. pp. 110–111. ISBN 0847684598. ISBN 978-0847684595.
  197. ↑ Hoppe, Hans-Hermann (28 September 2018). "Getting Libertarianism Right". Mises Institute. ISBN 978-1-61016-690-4.
  198. ↑ Dionne Jr., E. J. (1991). Why Americans Hate Politics. New York: Simon & Schuster. p. 161.
  199. ↑ Meyer, Frank S. (1996). In Defense of Freedom and Other Essays. Indianapolis: Liberty Fund.
  200. ↑ Hoppe, Hans-Hermann (2011). DemocracyThe God That Failed: The Economics and Politics of Monarchy, Democracy, and Natural Order. Transaction Publishers. pp. 216–218. ISBN 9781412815291.
  201. ↑ Hoppe, Hans-Hermann. (11 April 2005) My Battle With The Thought Police. Mises Institute. ციტირების თარიღი: 20 September 2020.
  202. ↑ 202.0 202.1 202.2 Sheffield, Matthew (2 September 2016). „Where did Donald Trump get his racialized rhetoric? From libertarians“. The Washington Post. ციტირების თარიღი: 27 February 2020.
  203. ↑ 203.0 203.1 203.2 Lewis, Matt. (23 August 2017) The Insidious Libertarian-to-Alt-Right Pipeline. ციტირების თარიღი: 27 February 2020.
  204. ↑ 204.0 204.1 204.2 Ganz, John (19 September 2017). „Libertarians have more in common with the alt-right than they want you to think“. The Washington Post. ციტირების თარიღი: 27 February 2020.
  205. ↑ Guenzl, Simon (June 23, 2016). "Public Property and the Libertarian Immigration Debate". Libertarian Papers. 8 (1): 153–177. "I conclude that supporting a legitimate role for the state as an immigration gatekeeper is inconsistent with Rothbardian and Hoppean libertarian anarchism, as well as with the associated strategy of advocating always and in every instance reductions in the state's role in society."
  206. ↑ Konkin III, Samuel Edward (1980). New Libertarian Manifesto. p. 9.
  207. ↑ Townshend, Charles (2000). The Oxford History of Modern War. Oxford University Press, გვ. 15. ISBN 0-19-285373-2. 
  208. ↑ Sawer, Marian (2003). The Ethical State?: Social Liberalism in Australia. Melbourne University Publishing. p. 87. ISBN 0-522-85082-0. ISBN 978-0-522-85082-6.
  209. ↑ Mises, Ludwig (1927) [1922]. Liberalism. p. 37.
  210. ↑ 210.0 210.1 "National Book Awards – 1975" (1975). National Book Foundation. Retrieved 8 March 2012. დაარქივებული 9 September 2011 საიტზე Wayback Machine. .
  211. ↑ Feser, Edward. „Robert Nozick (1938—2002)“. Internet Encyclopedia of Philosophy. ციტირების თარიღი: 13 March 2017.
  212. ↑ Gordon, David (2008). „Minimal State“. In Hamowy, Ronald (ed.). The Encyclopedia of Libertarianism. Thousand Oaks, California: SAGE Publications; Cato Institute. pp. 332–334. doi:10.4135/9781412965811.n204. ISBN 978-1412965804. LCCN 2008009151. OCLC 750831024.
  213. ↑ Conway, p. 296.
  214. ↑ Hudelson, Richard (1999). Modern Political Philosophy. M. E. Sharpe, გვ. 37–38. ISBN 9780765600219. 
  215. ↑ Dickerson, Flanagan & O'Neill, p. 129.
  216. ↑ Hamowy, ed. (2008). p. xxix.
  217. ↑ Hudelson, Richard (1999). Modern Political Philosophy. M. E. Sharpe, გვ. 37–38. ISBN 9780765600219. 
  218. ↑ Dickerson, M. O. et al. (2009). An Introduction to Government and Politics: A Conceptual Approach. p. 129.
  219. ↑ Bronfenbrenner, Martin (1955). „Two Concepts of Economic Freedom“. Ethics. 65 (3): 157–217. doi:10.1086/290998. JSTOR 2378928. S2CID 144625406.
  220. ↑ Steven M. Dworetz (1994). The Unvarnished Doctrine: Locke, Liberalism, and the American Revolution.
  221. ↑ Hunt, p. 54.
  222. ↑ Appleby, Joyce (1992). Liberalism and Republicanism in the Historical Imagination. p. 58.
  223. ↑ Gaus, Gerald F.; Kukathas, Chandran (2004). Handbook of Political Theory. p. 422.
  224. ↑ Quinton, A. (1995). "Conservativism". In Goodin, R. E.; Pettit, P. eds. A Companion to Contemporary Political Philosophy. Oxford: Blackwell Publishing. p. 246.
  225. ↑ Richardson, p. 52.
  226. ↑ Richardson, James L. (2001). Contending Liberalisms in World Politics: Ideology and Power. Lynne Rienner Publishers, გვ. 43. ISBN 9781555879396. 
  227. ↑ 227.0 227.1 Brennan, Jason (2012). Libertarianism: What Everyone Needs to Know. Oxford University Press, გვ. 188. ISBN 978-0199933914. 
  228. ↑ Tomasi, John; Zwolinski, Matt (April 2, 2012). "A Bleeding Heart History of Libertarianism". Cato Unbound. Cato Institute. Retrieved September 20, 2020.
  229. ↑ 229.0 229.1 Mayne, Alan James (1999). From Politics Past to Politics Future: An Integrated Analysis of Current and Emergent Paradigmss. Westport, Connecticut: Greenwood Publishing Group. p. 124. ISBN 0-275-96151-6.
  230. ↑ Vallentyne 2007, p. 1. "The best known form of libertarianism—right-libertarianism—is a version of classical liberalism [...]." sfn error: multiple targets (2×): CITEREFVallentyne2007 (help)
  231. ↑ 231.0 231.1 Freund, Charles Paul. (1 April 2005) You Know You're Neolibertarian If.... Reason. ციტირების თარიღი: 12 October 2018.
  232. ↑ Franks, Dale. (10 November 2012) Bryan Pick's Suggestions for the GOP. QandO. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 13 ოქტომბერი 2018. ციტირების თარიღი: 12 October 2018.
  233. ↑ Rockwell, Lew (January 1990). „The Case for Paleo-libertarianism“ (PDF). Liberty: 34–38. დაარქივებულია ორიგინალიდან (PDF) — 7 September 2018. ციტირების თარიღი: 16 ნოემბერი 2020. მითითებულია ერთზე მეტი |archiveurl= და |archive-url= (დახმარება); მითითებულია ერთზე მეტი |archivedate= და |archive-date= (დახმარება)
  234. ↑ 234.0 234.1 Rothbard, Murray (1992). „A Strategy for the Right“. Rothbard-Rockwell Report. ციტირების თარიღი: 27 February 2020.
  235. ↑ 235.0 235.1 Sanchez, Julian; Weigel, David. „Who Wrote Ron Paul's Newsletters?“. Reason. Reason Foundation. ციტატა: „Rothbard pointed to David Duke and Joseph McCarthy as models for an "Outreach to the Rednecks," which would fashion a broad libertarian/paleoconservative coalition by targeting the disaffected working and middle classes“.
  236. ↑ Kirby, David; Ekins, Emily (6 August 2012). „Libertarian Roots of the Tea Party“. Policy Analysis (705). Cato Institute. ციტირების თარიღი: 27 February 2020.
  237. ↑ Berger, Edmund Berger (24 February 2017). „Looking Forward“, Uncertain Futures: An Assessment of the Conditions of the Present. Zero Book. ISBN 978-1-7853-5500-4. 
  238. ↑ თარგი:Cite speech
  239. ↑ Rothbard, Murray (January 1992). „Right-Wing Populism: A Strategy for the Paleo Movement“ (PDF). RRR: 5–12. ციტირების თარიღი: 27 February 2020.
  240. ↑ (2014) Political Handbook of the World 2014. CQ Press, გვ. 1157. 
  241. ↑ Papierz, Magda. (8 April 2015) Korwin-Mikke: Potrzebujemy takich przywódców jak Margaret Thatcher! Polish. Najwyższy Czas!. ციტირების თარიღი: 15 March 2017.
  242. ↑ Graham-Harrison, Emma. (8 November 2014) Nigel Farage's new friend in Europe: 'When women say no, they don't always mean it'. The Guardian. ციტირების თარიღი: 27 June 2019.
  243. ↑ Cain, Edward (1963). They'd Rather Be Right: Youth and the Conservative Movement. Macmillan, გვ. 32–36. 
  244. ↑ Bader, Ralf M.; Meadowcroft, John (eds.). The Cambridge Companion to Nozick's Anarchy, State, and Utopia (2011). Cambridge University Press. p. 151.
  245. ↑ Doherty, Brian (2008). „Rothbard, Murray (1926–1995)“. In Hamowy, Ronald (ed.). The Encyclopedia of Libertarianism. Thousand Oaks, California: SAGE; Cato Institute. pp. 442–445. doi:10.4135/9781412965811.n271. ISBN 978-1-4129-6580-4. LCCN 2008009151. OCLC 750831024.
  246. ↑ Cain, Edward (1963). They'd Rather Be Right: Youth and the Conservative Movement. Macmillan, გვ. 32–36. 
  247. ↑ Martin, Douglas (November 22, 2010). "David Nolan, 66, Is Dead; Started Libertarian Party". New York Times. Retrieved 17 November 2019.
  248. ↑ David Nolan Reflects on the Libertarian Party on its 30th Anniversary. Colorado Freedom Report. დაარქივებულია ორიგინალიდან — March 4, 2016.
  249. ↑ Singleton, Alex (May 30, 2008). „How Libertarians undermine liberty“. Daily Telegraph. დაარქივებულია ორიგინალიდან — June 25, 2009. ციტირების თარიღი: January 10, 2016.
  250. ↑ Staff writer (March 24, 2019). „Feiglin: Palestinians in Gaza had more rights under Israel“. Israel Hayom. ციტირების თარიღი: August 26, 2019.
  251. ↑ Harkov, Lahav. (March 17, 2019) The Feiglin phenomenon. ციტატა: „The leader of the rising Zehut Party is attracting more than just young potheads to his libertarian platform.“ ციტირების თარიღი: March 17, 2019.
  252. ↑ Zehut. ციტატა: „[...] and personal liberty. Its platform includes libertarian economic positions [...].“ ციტირების თარიღი: February 21, 2019.
  253. ↑ Eglash, Ruth (April 4, 2019). „A pro-pot party could tip the scales in Israel's upcoming election“. The Washington Post. ციტირების თარიღი: April 7, 2019. ციტატა: „Now you have two special-interest groups. What pulls them together is the strong libertarian, anti-state agenda that works well for both.“
  254. ↑ Staden, Martin (December 2, 2015). "Remembering the Founder of SA Libertarianism, Dr. Marc Swanepoel". Rational Standard. Retrieved September 20, 2020.
  255. ↑ Overview of the International Alliance of Libertarian Parties. დაარქივებულია ორიგინალიდან — ივნისი 8, 2019. ციტირების თარიღი: March 26, 2019.
  256. ↑ Libertarian Party World Alliance Underway (21 February 2015). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 27 მარტი 2019. ციტირების თარიღი: June 14, 2016.
  257. ↑ Hardy, Gunnar. (July 17, 2015) Founding of the IALP. დაარქივებულია ორიგინალიდან — აგვისტო 11, 2016. ციტირების თარიღი: June 14, 2016.
  258. ↑ Members. IALP. დაარქივებულია ორიგინალიდან — January 28, 2016. ციტირების თარიღი: June 14, 2016.
  259. ↑ Archived copy. დაარქივებულია ორიგინალიდან — November 4, 2013. ციტირების თარიღი: October 30, 2013.
  260. ↑ Stout. David (January 11, 1995). "Obituary: Murray N. Rothbard, Economist And Free-Market Exponent, 68". The New York Times. Retrieved September 20, 2020.
  261. ↑ Cronin, Bruce C.; Lee, Frederic S. (2010). "Research Quality Rankings of Heterodox Economic Journals in a Contested Discipline". American Journal of Economics and Sociology. 69 (5): 1428. doi:10.1111/j.1536-7150.2010.00751.x/pdf.
  262. ↑ Gordon, David. (February 26, 2007) The Essential Rothbard. Mises Institute. ციტირების თარიღი: September 20, 2020.
  263. ↑ Walsh, Jason (7 April 2006). „Libertarianism limited“. The Guardian. London. ციტირების თარიღი: 26 February 2008.
  264. ↑ Sean Gabb, "Review by Sean Gabb of Kevin Carson's 'Organization Theory'," Libertarian Alliance: Blog (UK Libertarian Alliance, June 17, 2009).
  265. ↑ Stephen R. L. Clark, Civil Peace and Sacred Order, Limits and Renewals 1 (Oxford: Clarendon-OUP 1989).
  266. ↑ "Slaves and Citizens" and "Anarchists against the Revolution," The Political Animal: Biology, Ethics, and Politics (London: Routledge 1999).
  267. ↑ Sean Gabb, "In Defence of the British Empire," Libertarian Alliance: Blog (UK Libertarian Alliance, August 3, 2010).
  268. ↑ Gabb, "Review".
  269. ↑ Stephen R. L. Clark, The Moral Status of Animals (Oxford: Clarendon-OUP 1977).
  270. ↑ Stephen R. L. Clark, "Sexual Ontology and Group Marriage," Philosophy 58 (1983): 215-227.
  271. ↑ Clark, "Aristotle's Woman," Animal.
  272. ↑ Clark, Peace.
  273. ↑ Heppell, Timothy (June 2002). „The ideological composition of the Parliamentary Conservative Party 1992–97“. British Journal of Politics and International Relations. 4 (2): 299–324. doi:10.1111/1467-856X.t01-1-00006. S2CID 144304577.
  274. ↑ Raimondo, Enemy 47.
  275. ↑ See Raimondo, Enemy; Brian Doherty, Radicals for Capitalism: A Freewheeling History of the Modern American Libertarian Movement (New York: Public Affairs 2007).
  276. ↑ Raimondo, Enemy 372-83.
  277. ↑ Doherty 565-9.
  278. ↑ Murray N. Rothbard, "Left and Right: The Prospects for Liberty," Left and Right: A Journal of Libertarian Thought 1.1 (Spring 1965): 4-22.
  279. ↑ Roderick T. Long, "Rothbard's 'Left and Right': Forty Years Later" (Rothbard Memorial Lecture, Austrian Scholars Conference 2006).
  280. ↑ Raimondo, Enemy 295-9.
  281. ↑ Raimondo, Enemy 266-95.
  282. ↑ Doherty 561-5.
  283. ↑ Murray Rothbard, letter to David Bergland, June 5, 1986, qtd. Raimondo 263-4.
  284. ↑ Llewellyn H. Rockwell, Jr. "The Case for Paleo-libertarianism" in Liberty magazine, January 1990, 34–38.
  285. ↑ Kenny Johnsson, Do You Consider Yourself a Libertarian?, interview with Lew Rockwell, May 25, 2007.
  286. ↑ Lew Rockwell (May 2, 2002). "What I Learned from Paleoism". Lew Rockwell.com. Retrieved May 2, 2002.
  287. ↑ Hans-Hermann Hoppe, Democracy: The God That Failed (New Brunswick, NJ: Transaction 2001) 189.
  288. ↑ Hans-Hermann Hoppe, "My Battle With The Thought Police დაარქივებული 2014-10-28 საიტზე Wayback Machine. ," Mises Daily (Mises Institute, April 12, 2005). The quoted material in the text is intended as an elaboration of an earlier discussion in Democracy; Hoppe notes that "a few sentences" of Democracy: The God that Failed address this point and writes: "In its proper context these statements are hardly more offensive than saying that the Catholic Church should excommunicate those violating its fundamental precepts or that a nudist colony should expel those insisting on wearing bathing suits." In Democracy, he suggests that, in a stateless society, it would make sense for people forming communities "for the purpose of protecting family and kin" to eschew "tolerance toward those habitually promoting lifestyles incompatible with this goal." He says that "the advocates of alternative, non-family-centered lifestyles such as, for instance, individual hedonism, parasitism, nature-environment worship, homosexuality, or communism—will have to be physically removed from society, too, if one is to maintain a libertarian order." Hans-Hermann Hoppe, Democracy: The God That Failed (New Brunswick, NJ: Transaction 2001) 218.
  289. ↑ Stephan Kinsella, "Hoppe on Covenant Communities and Advocates of Alternative Lifestyles," LewRockwell.com (n.p, May 26, 2010).
  290. ↑ Walter Block, "A Libertarian Case for Free Immigration," Journal of Libertarian Studies 13.2 (Sum. 1998): 167-86.
  291. ↑ Hans-Hermann Hoppe, "Natural Order, the State, and the Immigration Problem," Journal of Libertarian Studies 16.1 (Winter 2002): 75-97.
  292. ↑ Hoppe, "Immigration" 93n23. Proponents of open borders, he maintains, "were initially drawn to libertarianism as juveniles because of its "antiauthoritarianism" (trust no authority) and seeming "tolerance," in particular toward 'alternative'—nonbourgeois—lifestyles. As adults, they have been arrested in this phase of mental development They express special 'sensitivity' in every manner of discrimination and are not inhibited in using the power of the central state to impose non-discrimination or 'civil rights' statutes on society. Consequently, by prohibiting other property owners from discrimination as they see fit, they are allowed to live at others' expense. They can indulge in their 'alternative' lifestyle without having to pay the 'normal' price for such conduct, i.e., discrimination and exclusion. To legitimize this course of action, they insist that one lifestyle is as good and acceptable as another. This leads first to multiculturalism, then to cultural relativism, and finally to 'open borders.'"
  293. ↑ Hoppe, Democracy.
  294. ↑ Edward Feser, "What Libertarianism Isn't," LewRockwell.com (n.p., Dec. 22, 2001).
  295. ↑ Klausner, Manuel (July 1975). "Inside Ronald Reagan". Reason. Retrieved May 2, 2020.
  296. ↑ Rothbard, Murray (1984). "The Reagan Phenomenon". Free Life: The Journal of the Libertarian Alliance. Libertarian Alliance. '4 (1): 1–7. Retrieved September 20, 2020 – via the Mises Institute.
  297. ↑ Riggenbach, Jeff (February 5, 2011). "The Reagan Fraud — and After". Mises Institute. Retrieved September 20, 2020.
  298. ↑ Weltch, Matt (September 9, 2011). "Rothbard on Reagan in Reason". Reason. Reason Foundation. Retrieved September 20, 2020.
  299. ↑ 299.0 299.1 299.2 Nichols, Bruce (March 15, 1987). „Ron Paul Wants to Get Americans Thinking: Republican-Turned-Libertarian Seeks Presidency“. Dallas Morning News.
  300. ↑ Kilborn, Peter T. (September 17, 1985). "U.S. Turns Into Debtor Nation". The New York times. Retrieved May 2, 2020.
  301. ↑ Johnston, Oswald (September 17, 1985). "Big Trade Deficit Turns U.S. Into Debtor Nation : First Time Since 1914". Los Angeles Times. Retrieved May 2, 2020.
  302. ↑ 302.0 302.1 Roberts, Jerry (September 17, 1988). „Libertarian Candidate Rolls Out His Values“. San Francisco Chronicle.
  303. ↑ 303.0 303.1 Kennedy, J. Michael (May 10, 1988). „Politics 88: Hopeless Presidential Race: Libertarian Plods On – Alone and Unheard“. Los Angeles Times. ციტირების თარიღი: January 31, 2012.
  304. ↑ 304.0 304.1 304.2 Kutzmann, David M. (May 24, 1988). „Small Party Battles Big Government Libertarian Candidate Opposes Intrusion into Private Lives“. San Jose Mercury News: 12A.
  305. ↑ In 2008, Paul was reported to conclude his campaign stump "speeches with a three-part paean to individualism: 'I don't want to run your life,' 'I don't want to run the economy,' and 'I don't want to run the world.'" See Julian Sanchez and David Weigel, "Who Wrote Ron Paul's Newsletters," Reason (Reason Foundation, Jan. 16, 2008). The primary focus of the article is the ongoing controversy over the authorship of racially charged statements contained in newsletters published by Paul between around 1989 and 1994; the article cites various sources identifying Lew Rockwell as the author, as well as Rockwell's denial of authorship and his characterization of attempts to raise the issue as "hysterical smears."
  306. ↑ Ron Paul, "The Immigration Question," LewRockwell.Com (n.p., April 4, 2006). For a critique, see Block, "Libertarianism" 157.
  307. ↑ Justin Raimondo, "Confessions of an Obama Cultist," AntiWar.Com (Randolph Bourne Institute, March 8, 2008); Raimondo, Reclaiming. The openly gay Raimondo—see Justin Raimondo, In Praise of Outlaws: Rebuilding Gay Liberation (San Francisco: Students for a Libertarian Society 1979)—may be as dismissive of so-called "beltway libertarianism" as Rockwell, but he shows no signs of uncritically embracing the right-libertarianism of Hoppe and others.

ბიბლიოგრაფია

რედაქტირება
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=მემარჯვენე_ლიბერტარიანიზმი&oldid=4712178“-დან