ვიკიპედია

მემარცხენე ლიბერტარიანიზმი

ამ გვერდს არა აქვს შემოწმებული ვერსია, სავარაუდოდ მისი ხარისხი არ შეესაბამებოდა პროექტის სტანდარტებს.

მემარცხენე ლიბერტარიანიზმი,[1][2][3][4][5] აგრეთვე ცნობილი როგორც ეგალიტარული ლიბერტარიანიზმი,[6][7] მემარცხენე-ფრთის ლიბერტარიანიზმი[8] ან სოციალური ლიბერტარიანიზმი[9] — პოლიტიკური ფილოსოფია და ლიბერტარიანიზმის მიმდინარეობა, რომელიც ხაზს უსვამს როგორც ინდივიდუალურ თავისუფლებას, ისე სოციალურ თანასწორობას. მემარცხენე ლიბერტარიანიზმი წარმოადგენს პოლიტიკური და სოციალური თეორიის მიმართ რამდენიმე ურთიერთდაკავშირებულ, მაგრამ განსხვავებულ მიდგომას. კლასიკური გამოყენებით, იგი მოიცავს მემარცხენეობის ანტიავტორიტარულ ფორმებს, როგორიცაა ანარქიზმი, განსაკუთრებით სოციალური ანარქიზმი,[10] რომლის მიმდევრებიც მას უბრალოდ ლიბერტარიანიზმს უწოდებენ.[11] ამერიკის შეერთებულ შტატებში იგი წარმოადგენს ლიბერტარიანული მოძრაობის მემარცხენე ფრთას[10] და აკადემიურ ფილოსოფოსებთან ჰილელ შტაინერთან, ფილიპ ვან პარიასთან და პიტერ ვალენტინთან ასოცირებულ პოლიტიკურ პოზიციებს, რომელიც აერთიანებს თვითმფლობელობას ბუნებრივი რესურსებთან ეგალიტარულ/თანასწორუფლებიან მიდგომასთან.[10][12] ეს კეთდება იმისათვის, რათა განასხვავონ ლიბერტარიანული შეხედულებები საკუთრებისა და კაპიტალის ბუნების შესახებ ჩვეულებრივ მემარცხენე-მემარჯვენე ან სოციალისტურ-კაპიტალისტური შეხედულებებისგან.[13]

სოციალისტური მემარცხენე ლიბერტარიანელები ეწინააღმდეგებიან კაპიტალიზმს და წარმოების საშუალებებზე კერძო საკუთრებას.[14][15][16][17] სხვა მემარცხენე ლიბერტარიანელები სკეპტიკურად უყურებენ ან სრულად ეწინააღმდეგებიან ბუნებრივი რესურსებზე კერძო საკუთრებას, მემარჯვენე-ლიბერტარიანებისგან განსხვავებით ამტკიცებენ, რომ არც პრეტენზია და არც ბუნებრივ რესურსებთან საკუთარი შრომის შერევა არაა საკმარისი კერძო საკუთრების სრული უფლების მოსაპოვებლად და ბუნებრივი რესურსების შენარჩუნება უნდა მოხდეს თანასწორუფლებიანი/ეგალიტარული ფორმით, საკუთრების გარეშე ან კოლექტიური საკუთრებაში.[18] ის მემარცხენე ლიბერტარიანელები, რომლებსაც უფრო ზომიერი მიდგომა აქვთ კერძო საკუთრების ინსტიტუტთან, მხარს უჭერენ საკუთრების სხვადასხვა ნორმებსა და თეორიებს, როგორიცაა მაგალითად უზუფრუქტი,[19] ან პირობას, რომ ადგილობრივ ან თუნდაც გლობალურ საზოგადოებას შესთავაზონ კომპენსაცია, ასეთია მაგალითად შტაინერ-ვალენტინის სკოლა.[20][21]

ბაზარზე ორიენტირებული მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმი, მათ შორის პიერ-იოზეფ პრუდონის მუტუალიზმი და სამუელ კონკინ III-ის აგორიზმი, მიემართება მემარცხენეობის ისეთ პრობლემებს, როგორიცაა სოციალური კლასი, ეგალიტარიანიზმი, ინვაირონმენტალიზმი, გენდერი, იმიგრაცია და სექსუალური იდენტობა თავისუფალი ბაზრის ანტიკაპიტალიზმის პარადიგმაში.[10][22] მიუხედავად იმისა, რომ ლიბერტარიანიზმი ამერიკის შეერთებულ შტატებში ასოცირებული გახდა კლასიკურ ლიბერალიზმთან და მინარქიზმთან, ხოლო მემარჯვენე ლიბერტარიანიზმი უფრო ცნობილია, ვიდრე მემარცხენე ლიბერტარიანიზმი,[5] ამ ტერმინის პოლიტიკური გამოყენება თავდაპირველად ასოცირდებოდა მხოლოდ ანტიკაპიტალიზმთან, ლიბერტარიანულ სოციალიზმთან და სოციალურ ანარქიზმთან და მსოფლიოს უმეტეს ნაწილში მსგავსი ასოციაციები კვლავ დომინირებს.[10][23]

განმარტება

რედაქტირება
იხილეთ აგრეთვე: ანარქიზმისა და ლიბერტარიანობის განმარტება
 
A libertarian group diagram

ადამიანები, რომლებიც ხასიათდებიან როგორც მემარცხენე-ლიბერტარიანები ან მემარჯვენე-ლიბერტარიანები ჩვეულებრივ საკუთარ თავს უბრალოდ ლიბერტარიანელებს, ხოლო მათ ფილოსოფიას ლიბერტარიანიზმს უწოდებენ. ამის გათვალისწინებით, ზოგიერთი პოლიტოლოგი და მწერალი ლიბერტარიანიზმის ფორმების ორ ან მეტ ჯგუფად კლასიფიკაციას ახდენს[24][25] მაგალითად მემარცხენე ლიბერტარიანიზმად[1] და მემარჯვენე ლიბერტარიანიზმად[2][4][5][26] რათა განასხვავონ ლიბერტარიანული შეხედულებები საკუთრების უფლების და კაპიტალის შესახებ.[13] შეერთებულ შტატებში, თავისუფალი ბაზრის ანტი-კაპიტალიზმის მომხრეებმა შეგნებულად დაახასიათეს თავი მემარცხენე-ლიბერტარიანელებად და მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმის ნაწილად.[10][19]

ტრადიციულად, ლიბერტარიანელი იყო ტერმინი, რომელიც გამოიყენა ფრანგმა ლიბერტარიანელმა კომუნისტმა[27] და Le Libertaire რედაქტორმა ჟოზეფ დეჟაკმა[28][29][30][31][32] რათა აღენიშნა მემარცხენე პოლიტიკის ფორმა, რომელსაც ხშირად იყენებდნენ that has been frequently used to refer to ანარქიზმსა[30][33][34][35] და ლიბერტარიანულ სოციალიზმზე საუბრისას[36] XIX საუკუნის შუა წლებიდან გვიან პერიოდამდე.[37][38] სებასტიან ფაურმა, კიდევ ერთმა ფრანგმა ლიბერტარიანელმა კომუნისტმა, დაიწყო ახალი Le Libertaire-ის გამოცემა 1890-იანი წლების შუა პერიოდში მაშინ, როდესაც საფრანგეთის მესამე რესპუბლიკამ მიიღო ე.წ. სასტიკი კანონები (lois scélérates) რომელმაც აკრძალა საფრანგეთში ანარქისტული გამოცემები.[30][35] ლიბერტარიანის შემდგომი პოპულარიზება მოხდა ლიბერტარიანელი სოციალისტის ბენიამინ ტაკერის მიერ 1870-იანი წლების ბოლოს და ადრეულ 1880-იან წლებში.[39]

როგორც ტერმინი, მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმი გამოიყენებოდა სხვადასხვა პოლიტიკურ-ეკონომიკურ ფილოსოფიაზე საუბრისას, რომლებიც ხაზს უსვამენ ინდივიდუალურ თავისუფლებას. XX საუკუნის შუა წლებში მემარჯვენე ლიბერტარიანელის თანამედროვე განვითარებასთან ერთად ის შეუთანხმდა ტერმინს[26][33][34][40] the term ლიბერტარიანელირათა ნაცვლად იმისა, რომ მხარი დაეჭირათ laissez-faire კაპიტალიზმისთვის და ძლიერი საკუთრების უფლებებისთვის, როგორიცაა მაგალითად მიწა, ინფრასტრუქტურა და ბუნებრივი რესურსები,[41] მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმი უფრო ხშირად იქნა გამოყენებული ამ ორი ფორმის განსასხვავებლად,[10][12] განსაკუთრებით საკუთრების უფლებებთან მიმართებაში.[42]

მაშინ, როდესაც მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმი გულისხმობს laissez-faire კაპიტალიზმს, მაგალითად მიურეი როტბარდის ანარქო-კაპიტალიზმს და რობერტ ნოზიკის მინარქიზმს,[2][4][26] სოციალისტური ლიბერტარიანიზმი ძალაუფლების ნებისმიერ კონცენტრაციას რამდენიმე ადამიანის ხელში (პოლიტიკურად თუ ეკონომიკურად) მიიჩნევს არაეთიკურად თავისუფლებასთან მიმართებაში და ამრიგად, მხარს უჭერს როგორც მთავრობის, ისე კაპიტალიზმის ერთდროულად გაუქმებას.[5] ჯენიფერ კარლსონის თანახმად, მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმი ლიბერტარიანიზმის დომინანტი ფორმაა შეერთებულ შტატებში, ხოლო მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმი „დასავლეთ ევროპული დემოკრატიების პოლიტიკის უფრო მეტად გაბატონებული ასპექტი გახდა ბოლო სამი ათწლეულის განმავლობაში“.[5] სოციალისტური ლიბერტარიანიზმი თავისი ორიგინალური მნიშვნელობით ეკუთვნის ფართო მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმს.[10] მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმი ასევე მოიცავს დეცენტრალისტს, რომელსაც სურს შეზღუდოს და გადასცეს სახელმწიფო ძალაუფლება სინდიკალისტს, რომელსაც ამ ყველაფრის გაუქმება სურს. ეს შეიძლება მოიცავდეს ფაბიანებსა და სოციალ დემოკრატებს, რომელთაც სურთ ეკონომიკის სოციალიზაცია, მაგრამ სახელმწიფოს როლს კვლავ შეზღუდულად ხედავენ.[43]

სახელმძღვანელოს The Routledge Companion to Social and Political Philosophy განმარტების თანახმად მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმს მინიმუმ სამი განმარტება აქვს:

უძველესი გაგებით, ეს არის ზოგადად ანარქიზმის ან უფრო კონკრეტულად სოციალური ანარქიზმის სინონიმი. მოგვიანებით ის იქცა თავისუფალი ბაზრის ლიბერტარიანული მოძრაობის მემარცხენე ან კონკინიტური ფრთის ტერმინად და მას შემდეგ დაფარა მთელი რიგი პრო-ბაზრის, მაგრამ ანტიკაპიტალისტური პოზიციები, ძირითადად ინდივიდუალისტური ანარქიზმი, მათ შორის აგორიზმი და მუტუალიზმი, ხშირად იმ სიმპათიების გავლენით (მაგალითად, რადიკალური ფემინიზმის ან შრომითი მოძრაობის მიმართ), რომელსაც არ იზიარებენ ანარქო-კაპიტალისტები. მესამე გაგებით იგი ახლახან გამოიყენეს პოზიციაზე, რომელიც აერთიანებს ინდივიდუალურ საკუთრებას ბუნებრივი რესურსების თანასწორუფლებიან (ეგალიტარულ) მიდგომას; ამ პოზიციის მომხრეთა უმეტესობა არ არის ანარქისტი.[10]

ფილოსოფიის სტენფორდის ენიკლოპედია მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმს მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმისგან განასხვავებს და ამტკიცებს:

ლიბერტარიანიზმი ხშირად განიხილება როგორც „მემარჯვენე“ დოქტრინა. ეს შეცდომა მინიმუმ ორი მიზეზითაა განპირობებული. პირველ რიგში, სოციალურ, და არა ეკონომიკურ, საკითხებთან მიმართებაში ლიბერტარიანიზმი „მემარცხენეა“. ის ეწინააღმდეგება კანონებს, რომლებიც ზღუდავს ზრდასრულთა შორის კონსენსუალურ და პირად სექსუალურ ურთიერთობებს (მაგ., გეი სექსი, ქორწინების გარეშე სექსი და დევიანტური სექსი), კანონებს, რომლებიც ზღუდავს ნარკოტიკების მოხმარებას, კანონები, რომლებიც აწესებს რელიგიურ შეხედულებებს ან პრაქტიკას ინდივიდებისთვის, და კანონებს სავალდებულო სამხედრო სამსახურის შესახებ. მეორე მხრივ, ლიბერტარიანიზმის უფრო მეტად ცნობილი ვერსიის, მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმის, გარდა არსებობს „მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმის“ ვერსიაც. ორივე მათგანი მხარს უჭერს სრულ უფლებას საკუთრებაზე, მაგრამ ისინი განსხვავდებიან იმ უფლებამოსილებებზე შეხედულებით, რაც აგენტებმა უნდა გამოიყენონ აუთვისებელი ბუნებრივი რესურსების (მიწა, ჰაერი, წყალი და ა.შ.) ასათვისებლად.[44]

ტერმინოლოგია

რედაქტირება

როგორც ტერმინი, მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმი გამოიყენება ზოგი პოლიტიკის ანალიტიკოსის, აკადემიკოსის და მედიის მიერ, განსაკუთრებით შეერთებულ შტატებში, რათა აჩვენონ კონტრასტი ლიბერტარიანულ ფილოსოფიასთან მიმართებით, რომელიც მხარს უჭერს თავისუფალი-ბაზრის კაპიტალიზმს კერძო საკუთრების ძლიერ უფლებებს, შეზღუდულ მთავრობასთან და თვით-საკუთრებასთან ერთად, რაც საერთო აქვს ლიბერტარიანიზმის ორივე ტიპს.[45]

პიტერ ვალენტინი აღწერს მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმს როგორც ლიბერტარიანიზმის ტიპს, რომლის მიხედვითაც „მიუთვისებელი ბუნებრივი რესურსები ეკუთვნის ყველას თანასწორუფლებიანობის პრინციპით“.[44] ანალოგიურად, შარლოტა და ლოურენს ბეკერები მიიჩნევენ, რომ მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმი ყველაზე ხშირად გულისხმობს პოლიტიკურ პოზიციას, რომელიც ფლობს ბუნებრივ რესურსებს როგორც თავდაპირველ საერთო საკუთრებას.[46]

სამუელ ედუარდ კონკინ III-ის მიმდევრები, რომლებმაც დაახასიათეს აგორიზმი როგორც მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმის ფორმა[47][48] და საბაზრო ანარქიზმის მემარცხენე ფრთის სტრატეგიული განშტოება,[49] იყენებენ როდერიკ თ. ლონგის მიერ გამოყენებულ ტერმინოლოგიას. როდერიკ თ. ლონგი აღწერს მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმს როგორც „ლიბერტარიანიზმის ინტეგრაციას, ან მე ვიტყოდი, რეინტეგრაციას იმ საკითხებთან, რაც ტრადიციულად მემარცხენე-ფრთის საზრუნავად მიიჩნევა. ეს მოიცავს მუშათა გაძლიერების, პლუტოკრატიის, ფემინიზმისა და სხვადასხვა სახის სოციალური თანასწორობის პრობლემებს“.[50]

ენტონი გრეგორი ამტკიცებს, რომ ლიბერტარიანიზმი „შეიძლება გულისხმობდეს სხვადასხვა რაოდენობის განსხვავებულ და ზოგჯერ ურთიერთგამომრიცხავ პოლიტიკურ ორიენტაციებსაც კი“. იგი აღწერს მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმს, როგორც პირადი თავისუფლებით დაინტერესებულს, თანასწორუფლებიანობისადმი სიმპათიის მქონეს და სოციალური იერარქიის მოწინააღმდეგეს, რომელიც უპირატესობას ანიჭებს ლიბერალურ ცხოვრების წესს და უპირისპირდება მსხვილ ბიზნესს და ახალი მემარცხენეობის წინააღმდეგობას იმპერიალიზმისა და ომის მიმართ.[51] მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთმა ამერიკელმა ლიბერტარიანელმა, მაგალითად უოლტერ ბლოკმა,[52] ჰარი ბრაუნმა,[53] ლეონარდ ე. რედმა[54] და მიურეი როტბარდმა[55] შეიძლება უარყონ პოლიტიკური სპექტრი (განსაკუთრებით მემარცხენე-მემარჯვენე პოლიტიკური სპექტრი)[55][56] როგორც მემარჯვენე, ისე მემარცხენე პოლიტიკურ ფრთასთან ნებისმიერი ასოციაციის უარყოფით,[57] სხვა ამერიკელმა ლიბერტარიანელებმა, როგორებიც არიან კევინ კარსონი,[19] კარლ ჰესი,[58] როდერიკ ტ. ლონკგი[59] და შელდონ რიჩმანი,[60] დაწერეს ლიბერტარიანიზმის მემარცხენე ფრთის წინააღმდეგობის შესახებ ავტორიტარული მმართველობისადმი და ცდილობდნენ დაემტკიცებინათ, რომ ლიბერტარიანიზმი არის ძირეულად მემარცხენე პოზიცია.[22][61] მანამდე იგივე თქვა თავად როტბარდმაც, რომელიც უარყოფდა სტატიზმის კავშირს მემარცხენეობასთან.[62]

ფილოსოფია

რედაქტირება

მაშინ, როდესაც ყველა ლიბერტარიანელი პირადი ავტონომიის კონცეფციით იწყებს და ამაზე დაყრდნობით საუბრობს სამოქალაქო თავისუფლებებისა და სახელმწიფოს როლის შეზღუდვის ან გაუქმების სასარგებლოდ, მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმი მოიცავს იმ ლიბერტარიანულ რწმენებს, რომლებიც ამტკიცებენ, რომ დედამიწის ბუნებრივი რესურსები ეკუთვნის ყველას თანასწორუფლებიანობის პრინციპით, როგორც საკუთრების გარეშე, ისე კოლექტიური საკუთრების ფორმით.[8][10][18][20][21]

ტრადიციულად, მემარცხენე-ლიბერტარიანული სკოლები არის კომუნისტური და ბაზრის გაუქმების მომხრე, ისინი მხარს უჭერენ ფულის შრომითი ვაუჩერებით ან დეცენტრალიზებული დაგეგმვით სრულ ჩანაცვლებას.[19][63] თანამედროვე მემარცხენე-ლიბერტარიანელები, მაგალითად ჰილელ შტაინერი, პიტერ ვალენტინი, ფილიპ ვან პარიჟი, მაიკლ ოცუკა და დევიდ ელერმანი თვლიან, რომ მიწის მითვისებამ სხვებისთვის „enough and as good“ უნდა დატოვოს ან დაბეგრილი უნდა იქნას საზოგადოების მხრიდან, რათა აანაზღაუროს კერძო საკუთრების გამონაკლისი ეფექტები.[12][20] სოციალისტი ლიბერტარიანელები, მაგალითად ანარქისტები (მწვავე ანარქისტები, ინდივიდუალისტი ანარქისტები და სოციალ ანარქისტები) და ლიბერტარიანელი მარქსისტები (საბჭოს კომუნისტები, დე ლეონისტები და ლუქსემბურგისტები) ხელს უწყობენ უზუფრუქტს და სოციალისტური ეკონომიკის თეორიებს, მათ შორის კოლექტივიზმს, მუტუალიზმი და სინდიკალიზმს.[19][63] ისინი აკრიტიკებდნენ სახელმწიფოს კერძო საკუთრების დამცველად ყოფნის გამო და თვლიან, რომ კაპიტალიზმი იწვევს ხელფასის მონობას.[14][15][16][17]

ჟოზეფ დეჟაკი იყო პირველი, ვინც გააერთიანა ლიბერტარიანული იდეები ტერმინით ლიბერტარიანელი. მოგვიანებით მემარცხენე ფილოსოფოსები შეეცადნენ დაემატებინათ დეტალები მისი პოლიტიკური ფილოსოფიისათვის, რათა შეესწავლათ და დოკუმენტირებულეყოთ სახელმწიფოს არმქონე სოციალიზმთან დაკავშირებული თემები და დამოკიდებულებები. დეჟაკის შემთხვევაში, მას ლიბერტარიანულ კომუნიზმს უწოდებდნენ.[27][30][31][35][36]

პერსონალური ავტონომია

რედაქტირება

მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმი, როგორიაა ანარქიზმი, ითვალისწინებს თავისუფლებას, როგორც ავტონომიის ფორმას,[64] რომელსაც Paul Goodman აღწერს როგორც „ამოცანის წამოწყების შესაძლებლობას და ამის გაკეთებას საკუთარი გზით, იმ ხელისუფლების განკარგულებების გარეშე, რომელმაც არ იცის რეალური პრობლემის და არსებული საშუალებების შესახებ“.[65] ყველა ანარქისტი ეწინააღმდეგება პოლიტიკურ და სამართლებრივ ავტორიტეტს, მაგრამ კოლექტივისტური შტამები ასევე ეწინააღმდეგებიან კერძო საკუთრების ეკონომიკურ ავტორიტეტს.[66] ეს სოციალური ანარქისტები ხაზს უსვამენ mutual aid მაშინ, როცა ინდივიდუალისტი ანარქისტები განადიდებენ ინდივიდუალურ სუვერენიტეტს.[67]

სამოქალაქო თავისუფლებები

რედაქტირება
 
ამერიკელი ანარქისტი ემა გოლდმანი, ანარქა-ფემინისტი, თავისუფალი სიყვარული და თავისუფალი აზროვნების აქტივისტი.

მემარცხენე-ლიბერტარიანელები იყვნენ სამოქალაქო თავისუფლებების, მათ შორის თავისუფალი სიყვარულისა და თავისუფალი აზროვნების დამცველები და აქტივისტები.[68][69] თავისუფალი სიყვარული გამოჩნდა ანარქა-ფემინიზმისა და ლგბტ უფლებების ადვოკატირების პარალელურად. ანარქა-ფემინიზმი განვითარდა რადიკალური ფემინიზმისა და ანარქიზმის სინთეზის შედეგად. ის პატრიარქატს ხედავს როგორც სავალდებულო მმართველობის ფუნდამენტურ გამოვლინებას. იგი შთაგონებული იყო ადრეული ფემინისტი ანარქისტების, მაგალითად ლუსი პარსონსის, ემა გოლდმანის, ვოლტერინ დე კლერისა და ვირჯინია ბოლტენის გვიანდელი XIX საუკუნის თხზულებებით. თავისუფალი სიყვარულის მომხრეები სექსუალურ თავისუფლებას განიხილავდნენ, როგორც ინდივიდუალური სუვერენიტეტის ნათელ, პირდაპირ გამოხატულებას დაგანსაკუთრებულად უსვამდნენ ხაზს ქალთა უფლებებს რადგან სექსუალური კანონების უმეტესობა ქალების მიმართ დისკრიმინაციულია: მაგალითად, ქორწინების კანონები და შობადობის საწინააღმდეგო, საკონტროლო მექანიზმები.[70] სხვა რადიკალი ფემინისტების მსგავსად, ანარქა-ფემინისტები აკრიტიკებენ და მხარს უჭერენ ოჯახის, განათლებისა და გენდერული როლების შესახებ ტრადიციული წარმოდგენების გაუქმებას. თავისუფალი საზოგადოება (1895–1897 როგორც The Firebrand, 1897–1904 როგორც თავისუფალი საზოგადოება) იყო ანარქისტული გაზეთი შეერთებულ შტატებში, რომელიც მტკიცედ უჭერდა მხარს თავისუფალ სიყვარულს და ქალთა უფლებებს როდესაც აკრიტიკებდა comstockery, სექსუალური ინფორმაციის ცენზურას.[71] ანარქა-ფემინიზმმა გამოთქვა მოსაზრებები და იმოქმედა სექსთან დაკავშირებული გარკვეული თემების გარშემო, როგორიცაა მაგალითად პორნოგრაფია,[72] BDSM[73] და სექს ინდუსტრია.[73]

თავისუფალი აზროვნება არის ფილოსოფიური თვალსაზრისი, რომლის თანახმადაც მოსაზრებები უნდა ჩამოყალიბდეს არა ავტორიტეტის, ტრადიციის და დოგმების, არამედ მეცნიერების, ლოგიკისა და გონიერების საფუძველზე.[74][75] შეერთებულ შტატებში თავისუფალი აზროვნება იყო ანტი-ქრისტიანული, ანტი-კლერიკალური მოძრაობა, რომლის მიზანიც იყო პიროვნებისთვის პოლიტიკური და სულიერი თავისუფლების მინიჭება რელიგიასთან დაკავშირებულ საკითხებზე გადაწყვეტილების მიღებისას. თავისუფლების ბევრი კონტრიბუტორი იყო გამოჩენილი ფიგურა როგორც აზროვნების, ისე ანარქიზმის დარგში. კატალონიელი ანარქისტმა და თავისუფალმა მოაზროვნემ ფრანჩესკ ფერერმა i Guàrdia დააარსა თანამედროვე ან პროგრესული სკოლები ბარსელონაში კათოლიკური ეკლესიის მიერ კონტროლირებადი საგანმანათლებლო სისტემის წინააღმდეგ.[76] კატეგორიულად ანტი-კლერიკალ ფერერის სჯეროდა „განათლებაში თავისუფლების“, ანუ სახელმწიფოსა და ეკლესიის ავტორიტეტისგან თავისუფალი განათლების.[77] ეკოლების მიზანი იყო „მუშათა კლასის განათლება რაციონალურ, სეკულარულ და იძულებისგან თავისუფალ გარემოში“.

მეოცე საუკუნის ბოლოს ავსტრიელმა ფროიდო-მარქსისტმა ვილჰელმ რაიხმა, რომელმაც მეოცე საუკუნის 40-იან წლებში თავის ერთ-ერთ წიგნში გამოიყენა ტერმინი სექსუალური რევოლუცია,[78] გახდა სექსუალური თავისუფლების მუდმივი პროპაგანდისტი და მუშათა კლასის პაციენტებისთვის გახსნა სექს-კონსულტაციის უფასო კლინიკები ვენაში, (სექს-პოლი აღნიშნავს გერმანიის პლორეტარიატის სექსუალური პოლიტიკის საზოგადოებას). ელიზაბეტ დანტოს თანახმად, რაიხმა მას შესთავაზა „ფსიქოანალიტიკური კონსულტაციები, მარქსისტული რჩევები და კონტრაცეპტივები“ და ის „ემხრობოდა სექსუალურ ექსპრესიულობას ყველასთვის, ახალგაზრდებისა და დაუქორწინებლების ჩათვლით, შემწყნარებლობით, რომელიც მოაგვარებდა როგორც პოლიტიკური მემარცხენეობის, ისე ფსიქოანალიტიკოსების საკითხს“. კლინიკები მყისიერად გადაივსო დახმარების მაძიებელი ხალხით.[79] 1970-იანი წლების დასაწყისში ინგლისელმა ანარქისტმა და პაციფისტმა ალექს კომფორტმა საერთაშორისო პოპულარობა მოიპოვა სექსის სახელმძღვანელოების, სექსის სიამოვნება[80] და სექსის მეტი სიამოვნება, დაწერისთვის.[81]

სახელმწიფო

რედაქტირება

ბევრი სოციალისტი მემარცხენე-ლიბერტარიანელი ანარქისტია და მიიჩნევს, რომ სახელმწიფო არსებითად არღვევს პირად ავტონომიას. ანარქისტებს სჯერათ, რომ სახელმწიფო იცავს კერძო საკუთრებას, რაც მათ შინაგანად საზიანოდ მიაჩნიათ, რადგანაც ის ახდენს არალეგიტიმური ძალაუფლების პრევენციას შემოწმებისა და სიფხიზლის მეშვეობით. რობერტ პოლ ვულფი მიიჩნევდა, რომ „მაშინ როცა 'სახელმწიფო არის ავტორიტეტი, მმართველობის უფლება', ანარქიზმი, რომელიც უარყოფს სახელმწიფოს, არის ისეთ ავტონომიაზე დამყარებული პოლიტიკური დოქტრინა, რომელშიც მხოლოდ ინდივიდია საკუთარი მორალური შეზღუდვების მოსამართლე“.[66]

ბაზარზე-ორიენტირებული მემარცხენე-ლიბერტარიანელები ამტკიცებენ, რომ ე.წ. თავისუფალი ბაზრები რეალურად სახელმწიფოს მიერ მინიჭებული ეკონომიკური პრივილეგიებისგან შედგება. ეს მემარცხენე-ლიბერტარიანელები ემხრობიან თავისუფალ ბაზრებს, პრივილეგიებისგან გათავისუფლებულ ბაზრებს. ისინი საკუთარ თავს სოციალიზმის თავისუფალი ბაზრის ტრადიციის ნაწილად მოიაზრებენ.[82]

მიუხედავად შეერთებულ შტატებში ლიბერტარიანიზმთან, ობიექტურობასთან და მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმთან მეტად არსებული კავშირისა,[83][84][85] მინიმალურ სახელმწიფოს ან მინარქიზმს ასევე მხარს უჭერენ მემარცხენე-ლიბერტარიანელები, როგორც ანარქიისკენ მიმავალ გზას ან როგორც თვითმიზანს.[43][86] ზოგიერთმა მემარცხენე-ლიბერტარიანელმა მხარი დაუჭირა მინიმალური კეთილდღეობის სახელმწიფოს იმ მოტივით, რომ სოციალური უსაფრთხოების ქსელები მუშათა კლასისთვის მოკლევადიანი მიზანია[87] და მათ სჯერათ კეთილდღეობის პროგრამების შეჩერების მხოლოდ მაშინ თუ ის გულისხმობს სახელმწიფოსა და კაპიტალიზმის გაუქმებას.[88] სხვა მემარცხენე-ლიბერტარიანელები „კორპორატიული პრივილეგიების გაუქმებას ამჯობინებენ მანამ, სანამ არსებობს ამ პრივილეგიების გამოყენების მარეგულირებელი შეზღუდვები“.[22]

საკუთრების უფლებები

რედაქტირება

სოციალისტი მემარცხენე-ლიბერტარიანელები კერძო საკუთრების და კერძო მფლობელობის საწარმოო საშუალებების წინააღმდეგნი არიან და სანაცვლოდ მხარს უჭერენ საერთო ან სოციალურ საკუთრებას, ან გამოყენებაზე დამყარებულ საკუთრების უფლებებს.[10][14][15][16][17][19] მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმის სხვა წარმომადგენლები თვლიან, რომ არც საკუთარი შრომის მოთხოვნა და არც მისი ბუნებრივ რესურსებთან შერევა არ არის საკმარისი კერძო საკუთრების სრული უფლებების მოსაპოვებლად[89][90] და იმის დასადასტურებლად, რომ ბუნებრივი რესურსები უნდა განაწილდეს ეგალიტარული ფორმით, საკუთრების გარეშე ან კოლექტიური საკუთრებით.[91]

ამტკიცებენ, რომ სოციალისტური ღირებულებები შეუთავსებელია თვითსაკუთრების კონცეფციასთან, რადგანაც ეს კოცეფცია ითვლება „ლიბერტარიანიზმის ძირითად მახასიათებლად“ და სოციალიზმი კი განისაზღვრება როგორც აზრი, რომ „ჩვენ ვართ სოციალური არსებები, რომ საზოგადოება უნდა იყოს ორგანიზებული და ინდივიდებმა უნდა იმოქმედონ ისე, რომ ხელი შეუწყონ საერთო კეთილდღეობას, ეცადონ მიაღწიონ სოციალურ თანასწორობას და მხარი დაუჭირონ დემოკრატიას, სოციუმსა და სოლიდარობას“.[92] ამასთანავე, განიხილება, რომ „საკუთრების უფლებები [...] არ აფასებს იმას, თუ რა უფლებები აქვთ ინდივიდებს საკუთარ თავთან [...] [და] გარეშე სამყაროსთან მიმართებით“ და რომ „მე-19 საუკუნის ეგალიტარი ლიბერტარიანელები არ ცდებოდნენ მაშინ, როდესაც მიიჩნევდნენ, რომ კომუნიზმის სრულად ლიბერტარიანული ფორმის არსებობა შესაძლებელია პრინციპების დონეზე“.[93]

ეკონომიკა

რედაქტირება

მემარცხენე ლიბერტარიანელები, მაგალითად ანარქისტები, ლიბერტარიანელი მარქსისტები და ბაზარზე-ორიენტირებული მემარცხენე ლიბერტარიანელები მხარს უჭერენ ისეთ ლიბერტარიანულ სოციალისტურ ეკონომიკურ თეორიებს, როგორიცაა მაგალითად კოლექტივიზმი, კომუნიზმი, მუტუალიზმი და სინდიკალიზმი.[10][14][15][16][17][19] დანიელ გერინმა დაწერა, რომ „ანარქიზმი რეალურად სოციალიზმის სინონიმია. ანარქისტი, პირველ რიგში, სოციალისტია, რომლის მიზანიც ადამიანის მიერ სხვა ადამიანის ექსპლუატაციის აღკვეთაა. ანარქიზმი მხოლოდ სოციალისტური აზროვნების ერთ-ერთი მიმართულებაა, რომლის მთავარ კომპონენტებსაც თავისუფლებისადმი ზრუნვა და სახელმწიფოს გაუქმება წარმოადგენს“.[94]

აზროვნების სკოლები

რედაქტირება

ანარქიზმი

რედაქტირება
  მთავარი სტატია: ანარქიზმი.

ანარქიზმი არის პოლიტიკური ფილოსოფია, რომელიც მხარს უჭერს სახელმწიფოებრიობის არმქონე საზოგადოებებს, რომლებიც ხასიათდებიან როგორც ნებაყოფლობითი ინსტიტუტების მქონე თვითმართვად, არაიერარქიულ სისტემად. იგი განვითარდა XIX საუკუნეში განმანათლებლობის საერო ან რელიგიური აზროვნებიდან, განსაკუთრებით ჟან-ჟაკ რუსოს არგუმეტებიდან თავისუფლების ზნეობრივი ცენტრალიზაციის შესახებ.[95]

 
უილიამ გოდვინი, რომელიც ადრეულ ფილოსოფიურ ანარქისტად არის დახასიათებული.

1970-იანი წლების პოლიტიკური არეულობის ფარგლებში და საფრანგეთის რევოლუციის ფონზე უილიამ გოდვინმა განავითარა თანამედროვე ანარქისტული აზროვნების პირველი გამოხატულება.[96][97] ანარქისტი პიტერ კროპოტკინის აზრით, გოდვინმა „პირველმა ჩამოაყალიბა ანარქიზმის პოლიტიკური და ეკონომიკური კონცეფციები, მიუხედავად იმისა, რომ მას ეს სახელი არ მიუნიჭებია თავისი იდეებისთვის“.[98] ამის ნაცვლად, გოდვინმა თავისი იდეები დაუკავშირა ედმუნდ ბურკს.[99] იგი ზოგადად განიხილება ფილოსოფიური ანარქიზმის ფუძემდებლად და პოლიტიკურ სამართლოანობაში ამტკიცებს, რომ მთავრობას აქვს ბუნებრივად ნეგატიური გავლენა საზოგადოებაზე და ის განაპირობებს დამოკიდებულებასა და უმეცრებას.[97][100] გოდვინი ფიქრობდა, რომ გონივრულობის გავრცელება საბოლოოდ გამოიწვევს მთავრობის, როგორც ნაკლებად საჭირო ძალის, გაქრობას. მიუხედავად იმისა, რომ იგი არ ეთანხმებოდა სახელმწიფოს მორალურ ლეგიტიმაციას, ის წინააღმდეგი იყო მთავრობის ხელისუფლებიდან ჩამოსაცილებლად რევოლუციური ტაქტიკის გამოყენების და მხარს უჭერდა მის ჩანაცვლებას მშვიდობიანი ევოლუციის გზით.[97][101] მისმა ზიზღმა წესებზე დაფუძნებული საზოგადოებრივი მოწყობის მიმართ აიძულა ის უარი ეთქვა სამართლის საფუძვლებზე, საკუთრების უფლებებზე და ქორწინების ინსტიტუტზეც კი, როგორც ხალხის „მენტალური მონობის“ გამოვლინებაზე. საზოგადოების ძირითად საფუძვლებს ის მიიჩნევდა ინდივიდების ბუნებრივი განვითარების შეზღუდვად, რომ გამოიყენონ თავიანთი გონებრივი შესაძლებლობები სოციალური ორგანიზაციის ორმხრივად სარგებლოანი მეთოდის მისაღწევად. თითოეულ შემთხვევაში ნაჩვენებია, რომ მთავრობა და მისი ინსტიტუტები ზღუდავენ ჩვენი შესაძლებლობის განვითარებას, რომ თ პირადი განსჯის სრული და თავისუფალი განხორციელებით ვიცხოვროთ.[97]

 
პიერ-ჟოზეფ პრუდონი იყო პირველი ვინც საკუთარ თავს ანარქისტი უწოდა.

საფრანგეთში რევოლუციონერებმა ტერმინი ანარქისტის დადებითად გამოყენება ჯერ კიდევ 1793 წლის სექტემბერში დაიწყეს.[102] პიერ-ჟოზეფ პრუდონი იყო პირველი თვითგამოცხადებული ანარქისტი (წოდება მან გამოიყენა თავის ტრაქტატშირა არის საკუთრება?) და მას ხშირად ახასიათებენ როგორც თანამედროვე ანარქისტული თეორიის ფუძემდებელს.[103] მან განავითარა საზოგადოებაში სპონტანური წესრიგის თეორია, სადაც ორგანიზაცია ჩნდება ისე, რომ ცენტრალური კოორდინატორი არ აწესებს საკუთარი იდეების შესაბამის წესრიგს ინდივიდების სურვილის საწინააღმდეგოდ იმოქმედონ საკუთარი ინტერესების შესაბამისად და ამბობს, რომ: „თავისუფლება არის წესრიგის დედა და არა ქალიშვილი“. პრუდონი პასუხობს საკუთარ კითხვას რა არის საკუთრება? ცნობილი განცხადებით „საკუთრება არის ქურდობა“. იგი ეწინააღმდეგებოდა განკარგულებითი საკუთრების ინსტიტუტს („მეწარმეობა“), რომელშიც მესაკუთრეებს აქვთ სრული უფლება სურვილის შესაბამისად „გამოიყენონ ან ბოროტად ისარგებლონ“ თავიანთი საკუთრებით[104] და ამას უპირისპირებდა უზუფრუქტს („ფლობა“) ან რესურსების შეზღუდულ საკუთრებას მეტნაკლებად განგრძობადი გამოყენებისას. პრუდონმა დაწერა, რომ „საკუთრება არის თავისუფლება“ რადგან ეს იყო სახელმწიფო ძალაუფლების საწინააღმდეგო ბერკეტი.[105]

პრუდონის წინააღმდეგობამ სახელმწიფოსადმი, ორგანიზებულმა რელიგიამ და გარკვეულმა კაპიტალისტურმა პრაქტიკამ შთააგონა ანარქისტები და იგი თავისი დროის ერთ-ერთ ყველაზე წამყვან სოციალურ მოაზროვნედ აქცია. ამასთან, ფრანგმა ანარქისტმა ჟოზეფ დეჟაკმა 1857 წელს დაწერილ წერილში გააკრიტიკა პრუდონი მისი სექსისტური ეკონომიკური და პოლიტიკური შეხედულებების გამო.[31][106][107] ის ამტკიცებდა, რომ მუშის უფლება არ გულისხმობს უფლებას მის შრომის პროდუქტზე, არამედ გულისხმობს მისი საჭიროებების დაკმაყოფილებას, როგორიც არ უნდა იყოს ისინი“.[108] მოგვიანებით დეჟაკმა თავის ანარქისტულ გამოცემას, რომელიც 1885 წლის 9 ივნისიდან 1861 წლის 4 თებერვლამდე იბეჭდებოდა, Le Libertaire, Journal du Mouvement Social (ლიბერტარიანელი, სოციალური მოძრაობის ჟურნალი) უწოდა. 1890-იანი წლების შუა პერიოდში, მაშინ, როდესაც საფრანგეთის მესამე რესპუბლიკამ ანარქისტული პუბლიკაციების ასაკრძალად მიიღო ე.წ. სასტიკი კანონები (lois scélérates), ფრანგმა ლიბერტარიანელმა კომუნისტმა სებასტიან ფურმა დაიწყო ახალი Le Libertaire-ის გამოცემა. ლიბერტარიანიზმი ამ დროიდან ხშირად გამოიყენებოდა როგორც ანარქიზმის სინონიმი, განსაკუთრებით ევროპაში.[30][109][110]

 
1860 წლის 17 აგვისტოს Le Libertaire-ს გამოცემა, Journal du mouvement social, ლიბერტარიანული კომუნისტური პუბლიკაცია ნიუ-იორკში

Josiah Warren მიიჩნევა პირველ ამერიკელ ანარქისტად,[111][112] ხოლო ოთხგვერდიანი ყოველკვირეული ნაშრომი, რომელიც მან დაარედაქტირა 1833 წელს, სახელწოდებით მშვიდობიანი რევოლუციონერი იყო პირველი გამოქვეყნებული პერიოდული ანარქისტული გამოცემა,[113] საწარმო, რომლისთვისაც მან ააშენა მისი საკუთარი სტამბა, ჩამოაყალიბა საკუთარი ტიპი და გააკეთა თავისი საკუთარი საბეჭდი ფირფიტები.[113] Warren იყო რობერტ ოუენის მიმდევარი და შეუერთდა ოუენის საზოგადოებას ნიუ ჰარმონიაში, ინდიანაში. Josiah Warren ფრაზას უწოდა „ფასის ზღვარის საფასური“, სადაც „საფასური“ გულისხმობდა არა გადახდილ ფულად ღირებულებას, არამედ პროდუქტის საწარმოებლად გაწეულ შრომას.[114] აქედან გამომდინარე „მან შემოგვთავაზა სისტემა, რომელშიც ხალხს შეეძლებოდა გადაეხადა სერთიფიკატებით, სადაც მითითებული იქნებოდა მათ მიერ ნამუშევარი საათების რაოდენობა. მათ შეეძლებოდათ ჩანაწერების ადგილობრივ მაღაზიებში იმ საქონელზე გადაცვლა, რომლის წარმოებასაც იგივე დრო სჭირდებოდა“.[111] მან თავისი თეორიები ექსპერიმენტული „შრომა შრომის მაღაზიისთვის“, სახელწოდებით Cincinnati Time Store, დაარსებით შეამოწმა, სადაც ვაჭრობას ხელს უწყობდა შრომის შესრულების დაპირებით განპირობებული შენიშვნები. მაღაზია წარმატებული აღმოჩნდა და სამი წლის განმავლობაში მუშაობდა, შემდეგ კი დაიხურა. უორენმა შეძლო ურთიერთმსახურებაზე დაყრდნობით კოლონიების დაარსება (ეს მოიცავდა უტოპია და Modern Times). უორენმა თქვა, რომ სტივენ პერლ ენდრიუსის საზოგადოების მეცნიერება, გამოქვეყნებული 1852 წელს, იყო უორენის საკუთარი თეორიების ყველაზე მკაფიო და სრული გამოხატვა.[115] ამერიკელი ინდივიდუალისტი ანარქისტი ბენჟამინ ტაკერი ამტკიცებდა, რომ იმის აღმოფხვრა, რასაც ის „ოთხ მონოპოლიას“ უწოდებს, მაგალითად მიწის მონოპოლია, ფულისა და საბანკო მონოპოლია, პატენტებით მინიჭებული მონოპოლია და ტარიფების კვაზიმონოპოლიური ეფექტები — ძირს უთხრის მდიდარი და მსხვილი ბიზნესების ძალაუფლებას, რაც შესაძლებელს გახდის ფართო ქონებრივ საკუთრებას და მეტ შემოსავალს ჩვეულებრივი ადამიანებისათვის მაშინ, როცა მინიმუმამდე შემცირდება მომავალი ავტორიტეტების ძალაუფლება და სახელმწიფოს მოქმედების გარეშე მიიღწევა სოციალისტური მიზნები. ტაკერმა გავლენა მოახდინა თავის ანარქისტ თანამედროვეებზე ლისანდერ სპუნერზე, ვოლტერინ დე კლერიზე, დაიერ ლუმისა და უილიამ ბატჩელდერ გრინიზე—რომელთაც მოგვიანებით განსხვავებული გზებით განაპირობეს მემარცხენე-ლიბერტარიანული აზროვნება.[116]

კატალონიელი პოლიტიკოსი ფრანჩესკ პი ი მარგალი პრუდონის ნაწარმოებების ესპანურად მთარგმნელი[117] და მოგვიანებით, დემოკრატიული რესპუბლიკურ-ფედერალური პარტიის ლიდერად ყოფნისას, 1873 წელს, ესპანეთის პრეზიდენტი გახდა. გამოჩენილი ანარქო-სინდიკალისტი რუდოლფ როკერისთვის, „ესპანელი მუშების პირველი მოძრაობა პი ი მარგალის, ესპანელი ფედერალისტების ლიდერისა და პრუდონის მოწაფის, ძლიერი ზეგავლენის ქვეშ იყო. პი ი მარგალი თავისი დროის ერთ-ერთი გამორჩეული თეორეტიკოსი იყო და გავლენას ახდენდა ესპანეთში ლიბერტარიანული იდეების განვითარებაზე. მის პოლიტიკურ იდეებს ბევრი რამ ჰქონდა საერთო რიჩარდ პრაისთან, ჯოზეფ პრისტლისთან [sic], თომას პეინთან, Jefferson, და პირველი პერიოდის ანგლო-ამერიკული ლიბერალიზმის სხვა წარმომადგენლებთან. მას სურდა მინიმუმამდე შეემცირებინა სახელმწიფოს ძალაუფლება და თანდათან ჩაენაცვლებინა ის სოციალისტურ-ეკონომიკური წესრიგით“.[118] პი ი მარგალი, თავისმხრივ, თავდადებულ თეორეტიკოსს წარმოადგენდა, განსაკუთრებით ისეთი ნაშრომებით, როგორიცაა La reacción y la revolución (რეაქცია და რევოლუცია) 1855 წელს, Las nacionalidades (ეროვნებები) 1877 წელს and La Federación (ფედერაცია) 1880 წელს.

1950-იან წლებში, ძველმა მემარჯვენეებმა და კლასიკურმა ლიბერალებმა შეერთებულ შტატებში დაიწყეს ლიბერტარიანელების იდენტიფიკაცია, რათა ჩამოცილებოდნენ თანამედროვე ლიბერალებს და ახალ მემარცხენეებს.[119] ამ დროიდან უკვე შესაძლებელი გახდა თანამედროვე ამერიკული ლიბერტარიანიზმის, რომელიც ხელს უწყობს laissez-faire კაპიტალიზმს და ზოგადად ღამის გუშაგ სახელმწიფოს, გარჩევა ანარქიზმისგან.[2][3][4][120] შესაბამისად, პირველს ხშირად ახასიათებენ როგორც მემარჯვენე-ლიბერტარიანიზმს[2][3] ან მემარჯვენე-ფრთის ლიბერტარიანიზმს[4] ხოლო მეორეს სინონიმს წარმოადგენს მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმი[2][3][4][10] ან მემარცხენე-ფრთის ლიბერტარიანიზმი,[8] ლიბერტარიანული სოციალიზმი[63] და სოციალისტური ლიბერტარიანიზმი.[5]

კლასიკური ლიბერალიზმი და გეორგიზმი

რედაქტირება

თანამედროვე მემარცხენე-ლიბერტარიანელი მკვლევარები, მაგალითად დევიდ ელერმანი, მაიკლ ოცუკა, ჰილელ შტაინერი, პიტერ ვალენტინი და ფილიპ ვან პარიზი ეკონომიკურ თანასწორუფლებიანობას თვითსაკუთრებისა და მიკუთვნების კლასიკურ ლიბერალურ კოცეფციებს მიაკუთვნებენ. მათ მიაჩნიათ, რომ სხვებისთვის ზიანის მიყენების ხარჯზე, რაც ჯონ ლოკმა განიხილა მთავრობის ორ ტრაქტატში, ბუნებრივი რესურსების მიკუთვნების მოთხოვნა არალეგიტიმურია.[121] ლოკი ამტკიცებდა, რომ ბუნებრივი რესურსების მითვისება შესაძლებელია მხოლოდ მაშინ, როდესაც ეს აკმაყოფილებს პირობას, რომ სხვებისთვის რჩება „საკმარისი და რაც შეიძლება კარგი“.[122] ამ თვალსაზრისით, მიუთვისებელი ბუნებრივი რესურსები არის ან საკუთრების გარეშე ან საერთო საკუთრებაში მყოფი და კერძო მითვისება ლეგიტიმურია მხოლოდ მაშინ, როდესაც თითოეული ინდივიდი იღებს რესურსის თანაბარ რაოდენობას ან მაშინ, როცა საკუთრება იბეგრება მათ საკომპენსაციოდ, ვინც განაწილების მიღმა დარჩა. ეს პოზიცია ჩამოყალიბებულია მემარჯვენე-ლიბერტარიანელების პოზიციის საწინააღმდეგოდ. ისინი თვლიან რომ მიუთვისებელი რესურსის, მაგალითად მიწის განაწილება უნდა მოხდეს შრომაზე დაფუძნებული უფლებების მიხედვით.[123] ამ ტრადიციის მიმდევარი მემარცხენე-ლიბერტარიანელების უმეტესობა მხარს უჭერს ეკონომიკური რენტის რაიმე ფორმით გადანაწილებას იმ მიზეზით, რომ თითოეული ინდივიდი ფლობს ბუნებრივი რესურსის თანაბარ რაოდენობას[124] და ამტკიცებენ სახელმწიფოს სოციალური კეთილდღეობის პროგრამების სასურველობას.[125][126]

 
ჰენრი ჯორჯი
ეკონომისტებმა ადამ სმიტის შემდეგ წამოაყენეს მოსაზრება, რომ მიწის ღირებულების გადასახადი არ გამოიწვევდა ეკონომიკურ არაეფექტიანობას, მიუხედავად მათი შიშისა, რომ გადასახადების სხვა ტიპები აუცილებლად მიგვიყვანდნენ აქამდე.[127] ეს იქნებოდა პროგრესული გადასახადი,[128] ანუ, პირველ რიგში, მდიდრებისთვის განკუთვნილი გადასახადი, რომელიც ზრდის ხელფასებს, აქრობს უძრავი ქონების ბოროტად გამოყენების მოტივებს, ამცირებს ეკონომიკურ უთანასწორობას და დაუცველობას, რის წინაშეც ეკონომიკები დღებიან საკრედიტო და ქონებრივი „ბაბლების“ გამო.[129][130] ამ მოსაზრების ადრეულ მომხრეებს შორის არიან რადიკალები, მაგალითად უგო გროციუსი,[12] თომას პაინი[12][131] და ჰერბერტ სპენსერი.[12] მაგრამ ეს კონცეფცია ფართოდ იქნა პოპულარიზებული პოლიტეკონომისტისა და სოციალური რეფორმატორის ჰენრი ჯორჯის მიერ.[132] იმ რწმენით, რომ ხალხი უნდა ფლობდეს საკუთარი შრომის ნაყოფს და მათ მიერ მიღწეული პროგრესის ღირებულებას, ჯორჯი ეწინააღმდეგებოდა ტარიფებს, საშემოსავლო გადასახადებს, გაყიდვების გადასახადებს, გამოკითხვის გადასახადებს, ქონებრივ გადასახადებს (გაუმჯობესების) და წარმოების, მოხმარების ან კაპიტალური სიმდიდრის გადასახადს. ჯორჯი თავისუფალი ბაზრის ერთგულ დამცველებს შორის იყო და მისი წიგნი პროტექცია ან თავისუფალი ვაჭრობა წაკითხული იქნა შეერთებული შტატების კონგრესის ჩანაწერში.[133]

ჯორჯის ფილოსოფიის ადრეული მიმდევრები საკუთარ თავს single taxers უწოდებდნენ, რადგან მათ სჯეროდათ, რომ ეკონომიკურად და მორალურად ლეგიტიმური ერთადერთი გადასახადი მიწის რენტაა. როგორც ტერმინი, გეორგიზმი მოგვიანებით შეიქმნა, თუმცა ზოგიერთი თანამედროვე მომხრე უპირატესობას ანიჭებს ნაკლებად ცნობილ ტერმინ გეოიზმს,[134] სადაც გეო- (ბერძნული გე-დან, რაც ნიშნავს „დედამიწას“) განზრახაა ბუნდოვნად დატოვებული. ზოგიერთი გეორგისტი იყენებს დედამიწის გაზიარებას,[135] გეოლოგიას[136] და გეოლიბერტარიანიზმს[137] განსხვავებული აზრის წამოსაჩენად იმის შესახებ, თუ როგორ უნდა დაიხარჯოს მიწის ღირებულებითი გადასახადიდან შემოსული თანხა ან როგორ უნდა გადანაწილდეს მოსახლეობაზე, მაგრამ ყველა თანხმდება, რომ ეკონომიკური რენტა უნდა აღდგეს კერძო მესაკუთრეების მხრიდან. ლიბერტარიანულ მემარცხენეობასთან მიმართებაში, გეორგმა და მისმა გეოისტურმა მოძრაობამ, ჯონ სტიუარტ მილისთან[138][139] და გერმანიის ეკონომიკის ისტორიულ სკოლასთან[140] ერთად, გავლენა მოახდინა დემოკრატიული სოციალიზმის განვითარებაზე,[141][142][143][144] განსაკუთრებით ბრიტანულ სოციალიზმთან[145] და ფაბიანიზმთან მიმართებით,[146]. ჯორჯმა, თავის მხრივ, ჯორჯ ბერნარდ შოუც მოაქცია სოციალიზმზე[147] და მისი ბევრი სოციალისტი მიმდევარი თავიანთ ნაწილად მიიჩნევს ჯორჯს.[148] Inამ მემარცხენე-ლიბერტარიანული ტრადიციის მიმდევრებად ითვლებიან ჯორჯი, ლოკი, პაინი, უილიამ ოგილვი პიტინსარიდან, სპენსერი, უფრო მოგვიანებით ბარუხ ბროდი, ელერმანი, ჯეიმზ ო. გრუნებაუმი, ოცუკა, შტაინერი, ვალენტინი და ვან პარიჟი.[12][149] რობერტო არდიგო,[150] იპოლიტ დე კოლინი,[151] ჯორჯი,[151] François Huet,[151] უილიამ ოგილვი პიტენსარიდან[149] პეინი,[151] სპენსერი[150][152][153] და ლეონ ვალრასი[151] ასევე განიხილებიან როგორც სოციალიზმის მემარცხენე-ლიბერალური ტრადიცია.[149]

მიუხედავად იმისა, რომ სოციალისტები მტრულად არიან განწყობილნი ლიბერალიზმის მიმართ და მას „კაპიტალიზმის განადგურებისთვის იდეოლოგიური საფუძვლის უზრუნველყოფაში ადანაშაულებენ“, მიიჩნევა, რომ „ლიბერალიზმის მიზნები დიდად არ განსხვავდება სოციალისტების მიზნებისგან“, თუმცა მიზნებს შორის ეს მსგავსება ხშირად აღიწერება როგორც მოჩვენებითი, რადგანაც ლიბერალიზმი და სოციალიზმი განსხვავებულ მნიშვნელობას ანიჭებენ თავისუფლებას, თანასწორობას და სოლიდარობას.[154][155] ლიბერალი ეკონომისტები, მაგალითად ლეონ ვალრასი,[156][157][158] თავს სოციალისტებად თვლიდნენ და გეორგიზმიც სოციალიზმის გარკვეულ ფორმად მიაჩნდათ.[159] იდეა, რომ ლიბერალები ან მემარცხენე-ლიბერტარიანელები და სახელმწიფო სოციალისტები უფრო მეტად ვერ თანხმდებიან საშუალებებზე, ვიდრე მიზნებზე, განხილულ იქნა გუსტავ დე მოლინარის და ჰერბერტ სპენსერის მიერ.[59][160] როდერიკ თ.ლონგის მიხედვით, მოლინარი იყო თავისუფალი ბაზრის მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმის პირველი თეორეტიკოსი.[161] მოლინარიმ გავლენა მოახდინა მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმზე და სოციალისტებზე, მაგალითად ბენჟამინ ტაკერზე და თავისუფლების წრეზე.[162] ფილოსოფიური ანარქისტი უილიამ გოდვინი, კლასიკური ეკონომისტები მაგალითად ადამ სმიტი,[163][164] დევიდ რიკარდო,[165] თომას რობერტ მალთუსი, ნასაუ უილიამ უფროსი, Robert Torrens და მილსი, ჰერბერტ სპენსერის ადრეული თხზულებები,[166] სოციალისტები, მაგალითად თომას ჰოჯსკინი და პიერ-ჯოზეფ პრუდონი, სოციალური რეფორმატორი ჰენრი ჯორჯი[166] და Ricardian/სმიტისტი სოციალისტები,[167][168] სხვებთან ერთად, „ქმნიდნენ საფუძველს მემარცხენე ლიბერტარიანული პერსპექტივის შემდგომი განვითარებისთვის“.[169]

ნოამ ჩომსკის თანახმად, კლასიკური ლიბერალიზმი დღეს წარმოდგენილია ლიბერტარიანული სოციალიზმის სახით, და აღიწერება როგორც „აზროვნების დიაპაზონი მემარცხენე-ფრთის მარქსისტული აზროვნებიდან ანარქიზმამდე“. ჩომსკისთვის, „ეს არის ფუნდამენტურად სწორი“ იდეალიზებული პოზიციები „სახელმწიფოს როლის გათვალისწინებით მოწინავე ინდუსტრიულ საზოგადოებაში“.[170] იაინ მაკკეის აზრით, „კაპიტალიზმი აღინიშნება კაპიტალის მიერ შრომის ექსპლუატაციით“ და „ამ კრიტიკის სათავე, ირონიულად საკმარისი, ემყარება პირადი საკუთრების, როგორც შრომის პროდუქტის, კაპიტალისტურ დაცვას [...] ლოკი იცავდა კერძო საკუთრებას შრომითი თვალსაზრისით, მაგრამ არ ეწინააღმდეგებოდა შრომის სხვებზე გაყიდვას. ეს ნებას რთავდა შრომის მყიდველებს (კაპიტალისტებს და მიწათმფლობელებს) მიეთვისებინათ სხვისი შრომის ბროდუქტი (ხელფასზე მომუშავეები და მოიჯარეები)“.[171] წიგნში დემოკრატიული მუშაკის საკუთრებაში არსებული ფირმა, ეკონომისტი დევიდ ელერმანი ამტკიცებს, რომ „კაპიტალისტური წარმოება, ანუ შრომით ხელშეკრულებაზე დაფუძნებული წარმოება არ აძლევს მუშებს უფლებას მიიღონ თავიანთი შრომის (დადებითი და უარყოფითი) ნაყოფი. მიუხედავად ამისა, ხალხის უფლება თავიანთი შრომის ნაყოფზე ყოველთვის იყო კერძო საკუთრების მითვისების ბუნებრივი საფუძველი. ამრიგად, კაპიტალისტური წარმოება, ფაქტობრივად, უარყოფს კერძო საკუთრების მითვისების ბუნებრივ საფუძველს“.[172] მაშასადამე, მემარცხენე-ლიბერტარიანელები, მაგალითად ბენიამინ ტაკერი, თავს ეკონომიკურ სოციალისტებად და პოლიტიკურ ინდივიდუალისტებად თვლიდნენ და ამტკიცებდნენ, რომ მათი „ანარქისტული სოციალიზმი“ ან „ინდივიდუალური ანარქიზმი“ იყო თანმიმდევრული მანჩესტერიზმი“.[173] Peter Marshall მიიჩნევს, რომ „ზოგადად ანარქიზმი უფრო ახლოს დგას სოციალიზმთან, ვიდრე ლიბერალიზმთან. [...] ანარქიზმი საკუთარ თავს სოციალისტურ ბანაკში პოულობს, თუმცა მას ლიბერალიზმთანაც აქვს საზღვრები. ის არ შეიძლება დავიყვანოთ მხოლოდ სოციალიზმამდე, და უნდა დავინახოთ როგორც განცალკევებული და გამორჩეული დოქტრინა“.[174]

გეოლიბერტარიანიზმი არის პოლიტიკური მოძრაობა და იდეოლოგია, რომელიც აერთიანებს ლიბერტარიანიზმს და გეოისტურ თეორიას, ცნობილს როგორც გეორგიზმი.[175][176] გეოლიბერტარიანელები ძირითადად მხარს უჭერენ საზოგადოებისთვის მიწის რენტის გადაცემას მიწის ღირებულებითი გადასახადით, როგორც ჰენრი ჯორჯმა და მისმა წინამორბედებმა შემოგვთავაზეს ეს. სწორედ ამ მიზეზის გამო უწოდებენ მათ single taxer-ებს. ფრედ ე. ფოლდვარიმ თავის სტატიაში, სახელწოდებით მიწა და თავისუფლება შექმნა ტერმინი გეო-ლიბერტარიანიზმი.[177] გეოანარქიზმის შემთხვევაში, გეოლიბერტარიანიზმის შემოთავაზებული ნებაყოფლობითი ფორმა, როგორც ეს ფოლდვარიმ აღწერა, რენტა უნდა შეგროვდეს კერძო ასოციაციების მიერ იმ შესაძლებლობით, რომ გამოეყონ გეოსაზოგადოებას და სურვილის შემთხვევაში უარი თქვას მის სერვისებზე.[178] პოლიტიკურმა ფილოსოფოსმა გ. ა. კოჰენმა ვრცლად გააკრიტიკა პოლიტიკური ეკონომიის გეორგისტული სკოლისთვის დამახასიათებელი პრეტენზია, რომ თვითსაკუთრება და პრივილეგიებისგან თავისუფალი საზოგადოება შეიძლება არსებობდეს ერთდროულად, მან ასევე ისაუბრა იმაზე, თუ რას გულისხმობს ეგალიტარული პოლიტიკური პრინციპები მათი პიროვნული ქცევისთვის, ვინც მათვე ემსახურება.[179] ნაშრომში თვითსაკუთრება, თავისუფლება და თანასწორობა, კოჰენი ამტკიცებდა, რომ ნებისმიერი სისტემა, რომელიც მიზნად ისახავს სერიოზულად აღიქვას თანასწორობა და მისი დამკვიდრება, არ შეესაბამება თვითსაკუთრების და ნეგატიური თავისუფლების ზუსტ გაგებას, რაც რეალურად განსაზღვრავს საბაზრო ლიბერტარიანიზმის აზროვნებას.[180] ტომ გ. პალმერი გამოეხმაურა კოჰენის კრიტიკას.[181][182]

მწვანე პოლიტიკა

რედაქტირება
  მთავარი სტატია: მწვანე პოლიტიკა.

მწვანე მოძრაობაზე გავლენა მოახდინა მემარცხენე-ლიბერტარიანულმა ტრადიციებმა, მათ შორის ანარქიზმმა, მუტუალიზმმა, გეორგიზმმა და ინდივიდუალისტურმა ანარქიზმმა. პიტერ კროპოტკინმა თავის წიგნში ურთიეთდახმარება: ევოლუციის ფაქტორი წარმოადგინა მეცნიერული ახსნა იმისა, თუ რამდენად არის ურთიერთდახმარება სოციალური ორგანიზაციის საფუძველი.[183] ახალი ინგლისის ტრანსცენდენტალიზმი (განსაკუთრებით ჰენრი დევიდ თორეო და ამოს ბრონსონ ალკოტი) და გერმანული რომანტიზმი, პრე რაფაელისტები და ბუნებისკენ მიმავალი მოძრაობები ომის, ინდისტრიალიზმის, სამოქალაქო თავისუფლებებისა და დეცენტრალიზაციის საწინააღმდეგო სხვა მოძრაობებთან ერთად იყვნენ ამ ტრადიციის ნაწილი. თანამედროვე პერიოდში მიურეი ბუკჩინმა და სოციალური ეკოლოგიის ინსტიტუტმა უფრო სისტემურად შეიმუშავეს ეს იდეები.[184] ბუკჩინმა ძლიერი გავლენა მოახდინა ალიანს 90-ის/მწვანეების, საპარლამენტო მანდატის მფლობელი პირველი მწვანეთა პარტიის, ჩამოყალიბებაზე. თანამედროვე მწვანე პარტიები ცდილობენ გამოიყენონ ეს იდეები დემოკრატიული მმართველობის უფრო პრაგმატულ სისტემაში, განსხვავებით თანამედროვე ინდივიდუალისტური ან სოციალისტური ლიბერტარიანიზმისგან. მწვანე მოძრაობას, განსაკუთრებით მისი მემარცხენე-ფრთის პარტიებს,პოლიტოლოგები ხშირად უწოდებენ მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმს.[185][186][187][188]

პოლიტოლოგები მიიჩნევენ, რომ ისეთი პოლიტიკური პარტიები, როგორებიც არიან Ecolo და Groen ბელგიაში, Alliance 90/The Greens გერმანიაში, ან Green Progressive Accord და GroenLinks ნიდერლანდებში გამოდიან რა ახალი მემარცხენეობიდან, ხაზს უსვამენ თვით-ორგანიზაციას, მონაწილეობით დემოკრატიას, დეცენტრალიზაციას და ნებაყოფლობითობას, რაც განასხვავებს მას ბიუროკრატიული ან სტატიკური მიდგომისგან.[188] ანალოგიურად, პოლიტოლოგმა არიადნა ვრომენმა ავსტრალიელი მწვანეები დაახასიათა „მკაფიო მემარცხენე-ლიბერტარიანული იდეოლოგიური ბაზის“ მქონედ.[189]

შეერთებულ შტატებში, მწვანე ლიბერტარიანიზმი ემყარება პოლიტიკური მესამე პარტიის ღირებულებების ნაზავს, მაგალითად მწვანე პარტიის ინვაირონმენტალიზმს და ლიბერტარიანული პარტიის სამოქალაქო ლიბერტარიანიზმს. მწვანე ლიბერტარიანიზმი ცდილობს გააერთიანოს ლიბერალური და პროგრესული ღირებულებები ლიბერტარიანიზმთან.[190]

ლიბერტარიანული სოციალიზმი

რედაქტირება
 
ნოამ ჩომსკი, ლიბერტარიანული სოციალისტური სკოლის ცნობილი მემარცხენე-ლიბერტარიანტი.

ლიბერტარიანული სოციალიზმი არის ანტი-ავტორიტარიზმის, ანტისახელმწიფოებრიობის და ლიბერტარიანიზმის[191] მემარცხენე-ლიბერტარიანული[192][193] ტრადიცია სოციალისტურ მოძრაობაში რომელიც უარყოფს სახელმწიფოს სოციალისტურ წარმოდგენას, როგორც ცენტრალიზებულ სახელმწიფო საკუთრებას და ეკონომიკის სტატისტიკურ კონტროლს.[194] და სახელმწიფოს.[195]

ლიბერტარიანული სოციალიზმი აკრიტიკებს შრომითი მონობის ურთიერთობებს სამუშაო სივრცეში,[196] ნაცვლად იმისა, რომ ხაზი გაუსვას სამუშაო ადგილზე მუშათა თვითორგანიზებას[195] და პოლიტიკური ორგანიზაციის დეცენტრალიზებულ სტრუქტურებს,[197][198][199] ამტკიცებს, რომ თავისუფლებასა და სამართლიანობაზე დაფუძნებული საზოგადოება შეიძლება მიღწეულ იქნას იმ ავტორიტარული ინსტიტუტების გაუქმებით, რომლებიც აკონტროლებენ გარკვეულ წარმოების საშუალებებს და ექვემდებარებიან პოლიტიკურ და ეკონომიკურ ელიტას ან მესაკუთრეთა კლასის უმრავლესობას .[200] ლიბერტარიანელი სოციალისტები მხარს უჭერენ პირდაპირ დემოკრატიასა და ფედერალურ ან კონფედერალურ ასოციაციებზე[201] დაფუძნებულ დეცენტრალიზებულ სტრუქტურებს, როგორიცაა მოქალაქეთა ასამბლეები, ლიბერტარიანული მუნიციპალიტეტი, პროფკავშირები და მუშათა საბჭოები.[202][203]

ლიბერტარიანელი სოციალისტები აჟღერებენ მოწოდებებს თავისუფლების[204] და თავისუფალი გაერთიანებების შესახებ [205] ადამიანის ცხოვრების ყველა ასპექტში არალეგიტიმური ავტორიტეტის იდენტიფიკაციის, კრიტიკისა და პრაქტიკული დემონტაჟის მეშვეობით.[206][207][208][209][210][211][212][213] ლიბერტარიანული სოციალიზმი ეწინააღმდეგება როგორც ავტორიტარულ, ისე ავანგარდისტულ ბოლშევიზმს/ლენინიზმს და რეფორმისტულ ფაბიანიზმს/სოციალურ დემოკრატიას.[214][215]

წარსული და ახლანდელი მიმდინარეობები და მოძრაობები, რომლებიც ძირითადად ხასიათდება როგორც ლიბერტარიანულ-სოციალისტური, მოიცავს ანარქიზმს (განსაკუთრებით აზროვნების ანარქისტულ სკოლებს მაგალითად ანარქო-კომუნიზმს, ანარქო-სინდიკალიზმს[216] კოლექტივისტურ ანარქიზმს, მწვანე ანარქიზმს, ინდივიდუალისტურ ანარქიზმს,[217][218][219][220] მუტუალიზმს[221] და სოციალისტურ ანარქიზმს), ასევე კომუნალიზმს, დემოკრატიული სოციალიზმის ზოგიერთ ფორმას,[222][223] ეკო-სოციალიზმს, გილდიის სოიალიზმს,[224] ლიბერტარიანულ მარქსიზმს[225] (განსაკუთრებით ავტონომიზმს, საბჭოს კომუნიზმს,[226] დე ლეონიზმს, მემარცხენე კომუნიზმს, ლუქსემბურგიზმს[227][228] და ვორკერიზმს), საბაზრო სოციალიზმის სხვადასხვა ტრადიციებს, აზროვნების რამდენიმე ახალ მემარცხენე სკოლას, მონაწილეობას, რევოლუციურ სინდიკალიზმს და უტოპიური სოციალიზმის ზოგიერთ ვერსიას.[229] ფაბიანიზმისა და თანამედროვე სოციალური დემოკრატიის მიმართ ლიბერტარიანელი სოციალისტების წინააღმდეგობის მიუხედავად სხვა დეცენტრალისტ სოციალისტებთან ერთად ორივე განიხილებოდა როგორც მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმი.[43]

მემარცხენე-ლიბერტარიანელი ნოამ ჩომსკი ლიბერტარიანულ სოციალიზმს მიიჩნევს კლასიკური ლიბერალიზმის „სწორ და ბუნებრივ გაფართოებად მოწინავე ინდუსტრიული საზოგადოებების ეპოქაში“.[170] ჩომსკი ლიბერტარიანულ-სოციალისტურ და ანარქო-სინდიკალისტურ იდეებს ხედავდა როგორც განმანათლებლობის ხანის კლასიკური ლიბერალური იდეების შთამომავლებს,[230][231] და ამტკიცებს, რომ მისი იდეოლოგიური პოზიცია ვითარდება „ადამიანის ლიბერტარიანული და შემოქმედებითი ხასიათის საფუძველზე“.[232] ჩომსკი ითვალისწინებს ანარქო-სინდიკალისტურ მომავალს, სადაც საწარმოო საშუალებებზე და მთავრობაზე პირდაპირი შრომითი კონტროლი განხორციელდება მუშათა საბჭოების მიერ, რომლებიც თავის მხრივ საერთო ასამბლეებზე არჩეული წარმომადგენლებისგან შედგება.[233] თვითმმართველობის მიზანია, თომას ჯეფერსონის სიტყვებით, თითოეული მოქალაქის „უშუალო მონაწილეობა მმართველობაში“.[234] ჩომსკი თვლის, რომ ძალიან მალე მსოფლიოში აღარ იქნება პოლიტიკური პარტიების არსებობის საჭიროება.[235] მათი პროდუქტიული ცხოვრების კონტროლით, ჩომსკის მიაჩნია, რომ ინდივიდებს შეუძლიათ მიიღონ სამუშაო კმაყოფილება და მისი სრულად შესრულების განცდა.[236] ის ამტკიცებს, რომ უსიამოვნო და ნაკლებად პოპულარული სამუშაოები სრულად ავტომატიზირებული შეიძლება იყოს, ანუ შესრულდეს ყველას მიერ ან იყოს განსაკუთრებულად ანაზღაურებადი. carried out by workers who are specially remunerated, or shared among everyone.[237]

ანარქო-სინდიკალისტი გასტონ ლევალი განმარტავდა: „ჩვენ ვგულისხმობთ საზოგადოებას, სადაც ყველას საქმიანობა იქნება კოორდინირებული, და იარსებებს სტრუქტურა, რომელსაც ერთდროულად ექნება საკმარისი მოქნილობა იმისთვის, რომ ადამიანებმა მიაღწიონ მაქსიმალურ ავტონომიას სოციალურ ცხოვრებაში ან საწარმოს მართვაში, და საკმარისი თანმიმდევრულობა არეულობის თავიდან ასარიდებლად [...] კარგად ორგანიზებულ საზოგადოებაში ეს ყველაფერი უნდა განხორციელდეს სისტემურად, პარალელური ფედერაციებით, უმაღლეს დონეზე ვერტიკალური გაერთიანებებით. ის უნდა წარმოადგენდეს ერთ უზარმაზარ ორგანიზმს სადაც ყველა ეკონომიკური ფუნქცია მუდმივად შესრულდება ერთმანეთის მიმართ სოლიდარობით“.[238]

ბაზარზე ორიენტირებული მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმი

რედაქტირება
 
 
ბენჟამინ ტაკერი (მარცხნივ) და ლისანდერ სპუნერი (მარჯვნივ), რომლებმაც დიდი გავლენა მოახდინეს შეერთებულ შტატებში მემარცხენე ლიბერტარიანობის განვითარებაზე.

კარსონ–ლონგის-სტილის მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმი სათავეს იღებს XIX საუკუნის მუტუალიზმსა და ისეთი ფიგურების შემოქმედებაში, როგორებიც იყვნენ თომას ჰოჯსკინი, ფრანგული ლიბერალური სკოლის მოაზროვნეები მაგალითად გუსტავ დე მოლინარი და ამერიკელი ინდივიდუალისტი ანარქისტები მაგალითად ბენჟამინ ტაკერი და ლისანდერ სპუნერი. ზოგიერთი ამერიკელი მემარცხენე-ფრთის ბაზარზე ორიენტირებული ანარქისტი, რომლებიც ძირითადად მემარცხენე-როტბარდიულ სკოლას ეკუთვნოდნენ, მაგალითად როდერიკ ტ. ლონგი და შელდონ რიხმანი ციტირებენ მიურეი ლოტბარდის საკარმიდამო პრინციპს რათა მხარდაჭერა გამოუცხადონ მუშათა კოოპერატივებს.[59][239] მაშინ როცა ბენიამინ ტაკერის შემდგომი ამერიკელი ბაზარზე-ორიენტირებული მემარცხენე-ლიბერტარიანელები კავშირში არიან პოლიტიკურ მემარჯვენეობასთან (გარკვეული გამონაკლისების გარდა), ურთიერთობები ამ ლიბერტარიანელებსა და მემარცხენეებს შორის განვითარდა 1960-იან წლებში და საფუძველი აუყარა თანამედროვე ბაზარზე-ორიენტირებულ მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმს.[59][62]

ავსტრიული სკოლის ეკონომისტი მიურეი როტბარდი თავდაპირველად ძველი მემარჯვენეობის მიმდევარი იყო, განსაკუთრებით მისი ოპოზიციის გამო ომისა და იმპერიალიზმის მიმართ,[240] მაგრამ ამერიკის ისტორიის ხანგრძლივმა კითხვამ და ელიტის პრივილეგიების როლის გამოკვეთამ სამართლებრივი და პოლიტიკური ინსტიტუტების ფორმირებაში ის მემარცხენეობასთან დააახლოვა. 1960-იან წლებში ის სულ უფრო მეტად ცდილობდა მემარცხენეებთან დაკავშირებას, განსაკუთრებით ახალი ფრთის მემარცხენეებთან, ვიეტნამის ომის,[241] სამხედრო პროექტის და შავი ძალის მოძრაობის გაჩენის ფონზე.[242] სხვა რადიკალებთან, მაგალითად კარლ ჰესთან და რონალდ რადოშთან ერთად, როტბარდი ამტკიცებდა, რომ ამერიკის ეკონომიკური ისტორიის კონსესუსის ხედვა, რომლის მიხედვითაც კეთილდღეობის მთავრობა თავის ძალაუფლებას კორპორატიული მტაცებლობის წინააღმდეგ იყენებს, არსებითად არასწორია. უფრო მეტიც, მთავრობის ინტერვენციამ ეკონომიკაში მნიშვნელოვნად ასარგებლა მყარად დამკვიდრებული მოთამაშეები მარგინალიზებული ჯგუფების ხარჯზე, როგორც თავისუფლების, ისე თანასწორობის საზიანოდ. უფრო მეტიც, რობერ ბარონის პერიოდს, მოწონებულს მემარჯვენეებისა და დაწუნებულს მემარცხენეების მიერ laissez-faire-ის გამო, საერთოდ არ ახასიათებდა laissez-faire, მაგრამ ეს იყო კაპიტალისთვის მინიჭებული მასობრივი სახელმწიფო პრივილეგიის დრო.[243] ამასთანავე, სახელმწიფოსა და კორპორატიულ ძალაუფლებას შორის კავშირის ხაზგასმით, იგი იცავდა სახელმწიფოს ლიბერალურ პოლიტიკაზე დამოკიდებულ კორპორაციებსა და მუშებს [244] მაშინ, როცა დაობდა, რომ ლიბერტარიანიზმი არის მემარცხენე-ფრთის პოზიცია.[59][62] 1970 წლისთვის, როტბარდი გაემიჯნა მემარცხენეობას, მოგვიანებით კი შეუერთდა მზარდ პალეოკონსერვატიულ მოძრაობას.[245][246] მან გააკრიტიკა მემარცხენე ლიბერტარიანელების ტენდენცია რომ მიმართონ „'თავისუფალ სულებს,' ხალხს, ვისაც არ სურს სხვა ადამიანების მათკენ მოქცევა განსხვავებით „ამერიკელების დიდი ნაწილისგან“, ვინც შეიძლება იყოს მყარი კონფორმისტი, ვისაც სურს ნარკოტიკის და ცუდი ჩვევების გაქრობა მათი სიახლოვიდან და სხვ.“ იმ ფაქტისთვის ხაზგასმით რომ ეს იყო სტრატეგიის ნაწილი. მან დაწერა, რომ ცენტრალური ამერიკისთვის ლიბერტარიანული მესიჯის მიუღებლობამ შეიძლება გამოიწვიოს „მკაცრი უმრავლესობის“ დაკარგვა.[247] როტბარდის მიმდევარი მემარცხენე-ლიბერტარიანელები, რომლებიც მხარს უჭერენ კერძო საკუთრებას ამას აკეთებენ საკუთრების განსხვავებული ნორმებისა და თეორიების შესაბამისად, მათ შორის გეორგისტული,[248] საკარმიდამო,[249] ლოკისტური,[250][251] მუტუალისტური,[252] ნეო-ლოკისტური[253] და უტილიტარული მიდგომებით.[254]

ზოგიერთი მოაზროვნე, რომელიც ასოცირდება ბაზარზე-ორიენტირებულ მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმთან, ეყრდნობოდა როტბარდის მოღვაწეობას მემარცხენეებთან თანამშრომლობისას. კარლ ჰესის აზრით, ისინი უფრო და უფრო მეტად უახლოვდებოდნენ მემარცხენეთა შეხედულებებს რიგ საკითხებზე, მათ შორის კორპორატიულ ოლიგოპოლიებთან დაპირისპირებაზე, სახელმწიფოსა და კორპორაციების ურთიერთობაზე და ომზე, ასევე კულტურულ ლიბერალიზმზე. მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმი ასოცირებულია ისეთ მკვლევარებთან, როგორებიცაა კევინ კარსონი,[255][256] გარი შარტიერი,[257] სამუელ ედვარდ კონკინ III,[258] როდერიკ თ. ლონგი,[259][260] შელდონ რიხმანი,[22][261][262] კრის მეთიუ სკიაბარა[263] და ბრედ სპანგლერი.[264] ისინი ხაზს უსვამდნენ რადიკალურად თავისუფალი ბაზრების ღირებულებას, რომელსაც გათავისუფლებულ ბაზრებს უწოდებდნენ, რათა განესხვავებინათ ისინი საერთო კონცეფციისგან, ეს უკანასკნელი კი ლიბერტარიანელების აზრით სავსეა სტატისტიკური და კაპიტალისტური პრივილეგიებით.[265] მემარცხენე-ფრთის ბარის ანარქისტებად მოხსენიებული[266] ამ მიდგომის მომხრე ბაზარზე-ორიენტირებული მემარცხენე-ლიბერტარიანელები ჯიუტად ამტკიცებენ თავისუფალი ბაზრებისა და თვით-საკუთრების კლასიკური ლიბერალური იდეების უპირატესობას და ლოგიკურ დასკვნებზე დაყრდნობით ასაბუთებენ, რომ ეს იდეები მხარს უჭერს ანტი-კორპორატიულობას, ანტი-იერარქიულობას, პრო-შრომით პოზიციას ეკონომიკაში; ანტი-იმპერიალიზმს საგარეო პოლიტიკაში; და სრულად ლიბერალურ ან რადიკალურ შეხედულებებს ისეთი კულტურული საკითხების მიმართ, როგორიცაა გენდერი, რასა და სექსუალობა.[22] ცნობილი ლიბერტარიანული შეხედულებებისამებრ, მათ შორის ნარკოტიკების აკრძალვის, იარაღის კონტროლის, იმპერიალიზმის, მილიტარიზმის და ომების შესახებ, მემარცხენე-ლიბერტარიანელები უფრო მეტად განასხვავებენ მემარცხენე პოზიციებს კულტურული და სოციალური საკითხების შესახებ, როგორიცაა კლასი, ინვაირონმენტალიზმი, ფემინიზმი, გენდერი და სექსუალობა.[267] ამ სკოლის წევრები, როგორც წესი, მოითხოვენ სახელმწიფოს გაუქმებას, და ამტკიცებენ, რომ სიმდიდრისა და სოციალური გავლენების განსხვავებულობა განპირობებულია ძალის, განსაკუთრებით სახელმწიფოს ძალაუფლების, გამოყენებით მიწის მისათვისებლად ან პრივილეგიების შესანარჩუნებლად. ისინი მსჯელობენ, რომ სახელმწიფოებრიობის არმქონე საზოგადოებაში ეს პრივილეგიები არ იარსებებს და გამოსწორდება სახელმწიფოს მიერ ჩადენილი უსამართლობის შემთხვევებიც. საბოლოო ჯამში, ისინი მიიჩნევენ, რომ სახელმწიფოს ჩარევის აღმოფხვრით და თავისუფალი ბაზრით შესაძლებელია სოციალური მიზნების მიღწევა.[268]

ლიბერტარიანელი მეცნიერის, შელდონ რიჩმანის თანახმად, მემარცხენე ლიბერტარიანელები „მხარს უჭერენ მუშათა სოლიდარობას ავტორიტეტების მიმართ, ღარიბი მოსახლეობის გავლენას მთავრობაზე ან მათ მიერ აუთვისებელი ქონების მიკუთვნებას, და ურჩევნიათ, რომ კორპორატიული პრივილეგიები გაუქმდეს მანამ, სანამ იარსებებს ამ პრივილეგიების გამოყენების შესახებ მარეგულირებელი შეზღუდვები“. მემარცხენე ლიბერტალიანელები Walmart-ს ხედავენ როგორც სიმბოლოს კორპორაციული ფავორიტიზმისა, რომელიც მხარს უჭერს „გზების სუბსიდიებსა და გამოჩენილ დომენებს“, მას, ვინც ეჭვის თვალით უყურებს „შეზღუდული პასუხისმგებლობის მქონე კორპორაციათა ფიქტიურ პიროვნებას“ და ეჭვი შეაქვს იმაში, იქნება თუ არა „მესამე სამყაროს აღაზიები“ საუკეთესო ალტერნატივა „სამთავრობო მანიპულაციების არ არსებობის პირობებში“. მემარცხენე-ლიბერტარიანელები ასევე ცდილობენ, „თავი აარიდონ საარჩევნო პოლიტიკას, ნაკლებად ენდობიან მთავრობის შემუშავებულ სტრატეგიებს და ურჩევნიათ შეიმუშაონ ალტერნატიული ინსტიტუტები და სამუშაო მეთოდები“.[22] აგორიზმი არის ბაზარზე-ორიენტირებული მემარცხენე-ლიბერტარიანული[10][22] დენდენცია, რომელიც დაარსდა სამუელ ედუარდ კონკინ III-ის მიერ, რომელიც მხარს უჭერდა კონტრეკონომიკას, მუშაობდა დაუბეგრავ შავ ან ნაცრისფერ ბაზრებზე და მაქსიმალურ ბოიკოტს უცხადებდა თავისუფლებაშეზღუდულ, გადასახადებით დატვირთულ ბაზარს.[269][270][271][272]

შტაინერ-ვალენტინის სკოლა

რედაქტირება

თანამედროვე მემარცხენე-ლიბერტარიანელი მკვლევარები, მაგალითად დევიდ ელერმანი,[273][274] მაიკლ ოცუკა,[275] ჰილერ შტაინერი,[276] პიტერ ვალენტინი[277] და ფილიპ ვან პარიჟი[278] ეკონომიკურ თანასწორუფლებიანობას ეყრდნობიან თვით-საკუთრებისა და მიწების მითვისების კლასიკური ლიბერალური კონცეფციებით, რომლებიც შეზავებულია გეოისტურ ან ფიზიოკრატულ შეხედულებებთან მიწის და ბუნებრივი რესურსების საკუთრებასთან მიმართებაში (მაგ. ჰენრი ჯორჯის და ჯონ ლოკის შეხედულებები).[279][280] ნეო-კლასიკური ლიბერალიზმი, ასევე ცნობილი როგორც არიზონას სკოლის ლიბერალიზმი ან სისხლიანი გულის ლიბერტარიანიზმი, ყურადღებას ამახვილებს ერთის მხრივ სამოქალაქო თავისუფლებებისა და თავისუფალი ბაზრების მხარდაჭერის თავსებადობაზე და მეორეს მხრივ სოციალური სამართლიანობისა და კეთილდღეობის საკითხებზე.[281][282]

მემარცხენე ლიბერტარიანიზმის ამ სკოლის წარმომადგენლები თავიანთ პოზიციას ხშირად იაზრებენ როგორც იმ მემარჯვენე-ლიბერტარიანელების პოზიციის საწინააღმდეგოს, რომლებიც მიიჩნევენ, რომ არ არსებობს სამართლიანი შეზღუდვა რესურსის გამოყენების ან მითვისების შესახებ და რომ ადამიანებს აქვთ უფლება (ჩვეულებრივ, შრომის გაცვლით) მოითხოვონ საკუთრების გარეშე არსებული ნივთები. ამ სკოლის მემარცხენე-ლიბერტარიანელების ნაწილი საუბრობს სახელმწიფოს სოციალური კეთილდღეობის ზოგიერთი პროგრამის სასურველობაზე.[283][284] კარსონ-ლონგის მემარცხენე-ლიბერტარიანიზმის სკოლის მემარცხენე ლიბერტარიენლები, როგორც წესი, მხარს უჭერენ შრომაზე დაფუძნებულ საკუთრების უფლებებს, რასაც შტაინერ–ვალენტინის მემარცხენე-ლიბერტარიანელები უარყოფენ, მაგრამ ისინი მიიჩნევენ, რომ ამგვარი უფლებების იმპლემენტაცია კონსერვატიულ შედეგებზე გაცილებით უფრო რადიკალურ შედეგებს მოიტანს.[285]

შტაინერ-ვალენტინის ტიპის მემარცხენე-ლიბერტარიანელები მიიჩნევენ, რომ ნებისმიერი ადამიანის მხრიდან უკანონოა ბუნებრივ რესურსებზე პირადი საკუთრების დაწესება სხვების საზიანოდ.[12][286] ეს მემარცხენე-ლიბერტარიანელები მხარს უჭერენ თითოეული ინდივიდისთვის შემოსავლის თანაბრად გადანაწილების რაიმე ფორმას, რათა მათ მიიღონ ბუნებრივი რესურსის ერთი და იგივე რაოდენობა.[287][288] აუთვისებელი ბუნებრივი რესურსები საკუთრების გარეშე ან საერთო საკუთრებაში არსებობს და მათი მიკუთვნება მხოლოდ იმ შემთხვევაშია ლეგიტიმური, თუ რესურსი ყველას თანაბარი რაოდენობით ერგება ან თუ კერძო საკუთრება იბეგრება მათ საკომპენსაციოდ, ვინც განაწილების მიღმა დარჩა.[289]

ნეო-ლიბერტარიანიზმი აერთიანებს „ლიბერტარიანის მორალურ ვალდებულებას ნეგატიური თავისუფლებისადმი პროცედურით, რომელიც ერთსულოვანი შეთანხმების საფუძველზე, სადაც ყველას პირადი ინტერესი იმსახურებს მოთხოვნას, ირჩევს თავისუფლების შეზღუდვის პრინციპებს.“[290] ნეო-ლიბერტარიანიზმის ფესვები ჯერ კიდევ 1980 წლიდან იღებს სათავეს, როდესაც ის პირველად აღწერა ჯეიმზ სტერბამ ნოტრ დამის უნივერსიტეტიდან . სტერბამ აღნიშნა, რომ ლიბერტარიანიზმი მხარს უჭერს ისეთ მთავრობას, რომელიც მხოლოდ იცავს ძალის გამოყენების, თაღლიღობის, ქურდობის, კონტრაქტის იძულების და სხვა ნეგატიური თავისუფლებებისაგან, განსხვავებით ისაია ბერლინის პოზიტიური თავისუფლებებისა.[291] სტერბამ ეს შეადარა ძველ ლიბერტარიანულ ან მინარქისტულ იდეალს, ღამის გუშაგ სახელმწიფოს. სტერბა მიიჩნევდა, რომ „აშკარად შეუძლებელია საზოგადოებაში ყველა ინდივიდის გარანტირებული თავისუფლების არსებობა ისე, როგორც ეს იდეალს შეესაბამება: ბოლოს და ბოლოს, ხალხის რეალური სურვილები და მათ მიერ წარმოდგენილი სურვილები ხშირად ეწინააღმდეგებიან ერთმანეთს. [...] საზოგადოებაში ასევე შეუძლებელია, რომ ყველა აბსოლუტურად თავისუფალი იყოს სხვა პირთა ჩარევისგან“.[292] 2013 წელს სტერნამ დაწერა: „მე ვაჩვენებ მორალურ ერთგულებას 'ნეგატიური' თავისუფლების იდეალისადმი, რომელიც არ იწვევს ღამის დარაჯი სახელმწიფოს შექმნას, მაგრამ ამის ნაცვლად მოითხოვს მთავრობას, რომელიც საზოგადოების წევრი თითოეული ადამიანისთვის უზრუნველყოფს თავისუფლების შედარებით მაღალ ხარისხს, რომელსაც აირჩევდნენ ადამიანები როლსის გადაწყვეტილების პროცედურის გამოყენებით. ნეგატიური თავისუფლების იდეალით გამართლებულ პოლიტიკურ პროგრამას მე ნეო-ლიბერტარიანიზმს“ ვუწოდებდი.[293]

იხილეთ ასევე

რედაქტირება

დამატებითი ლიტერატურა

რედაქტირება
 
 
  • Otsuka, Michael (2005). Libertarianism Without Inequality. New York City: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-928018-6. 
  • Rothbard, Murray N. (2007). Left and Right: A Journal of Libertarian Thought (Complete, 1965–1968). Auburn, Alabama: Mises Institute. ISBN 978-1-61016-040-7. 
  • Vallentyne, Peter; Steiner, Hillel; Otsuka, Michael (2005). „Why Left-Libertarianism is not Incoherent, Indeterminate, or Irrelevant“ (PDF). Philosophy & Public Affairs. 33 (2): 201–215. doi:10.1111/j.1088-4963.2005.00030.x. დაარქივებულია ორიგინალიდან (PDF) — 11 September 2008.
  • Vallentyne, Peter; Steiner, Hillel (2000) Left-Libertarianism and Its Critics. Basingstoke: Palgrave. ISBN 978-0-312-23699-1. 
  • Vallentyne, Peter; Steiner, Hillel (2000) The Origins of Left-Libertarianism. Basingstoke: Palgrave. ISBN 978-0-312-23591-8. 
  • Vallentyne, Peter (2000). "Left-Libertarianism: A Primer" (full text; final draft). In Vallentyne, Peter; Steiner, Hillel (eds.). Left Libertarianism and Its Critics: The Contemporary Debate. Palgrave Publishers Ltd. pp. 1–20.

სქოლიო

რედაქტირება
  1. ↑ 1.0 1.1 Bookchin, Murray; Biehl, Janet (1997). The Murray Bookchin Reader. New York: Cassell. p. 170.
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 Goodway, David (2006). Anarchist Seeds Beneath the Snow: Left-Libertarian Thought and British Writers from William Morris to Colin Ward. Liverpool: Liverpool University Press. p. 4. ISBN 1846310253. ISBN 978-1846310256. "'Libertarian' and 'libertarianism' are frequently employed by anarchists as synonyms for 'anarchist' and 'anarchism', largely as an attempt to distance themselves from the negative connotations of 'anarchy' and its derivatives. The situation has been vastly complicated in recent decades with the rise of anarcho-capitalism, 'minimal statism' and an extreme right-wing laissez-faire philosophy advocated by such theorists as Murray Rothbard and Robert Nozick and their adoption of the words 'libertarian' and 'libertarianism'. It has therefore now become necessary to distinguish between their right libertarianism and the left libertarianism of the anarchist tradition."
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 Marshall, Peter (2008). Demanding the Impossible: A History of Anarchism. London: Harper Perennial. p. 641. "The word 'libertarian' has long been associated with anarchism, and has been used repeatedly throughout this work. The term originally denoted a person who upheld the doctrine of the freedom of the will; in this sense, Godwin was not a 'libertarian', but a 'necessitarian'. It came however to be applied to anyone who approved of liberty in general. In anarchist circles, it was first used by Joseph Déjacque as the title of his anarchist journal Le Libertaire, Journal du Mouvement Social published in New York in 1858. At the end of the last century, the anarchist Sebastien Faure took up the word, to stress the difference between anarchists and authoritarian socialists."
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 Newman, Saul (2010). The Politics of Postanarchism, Edinburgh University Press. p. 43. ISBN 0748634959. ISBN 978-0748634958. "It is important to distinguish between anarchism and certain strands of right-wing libertarianism which at times go by the same name (for example, Murray Rothbard's anarcho-capitalism). There is a complex debate within this tradition between those like Robert Nozick, who advocate a 'minimal state', and those like Rothbard who want to do away with the state altogether and allow all transactions to be governed by the market alone. From an anarchist perspective, however, both positions—the minimal state (minarchist) and the no-state ('anarchist') positions—neglect the problem of economic domination; in other words, they neglect the hierarchies, oppressions, and forms of exploitation that would inevitably arise in a laissez-faire 'free' market. [...] Anarchism, therefore, has no truck with this right-wing libertarianism, not only because it neglects economic inequality and domination, but also because in practice (and theory) it is highly inconsistent and contradictory. The individual freedom invoked by right-wing libertarians is only a narrow economic freedom within the constraints of a capitalist market, which, as anarchists show, is no freedom at all."
  5. ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 Miller, Wilbur R. (2012). The Social History of Crime and Punishment in America: An Encyclopedia. SAGE Publications. p. 1006.
  6. ↑ Sundstrom, William A. (16 May 2002). "An Egalitarian-Libertarian Manifesto". დაარქივებული 29 October 2013 საიტზე Wayback Machine. .
  7. ↑ Sullivan, Mark A. (July 2003). "Why the Georgist Movement Has Not Succeeded: A Personal Response to the Question Raised by Warren J. Samuels". American Journal of Economics and Sociology. 62 (3): 612.
  8. ↑ 8.0 8.1 8.2 Spitz, Jean-Fabien. (March 2006) Left-wing libertarianism: equality based on self-ownership. ციტირების თარიღი: 28 November 2019.
  9. ↑ Grunberg, Gérard; Schweisguth, Etienne; Boy, Daniel; Mayer, Nonna, eds. (1993). The French Voter Decides. "Social Libertarianism and Economic Liberalism". University of Michigan Press. p. 45. ISBN 978-0-472-10438-3
  10. ↑ 10.00 10.01 10.02 10.03 10.04 10.05 10.06 10.07 10.08 10.09 10.10 10.11 10.12 10.13 Long, Roderick T. (2012). "Anarchism". In Gaus, Gerald F.; D'Agostino, Fred, eds. The Routledge Companion to Social and Political Philosophy. p. 227.
  11. ↑ Cohn, Jesse (20 April 2009). „Anarchism“, The International Encyclopedia of Revolution and Protest. Oxford: John Wiley & Sons, Ltd, გვ. 6. DOI:10.1002/9781405198073.wbierp0039. ISBN 978-1-4051-9807-3. „'[L]ibertarianism' [...] a term that, until the mid-twentieth century, was synonymous with "anarchism" per se.“ 
  12. ↑ 12.0 12.1 12.2 12.3 12.4 12.5 12.6 12.7 Kymlicka, Will (2005). "libertarianism, left-". In Honderich, Ted. The Oxford Companion to Philosophy. New York City: Oxford University Press. p. 516. "'Left-libertarianism' is a new term for an old conception of justice, dating back to Grotius. It combines the libertarian assumption that each person possesses a natural right of self-ownership over his person with the egalitarian premiss that natural resources should be shared equally. Right-wing libertarians argue that the right of self-ownership entails the right to appropriate unequal parts of the external world, such as unequal amounts of land. According to left-libertarians, however, the world's natural resources were initially unowned, or belonged equally to all, and it is illegitimate for anyone to claim exclusive private ownership of these resources to the detriment of others. Such private appropriation is legitimate only if everyone can appropriate an equal amount, or if those who appropriate more are taxed to compensate those who are thereby excluded from what was once common property. Historic proponents of this view include Thomas Paine, Herbert Spencer, and Henry George. Recent exponents include Philippe Van Parijs and Hillel Steiner." ISBN 978-0199264797.
  13. ↑ 13.0 13.1 Francis, Mark (December 1983). „Human Rights and Libertarians“. Australian Journal of Politics & History. 29 (3): 462–472. doi:10.1111/j.1467-8497.1983.tb00212.x. ISSN 0004-9522.
  14. ↑ 14.0 14.1 14.2 14.3 Kropotkin, Peter (1927). Anarchism: A Collection of Revolutionary Writings. Courier Dover Publications, გვ. 150. ISBN 9780486119861. „It attacks not only capital, but also the main sources of the power of capitalism: law, authority, and the State.“ 
  15. ↑ 15.0 15.1 15.2 15.3 Otero, Carlos Peregrin (2003). „Introduction to Chomsky's Social Theory“, Radical Priorities, Chomsky, Noam Chomsky, 3rd, Oakland, California: AK Press, გვ. 26. ISBN 1-902593-69-3. 
  16. ↑ 16.0 16.1 16.2 16.3 Chomsky, Noam (2003). რედ. Carlos Peregrin Otero: Radical Priorities, 3rd, Oakland, California: AK Press, გვ. 227–228. ISBN 1-902593-69-3. 
  17. ↑ 17.0 17.1 17.2 17.3 Carlson, Jennifer D. (2012). "Libertarianism". In Miller, Wilbur R. The Social History of Crime and Punishment in America: An Encyclopedia. SAGE Publications. p. 1006. "[S]ocialist libertarians view any concentration of power into the hands of a few (whether politically or economically) as antithetical to freedom and thus advocate for the simultaneous abolition of both government and capitalism".
  18. ↑ 18.0 18.1 Carlson, Jennifer D. (2012). "Libertarianism". In Miller, Wilbur R. The social history of crime and punishment in America. London: SAGE Publications. p. 1007. ISBN 1412988764. "Left-libertarians disagree with right-libertarians with respect to property rights, arguing instead that individuals have no inherent right to natural resources. Namely, these resources must be treated as collective property that is made available on an egalitarian basis".
  19. ↑ 19.0 19.1 19.2 19.3 19.4 19.5 19.6 Carson, Kevin (15 June 2014). "What is Left-Libertarianism?". Center for a Stateless Society. Retrieved 28 November 2019.
  20. ↑ 20.0 20.1 20.2 Vallentyne, Peter (March 2009). „Libertarianism“. In Zalta, Edward N. (ed.). Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2009 ed.). Stanford, California: Stanford University. ციტირების თარიღი: 5 March 2010. ციტატა: „Libertarianism is committed to full self-ownership. A distinction can be made, however, between right-libertarianism and left-libertarianism, depending on the stance taken on how natural resources can be owned.“
  21. ↑ 21.0 21.1 Narveson, Jan; Trenchard, David (2008). „Left libertarianism“. In Hamowy, Ronald (ed.). Left Libertarianism. The Encyclopedia of Libertarianism. Thousand Oaks, California: SAGE Publications; Cato Institute. pp. 288–289. doi:10.4135/9781412965811.n174. ISBN 978-1-4129-6580-4. LCCN 2008009151. OCLC 750831024. ციტატა: „Left libertarians regard each of us as full self-owners. However, they differ from what we generally understand by the term libertarian in denying the right to private property. We own ourselves, but we do not own nature, at least not as individuals. Left libertarians embrace the view that all natural resources, land, oil, gold, and so on should be held collectively. To the extent that individuals make use of these commonly owned goods, they must do so only with the permission of society, a permission granted only under the proviso that a certain payment for their use be made to society at large.“
  22. ↑ 22.0 22.1 22.2 22.3 22.4 22.5 22.6 Richman, Sheldon (3 February 2011). "Libertarian Left: Free-market anti-capitalism, the unknown ideal". The American Conservative. დაარქივებული 10 June 2019 საიტზე Wayback Machine. . Retrieved 5 March 2012.
  23. ↑ Bookchin, Murray; Biehl, Janet (1997). The Murray Bookchin Reader. London: Cassell. p. 170. ISBN 0-304-33873-7.
  24. ↑ Long, Joseph. W (1996). "Toward a Libertarian Theory of Class". Social Philosophy and Policy. 15 (2): 310. "When I speak of 'libertarianism' [...] I mean all three of these very different movements. It might be protested that LibCap [libertarian capitalism], LibSoc [libertarian socialism] and LibPop [libertarian populism] are too different from one another to be treated as aspects of a single point of view. But they do share a common—or at least an overlapping—intellectual ancestry."
  25. ↑ Carlson, Jennifer D. (2012). "Libertarianism". In Miller, Wilburn R., ed. The Social History of Crime and Punishment in America. London: Sage Publications. p. 1006. ISBN 1412988764. "There exist three major camps in libertarian thought: right-libertarianism, socialist libertarianism, and left-libertarianism; the extent to which these represent distinct ideologies as opposed to variations on a theme is contested by scholars."
  26. ↑ 26.0 26.1 26.2 Marshall, Peter (2008). Demanding the Impossible: A History of Anarchism. London: Harper Perennial. p. 565. "The problem with the term 'libertarian' is that it is now also used by the Right. [...] In its moderate form, right libertarianism embraces laissez-faire liberals like Robert Nozick who call for a minimal State, and in its extreme form, anarcho-capitalists like Murray Rothbard and David Friedman who entirely repudiate the role of the State and look to the market as a means of ensuring social order".
  27. ↑ 27.0 27.1 Long, Roderick T. (2012). "The Rise of Social Anarchism". In Gaus, Gerald F.; D'Agostino, Fred, eds. The Routledge Companion to Social and Political Philosophy. p. 223. "In the meantime, anarchist theories of a more communist or collectivist character had been developing as well. One important pioneer is French anarcho-communists Joseph Déjacque (1821–1864), who [...] appears to have been the first thinker to adopt the term "libertarian" for this position; hence "libertarianism" initially denoted a communist rather than a free-market ideology."
  28. ↑ Mouton, Jean Claude. Le Libertaire, Journal du mouvement social. ციტირების თარიღი: 12 July 2019.
  29. ↑ Woodcock, George (1962). Anarchism: A History of Libertarian Ideas and Movements. Meridian Books. p. 280. "He called himself a "social poet," and published two volumes of heavily didactic verse—Lazaréennes and Les Pyrénées Nivelées. In New York, from 1858 to 1861, he edited an anarchist paper entitled Le Libertaire, Journal du Mouvement Social, in whose pages he printed as a serial his vision of the anarchist Utopia, entitled L'Humanisphére."
  30. ↑ 30.0 30.1 30.2 30.3 30.4 Nettlau, Max (1996). A Short History of Anarchism (English). London: Freedom Press, გვ. 162. ISBN 978-0-900384-89-9. OCLC 37529250. 
  31. ↑ 31.0 31.1 31.2 (2005) რედ. Robert Graham: Anarchism: A Documentary History of Libertarian Ideas. Montreal: Black Rose Books. 
  32. ↑ Marshall, Peter (2009). Demanding the Impossible: A History of Anarchism. p. 641. "The word 'libertarian' has long been associated with anarchism, and has been used repeatedly throughout this work. The term originally denoted a person who upheld the doctrine of the freedom of the will; in this sense, Godwin was not a 'libertarian', but a 'necessitarian'. It came however to be applied to anyone who approved of liberty in general. In anarchist circles, it was first used by Joseph Déjacque as the title of his anarchist journal Le Libertaire, Journal du Mouvement Social published in New York in 1858. At the end of the last century, the anarchist Sebastien Faure took up the word, to stress the difference between anarchists and authoritarian socialists".
  33. ↑ 33.0 33.1 Bookchin, Murray (January 1986). "The Greening of Politics: Toward a New Kind of Political Practice". Green Perspectives: Newsletter of the Green Program Project (1). "We have permitted cynical political reactionaries and the spokesmen of large corporations to pre-empt these basic libertarian American ideals. We have permitted them not only to become the specious voice of these ideals such that individualism has been used to justify egotism; the pursuit of happiness to justify greed, and even our emphasis on local and regional autonomy has been used to justify parochialism, insularism, and exclusivity – often against ethnic minorities and so-called deviant individuals. We have even permitted these reactionaries to stake out a claim to the word libertarian, a word, in fact, that was literally devised in the 1890s in France by Elisée Reclus as a substitute for the word anarchist, which the government had rendered an illegal expression for identifying one's views. The propertarians, in effect – acolytes of Ayn Rand, the earth mother of greed, egotism, and the virtues of property – have appropriated expressions and traditions that should have been expressed by radicals but were willfully neglected because of the lure of European and Asian traditions of socialism, socialisms that are now entering into decline in the very countries in which they originated".
  34. ↑ 34.0 34.1 Fernandez, Frank (2001). Cuban Anarchism. The History of a Movement. Sharp Press. p. 9[მკვდარი ბმული]. "Thus, in the United States, the once exceedingly useful term "libertarian" has been hijacked by egotists who are in fact enemies of liberty in the full sense of the word."
  35. ↑ 35.0 35.1 35.2 Ward, Colin (2004). Anarchism: A Very Short Introduction. Oxford University Press. p. 62. "For a century, anarchists have used the word 'libertarian' as a synonym for 'anarchist', both as a noun and an adjective. The celebrated anarchist journal Le Libertaire was founded in 1896. However, much more recently the word has been appropriated by various American free-market philosophers."
  36. ↑ 36.0 36.1 "The Week Online Interviews Chomsky". Z Magazine. 23 February 2002. Retrieved 12 July 2019. "The term libertarian as used in the US means something quite different from what it meant historically and still means in the rest of the world. Historically, the libertarian movement has been the anti-statist wing of the socialist movement. In the US, which is a society much more dominated by business, the term has a different meaning. It means eliminating or reducing state controls, mainly controls over private tyrannies. Libertarians in the US don't say let's get rid of corporations. It is a sort of ultra-rightism."
  37. ↑ "150 years of Libertarian".
  38. ↑ "160 years of Libertarian".
  39. ↑ Comegna, Anthony; Gomez, Camillo (3 October 2018). "Libertarianism, Then and Now". Libertarianism. Cato Institute. "[...] Benjamin Tucker was the first American to really start using the term "libertarian" as a self-identifier somewhere in the late 1870s or early 1880s." Retrieved 3 August 2020.
  40. ↑ Rothbard, Murray (2009). The Betrayal of the American Right. Mises Institute. ISBN 978-1610165013. „One gratifying aspect of our rise to some prominence is that, for the first time in my memory, we, 'our side,' had captured a crucial word from the enemy. 'Libertarians' had long been simply a polite word for left-wing anarchists, that is for anti-private property anarchists, either of the communist or syndicalist variety. But now we had taken it over.“ 
  41. ↑ Hussain, Syed B. (2004). Encyclopedia of Capitalism. Vol. II : H-R.. New York: Facts on File Inc, გვ. 492. ISBN 0816052247. „In the modern world, political ideologies are largely defined by their attitude towards capitalism. Marxists want to overthrow it, liberals to curtail it extensively, conservatives to curtail it moderately. Those who maintain that capitalism is a excellent economic system, unfairly maligned, with little or no need for corrective government policy, are generally known as libertarians.“ 
  42. ↑ Widerquist, Karl. "Libertarianism: left, right, and socialist". Retrieved 15 November 2019.
  43. ↑ 43.0 43.1 43.2 Marshall, Peter (2009) [1991]. Demanding the Impossible: A History of Anarchism (POLS ed.). Oakland, California: PM Press. p. 641[მკვდარი ბმული]. "Left libertarianism can therefore range from the decentralist who wishes to limit and devolve State power, to the syndicalist who wants to abolish it altogether. It can even encompass the Fabians and the social democrats who wish to socialize the economy but who still see a limited role for the State." ISBN 978-1604860641.
  44. ↑ 44.0 44.1 Vallentyne, Peter (20 July 2010). "Libertarianism". Stanford Encyclopedia of Philosophy. Stanford University. Retrieved 26 December 2012.
  45. ↑ Frankel Paul, Ellen; Miller Jr., Fred; Paul, Jeffrey (12 February 2007) Liberalism: Old and New. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-70305-5. 
  46. ↑ Becker, Charlotte B.; Becker, Lawrence C. (2001). Encyclopedia of Ethics. 3. Taylor & Francis US. p. 1562. ISBN 978-0-4159-3675-0.
  47. ↑ "Smashing the State for Fun and Profit Since 1969: An Interview With the Libertarian Icon Samuel Edward Konkin III (a.k.a. SEK3)". Spaz.org. Retrieved 15 March 2020.
  48. ↑ D'Amato, David S. (27 November 2018). "Black-Market Activism: Samuel Edward Konkin III and Agorism". Libertarianism.org. Retrieved 21 November 2019.
  49. ↑ Konkin III, Samuel Edward. An Agorist Primer. Kopubco.com. ციტირების თარიღი: 15 March 2020.
  50. ↑ Long, Roderick. T. (4 January 2008). "An Interview With Roderick Long". Liberalis in English. Retrieved 21 December 2019.
  51. ↑ Gregory, Anthony (21 December 2006). "Left, Right, Moderate and Radical". LewRockwell.com. დაარქივებული 25 December 2014 საიტზე Wayback Machine. . 25 December 2014.
  52. ↑ Block, Walter (2010). "Libertarianism Is Unique and Belongs Neither to the Right Nor the Left: A Critique of the Views of Long, Holcombe, and Baden on the Left, Hoppe, Feser, and Paul on the Right". Journal of Libertarian Studies. 22. pp. 127–170.
  53. ↑ Browne, Harry (21 December 1998). "The Libertarian Stand on Abortion" დაარქივებული 2010-10-06 საიტზე Wayback Machine. . HarryBrowne.Org. Retrieved 14 January 2020.
  54. ↑ Read, Leonard E. (January 1956). "Neither Left Nor Right". The Freeman. 48 (2): 71–73.
  55. ↑ 55.0 55.1 Rothbard, Murray (1 March 1971). "The Left and Right Within Libertarianism". WIN: Peace and Freedom Through Nonviolent Action. 7 (4): 6–10. Retrieved 14 January 2020.
  56. ↑ Raimondo, Justin (2000). An Enemy of the State. Chapter 4: "Beyond left and right". Prometheus Books. p. 159.
  57. ↑ Machan, Tibor R. (2004). "Neither Left Nor Right: Selected Columns". 522. Hoover Institution Press. ISBN 0817939822. ISBN 9780817939823.
  58. ↑ Hess, Karl (18 February 2015). "Anarchism Without Hyphens & The Left/Right Spectrum". Center for a Stateless Society. Tulsa Alliance of the Libertarian Left. Retrieved 17 March 2020. "The far left, as far as you can get away from the right, would logically represent the opposite tendency and, in fact, has done just that throughout history. The left has been the side of politics and economics that opposes the concentration of power and wealth and, instead, advocates and works toward the distribution of power into the maximum number of hands."
  59. ↑ 59.0 59.1 59.2 59.3 59.4 Long, Roderick T. (8 April 2006). "Rothbard's 'Left and Right': Forty Years Later". Mises Institute. Rothbard Memorial Lecture, Austrian Scholars Conference 2006. Retrieved 17 March 2020.
  60. ↑ Richman, Sheldon (1 June 2007). "Libertarianism: Left or Right?". The Future of Freedom Foundation. Retrieved 15 March 2020. "In fact, libertarianism is planted squarely on the Left, as I will try to demonstrate here."
  61. ↑ Comegna, Anthony; Gomez, Camillo (3 October 2018). "Libertarianism, Then and Now". Libertarianism. Cato Institute. "I think you're right that the right-wing associations with libertarianism—that is mainly a product of the 20th century and really the second half of the 20th century, and before that it was overtly left-wing, and radically left-wing, for the most part, in almost all iterations." Retrieved 19 March 2020.
  62. ↑ 62.0 62.1 62.2 Rothbard, Murray (Spring 1965). "Left and Right: The Prospects for Liberty". Left and Right: A Journal of Libertarian Thought. 1 (1): 4–22.
  63. ↑ 63.0 63.1 63.2 Ostergaard, Geoffrey. "Anarchism". The Blackwell Dictionary of Modern Social Thought. Blackwell Publishing. p. 14.
  64. ↑ Marshall, Peter (2009). Demanding the Impossible: A History of Anarchism. London: Harper Perennial. p. 42.
  65. ↑ Goodman, Paul (1972). Little Prayers and Finite Experience.
  66. ↑ 66.0 66.1 Marshall, Peter (2009). Demanding the Impossible: A History of Anarchism. London: Harper Perennial. pp. 42–43.
  67. ↑ Marshall, Peter (2009). Demanding the Impossible: A History of Anarchism. London: Harper Perennial. pp. 8–10.
  68. ↑ The Free Love Movement and Radical Individualism By Wendy McElroy. Ncc-1776.org (1 December 1996). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 31 December 2010. ციტირების თარიღი: 20 September 2010.
  69. ↑ Nicolas Walter. "Anarchism and Religion". Theanarchistlibrary.org. ციტირების თარიღი: 11 October 2013.
  70. ↑ The Free Love Movement and Radical Individualism By Wendy McElroy. Ncc-1776.org (1 December 1996). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 14 ივნისი 2011. ციტირების თარიღი: 11 October 2013.
  71. ↑ Emma Goldman: Making Speech Free, 1902–1909. p. 551. "Free Society was the principal English-language forum for anarchist ideas in the United States at the beginning of the twentieth century."
  72. ↑ An Anarchist Defense of Pornography by Boston Anarchist Drinking Brigade. Theanarchistlibrary.org. ციტირების თარიღი: 11 October 2013.
  73. ↑ 73.0 73.1 Interview with an Anarchist Dominatrix. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 18 December 2002. ციტირების თარიღი: 6 June 2014.
  74. ↑ Freethinker – Definition and More from the Free Merriam-Webster Dictionary. Merriam-webster.com (31 August 2012). ციტირების თარიღი: 12 July 2013.
  75. ↑ Free thought. Dictionary.reference.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 22 სექტემბერი 2015. ციტირების თარიღი: 12 July 2013.
  76. ↑ Fidler, Geoffrey C. (Spring–Summer 1985). „The Escuela Moderna Movement of Francisco Ferrer: "Por la Verdad y la Justicia“. History of Education Quarterly. History of Education Society. 25 (1/2): 103–132. doi:10.2307/368893. JSTOR 368893.
  77. ↑ Francisco Ferrer's Modern School. Flag.blackened.net. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 7 August 2010. ციტირების თარიღი: 20 September 2010.
  78. ↑ Reich, Wilhelm; Wolfe, Theodore P, trans. (1945). The Sexual Revolution: Toward a Self-governing Character Structure (in German: Die Sexualität im Kulturkampf). Berlin: Sexpol-Verlag (German ed.). New York City: Orgone Institute Press (English ed.).
  79. ↑ Danto, Elizabeth Ann (2007) [2005]. Freud's Free Clinics: Psychoanalysis & Social Justice, 1918–1938. Columbia University Press. pp. 118–120, 137, 198, 208.
  80. ↑ Comfort, Alex (1972). The Joy of Sex. Crown.
  81. ↑ Comfort, Alex (1973). More Joy of Sex: A Lovemaking Companion to The Joy of Sex. Crown.
  82. ↑ Chartier, Gary. Johnson, Charles W. (2011). Markets Not Capitalism: Individualist Anarchism Against Bosses, Inequality, Corporate Power, and Structural Poverty. Minor Compositions. p. 1. ISBN 978-1570272424.
  83. ↑ Gregory, Anthony (10 May 2004). "The Minarchist's Dilemma". Strike the Root: A Journal of Liberty. დაარქივებული 12 January 2020 საიტზე Wayback Machine. . Retrieved 1 February 2020.
  84. ↑ Peikoff, Leonard (7 March 2011). "What role should certain specific governments play in Objectivist government?" დაარქივებული 2014-09-12 საიტზე Wayback Machine. . Peikoff.com. Retrieved 2 January 2020.
  85. ↑ Peikoff, Leonard. (3 October 2011) Interview with Yaron Brook on economic issues in today's world (Part 1). Peikoff.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 12 სექტემბერი 2014. ციტირების თარიღი: 2 January 2020.
  86. ↑ Hain, Peter (July/August 2000). "Rediscovering our libertarian roots". Chartist. დაარქივებული 21 June 2013 საიტზე Wayback Machine. . Retrieved 1 February 2020.
  87. ↑ Chomsky Replies to Multiple Questions About Anarchism. ZCommunications. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 29 September 2007. ციტატა: „Anarchists propose other measures to deal with these problems, without recourse to state authority. [...] Social democrats and anarchists always agreed, fairly generally, on so-called 'welfare state measures'.“ ციტირების თარიღი: 19 August 2011.
  88. ↑ (2012) An Anarchist FAQ. Stirling: AK Press. ISBN 978-1-849351-22-5. OCLC 182529204. 
  89. ↑ Carlson (2012). p. 1007. "[Left-libertarians] disagree with right-libertarians with respect to property rights, arguing instead that individuals have no inherent right to natural resources. Namely, these resources must be treated as collective property that is made available on an egalitarian basis."
  90. ↑ Narveson, Jan; Trenchard, David (2008). „Left Libertarianism“. In Hamowy, Ronald (ed.). The Encyclopedia of Libertarianism. Thousand Oaks, California: SAGE; Cato Institute. pp. 288–289. doi:10.4135/9781412965811.n174. ISBN 978-1-4129-6580-4. LCCN 2008009151. OCLC 750831024. ციტატა: „[Left libertarians] regard each of us as full self-owners. Left libertarians embrace the view that all natural resources, land, oil, gold, trees, and so on should be held collectively. To the extent that individuals make use of these commonly owned goods, they must do so only with the permission of society, a permission granted only under the provision that a certain payment for their use be made to society at large.“
  91. ↑ Vallentyne, Peter (20 July 2010). "Libertarianism". In Stanford Encyclopedia of Philosophy. Stanford University. Retrieved 26 December 2012.
  92. ↑ Mclaverty, Peter (2005). „Socialism and libertarianism“. Journal of Political Ideologies. 10 (2): 185–198. doi:10.1080/13569310500097349. S2CID 144693867.
  93. ↑ Vrousalis, Nicholas (April 2011). „Libertarian Socialism: A Better Reconciliation between Self-Ownership and Equality“. Social Theory and Practice. 37 (2): 221–226. doi:10.5840/soctheorpract201137213. JSTOR 23558541. SSRN 1703457.
  94. ↑ Guérin, Daniel (1970). Anarchism: From Theory to Practice. New York City: Monthly Review Press. p. 12. ISBN 978-0853451754.
  95. ↑ (2006). "Anarchism". Encarta Online Encyclopedia.
  96. ↑ Everhart, Robert B. (1982). The Public School Monopoly: A Critical Analysis of Education and the State in American Society. Pacific Institute for Public Policy Research. p. 115.
  97. ↑ 97.0 97.1 97.2 97.3 თარგი:Cite SEP
  98. ↑ Peter Kropotkin, "Anarchism", Encyclopædia Britannica 1910.
  99. ↑ Godwin, William (1793). Political Justice. "Most of the above arguments may be found much more at large in [Edmund] Burke's Vindication of Natural Society; a treatise in which the evils of the existing political institutions are displayed with incomparable force of reasoning and lustre of eloquence".
  100. ↑ Adams, Ian (2001). Political Ideology Today. Manchester University Press. p. 116.
  101. ↑ Godwin, William (1796). Enquiry Concerning Political Justice and its Influence on Modern Morals and Manners. G.G. and J. Robinson. OCLC 2340417. 
  102. ↑ Sheehan, Sean (2004). Anarchism. London. Reaktion Books Ltd. p. 85.
  103. ↑ Guérin, Daniel (1970). Anarchism: From Theory to Practice. New York: Monthly Review Press.
  104. ↑ Proudhon, Pierre-Joseph (1840). What is Property? "Chapter 3. Labour as the efficient cause of the domain of property".
  105. ↑ Edwards, Stewart (1969). "Introduction". In Selected Writings of Pierre-Joseph Proudhon. Anchor Books, Doubleday & Company, Inc. p. 33.
  106. ↑ Joseph Déjacque, "De l'être-humain mâle et femelle–Lettre à P.J. Proudhon" (1857).
  107. ↑ Marshall, Peter (2009). Demanding the Impossible: A History of Anarchism. Oakland, Oakland, CA. PM Press. p. 641. "The word 'libertarian' has long been associated with anarchism, and has been used repeatedly throughout this work. The term originally denoted a person who upheld the doctrine of the freedom of the will; in this sense, Godwin was not a 'libertarian', but a 'necessitarian'. It came however to be applied to anyone who approved of liberty in general. In anarchist circles, it was first used by Joseph Déjacque as the title of his anarchist journal Le Libertaire, Journal du Mouvement Social published in New York in 1858. At the end of the last century, the anarchist Sébastien Faure took up the word, to stress the difference between anarchists and authoritarian socialists."
  108. ↑ (21 September 1858). "l'Echange". In Le Libertaire. 6. New York. [1]
  109. ↑ Colin Ward (2004), Anarchism: A Very Short Introduction, Oxford: Oxford University Press, p. 62. "For a century, anarchists have used the word 'libertarian' as a synonym for 'anarchist', both as a noun and an adjective. The celebrated anarchist journal Le Libertaire was founded in 1896. However, much more recently the word has been appropriated by various American free-market philosophers..."
  110. ↑ Chomsky, Noam. (23 February 2002) The Week Online Interviews Chomsky. Z Magazine. Z Communications. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 13 იანვარი 2013. ციტატა: „The term libertarian as used in the US means something quite different from what it meant historically and still means in the rest of the world. Historically, the libertarian movement has been the anti-statist wing of the socialist movement. Socialist anarchism was libertarian socialism.“ ციტირების თარიღი: 21 November 2011.
  111. ↑ 111.0 111.1 Palmer, Brian (29 December 2010) "What do anarchists want from us?" Slate.com.
  112. ↑ Orton, Bill (2011) Against Authority
  113. ↑ 113.0 113.1 Bailie, William (1906). Josiah Warren: The First American Anarchist – A Sociological Study დაარქივებული 4 February 2012 საიტზე Wayback Machine. . Boston: Small, Maynard & Co. p. 20.
  114. ↑ Warren, Josiah. Equitable Commerce. "A watch has a cost and a value. The COST consists of the amount of labor bestowed on the mineral or natural wealth, in converting it into metals [...]."
  115. ↑ Madison, Charles A. (1945). „Anarchism in the United States“. Journal of the History of Ideas. 6 (1): 53. doi:10.2307/2707055. JSTOR 2707055.
  116. ↑ Martin, James J. (1970). Men against the State: The Expositors of Individualist Anarchism in America. Colorado Springs, Colorado: Myles.
  117. ↑ George Woodcock. Anarchism: a history of libertarian movements. p. 357
  118. ↑ Rocker, Rudolf (1938). Anarcho-syndicalism: Theory and Practice[მკვდარი ბმული].
  119. ↑ Burns, Jennifer (2009). Goddess of the Market: Ayn Rand and the American Right. New York: Oxford University Press. p. 309. ISBN 978-0-19-532487-7. "Although it did not become widely used until the 1950s, 'libertarian' was in circulation prior to the New Deal. It emerged after Roosevelt popularized a new understanding of 'liberal,' the term formerly used by advocates of limited government."
  120. ↑ Brooks, Thom (2002). "Book Reviews". Journal of Applied Philosophy. 19: 1. pp. 75–90. doi:10.1111/1468-5930.00206.
  121. ↑ Kymlicka, Will (2005). "libertarianism, left-". In Honderich, Ted. The Oxford Companion to Philosophy. New York: Oxford University Press. "[Left-libertarians maintain that] the world's natural resources were initially unowned, or belonged equally to all, and it is illegitimate for anyone to claim exclusive private ownership of these resources to the detriment of others. Such private appropriation is legitimate only if everyone can appropriate an equal amount, or if those who appropriate more are taxed to compensate those who are thereby excluded from what was once common property."
  122. ↑ Locke, John (1689). Two Treatises of Government.
  123. ↑ Rothbard, Murray (1982). The Ethics of Liberty. Atlantic Heights, New Jersey: Humanities.
  124. ↑ Gaus, Gerald F.; Kukathas, Chandran (2004). Handbook of Political Theory. SAGE Publications. p. 128.
  125. ↑ Van Parijs, Phillippe (1998). Real Freedom for All: What (If Anything) Can Justify Capitalism? Oxford: Clarendon-Oxford University Press.
  126. ↑ Daskal, Steve (1 January 2010). "Libertarianism Left and Right, the Lockean Proviso, and the Reformed Welfare State". Social Theory and Practice. p. 1. დაარქივებული 16 May 2011 საიტზე Wayback Machine. .
  127. ↑ Smith, Adam (1776). „Chapter 2, Article 1: Taxes upon the Rent of Houses“, The Wealth of Nations, Book V. 
  128. ↑ Suits, Daniel B. (Sep 1977). „Measurement of Tax Progressivity“. The American Economic Review, Published by American Economic Association. 67 (4): 747–752. JSTOR 1813408.
  129. ↑ Suits, Daniel B. (September 1977). „Measurement of Tax Progressivity“. American Economic Review. 67 (4): 747–752. JSTOR 1813408.
  130. ↑ McCluskey, William J, Franzsen, Riël C. D. (2005). Land Value Taxation: An Applied Analysis. Ashgate. ISBN 9780754614906
  131. ↑ Monahan, Sean (6 March 2015). "Reading Paine From the Left". Jacobin. Retrieved 19 March 2020.
  132. ↑ Foldvary, Fred. Geoism Explained. The Progress Report. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 17 მარტი 2015. ციტირების თარიღი: 12 January 2014.
  133. ↑ Henry George: Antiprotectionist Giant of American Economics. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2015-09-23. ციტირების თარიღი: 2020-11-22.
  134. ↑ Casal, Paula (2011). „Global Taxes on Natural Resources“ (PDF). Journal of Moral Philosophy. 8 (3): 307–27. doi:10.1163/174552411x591339. ციტირების თარიღი: 14 March 2014. ციტატა: „It can also invoke geoism, a philosophical tradition encompassing the views of John Locke and Henry George [...].“
  135. ↑ "Introduction to Earth Sharing" დაარქივებული 2014-11-13 საიტზე Wayback Machine. . Earth Sharing. Retrieved 28 November 2019.
  136. ↑ "Geonomics in a Nutshell". Progress.org. Retrieved 28 November 2019.
  137. ↑ Foldvary, Fred. "Geoism and Libertarianism". დაარქივებული 4 November 2012 საიტზე Wayback Machine.
  138. ↑ Wilson, Fred (10 July 2007). "John Stuart Mill". Stanford Encyclopedia of Philosophy. Retrieved 17 March 2008.
  139. ↑ Baum, Bruce. "J. S. Mill and Liberal Socialism". In Urbanati, Nadia; Zachars Alex, eds. (2007). J. S. Mill's Political Thought: A Bicentennial Reassessment. Cambridge: Cambridge University Press. "Mill, in contrast, advances a form of liberal democratic socialism for the enlargement of freedom as well as to realize social and distributive justice. He offers a powerful account of economic injustice and justice that is centered on his understanding of freedom and its conditions".
  140. ↑ Kloppenberg, James T. (24 March 1988). Uncertain Victory: Social Democracy and Progressivism in European and American Thought, 1870-1920. Oxford University Press. p. 471. ISBN 978-0195053043.
  141. ↑ D'A. Jones, Peter (October 1988). "Henry George and British Socialism". The American Journal of Economics and Sociology. 47 (4): 473–491.
  142. ↑ Busky, Donald F. (20 July 2000). Democratic Socialism: A Global Survey. Praeger. p. 150. ISBN 978-0275968861.
  143. ↑ Corfe, Robert (31 July 2000). Reinventing Democratic Socialism: For People Prosperity. Arena Books. p. 153. ISBN 978-0953846009.
  144. ↑ Sargent, Lyman Tower (2008). Contemporary Political Ideologies: A Comparative Analysis (14th ed.). Wadsworth Publishing. p. 118. ISBN 978-0495569398.
  145. ↑ Freeden, Michael; Sargent, Lyman Tower; Stears, Marc, eds. (15 August 2013). The Oxford Handbook of Political Ideologies. OUP Oxford. p. 356. ISBN 978-0199585977.
  146. ↑ Gay, Peter (1952). The Dilemma of Democratic Socialism: Eduard Bernstein's Challenge to Marx. Columbia University Press. p. 95.
  147. ↑ Salvadori, Massimo (18 June 1968). Modern Socialism. Springer. p. 252. ISBN 978-1122563437.
  148. ↑ Hudson, Michael (19 July 2003). "Has Georgism Been Hijacked by Special Interests" დაარქივებული 2019-11-08 საიტზე Wayback Machine. . GroundSwell. Bridgeport, Connecticut: Council of Georgist Organizations. Common Ground-U.S.A. Retrieved 7 February 2020.
  149. ↑ 149.0 149.1 149.2 Fried, Barbara (Winter 2004). "Left-Libertarianism: A Review Essay". Philosophy & Public Affairs. 32 (1): 66–92. თარგი:Jstor.
  150. ↑ 150.0 150.1 Rosselli, Carlo; Urbinati, Nadia (2017). Liberal Socialism. Princeton University Press. p. 51. ISBN 978-1400887309.
  151. ↑ 151.0 151.1 151.2 151.3 151.4 Deshpande, Meena; Vinod, M. J. (2000). Contemporary Political Theory. "Left-libertarianism". PHI Learning Pvt. Ltd. p. 243. ISBN 978-8120347137.
  152. ↑ Weinstein, David (1998). Equal Freedom and Utility: Herbert Spencer's Liberal Utilitarianism. "Land nationalization and property". Cambridge University Press. pp. 181–209. ISBN 978-0521622646. "[C]ooperation is, of course, arguably a form of socialism as much as form of liberalism."
  153. ↑ Offer, John, ed. (2000). Herbert Spencer: Critical Assessments. 2. Taylor & Francis. p. 137. ISBN 978-0415181853. "Several labels might be tied to this family member; the practitioners favoured "moral or liberal socialism," at times "socialism of the will."
  154. ↑ Harrison, Kevin; Boyd, Tony, eds. (2003). Understanding Political Ideas and Movements. Manchester University Press. pp. 220–222. ISBN 978-0-719-06151-6.
  155. ↑ Schmitt, Richard; Anton, Anatole (2012). Taking Socialism Seriously. Lxeington Books. pp. 3–4. ISBN 978-0-739-16635-2.
  156. ↑ Cirillo, Renato (July 1980). "The 'Socialism' of Léon Walras and His Economic Thinking". The American Journal of Economics and Sociology. 39 (3): 295–303. თარგი:Jstor.
  157. ↑ Potier, Jean-Pierre (March 2011). "The Socialism of Léon Walras". L'Économie politique. Alternatives Economiques. (51): 114.
  158. ↑ Muellwe, Thomas Michael (17 March 2020). "Against the orthodox: Walras and Laveleye’s reluctant alliance". The European Journal of the History of Economic Thought. 27 (1). doi:10.1080/09672567.2020.1739103.
  159. ↑ De Buen, Néstor (13 August 2019). "Where Hayek and Marx Part Ways". Merion West. "Interestingly, Walras was a self-described socialist (albeit with some qualifications). His brand of socialism is closer to what is now commonly referred to as Georgism, due to American economist Henry George (though Walras first published on the subject in 1861, a few years before George). Walras advocated for a free market economy in which capital, production, and exchange remain in the hands of private actors. However, he also proposed the full socialization of the product of land. This included, not only taxation on land value but even the repurchase of all land by the state so that it could be publicly owned and land rents could become socialized wealth." Retrieved 19 March 2020.
  160. ↑ Molinari, Gustave (15 June 1848). "L'Utopie de la Liberté: Lettres aux Socialistes". Journal des Économistes (in French). 20 (82): pp. 328–332. "We are adversaries, and yet the goal which we both pursue is the same. What is the common goal of [classical liberals] economists and socialists? Is it not a society where the production of all the goods necessary to the maintenance and embellishment of life shall be as abundant as possible, and where the distribution of these same goods among those who have created them through their labor shall be as just as possible? [...] Only we approach this goal by different paths [...]. Why do you refuse to follow the path of liberty alongside us? [...] If you became certain that you had been mistaken as to the true cause of the evils which afflict society and the means of remedying them, [...] you would come over to us."
  161. ↑ "Molinari Institute". Molinari Institute. "The Institute takes its name from Gustave de Molinari (1819-1912), originator of the theory of Market Anarchism".
  162. ↑ Hart, David (1981). "Gustave De Molinari And The Anti-Statist Liberal Tradition" (PDF). Mises Institute. Retrieved 19 March 2020.
  163. ↑ Mueller, Paul (25 March 2015). "Was Adam Smith a Libertarian?" Libertarianism. Cato Institute. Retrieved 19 March 2020.
  164. ↑ Amato, David S. (20 September 2016). "Adam Smith, Class Warrior: The Left-Right Spectrum". Libertarianism. Cato Institute. Retrieved 19 March 2020.
  165. ↑ Kerr, Gavin (2017). The Property-Owning Democracy: Freedom and Capitalism in the Twenty-First Century. Taylor & Francis. p. 94. ISBN 978-1441153777.
  166. ↑ 166.0 166.1 Fried, Barba (2020). Facing Up to Scarcity: The Logic and Limits of Nonconsequentialist Thought. Oxford: Oxford University Press, გვ. 176. ISBN 978-0-1988-4787-8. 
  167. ↑ King, J. E. (1983). „Utopian or scientific? A reconsideration of the Ricardian Socialists“. History of Political Economy. 15 (3): 345–373. doi:10.1215/00182702-15-3-345.
  168. ↑ Thompson, Noel W. (1984). „Ricardian socialists/Smithian socialists: what's in a name?“, The People's Science: The Popular Political Economy of Exploitation and Crisis 1816–34. Cambridge: Cambridge University Press, გვ. 82–110. ISBN 0-521-89342-9. 
  169. ↑ Ryley, Peter (2013). Making Another World Possible: Anarchism, Anti-capitalism and Ecology in Late 19th and Early 20th Century Britain. Bloomsbury Publishing USA. p. 5. ISBN 978-1441153777.
  170. ↑ 170.0 170.1 Chomsky, Noam (2005). Government in the Future. Seven Stories Pr. Open Media. ISBN 9781583226858. ISBN 978-1583226858. ASIN 1583226850.
  171. ↑ McKay, Iain, ed. (2008). An Anarchist FAQ. "What are the myths of capitalist economics?" "Why is capitalism exploitative?" Stirling: AK Press. ISBN 978-1-902593-90-6. OCLC 182529204.
  172. ↑ Ellerman, David (1990). The Democratic Worker-Owned Firm. p. 59.
  173. ↑ Tucker, Benjamin (1926). Individual Liberty: Selections from the Writings of Benjamin R. Tucker. New York: Vanguard Press. pp. 1–19.
  174. ↑ Marshall, Peter (1992). Demanding the Impossible: A History of Anarchism. London: Harper Collins. p. 641. ISBN 9780002178556.
  175. ↑ Foldvary, Fred E. Geoism and Libertarianism. The Progress Report. Progress.org. ციტირების თარიღი: 26 March 2013.
  176. ↑ DeCoster, Karen (19 April 2006). "Henry George and the Tariff Question". LewRockwell.com. Retrieved 28 November 2019.
  177. ↑ Foldvary, Fred E. (1981). "Geo-libertarianism". Land and Liberty. pp. 53–55.
  178. ↑ Foldvary, Fred E.. (15 July 2001) Geoanarchism. Anti-state.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 18 ოქტომბერი 2017. ციტირების თარიღი: 15 April 2009.
  179. ↑ Cohen, G. A. (2000). „If You're an Egalitarian, How Come You're So Rich?“. The Journal of Ethics. Cambridge: Harvard University Press. 4 (1/2): 1–26. doi:10.1023/A:1009836317343. JSTOR 25115633. S2CID 142910322.
  180. ↑ Cohen, G. A. (1995). Self-Ownership, Freedom, and Equality. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-5214-7174-9. OCLC 612482692. 
  181. ↑ Palmer, Tom G. (1998). "The Literature of Liberty". In Boaz, David. The Libertarian Reader: Classic and Contemporary Writings from Lao Tzu to Milton Friedman. New York: Free. pp. 415–455.
  182. ↑ Palmer, Tom G. (2009). "G. A. Cohen on Self-ownership, Property and Equality". დაარქივებული 2 October 2008 საიტზე Wayback Machine. Realizing Freedom: Libertarian Theory, History, and Practice. Washington, D.C.: Cato Institute. pp. 129–154.
  183. ↑ Dugatkin, Lee Alan (13 September 2011). „The Prince of Evolution: Peter Kropotkin's Adventures in Science and Politics“. Scientific American. ციტირების თარიღი: 29 November 2019.
  184. ↑ Bookchin, Murray. (11 July 1992) Deep Ecology, Anarcho-Syndicalism and the Future of Anarchist Thought. Institute for Social Ecology. ციტირების თარიღი: 29 November 2019.
  185. ↑ Kitschelt, Herbert (September 1988). "The Life Expectancy of Left-Libertarian Parties. Does Structural Transformation or Economic Decline Explain Party Innovation? A Response to Wilhelm P. Burklin". European Sociological Review. 4 (2): 155–160.
  186. ↑ Redding, Kent; Viterna, Jocelyn S. (December 1999). "Political Demands, Political Opportunities: Explaining the Differential Success of Left-Libertarian Parties". Social Forces. 78 (2): 491–510.
  187. ↑ Van Kersbergen, Kees; Green-Pedersen, Christoffer (2002). "The Politics of the 'Third Way': The Transformation of Social Democracy in Denmark and the Netherlands" დაარქივებული 2006-10-17 საიტზე Wayback Machine. . Party Politics. 8 (5): 507–524.
  188. ↑ 188.0 188.1 Neumayer, Eric (2003). "Are left-wing party strength and corporatism good for the environment? Evidence from panel analysis of air pollution in OECD countries". Ecological Economics. 45 (2): 203–220. ISSN 0921-8009.
  189. ↑ Vromen, Ariadne (2005). „Who are the Australian Greens? Surveying the membership“. Ethnographic Praxis in Industry. ციტირების თარიღი: 15 July 2020.
  190. ↑ Sullivan, Dan (Summer 1992). "Greens and Libertarians: The yin and yang of our political future". Green Revolution. 49 (2). Retrieved 29 November 2019.
  191. ↑ "I.1 Isn't libertarian socialism an oxymoron?". დაარქივებული 16 November 2017 საიტზე Wayback Machine. . In An Anarchist FAQ. "It implies a classless and anti-authoritarian (i.e. libertarian) society in which people manage their own affairs"
  192. ↑ Bookchin, Murray; Biehl, Janet (1997). The Murray Bookchin Reader. Cassell. p. 170. ISBN 0-304-33873-7.
  193. ↑ Hicks, Steven V.; Shannon, Daniel E. (2003). The American Journal of Economics and Sociolology. Blackwell Publishing. p. 612.
  194. ↑ Long, Roderick T. (Summer 1998). "Toward a libertarian theory of class". Social Philosophy and Policy. 15 (2): 305. "Unlike other socialists, they tend to see (to various different degrees, depending on the thinker) to be skeptical of centralized state intervention as the solution to capitalist exploitation [...]."
  195. ↑ 195.0 195.1 "I1. Isn't libertarian socialism an oxymoron". დაარქივებული 16 November 2017 საიტზე Wayback Machine. . In An Anarchist FAQ. "So, libertarian socialism rejects the idea of state ownership and control of the economy, along with the state as such. Through workers' self-management it proposes to bring an end to authority, exploitation, and hierarchy in production."
  196. ↑ "I1. Isn't libertarian socialism an oxymoron". დაარქივებული 16 November 2017 საიტზე Wayback Machine. . In An Anarchist FAQ. "Therefore, rather than being an oxymoron, "libertarian socialism" indicates that true socialism must be libertarian and that a libertarian who is not a socialist is a phoney. As true socialists oppose wage labour, they must also oppose the state for the same reasons. Similarly, libertarians must oppose wage labour for the same reasons they must oppose the state."
  197. ↑ Prichard, Alex; Kinna, Ruth; Pinta, Saku; Berry, Dave, eds. (December 2012). Libertarian Socialism: Politics in Black and Red. Palgrave Macmillan. p. 13. "Their analysis treats libertarian socialism as a form of anti-parliamentary, democratic, antibureaucratic grass roots socialist organisation, strongly linked to working class activism."
  198. ↑ Long, Roderick T. (Summer 1998). "Toward a libertarian theory of class". Social Philosophy and Policy. 15 (2): 305. "[...] preferring a system of popular self governance via networks of decentralized, local voluntary, participatory, cooperative associations."
  199. ↑ Masquelier, Charles (2014). Critical Theory and Libertarian Socialism: Realizing the Political Potential of Critical Social Theory. New York and London: Bloombury. p. 189. "What is of particular interest here, however, is the appeal to a form of emancipation grounded in decentralized, cooperative and democratic forms of political and economic governance which most libertarian socialist visions, including Cole's, tend to share."
  200. ↑ Mendes, Silva (1896). Socialismo Libertário ou Anarchismo. 1. "Society should be free through mankind's spontaneous federative affiliation to life, based on the community of land and tools of the trade; meaning: Anarchy will be equality by abolition of private property (while retaining respect for personal property) and liberty by abolition of authority."
  201. ↑ Leval, Gaston (1959). "Libertarian socialism: a practical outline"[მკვდარი ბმული]. "We therefore foresee a Society in which all activities will be coordinated, a structure that has, at the same time, sufficient flexibility to permit the greatest possible autonomy for social life, or for the life of each enterprise, and enough cohesiveness to prevent all disorder. [...] In a well-organized society, all of these things must be systematically accomplished by means of parallel federations, vertically united at the highest levels, constituting one vast organism in which all economic functions will be performed in solidarity with all others and that will permanently preserve the necessary cohesion."
  202. ↑ Hart, David M.; Chartier, Gary; Kenyon, Ross Miller; Long, Roderick T., eds. (2017). Social Class and State Power: Exploring an Alternative Radical Tradition. Palgrave. p. 300. "[...] preferring a system of popular self governance via networks of decentralized, local, voluntary, participatory, cooperative associations-sometimes as a complement to and check on state power [...]."
  203. ↑ Rocker, Rudolf (2004). Anarcho-Syndicalism: Theory and Practice. AK Press, გვ. 65. ISBN 978-1-902593-92-0. 
  204. ↑ Long, Roderick T. (Summer 1998). "Toward a libertarian theory of class". Social Philosophy and Policy. 15 (2): 305. "LibSoc share with LibCap an aversion to any interference to freedom of thought, expression or choicce of lifestyle."
  205. ↑ Diemer, Ulli (Summer 1997). "What is Libertarian Socialism?". The Red Menace. 2 (1). "What is implied by the term 'libertarian socialism'?: The idea that socialism is first and foremost about freedom and therefore about overcoming the domination, repression, and alienation that block the free flow of human creativity, thought, and action. [...] An approach to socialism that incorporates cultural revolution, women's and children's liberation, and the critique and transformation of daily life, as well as the more traditional concerns of socialist politics. A politics that is completely revolutionary because it seeks to transform all of reality. We do not think that capturing the economy and the state lead automatically to the transformation of the rest of social being, nor do we equate liberation with changing our life-styles and our heads. Capitalism is a total system that invades all areas of life: socialism must be the overcoming of capitalist reality in its entirety, or it is nothing."
  206. ↑ Chomsky, Noam. (1986) The Soviet Union Versus Socialism. ციტატა: „Libertarian socialism, furthermore, does not limit its aims to democratic control by producers over production, but seeks to abolish all forms of domination and hierarchy in every aspect of social and personal life, an unending struggle, since progress in achieving a more just society will lead to new insight and understanding of forms of oppression that may be concealed in traditional practice and consciousness.“ ციტირების თარიღი: 22 November 2015.
  207. ↑ McLaughlin, Paul (2007). Anarchism and Authority: A Philosophical Introduction to Classical Anarchism. AshGate. p. 1. "Authority is defined in terms of the right to exercise social control (as explored in the "sociology of power") and the correlative duty to obey (as explred in the "philosophy of practical reason"). Anarchism is distinguished, philosophically, by its scepticism towards such moral relations – by its questioning of the claims made for such normative power – and, practically, by its challenge to those "authoritative" powers which cannot justify their claims and which are therefore deemed illegitimate or without moral foundation."
  208. ↑ Principles of The International of Anarchist Federations. International of Anarchist Federations. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 5 იანვარი 2012. ციტირების თარიღი: 17 December 2012. "The IAF – IFA fights for: the abolition of all forms of authority whether economical, political, social, religious, cultural or sexual."
  209. ↑ Goldman, Emma (1910). "What it Really Stands for Anarchy". In Anarchism and Other Essays. "Anarchism, then, really stands for the liberation of the human mind from the dominion of religion; the liberation of the human body from the dominion of property; liberation from the shackles and restraint of government. Anarchism stands for a social order based on the free grouping of individuals for the purpose of producing real social wealth; an order that will guarantee to every human being free access to the earth and full enjoyment of the necessities of life, according to individual desires, tastes, and inclinations."
  210. ↑ Tucker, Benjamin (1926). Individual Liberty დაარქივებული 2024-09-19 საიტზე Wayback Machine. . Individualist anarchist Benjamin Tucker defined anarchism as opposition to authority as follows: "They found that they must turn either to the right or to the left, – follow either the path of Authority or the path of Liberty. Marx went one way; Warren and Proudhon the other. Thus were born State Socialism and Anarchism. [... Authority, takes many shapes, but, broadly speaking, her enemies divide themselves into three classes: first, those who abhor her both as a means and as an end of progress, opposing her openly, avowedly, sincerely, consistently, universally; second, those who profess to believe in her as a means of progress, but who accept her only so far as they think she will subserve their own selfish interests, denying her and her blessings to the rest of the world; third, those who distrust her as a means of progress, believing in her only as an end to be obtained by first trampling upon, violating, and outraging her. These three phases of opposition to Liberty are met in almost every sphere of thought and human activity. Good representatives of the first are seen in the Catholic Church and the Russian autocracy; of the second, in the Protestant Church and the Manchester school of politics and political economy; of the third, in the atheism of Gambetta and the socialism of Karl Marx."
  211. ↑ Ward, Colin. (1966)Anarchism as a Theory of Organization. ციტირების თარიღი: 1 March 2010.
  212. ↑ Ward, Colin (1966). "Anarchism as a Theory of Organization". "Anarchist historian George Woodcock report of Mikhail Bakunin's anti-authoritarianism and shows opposition to both state and non-state forms of authority as follows: "All anarchists deny authority; many of them fight against it." (p. 9) ... "Bakunin did not convert the League's central committee to his full program, but he did persuade them to accept a remarkably radical recommendation to the Berne Congress of September 1868, demanding economic equality and implicitly attacking authority in both Church and State."
  213. ↑ Brown, L. Susan (2002). „Anarchism as a Political Philosophy of Existential Individualism: Implications for Feminism“, The Politics of Individualism: Liberalism, Liberal Feminism and Anarchism. Black Rose Books, გვ. 106. 
  214. ↑ O'Neil, John (1998). The Market: Ethics, Knowledge and Politics. Routledge. p. 3. "It is forgotten that the early defenders of commercial society like [Adam] Smith were as much concerned with criticising the associational blocks to mobile labour represented by guilds as they were to the activities of the state. The history of socialist thought includes a long associational and anti-statist tradition prior to the political victory of the Bolshevism in the east and varieties of Fabianism in the west.
  215. ↑ El-Ojeili, Chamsi (2015). Beyond post-socialism. Dialogues with the far-left. Palgrave Macmillan. p. 8. "In some ways, it is perhaps fair to say that if Left communism is an intellectual- political formation, it is so, first and foremost, negatively – as opposed to other socialist traditions. I have labelled this negative pole 'socialist orthodoxy', composed of both Leninists and social democrats. [... What I suggested was that these Left communist thinkers differentiated their own understandings of communism from a strand of socialism that came to follow a largely electoral road in the West, pursuing a kind of social capitalism, and a path to socialism that predominated in the peripheral and semi- peripheral countries, which sought revolutionary conquest of power and led to something like state capitalism. Generally, the Left communist thinkers were to find these paths locked within the horizons of capitalism (the law of value, money, private property, class, the state), and they were to characterize these solutions as statist, substitutionist and authoritarian."
  216. ↑ Sims, Franwa (2006). The Anacostia Diaries As It Is. Lulu Press, გვ. 160. 
  217. ↑ An Anarchist FAQ. "(Benjamin) Tucker referred to himself many times as a socialist and considered his philosophy to be "Anarchistic socialism."
  218. ↑ Armand, Émile (1907). "Anarchist Individualism as a Life and Activity". French individualist anarchist Émile Armand shows clearly opposition to capitalism and centralized economies when he said that the individualist anarchist "inwardly he remains refractory – fatally refractory – morally, intellectually, economically (The capitalist economy and the directed economy, the speculators and the fabricators of single are equally repugnant to him.)"
  219. ↑ Sabatini, Peter (1994–1995). "Libertarianism: Bogus Anarchy". Anarchist Peter Sabatini reports that in the United States "of early to mid-19th century, there appeared an array of communal and "utopian" counterculture groups (including the so-called free love movement). William Godwin's anarchism exerted an ideological influence on some of this, but more so the socialism of Robert Owen and Charles Fourier. After success of his British venture, Owen himself established a cooperative community within the United States at New Harmony, Indiana during 1825. One member of this commune was Josiah Warren (1798–1874), considered to be the first individualist anarchist."
  220. ↑ Chartier, Gary; Johnson, Charles W. (2011). Markets Not Capitalism: Individualist Anarchism Against Bosses, Inequality, Corporate Power, and Structural Poverty. Brooklyn: Minor Compositions/Autonomedia. Back cover. "It introduces an eye-opening approach to radical social thought, rooted equally in libertarian socialism and market anarchism."
  221. ↑ "A Mutualist FAQ: A.4. Are Mutualists Socialists?". დაარქივებული 9 June 2009 საიტზე Wayback Machine.
  222. ↑ Draper, Hal (1966). „The Two Souls of Socialism“. New Politics. 5 (1): 57–84.
  223. ↑ Hain, Peter (1995). Ayes to the Left. Lawrence and Wishart.
  224. ↑ Masquelier, Charles (2014). Critical Theory and Libertarian Socialism: Realizing the Political Potential of Critical Social Theory. New York and London: Bloombury. p. 190. "It is by meeting such a twofold requirement that the libertarian socialism of G.D.H. Cole could be said to offer timely and sustainable avenues for the institutionalization of the liberal value of autonomy [...]."
  225. ↑ Prichard, Alex; Kinna, Ruth; Pinta, Saku; Berry, Dave, eds. (December 2012). Libertarian Socialism: Politics in Black and Red. Palgrave Macmillan. p. 13. "Locating libertarian socialism in a grey area between anarchist and Marxist extremes, they argue that the multiple experiences of historical convergence remain inspirational and that, through these examples, the hope of socialist transformation survives."
  226. ↑ Boraman, Toby (December 2012). "Carnival and Class: Anarchism and Councilism in Australasia during the 1970s". In Prichard, Alex; Kinna, Ruth; Pinta, Saku; Berry, Dave, eds. Libertarian Socialism: Politics in Black and Red. Palgrave Macmillan. p. 268. "Councilism and anarchism loosely merged into 'libertarian socialism', offering a non-dogmatic path by which both council communism and anarchism could be updated for the changed conditions of the time, and for the new forms of proletarian resistance to these new conditions."
  227. ↑ Bookchin, Murray (1992). "The Ghost of Anarcho-Syndicalism".
  228. ↑ Graham, Robert. "The General Idea of Proudhon's Revolution".
  229. ↑ Kropotkin, Peter (1906). The Conquest of Bread. Preface by Bromley, Kent. New York City and London: G. P. Putnam's Sons. "Kent Bromley, in his preface to Peter Kropotkin's book The Conquest of Bread, considered early French utopian socialist Charles Fourier to be the founder of the libertarian branch of socialist thought, as opposed to the authoritarian socialist ideas of Babeuf and Buonarroti."
  230. ↑ Sperlich, Wolfgang B. (2006). Noam Chomsky. Reaktion Books. p. 89. ISBN 978-1-86189-269-0.
  231. ↑ McGilvray, James (2014). Chomsky: Language, Mind, Politics (second ed.). Cambridge: Polity. p. 189. ISBN 978-0-7456-4989-4.
  232. ↑ Barsky, Robert F. (1997). Noam Chomsky: A Life of Dissent. Cambridge, MA: MIT Press. p. 95. ISBN 978-0-262-02418-1.
  233. ↑ McGilvray, James (2014). Chomsky: Language, Mind, Politics (second ed.). Cambridge: Polity. p. 199. ISBN 978-0-7456-4989-4.
  234. ↑ McGilvray, James (2014). Chomsky: Language, Mind, Politics (second ed.). Cambridge: Polity. p. 210. ISBN 978-0-7456-4989-4.
  235. ↑ McGilvray, James (2014). Chomsky: Language, Mind, Politics (second ed.). Cambridge: Polity. p. 200. ISBN 978-0-7456-4989-4.
  236. ↑ McGilvray, James (2014). Chomsky: Language, Mind, Politics (second ed.). Cambridge: Polity. pp. 197, 202. ISBN 978-0-7456-4989-4.
  237. ↑ McGilvray, James (2014). Chomsky: Language, Mind, Politics (second ed.). Cambridge: Polity. pp. 201–202. ISBN 978-0-7456-4989-4.
  238. ↑ Leval, Gaston (1959). "Libertarian Socialism: A Practical Outline". Retrieved 22 August 2020 – via The Anarchist Library.
  239. ↑ Carson, Kevin (28 September 2012). "The Left-Rothbardians, Part I: Rothbard". Center for a Stateless Society. "What most people ordinarily identify as the stereotypical "libertarian" privatization proposal, unfortunately, goes something like this: sell it to a giant corporation on terms that are most advantageous to the corporation. Rothbard proposed, instead, was to treat state property as unowned, and allowing it to be homesteaded by those actually occupying it and mixing their labor with it. This would mean transforming government utilities, schools and other services into consumer cooperatives and placing them under the direct control of their present clientele. It would mean handing over state industry to workers' syndicates and transforming it into worker-owned cooperatives". Retrieved 10 January 2020.
  240. ↑ Raimondo, Justin (2001). An Enemy of the State: The Life of Murray N. Rothbard. Amherst: Prometheus.
  241. ↑ Raimondo, Justin (2001). An Enemy of the State: The Life of Murray N. Rothbard. Amherst: Prometheus. pp. 151–209.
  242. ↑ Doherty, Brian M. (2007). Radicals for Capitalism: A Freewheeling History of the Modern American Libertarian Movement. New York: Public Affairs. p. 338.
  243. ↑ On partnerships between the state and big business and the role of big business in promoting regulation, see Kolko, Gabriel (1977). The Triumph of Conservatism: A Reinterpretation of American History, 1900–1916. New York: Free.; and Shaffer, Butler (2008). In Restraint of Trade: The Business Campaign against Competition, 1918–1938. Auburn: Mises Institute.
  244. ↑ Rothbard, Murray (15 June 1969). "Confiscation and the Homestead Principle". Libertarian Forum. 1 (6): 3–4.
  245. ↑ Raimondo, Justin (2001). An Enemy of the State: The Life of Murray N. Rothbard. Amherst: Prometheus. pp. 277–278.
  246. ↑ Doherty, Brian (2007). Radicals for Capitalism: A Freewheeling History of the Modern American Libertarian Movement. PublicAffairs, გვ. 562–565. ISBN 978-1-58648-350-0. OCLC 433347326. 
  247. ↑ Rothbard, Murray (5 June 1986). "Letter to David Bergland". In Raimondo, Justin (2001). An Enemy of the State: The Life of Murray N. Rothbard. Amherst: Prometheus. pp. 263–264.
  248. ↑ Schnack, William (13 November 2015). "Panarchy Flourishes Under Geo-Mutualism". Center for a Stateless Society. დაარქივებული 10 August 2018 საიტზე Wayback Machine. . Retrieved 10 August 2018.
  249. ↑ Byas, Jason Lee (25 November 2015). "The Moral Irrelevance of Rent". Center for a Stateless Society. Retrieved 21 March 2020.
  250. ↑ Long, Roderick T. (2006). „Land-locked: A Critique of Carson on Property Rights“ (PDF). Journal of Libertarian Studies. 20 (1): 87–95.
  251. ↑ Bylund, Per. „Man and Matter: A Philosophical Inquiry into the Justification of Ownership in Land from the Basis of Self-Ownership“ (PDF). დამოწმება journal საჭიროებს |journal=-ს (დახმარება)
  252. ↑ Carson, Kevin (8 November 2015). "Are We All Mutualists?" Center for a Stateless Society. Retrieved 21 March 2020.
  253. ↑ Verhaegh, Marcus (2006). „Rothbard as a Political Philosopher“ (PDF). Journal of Libertarian Studies. 20 (4): 3.
  254. ↑ Gillis, William (29 November 2015). "The Organic Emergence of Property from Reputation". Center for a Stateless Society. Retrieved 8 April 2020
  255. ↑ Carson, Kevin (2008). Organization Theory: A Libertarian Perspective. Charleston: BookSurge.
  256. ↑ Carson, Kevin (2010). The Homebrew Industrial Revolution: A Low-Overhead Manifesto. Charleston: BookSurge.
  257. ↑ Chartier, Gary (2009). Economic Justice and Natural Law. Cambridge: Cambridge University Press.
  258. ↑ Konkin III, Samuel Edward. "The New Libertarian Manifesto" დაარქივებული 2014-06-05 საიტზე Wayback Machine. .
  259. ↑ Long, Roderick T. (2000). Reason and Value: Aristotle versus Rand. Washington, D.C.: Objectivist Center.
  260. ↑ Long, Roderick T. (2008). "An Interview With Roderick Long".
  261. ↑ Richman, Sheldon (23 June 2010). "Why Left-Libertarian?". The Freeman. Foundation for Economic Education.
  262. ↑ Richman, Sheldon (18 December 2009). "Workers of the World Unite for a Free Market". დაარქივებული 22 July 2014 საიტზე Wayback Machine. . Foundation for Economic Education.
  263. ↑ Sciabarra, Chris Matthew (2000). Total Freedom: Toward a Dialectical Libertarianism. University Park: Pennsylvania State University Press.
  264. ↑ Spangler, Brad (15 September 2006). "Market Anarchism as Stigmergic Socialism". დაარქივებული 10 May 2011 საიტზე Archive.isCategory:Webarchive template archiveis links
  265. ↑ Gillis, William (2011). "The Freed Market". In Chartier, Gary; Johnson, Charles W. Markets Not Capitalism. Brooklyn: Minor Compositions/Autonomedia. pp. 19–20.
  266. ↑ Chartier, Gary; Johnson, Charles W. (2011). Markets Not Capitalism. Brooklyn: Minor Compositions/Autonomedia. pp. 1–16.
  267. ↑ Long, Roderick T.; Johnson, Charles W. (1 May 2005). "Libertarian Feminism: Can this Marriage Be Saved? დაარქივებული 2014-04-28 საიტზე Wayback Machine. " Molinari Society.
  268. ↑ Chartier, Gary (2009). Socialist Ends, Market Means: Five Essays. Tulsa: Tulsa Alliance of the Libertarian Left.
  269. ↑ "Smashing the State for Fun and Profit Since 1969: An Interview With the Libertarian Icon Samuel Edward Konkin III (a.k.a. SEK3)".
  270. ↑ D'Amato, David S. (27 November 2018). "Black-Market Activism: Samuel Edward Konkin III and Agorism".
  271. ↑ Konkin III, Samuel Edward. An Agorist Primer. 
  272. ↑ Counter-Economics: what it is, how it works. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 25 March 2009.
  273. ↑ Ellerman, David (1992). Property and Contract in Economics: The Case for Economic Democracy. Cambridge MA: Blackwell.
  274. ↑ Ellerman, David (1990). The Democratic Worker-Owned Firm. London: Unwin Hyman.
  275. ↑ Otsuka, Michael (2005). Libertarianism without Inequality. New York: Oxford University Press.
  276. ↑ Steiner, Hillel (1994). An Essay on Rights. Oxford: Blackwell.
  277. ↑ (2000). Left Libertarianism and Its Critics: The Contemporary Debate. In Vallentyne, Peter; and Steiner, Hillel. London:Palgrave.
  278. ↑ Van Parijs, Philippe (2009). Marxism Recycled. Cambridge: Cambridge University Press.
  279. ↑ Vallentyne, Peter (2007). "Libertarianism and the State". Liberalism: Old and New. In Paul, Ellen Frankel; Miller Jr., Fred; Paul, Jeffrey. Cambridge: Cambridge University Press. p. 199.
  280. ↑ Vallentyne, Peter (20 July 2010). "Libertarianism". Stanford Encyclopedia of Philosophy. Stanford University. Retrieved 28 November 2019.
  281. ↑ Brennan, Jason (2012). Libertarianism: What Everyone Needs to Know. Oxford University Press, გვ. 188. ISBN 978-0199933914. 
  282. ↑ Tomasi, John; Zwolinski, Matt (2 April 2012). "A Bleeding Heart History of Libertarianism". Cato Unbound. Cato Institute. Retrieved 20 September 2020.
  283. ↑ Van Parijs, Phillippe (1998). Real Freedom for All: What (If Anything) Can Justify Capitalism? Oxford:Clarendon-Oxford University Press.
  284. ↑ Daskal, Steve (1 January 2010). "Libertarianism Left and Right, the Lockean Proviso, and the Reformed Welfare State". Social Theory and Practice. p. 1.
  285. ↑ Steiner, Hillel; Vallentyne, Peter (2000). The Origins of Left Libertarianism. Palgrave.
  286. ↑ Kymlicka, Will (2005). "libertarianism, left-". The Oxford Companion to Philosophy. In Honderich, Ted. New York: Oxford University Press. "[Left-libertarians maintain that] the world's natural resources were initially unowned, or belonged equally to all, and it is illegitimate for anyone to claim exclusive private ownership of these resources to the detriment of others. Such private appropriation is legitimate only if everyone can appropriate an equal amount, or if those who appropriate more are taxed to compensate those who are thereby excluded from what was once common property."
  287. ↑ Steiner, Hillel; Vallentyne, Peter (2000). Left-Libertarianism and Its Critics: The Contemporary Debate. London: Macmillan. p. 1.
  288. ↑ Gaus, Gerald F.; Kukathas, Chandran (2004). Handbook of Political Theory. Thousand Oaks, California: Sage. p. 128.
  289. ↑ Gaus, Gerald F.; Kukathas, Chandran (2004). Handbook of Political Theory. Sage Publications. p. 128.
  290. ↑ Sterba, James (2013). The Pursuit of Justice. Lanham: Rowman & Littlefield. p. 66. ISBN 9781442221796.
  291. ↑ Carter, Ian (2 August 2016). „Positive and Negative Liberty“. Stanford Encyclopedia of Philosophy. ციტირების თარიღი: 21 September 2020.
  292. ↑ Sterba, James (1980). Justice: Alternative Political Perspectives. Boston: Wadsworth Publishing Company. p. 175. ISBN 9780534007621.
  293. ↑ Sterba, James (2013). The Pursuit of Justice. Lanham: Rowman & Littlefield. p. 52. ISBN 9781442221796.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/მემარცხენე_ლიბერტარიანიზმი“-დან