ენათმეცნიერება

(გადამისამართდა გვერდიდან ლინგვისტიკა)

ენათმეცნიერება, ლინგვისტიკა — მეცნიერება ადამიანის ბუნებრივი ენების[1][2][3], მათი აგებულებისა და ფუნქციონირების ზოგადი კანონების შესახებ.

ეტიმოლოგია რედაქტირება

ენათმეცნიერებების გავრცელებული სახელწოდება უცხო ენებზე არის ლინგვისტიკა. იგი მომდინარეობს ლათინური lingua-საგან, რაც ნიშნავს „ენას“.

ენათმეცნიერების დისციპლინები რედაქტირება

ენის შესასწავლი ასპექტების თვალსაზრისით პირობითად გამოიყოფა ენათმეცნიერების დისციპლინების ორი კლასი: შიგა და გარე.

  • შიდა ენათმეცნიერების კლასი:
გრამატიკაეტიმოლოგიაზოგადი ენათმეცნიერებალექსიკოგრაფიამორფოლოგიაონომასტიკაორთოგრაფიასემანტიკასინტაქსიტიპოლოგიაფონეტიკაფონოლოგიაფრაზეოლოგიაშედარებით-ისტორიული ენათმეცნიერება
  • გარე ენათმეცნიერების კლასი:
დიალექტოლოგიაეთნოლინგვისტიკაინტერლინგვისტიკალინგვისტური გეოგრაფიამეტალინგვისტიკაპარალინგვისტიკასოციოლინგვისტიკაფსიქოლინგვისტიკა

ენათმეცნიერების ისტორია რედაქტირება

ენათმეცნიერება უძველესი დროიდან ვითარდებოდა ძველ აღმოსავლეთსა და მესოპოტამიაში, სირიასა და ეგვიპტეში, აგრეთვე ინდოეთსა (ძვ. წ. V-IV სს. პანინი) და საბერძნეთში (არისტოტელე). მეცნიერულ კვლევებს ამ დარგში საფუძველი ჩაეყარა XIX საუკუნის დასაწყისიდან ზოგადი ენათმეცნიერების (ვილჰელმ ჰუმბოლდტი) და შედარებით-ისტორიული ენათმეცნიერების (ფრანც ბოპი, ვილჰელმ გრიმი და სხვები).

ენათმეცნიერების ისტორიის ძირითადი მიმართულებებია:

  • ლოგიკური ენათმეცნიერება (XIX საუკუნის შუაწლები);
  • ფსიქოლოგიური ენათმეცნიერება (XIX საუკუნის მე-2 ნახევარი);
  • სოციოლოგიური ენათმეცნიერება (XIX საუკუნის დასასრული – XX საუკუნე).

ენათმეცნიერების საერთო ცნებები და ტერმინები რედაქტირება

  • ზოგადი ცნებები:
ანბანიასოასპექტიბგერაბრუნებაბრუნვაგანსაზღვრებაგარემოებაგრამატიკული დროგრამატიკული რიცხვიდამატებადამწერლობათანხმოვანითარგმანიკომპოზიტიმახვილიუღლებაქვემდებარეშემასმენელიქცევაწინადადებახმოვანითანხმოვანი
  • ენის ფორმები და სახეები:
დაპროგრამების ენადიალექტიკილოკილოკავიოფიციალური ენაჟესტების ენასალიტერატურო ენასაერთაშორისო ენასახელმწიფო ენახელოვნური ენა
  • მეტყველების ნაწილები:
არსებითი სახელიზედსართავი სახელირიცხვითი სახელინაცვალსახელიზმნაზმნიზედათანდებულიკავშირინაწილაკიშორისდებული
  • სასვენი ნიშნები:
დეფისიკითხვის ნიშანიმრავალწერტილიმძიმეორწერტილიძახილის ნიშანიწერტილიწერტილ–მძიმე
  • მიმდინარეობები და თეზები:
სეპირ–უორფის ჰიპოთეზაუნივერსალური გრამატიკა

გამოჩენილი ენათმეცნიერები რედაქტირება

ენათმეცნიერების ინსტიტუტი რედაქტირება

იხილეთ აგრეთვე რედაქტირება

რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება

სქოლიო რედაქტირება

  1. მარტინეტი, ანდრე (1960). Elements of General Linguistics, Tr. Elisabeth Palmer (Studies in General Linguistics, vol. i.), London: Faber, გვ. 15. 
  2. ჰალიდეი, მიხაელ; Jonathan Webster (2006). On Language and Linguistics. Continuum International Publishing Group, გვ. vii. ISBN 0-8264-8824-2. 
  3. გრინბერგი, ჟოზეფი (1948). „Linguistics and ethnology“. Southwestern Journal of Anthropology. 4: 140–47.