ვიკიპედია

იაპონიის კაპიტულაცია

იაპონიის იმპერიის კაპიტულაცია იაპონიის იმპერატორმა ჰიროჰიტომ გამოაცხადა 15 აგვისტოს და ოფიციალურად ხელი მოაწერა 1945 წლის 2 სექტემბერს, რითაც დაასრულა მეორე მსოფლიო ომის საომარი მოქმედებები. 1945 წლის ივლისის ბოლოს იაპონიის საიმპერატორო საზღვაო ფლოტს (IJN) უნარი აღარ შესწევდა ჩაეტარებინა სამხედრო ოპერაციები და მოკავშირეთა შეჭრა იაპონიაში გარდაუვალი იყო. დიდ ბრიტანეთსა და ჩინეთთან ერთად, შეერთებულმა შტატებმა იაპონიის შეიარაღებული ძალების უპირობო კაპიტულაცია მოითხოვა პოტსდამის დეკლარაციაში 1945 წლის 26 ივლისს — ალტერნატივა იყო „სწრაფი და სრული განადგურება“. „სისხლის უკანასკნელ წვეთამდე“ ბრძოლის საჯარო დაპირებების მიუხედავად, იაპონიის ლიდერებმა (ომის ხელმძღვანელობის უმაღლესი საბჭო, ასევე ცნობილი, როგორც „დიდი ექვსეული“) ფარულად მიმართეს ფორმალურად ნეიტრალურ საბჭოთა კავშირს იაპონელებისთვის უფრო ხელსაყრელი სამშვიდობო პირობების თხოვნით. იაპონელებთან დიპლომატიური ურთიერთობის საკმარისი დონის შენარჩუნების მიუხედავად, სსრკ ფარულად ემზადებოდა თავდასხმისთვის იაპონურ ძალებზე მანჯურიასა და კორეაში (სამხრეთ სახალინსა და კურილის კუნძულებთან ერთად) იმ პირობის შესასრულებლად, რომელიც მან ფარულად მისცა შეერთებულ შტატებსა და გაერთიანებულ სამეფოს თეირანისა და იალტის კონფერენციებზე.

იაპონიის საგარეო საქმეთა მინისტრი მამორუ შიგემიცუ ხელს აწერს იაპონიის კაპიტულაციის აქტს USS მისურის ბორტზე, რასაც გენერალი რიჩარდ კ. საზერლენდი უყურებს, 1945 წლის 2 სექტემბერი.
USS იაპონიის იმპერიის წარმომადგენლები მისურის ბაქანზე გადაცემის აქტის ხელმოწერამდე.

1945 წლის 6 აგვისტოს, ადგილობრივი დროით დილის 8:15 საათზე, ამერიკის შეერთებულმა შტატებმა იაპონიის ქალაქ ჰიროშიმაში ატომური ბომბი გამოიყენეს. 16:00 საათის შემდეგ, ამერიკის პრეზიდენტმა ჰარი ს. ტრუმენმა კვლავ მოუწოდა იაპონიას კაპიტულაციისკენ და გააფრთხილა, რომ „ჰაერიდან უნდა მოელოდნენ ნგრევის წვიმას, რომლის მსგავსი არასოდეს უნახავთ დედამიწაზე“. 1945 წლის 8 აგვისტოს გვიან საღამოს, იალტის შეთანხმებების შესაბამისად, მაგრამ საბჭოთა-იაპონიის ნეიტრალიტეტის პაქტის დარღვევით, საბჭოთა კავშირმა ომი გამოუცხადა იაპონიას და 1945 წლის 9 აგვისტოს შუაღამის შემდეგ შეიჭრა იაპონიის იმპერიის მარიონეტულ მანჯოუ-გოში. რამდენიმე საათში შეერთებულმა შტატებმა მეორე ატომური ბომბი ჩამოაგდო, ამჯერად იაპონიის ქალაქ ნაგასაკიში. ამ მოვლენების შემდეგ, იმპერატორი ჰიროჰიტო ჩაერია და უბრძანა ომის ხელმძღვანელობის უმაღლეს საბჭოს, მიეღო პირობები, რომლებიც მოკავშირეებმა დააწესეს პოტსდამის დეკლარაციაში ომის დასრულებისთვის. კულისებს მიღმა რამდენიმედღიანი მოლაპარაკებებისა და წარუმატებელი სახელმწიფო გადატრიალების შემდეგ, იმპერატორმა ჰიროჰიტომ 15 აგვისტოს იმპერიის მასშტაბით გაავრცელა ჩაწერილი რადიო-მიმართვა და იაპონიის კაპიტულაცია გამოაცხადა.

28 აგვისტოს დაიწყო იაპონიის ოკუპაცია მოკავშირეთა ძალების უმაღლესი სარდლის ხელმძღვანელობით. კაპიტულაციის ცერემონია გაიმართა 2 სექტემბერს, შეერთებული შტატების საზღვაო ძალების საბრძოლო ხომალდ USS მისურიზე, სადაც იაპონიის მთავრობის წარმომადგენლებმა ხელი მოაწერეს იაპონიის კაპიტულაციის აქტს, რითაც დასრულდა საომარი მოქმედებები. მოკავშირეთა მოქალაქეები და სამხედრო პერსონალი ერთნაირად აღნიშნავდნენ „იაპონიაზე გამარჯვების დღეს“ - ომის დასრულებას; თუმცა, კაპიტულაციის მიუხედავად, ცალკეული ჯარისკაცები და აზიასა და წყნარ ოკეანეში მიმოფანტული იაპონიის შორეული ძალების პერსონალი თვეებისა და წლების შემდეგაც უარს ამბობდნენ კაპიტულაციაზე, ზოგი 1970-იან წლებშიც კი უარზე იყო. იაპონიის კაპიტულაციაში ატომური დაბომბვების როლსა და ორი განხორციელებული თავდასხმის ეთიკურობის შესახებ დებატები ჯერ კიდევ მიმდინარეობს. საომარი მდგომარეობა ოფიციალურად დასრულდა, როდესაც სან-ფრანცისკოს ხელშეკრულება 1952 წლის 28 აპრილს ძალაში შევიდა. კიდევ ოთხი წელი გავიდა მანამ, სანამ იაპონიამ და საბჭოთა კავშირმა ხელი მოაწერეს 1956 წლის საბჭოთა-იაპონიის ერთობლივ დეკლარაციას, რომელმაც ოფიციალურად დაასრულა მათ შორის საომარი მდგომარეობა.

ისტორიული ფონი

რედაქტირება
 
მოკავშირეთა დესანტი წყნარი ოკეანის ოპერაციების არეალში, ფოტო გადაღებულია 1942 წლის აგვისტოდან 1945 წლის აგვისტომდე.

1945 წლისთვის იაპონელებმა თითქმის ორი წლის განმავლობაში განიცდიდნენ მარცხს მარცხზე სამხრეთ-დასავლეთ წყნარ ოკეანეში, ინდოეთში, მარიანას კუნძულებსა და ფილიპინების არქიპელაგზე. 1944 წლის ივლისში, საიპანის დაკარგვის შემდეგ, გენერალი ჰიდეკი ტოძიო პრემიერ მინისტრის პოსტზე შეცვალა გენერალმა კუნიაკი კოისომ, რომელმაც განაცხადა, რომ ფილიპინები იქნებოდა გადამწყვეტი ბრძოლის ადგილი.[1] იაპონელების მიერ ფილიპინების დაკარგვის შემდეგ, კოისო თავის მხრივ შეცვალა ადმირალმა კანტარო სუძუკიმ. 1945 წლის პირველ ნახევარში მოკავშირეებმა დაიპყრეს ახლომდებარე კუნძულები ივო ძიმა და ოკინავა. ოკინავა უნდა ყოფილიყო ადგილი ოპერაცია "დაცემისთვის", მოკავშირეთა შეჭრა იაპონიის კუნძულებზე.[2] გერმანიის დამარცხების შემდეგ, საბჭოთა კავშირმა ფარულად დაიწყო თავისი საბრძოლო ძალების გადანაწილება ევროპული თეატრიდან შორეულ აღმოსავლეთში, იმ ორმოცი დივიზიის გარდა, რომლებიც იქ იყო განთავსებული 1941 წლიდან, მილიონიანი კვანტუნის არმიის საპირწონედ.[3]

მოკავშირეთა წყალქვეშა კამპანიამ და იაპონიის სანაპირო წყლების მოპოვებამ დიდწილად გაანადგურა იაპონიის სავაჭრო ფლოტი. მცირე ბუნებრივი რესურსებით, იაპონია დამოკიდებული იყო ნედლეულზე, განსაკუთრებით ნავთობზე, რომელიც იმპორტირებული იყო მანჯურიიდან და აღმოსავლეთ აზიის კონტინენტის სხვა ნაწილებიდან, და ჰოლანდიის ოსტინდოეთის დაპყრობილი ტერიტორიიდან.[4] იაპონიის სავაჭრო ფლოტის განადგურებამ, იაპონური ინდუსტრიის სტრატეგიულ დაბომბვასთან ერთად, გაანადგურა იაპონიის ომის ეკონომიკა. ქვანახშირის, რკინის, ფოლადის, რეზინისა და სხვა სასიცოცხლო მნიშვნელობის მარაგების წარმოება მხოლოდ მცირე ნაწილი იყო ომამდე არსებული წარმოების.[4][5]

 
ხელახლა აშენებული საბრძოლო ჰარუნა ჩაიძირა მის სამაგრებთან საზღვაო ბაზა კურეში, 24 ივლისს განხორციელებული აფეთქებების სერიის დროს.

იაპონიის საიმპერატორო საზღვაო ფლოტმა (IJN) მიღებული დანაკარგების შედეგად შეწყვიტა ეფექტურ საბრძოლო ძალად არსებობა. კურეში იაპონურ ნავსაშენზე მთელი რიგი თავდასხმათა შემდეგ, საბრძოლო წყობის ძირითადი საომარი ხომალდები იყვნენ ექვსი ავიამზიდი, ოთხი კრეისერი და ერთი საბრძოლო ხომალდი, რომელთაგან სათანადოდ ვერც ერთი ვერ საზრდოობდა საწვავით. მიუხედავად იმისა, რომ 19 გამანადგურებელი და 38 წყალქვეშა ნავი ჯერ კიდევ მუშაობდნენ, მათი გამოყენება შეზღუდული იყო საწვავის ნაკლებობის გამო. [6] [7]

თავდაცვისთვის მზადება

რედაქტირება

იაპონიის ბუნებრივი რესურსების უკანასკნელ წყაროში, მანჯურიაში, და კიუშუდან კუნძულებზე საბჭოთა შეჭრის პერსპექტივის წინაშე მდგარმა იმპერიული შტაბის ომის ჟურნალმა 1944 წელს დაასკვნა:

ჩვენ აღარ შეგვიძლია ომის წარმართვა წარმატების იმედით. ერთადერთი გზა, რაც დარჩა არის ის, რომ იაპონიის ასმა მილიონმა ადამიანმა სიცოცხლე გასწიროს მტერთან შეწინააღმდეგებით, რათა მან დაკარგოს ბრძოლის ნება.[8]

მოკავშირეთა წინსვლის შეჩერების უკანასკნელი მცდელობის სახით იაპონიის საიმპერატორო სარდლობამ დაგეგმა კიუშუს სრული დაცვა, კოდური სახელწოდებით - „ოპერაცია კეცუგო“. [2] ეს უნდა ყოფილიყო რადიკალური გადახვევა სიღრმისეული თავდაცვის იმ გეგმებიდან, რომლებიც იაპონელებმა გამოიყენეს პელელიუს, ივო ძიმასა და ოკინავას ბრძოლებში. ამის ნაცვლად, ყველაფერი სანაპიროზე იყო დამოკიდებული; 3000-ზე მეტი კამიკაძე გაიგზავნება ამფიბიურ ტრანსპორტზე თავდასხმის მიზნით, სანამ ჯარები და ტვირთი სანაპიროზე ჩამოიშვებოდა.[7]

თუ ეს არ შეაკავებდა მოკავშირეებს, იაპონელებმა დაგეგმეს კიდევ 3500 კამიკაძის, 5000 თვითმკვლელი მოტორიანი ნავი „შინიოსა“ და „საზღვაო ძალების მოქმედი ფლოტის უკანასკნელი“ გამანადგურებლებისა და წყალქვეშა ნავების სანაპიროსთან გაგზავნა. თუ ეს ვერ შეაჩერებდა მოკავშირეებს და ისინი კიუშუზე გამაგრდებოდნენ, დარჩენილი კუნძულების დასაცავად 3000 თვითმფრინავი რჩებოდა, თუმცა კიუშუ „სისხლის უკანასკნლელ წვეთამდე“ უნდა ყოფილიყო დაცული.[7]

კიუშუში ბოლო გამაგრების სტრატეგია ეფუძნებოდა საბჭოთა ნეიტრალიტეტის გაგრძელების ვარაუდს. [9]

ომის ხელმძღვანელობის უმაღლესი საბჭო

რედაქტირება
 
სუძუკის კაბინეტი 1945 წლის ივნისში

იაპონიის პოლიტიკის შემუშავებაზე პასუხისმგებელი იყო ომის ხელმძღვანელობის უმაღლეს საბჭო (შექმნა 1944 წელს პრემიერ-მინისტრის კუნიაკი კოისომ), ე.წ. „დიდი ექვსეული“ - პრემიერ მინისტრი, საგარეო საქმეთა მინისტრი, თავდაცვის მინისტრი, საზღვაო ძალების მინისტრი, არმიის გენერალური შტაბის უფროსი და საზღვაო ძალების გენერალური შტაბის უფროსი.[4] 1945 წლის აპრილში სუძუკის მთავრობის ფორმირებისას, საბჭოს წევრები იყვნენ:

  • პრემიერ მინისტრი: ადმირალი კანტარო სუძუკი
  • საგარეო საქმეთა მინისტრი: შიგენორი ტოგო
  • თავდაცვის მინისტრი: გენერალი კორეჩიკა ანამი
  • საზღვაო ძალების მინისტრი: ადმირალი მიცუმასა იონაი
  • არმიის გენერალური შტაბის უფროსი: გენერალი იოშიჯირო უმეძუ
  • საზღვაო ძალების გენერალური შტაბის უფროსი: ადმირალი კოშირო ოიკავა (მოგვიანებით ჩაანაცვლა ადმირალმა სოემუ ტოიოდამ)

ყველა ეს თანამდებობა ნომინალურად იყო დანიშნული იმპერატორის მიერ და მათი მფლობელები უშუალოდ მის წინაშე იყვნენ პასუხისმგებელნი. მიუხედავად ამისა, იაპონიის სამოქალაქო კანონმდებლობა 1936 წლიდან მოითხოვდა, რომ თავდაცვისა და საზღვაო ძალების მინისტრები უნდა ყოფილიყვნენ აქტიური დროშის მორიგე ოფიცრები ამ შესაბამისი სამსახურებიდან, ხოლო იაპონიის სამხედრო კანონი მანამდე დიდი ხნით ადრე კრძალავდა მომსახურე ოფიცრებისთვის პოლიტიკური თანამდებობების მიღებას მათი შესაბამისი სამსახურის შტაბიდან ნებართვის მიღების გარეშე, რომელიც მინიჭების შემთხვევაში შეიძლება ნებისმიერ დროს გაუქმდეს. ამრიგად, იაპონიის არმიას და საზღვაო ძალებს ჰქონდათ კანონიერი უფლება, წარედგინათ (ან უარი ეთქვათ მათ წარდგენაზე) შესაბამისი მინისტრები და, ასევე, ამ მინისტრებისთვის თანამდებობების დატოვება ებრძანებინათ.

მკაცრი საკონსტიტუციო კონვენცია კარნახობდა (როგორც ტექნიკურად დღესაც აკეთებს), რომ პერსპექტიული პრემიერ-მინისტრი ვერ დაიკავებდა პრემიერის პოსტს და ვერც მოქმედი პრემიერ-მინისტრი დარჩებოდა თანამდებობაზე, თუ იგი ვერ შეძლებდა კაბინეტის ყველა თანამდებობაზე მორგებას. ამრიგად, არმიას და საზღვაო ძალებს შეეძლოთ თავიდან აეცილებინათ არასასურველი მთავრობების ფორმირება, ან გადადგომით განეხორციელებინათ არსებული მთავრობის დაშლა. [4] [10]

იმპერატორი ჰიროჰიტო და პირადი ბეჭდის მცველი კოიჩი კიდო ასევე ესწრებოდნენ ზოგიერთ შეხვედრებს იმპერატორის სურვილის შესაბამისად.[11] როგორც ირის ჩანგი იუწყება, „...იაპონელებმა გენერალ მაკარტურის მოსვლამდე განზრახ გაანადგურეს, დამალეს ან გააყალბეს მათი საიდუმლო საომარი დოკუმენტების უმეტესი ნაწილი.“ [12] [13]

იაპონიის ხელმძღვანელობის განყოფილებები

რედაქტირება

უმეტესწილად, სუძუკის სამხედრო-დომინირებული კაბინეტი მხარს უჭერდა ომის გაგრძელებას. იაპონელებისთვის კაპიტულაცია წარმოუდგენელი იყო - იაპონიას არასოდეს წაუგია ომი ან დაუპყრიათ წარმატებულად თავისი ისტორიის მანძილზე. [14] მხოლოდ მიცუმასა იონაი, საზღვაო ძალების მინისტრი, იყო ცნობილი, რომ სურდა ომის ადრეული დასრულება. [4] ისტორიკოს რიჩარდ ბ. ფრანკის მიხედვით:

მიუხედავად იმისა, რომ სუძუკის შესაძლოა, მშვიდობა მართლაც შორეულ მიზნად დაესახა, მას არ გააჩნდა უახლოეს დროში მისი მიღწევის გზები, რომლებიც იქნებოდა მისაღები მოკავშირეებისთვის. უმაღლესი სახელმწიფო მოღვაწეების კონფერენციაზე მისმა საკუთარმა კომენტარებმაც კი არ მიუთითა იმაზე, რომ ის ომის დროულად შეწყვეტის მომხრე იყო... სუძუკის კაბინეტის ყველაზე კრიტიკულ თანამდებობებზე არჩევანიც, ერთი გამონაკლისის გარდა, არ იყო მშვიდობის დამცველი.[15]

ომის შემდეგ სუძუკიმ, მისმა მთავრობამ და მათმა აპოლოგეტებმა განაცხადეს, რომ ისინი ფარულად მუშაობდნენ მშვიდობისთვის და არ შეეძლოთ მისი საჯაროდ დაცვა. მათ მოჰყავთ ჰარაგეის იაპონური კონცეფცია - "დამალული და უხილავი ტექნიკის ხელოვნება" - რათა გაამართლონ დისონანსი მათ საჯარო ქმედებებსა და კულისებს მიღმა სავარაუდო საქმიანობას შორის. თუმცა, ბევრი ისტორიკოსი უარყოფს ამას. რობერტ ჯ.ჩ. ბუტოუმ დაწერა:

მისივე ბუნდოვანების გამო, ჰარაგეის საჩივარი იწვევს ეჭვს, რომ პოლიტიკისა და დიპლომატიის საკითხებში შეგნებული დამოკიდებულება ამ „ბლეფის ხელოვნებაზე“ შეიძლება წარმოადგენდეს მიზანმიმართულ მოტყუებას, რომელიც ეფუძნება ორივე მხარეს შორის თამაშის სურვილს. მიუხედავად იმისა, რომ ეს გადაწყვეტილება არ ემთხვევა ადმირალ სუძუკის დიდებულ ხასიათს, ფაქტი ფაქტად რჩება, რომ იმ მომენტიდან, როდესაც ის პრემიერი გახდა, თანამდებობიდან გადადგომამდე, ვერავინ ვერასოდეს იქნებოდა დარწმუნებული, რას გააკეთებდა ან რას იტყოდა შემდეგ სუძუკი.[16]

იაპონიის ლიდერები ყოველთვის წარმოიდგენდნენ ომის მოლაპარაკების გზით მოგვარებას. მათი ომამდელი დაგეგმვა მოელოდა სწრაფ გაფართოებასა და კონსოლიდაციას, ბოლოს კონფლიქტს შეერთებულ შტატებთან და მის საბოლოოდ დარეგულირებას, რა დროსაც ისინი თავიანთი დაპყრობილი ტერიტორიების შენარჩუნებას მაინც შეძლებდნენ. [10] 1945 წლისთვის იაპონიის ლიდერები შეთანხმდნენ, რომ ომი ცუდად მიმდინარეობდა, მაგრამ ჰქონდათ უთანხმოება მისი დასრულებისთვის საჭირო საუკეთესო მოლაპარაკების თაობაზე. არსებობდა ორი ბანაკი: ეგრეთ წოდებული "მშვიდობის" ბანაკი ემხრობოდა დიპლომატიურ ინიციატივას, რათა დაეყოლიებინა საბჭოთა კავშირის ლიდერი იოსებ სტალინი, რომ ეშუამავლა მოკავშირეებსა და იაპონიას შორის; და "მკაცრი ხაზის" წარმომადგენლები, რომლებიც მხარს უჭერდნენ ბოლო "გადამწყვეტი" ბრძოლის გამართვას, რომელიც მოკავშირეებს იმდენ მსხვერპლს მიაყენებდა, რომ ისინი მზად იქნებოდნენ შეეთავაზებინათ უფრო მსუბუქი პირობები.[1] ორივე მიდგომა ეფუძნებოდა იაპონიის გამოცდილებას, ორმოცი წლით ადრე, რუსეთ-იაპონიის ომში, რომელიც შედგებოდა ძვირადღირებული, მაგრამ დიდწილად გადაუწყვეტელი ბრძოლებისგან, რასაც მოჰყვა ცუშიმას გადამწყვეტი საზღვაო ბრძოლა. [4]

 
როგორც პრემიერ მინისტრი, ადმირალი კანტარო სუძუკი ხელმძღვანელობდა იაპონიის მთავრობას ომის ბოლო თვეებში.

1945 წლის თებერვალში პრინცმა ფუმიმარო კონოემ იმპერატორ ჰიროჰიტოს გადასცა მემორანდუმი, რომელიც აანალიზებდა სიტუაციას და უთხრა, რომ თუ ომი გაგრძელდებოდა, საიმპერატორო ოჯახს შესაძლოა უფრო დიდი საფრთხე დამუქრებოდა შიდა რევოლუციისგან, ვიდრე დამარცხებისგან. [17] დიდი ჩემბერლენის ჰისანორი ფუჯიტას დღიურის მიხედვით, იმპერატორმა, რომელიც ეძებდა გადამწყვეტ ბრძოლას ( ტენნოძან ), უპასუხა, რომ ნაადრევი იყო მშვიდობის ძიება, "სანამ ჩვენ არ მივიღებთ კიდევ ერთ სამხედრო მოგებას". [18] ასევე, თებერვალში, იაპონიის სახელშეკრულებო განყოფილებამ დაწერა მოკავშირეთა პოლიტიკაზე იაპონიის მიმართ, რომელიც ეხებოდა: „უპირობო დანებებას, ოკუპაციას, განიარაღებას, მილიტარიზმის აღმოფხვრას, დემოკრატიულ რეფორმებს, ომის დამნაშავეების დასჯასა და იმპერატორის სტატუსს“. [9] მოკავშირეთა მიერ დაწესებული განიარაღება, იაპონელი ომის დამნაშავეების დასჯა და, განსაკუთრებით, ოკუპაცია და იმპერატორის გადაყენება, არ იყო მისაღები იაპონიის ხელმძღვანელობისთვის. [9] [4]

5 აპრილს საბჭოთა კავშირმა გამოაცხადა საჭირო 12 თვის გაფრთხილება, რომ არ განაახლებდა საბჭოთა-იაპონიის ნეიტრალიტეტის პაქტს [19] (რომელიც ხელმოწერილი იყო 1941 წელს ნომონჰანის ინციდენტის შემდეგ ).[20] იაპონელებისთვის უცნობი იყო, თეირანის კონფერენციაზე 1943 წლის ნოემბერ-დეკემბერში მიღებული შეთანხმება, რომ საბჭოთა კავშირი იაპონიის წინააღმდეგ ომში ჩაებმებოდა გერმანიის დამარცხების შემდეგ. 1945 წლის თებერვალში, იალტის კონფერენციაზე, შეერთებული შტატები არსებით დათმობებზე წავიდა საბჭოთა კავშირისთვის, რათა დაეცვა მისი პირობა, რომ ისინი ომს გამოუცხადებდნენ იაპონიას გერმანიის კაპიტულაციიდან სამი თვის განმავლობაში. მიუხედავად იმისა, რომ ნეიტრალიტეტის ხუთწლიანი პაქტი არ ამოწურულა 1946 წლის 5 აპრილამდე, ამ განცხადებამ გამოიწვია იაპონიის დიდი მღელვარება, რადგან მას მოაგროვილი ჰქონდა თავისი ძალები სამხრეთში აშშ-ს გარდაუვალი თავდასხმის მოსაგერიებლად, რითაც მისი ჩრდილოეთ კუნძულები დაუცველი დატოვა საბჭოთა შემოჭრის მიმართ.[21] საბჭოთა კავშირის საგარეო საქმეთა მინისტრმა ვიაჩესლავ მოლოტოვმა მოსკოვში და იაკოვ მალიკმა, საბჭოთა კავშირის ელჩმა ტოკიოში, დიდი ძალისხმევა გასწიეს, რათა დაერწმუნებინათ იაპონელები, რომ "პაქტის მოქმედების პერიოდი არ დასრულებულა".[22]

 
საგარეო საქმეთა მინისტრი შიგენორი ტოგო

მაისში მაღალი დონის შეხვედრების სერიისას დიდმა ექვსეულმა პირველად სერიოზულად განიხილა ომის დასრულება, მაგრამ არცერთი გზა არ იყო მისაღები მოკავშირეებისთვის. იმის გამო, რომ ვინც ღიად უჭერდა მხარს იაპონიის კაპიტულაციას, ემუქრებოდა მკვლელობა ერთგული არმიის ოფიცრების მიერ, შეხვედრები დახურული იყო ყველასთვის, გარდა დიდი ექვსეულის, იმპერატორისა და პირადი ბეჭდისა. მეორე და მესამე ეშელონის ოფიცრებს არ შეეძლოთ დასწრება. [4] ამ შეხვედრებზე, მიუხედავად მოსკოვიდან იაპონიის ელჩის სატოს გზავნილებისა, მხოლოდ საგარეო საქმეთა მინისტრმა ტოგომ გააცნობიერა, რომ რუზველტი და ჩერჩილი შესაძლოა უკვე წასულიყვნენ დათმობებზე სტალინთან, საბჭოთა კავშირის იაპონიის წინააღმდეგ ომში ჩართვისთვის. [4] ამ შეხვედრების შედეგად, ტოგოს უფლება მიეცა, დაკავშირებოდა საბჭოთა კავშირს, რათა ეცადა, შეენარჩუნებინა ნეიტრალიტეტი, ან (მიუხედავად ძალიან მცირე ალბათობისა) შეექმნა ალიანსი. [4]

ახალი მთავრობის ჩვეულების შესაბამისად, რომელიც აცხადებდა თავის მიზნებს, მაისის შეხვედრების შემდეგ არმიის შტაბმა მოამზადა დოკუმენტი „ძირითადი პოლიტიკა, რომელიც ამიერიდან უნდა დაიცვან ომის მსვლელობისას“, რომელშიც ნათქვამი იყო, რომ იაპონელი ხალხი იბრძოლებდა გადაშენებამდე, ვიდრე დანებდებოდა. ეს პოლიტიკა დიდმა ექვსეულმა 6 ივნისს მიიღო. (ტოგო ეწინააღმდეგებოდა მას, ხოლო დანარჩენმა ხუთმა მხარი დაუჭირა.) [4] სუძუკის მიერ იმავე შეხვედრაზე წარდგენილი დოკუმენტები სთავაზობდა იაპონიას, რომ სსრკ-სთან დიპლომატიური მოლაპარაკებისას შემდეგი მიდგომა ეცადა:

რუსეთს ნათლად უნდა ეცნობოს, რომ მისი გერმანიაზე გამარჯვება იაპონიის დამსახურებაა, რადგან ჩვენ ნეიტრალური დავრჩით, და რომ იაპონიისთვის საერთაშორისო პოზიციის შენარჩუნებაში დახმარებას საბჭოელებს წაადგებოდა, რადგან სამომავლოდ შეერთებული შტატების სახით მტერი ეყოლებოდათ.[23]

9 ივნისს იმპერატორის რწმუნებულმა მარკიზ კოიჩი კიდომ დაწერა "გეგმის პროექტი კრიზისული სიტუაციის კონტროლისთვის", რომლითაც გააფრთხილებას იძლეოდა, რომ წლის ბოლომდე იაპონიას თანამედროვე ომის წარმოების შესაძლებლობა აღარ ექნებოდა და მთავრობა ვერ შეძლებდა სამოქალაქო არეულობის შეკავებას. "... ჩვენ არ შეგვიძლია დარწმუნებული ვიყოთ, რომ არ გავიზიარებთ გერმანიის ბედს და დავალთ არახელსაყრელ ვითარებამდე, რომლებშიც ჩვენ ვერ მივაღწევთ ჩვენს უზენაეს მიზნებსაც კი, დავიცვათ საიმპერატორო სახლი და შევინარჩუნოთ ეროვნული პოლიტიკა. ” [24] კიდომ ურჩია იმპერატორს, მიეღო ზომები და შეეთავაზებინა ომის დასრულება "ძალიან კეთილშობილური პირობებით". კიდომ შესთავაზა, რომ იაპონიას დაეტოვებინა ყოფილი ევროპული კოლონიები, რომელიც ოკუპირებული ჰქონდათ, იმ პირობით, რომ მათ მიენიჭებოდათ დამოუკიდებლობა და, ასევე, ურჩია, იაპონიას ეღიარებინა ფილიპინების დამოუკიდებლობა, რომელზეც იაპონიას ძირითადად უკვე დაკარგული ჰქონდა კონტროლი და რომლისთვისაც ცნობილი იყო, რომ აშშ დიდი ხანია დამოუკიდებლობის მინიჭებას გეგმავდა. დაბოლოს, კიდომ შესთავაზა იაპონიის განიარაღება იმ პირობით, რომ ეს არ მოხდებოდა მოკავშირეთა ზედამხედველობის ქვეშ და რომ იაპონია გარკვეული დროით ყოფილიყო "კმაყოფილი მინიმალური თავდაცვით". კიდოს წინადადება არ ითვალისწინებდა მოკავშირეთა მიერ იაპონიის ოკუპაციას, ომის დამნაშავეების დევნას ან იაპონიის მმართველობის სისტემაში არსებით ცვლილებას, კიდოს, ასევე, არ შეუთავაზებია ის, რომ იაპონიას შესაძლოა განეხილა 1937 წლამდე შეძენილი ტერიტორიების დათმობა, მათ შორის ფორმოსა, კარაფუტო, კორეა, ყოფილი გერმანული კუნძულები წყნარ ოკეანესა და მანჯოუ-გოც კი. იმპერატორის ნებართვით კიდომ უზენაესი საბჭოს რამდენიმე წევრს, "დიდ ექვსეულს" მიმართა. ტოგო ძალიან მხარდამჭერი იყო. სუზუკი და ადმირალი მიცუმასა იონაი, საზღვაო ძალების მინისტრი, ორივე ფრთხილად უჭერდნენ მხარს; თითოეულს აინტერესებდა რას ფიქრობდა მეორე. გენერალი კორეჩიკა ანამი, თავდაცვის მინისტრი, ამბივალენტური იყო და ამტკიცებდა, რომ დიპლომატიას უნდა მოეცადა, სანამ "შეერთებული შტატები დიდ დანაკარგებს განიცდიდა" ოპერაცია კეცუგოში. [4]

ივნისში იმპერატორმა დაკარგა ნდობა სამხედრო გამარჯვების მიღწევის შანსების მიმართ. ოკინავას ბრძოლაში დამარცხდნენ და მან ჩინეთში შეიტყო იაპონური არმიის სისუსტე, მანჯურიაში - კვანტუნის არმიის, საზღვაო ფლოტისა და არმიის, რომელიც იცავდა მშობლიურ კუნძულებს. იმპერატორმა მიიღო პრინცი ჰიგაშიკუნის მოხსენება, საიდანაც მან დაასკვნა, რომ "ეს არ იყო მხოლოდ სანაპირო დაცვა; დივიზიებს, რომლებიც რეზერვირებულნი იყვნენ გადამწყვეტ ბრძოლაში მონაწილეობისთვის, ასევე, არ გააჩნდათ საკმარისი რაოდენობის იარაღი". იმპერატორის თქმით:

მითხრეს, რომ მტრის მიერ ჩამოგდებული ბომბის ფრაგმენტებიდან რკინა ნიჩბების დასამზადებლად გამოიყენებოდა. ამან დაადასტურა ჩემი მოსაზრება, რომ ომის გაგრძელების შესაძლებლობა აღარ გვქონდა.[25]

22 ივნისს იმპერატორმა დიდი ექვსეული შეკრებაზე მოიწვია. მან უჩვეულოდ პირველმა დაიწყო საუბარი: „მინდა, რომ ომის დასრულების კონკრეტული გეგმები, არსებული პოლიტიკით შეუფერხებელი, სწრაფად იყოს შესწავლილი და მათ განსახორციელებლად გაწეული იყოს ძალისხმევა“. [4] შეთანხმდნენ, რომ მოითხოვათ საბჭოთა დახმარება ომის დასრულებაში. სხვა ნეიტრალური ქვეყნები, როგორიცაა შვეიცარია, შვედეთი და ვატიკანი, ცნობილი იყო, რომ მზად იყვნენ ეთამაშათ როლი მშვიდობის დამყარებაში, მაგრამ ისინი იმდენად პატარები იყვნენ, რომ არ შეეძლოთ მეტის გაკეთება, ვიდრე მოკავშირეთა კაპიტულაციის პირობების მიწოდება და იაპონიის მიღება ან უარყოფა. იაპონელები იმედოვნებდნენ, რომ საბჭოთა კავშირი დაარწმუნეს, რომ შეერთებულ შტატებთან და ბრიტანეთთან მოლაპარაკებებში იაპონიის აგენტად ემოქმედა. [4]

საბჭოთა კავშირის მოლაპარაკებების მცდელობები

რედაქტირება
 
ნაოტაკე სატო

30 ივნისს ტოგომ უთხრა ნაოტაკე სატოს, იაპონიის ელჩს მოსკოვში, რომ ეცადა, დაემყარებინა "მტკიცე და ხანგრძლივი მეგობრული ურთიერთობები". სატოს უნდა განეხილა მანჯურიის სტატუსი და "ნებისმიერი საკითხი, რომელსაც რუსები ისურვებდნენ".[26] კარგად იცოდა რა საერთო ვითარება და მოკავშირეებისთვის მიცემული დაპირებები, საბჭოთა კავშირმა უპასუხა დაგვიანებული ტაქტიკით, რათა გაემხნევებინა იაპონელები არაფრის დაპირების გარეშე. სატო საბოლოოდ 11 ივლისს შეხვდა საბჭოთა კავშირის საგარეო საქმეთა მინისტრს ვიაჩესლავ მოლოტოვს, მაგრამ უშედეგოდ. 12 ივლისს ტოგომ უბრძანა სატოს, რომ საბჭოელებისთვის ეთქვა შემდეგი:

მის უდიდებულესობა იმპერატორს, რომელსაც ახსოვდა ის ფაქტი, რომ დღევანდელ ომს ყოველდღიურად უფრო დიდი ბოროტება და მსხვერპლი მოაქვს, გულით სურს, რომ ის სწრაფად შეწყდეს. მაგრამ სანამ ინგლისი და შეერთებული შტატები დაჟინებით მოითხოვენ უპირობო კაპიტულაციას, იაპონიის იმპერიას სხვა ალტერნატივა არ აქვს გარდა მთელი ძალით იბრძოლოს სამშობლოს პატივისა და არსებობისთვის.[27]

იმპერატორმა შესთავაზა პრინცი კონოეს გაგზავნა სპეციალურ დესპანად, თუმცა ის ვერ შეძლებდა მოსკოვში ჩასვლას პოტსდამის კონფერენციამდე.

სატომ ურჩია ტოგოს, რომ სინამდვილეში, "უპირობო კაპიტულაცია ან მასთან მჭიდროდ ექვივალენტური პირობები" იყო ყველაფერი, რისი მოლოდინიც იაპონიას უნდა ჰქონოდა. უფრო მეტიც, მოლოტოვის კონკრეტული წინადადებების შესახებ მოთხოვნის საპასუხოდ, სატომ თქვა, რომ ტოგოს მესიჯები არ იყო „ნათელი მთავრობისა და სამხედროების შეხედულებების შესახებ ომის შეწყვეტასთან დაკავშირებით“, რითაც ეჭვქვეშ აყენებდა, უჭერდა თუ არა მხარს ტოგოს ინიციატივას იაპონიის ძალაუფლების სტრუქტურის ძირითადი ელემენტები.[28]

17 ივლისს ტოგომ უპასუხა:

მიუხედავად იმისა, რომ ხელმძღვანელობა და მთავრობაც დარწმუნებულნი არიან, რომ ჩვენს საომარ ძალას ჯერ კიდევ შეუძლია მნიშვნელოვანი დარტყმა მიაყენოს მტერს, ჩვენ ვერ ვგრძნობთ აბსოლუტურად უსაფრთხო სულიერ სიმშვიდეს;... თუმცა, განსაკუთრებით გთხოვთ გაითვალისწინოთ, რომ ჩვენ არ ვეძებთ რუსების შუამავლობას უპირობო კაპიტულაციის მსგავს საკითხებზე.[29]

პასუხად სატომ განმარტა:

ცხადია, რომ ჩემს ადრინდელ შეტყობინებაში, რომელიც მოუწოდებდა უპირობო კაპიტულაციისა ან მჭიდროდ ექვივალენტური პირობებისკენ, გამონაკლისი გავაკეთე [იმპერიული ოჯახის] შენარჩუნების საკითხში.[30]

21 ივლისს, კაბინეტის სახელით საუბრისას, ტოგომ გაიმეორა:

რაც შეეხება უპირობო კაპიტულაციას, ჩვენ არავითარ შემთხვევაში არ შეგვიძლია მასზე თანხმობა... ასეთი მდგომარეობის თავიდან აცილების მიზნით, ჩვენ მშვიდობისკენ მივისწრაფვით... რუსეთის კარგი ოფისის მეშვეობით... ასევე, არახელსაყრელი და შეუძლებელი უნდა იყოს, საგარეო და საშინაო კუთხის გათვალისწინებით, კონკრეტული პირობების დაუყონებლივ დეკლარირება.[31]

ამერიკელმა კრიპტოგრაფებმა დაარღვიეს იაპონიის კოდების უმეტესი ნაწილი, მათ შორის Purple კოდი, რომელსაც იაპონიის საგარეო საქმეთა სამინისტრო იყენებდა მაღალი დონის დიპლომატიური მიმოწერის კოდირებისთვის. შედეგად, შეტყობინებები ტოკიოსა და იაპონიის საელჩოებს შორის მოკავშირეთა პოლიტიკის შემქმნელებს მიეწოდებოდათ თითქმის ისევე სწრაფად, როგორც განკუთვნილ მიმღებებს.[32]

საბჭოთა ზრახვები

რედაქტირება

 შორეულ აღმოსავლეთთან დაკავშირებით საბჭოთა გადაწყვეტილებებში უსაფრთხოების საკითხები დომინირებდა. [9] მათ შორის მთავარი იყო წყნარ ოკეანეში შეუზღუდავი წვდომის მოპოვება. საბჭოთა წყნარი ოკეანის სანაპირო ზოლის მთელი წლის განმავლობაში ყინულისგან თავისუფალი ტერიტორიები, კერძოდ, ვლადივოსტოკი, შეიძლებოდა ყოფილიყო ბლოკირებული ჰაერითა და ზღვით სახალინისა და კურილის კუნძულებიდან. ამ ტერიტორიების მოპოვება, რითაც სოიას სრუტეზე თავისუფალი წვდომის გარანტია ექნებოდათ, იყო მათი მთავარი მიზანი. [9] მეორადი მიზნები იყო იჯარა ჩინეთის აღმოსავლეთის რკინიგზაზე, სამხრეთ მანჯურიის რკინიგზაზე, დაირენზე და პორტ არტურზე. [9]

ამ მიზნით სტალინი და მოლოტოვი აწარმოებდნენ მოლაპარაკებებს იაპონელებთან, რაც მათ საბჭოთა შუამავლობით მშვიდობის ცრუ იმედს აძლევდა. [9] ამავდროულად, შეერთებულ შტატებთან და ბრიტანეთთან ურთიერთობაში, სსრკ დაჟინებით მოითხოვდა კაიროს დეკლარაციის მკაცრ დაცვას, რომელიც კვლავ დადასტურდა იალტის კონფერენციაზე, რომ მოკავშირეები არ მიიღებდნენ ცალკე ან პირობით მშვიდობას იაპონიასთან. იაპონელებს მოუწევდათ ყველა მოკავშირეს წინაშე უპირობო კაპიტულაცია. ომის გასახანგრძლივებლად საბჭოთა კავშირი ეწინააღმდეგებოდა ამ მოთხოვნის შესუსტების ნებისმიერ მცდელობას. [9] ეს მისცემდა საბჭოთა კავშირს დროს, რომ დაესრულა თავისი ჯარების გადაყვანა დასავლეთის ფრონტიდან შორეულ აღმოსავლეთში და დაეპყრა მანჯურია, შიდა მონღოლეთი, ჩრდილოეთ კორეა, სამხრეთ სახალინი, კურილები და, შესაძლოა, ჰოკაიდო [9] (რუმოიში დაშვებით დაწყებული). [4]

მანჰეტენის პროექტი

რედაქტირება

რამდენიმეწლიანი წინასწარი კვლევის შემდეგ, პრეზიდენტმა ფრანკლინ დ. რუზველტმა 1942 წელს ატომური ბომბების აგების მასიური, საიდუმლო პროექტის დაწყების ნება დართო. მანჰეტენის პროექტმა, გენერალ-მაიორ ლესლი რ. გროვზ უმცროსის ხელმძღვანელობით [33] დაასაქმა ასობით ათასი ამერიკელი მუშა ათეულობით საიდუმლო ობიექტში შეერთებული შტატების მასშტაბით, და 1945 წლის 16 ივლისს, სამების ბირთვული გამოცდის დროს პირველი პროტოტიპი იარაღი ააფეთქეს. [33]

როგორც კი პროექტი დასასრულს მიუახლოვდა, ამერიკელმა დამგეგმავებმა დაიწყეს ბომბის გამოყენების განხილვა. მოკავშირეთა საერთო სტრატეგიის შესაბამისად, უპირველეს ყოვლისა ევროპაში საბოლოო გამარჯვების უზრუნველყოფის მიზნით, თავდაპირველად ვარაუდობდნენ, რომ პირველი ატომურ იარაღს გერმანიის წინააღმდეგ გამოიყენებდნენ. თუმცა, ამ დროისთვის სულ უფრო აშკარა ხდებოდა, რომ გერმანია დამარცხდებოდა მანამ, სანამ რაიმე ბომბი მზად იქნებოდა გამოსაყენებლად. გროვზმა ჩამოაყალიბა კომიტეტი, რომელიც შეიკრიბა 1945 წლის აპრილსა და მაისში, რათა შეედგინა სამიზნეების სია. ერთ-ერთი მთავარი კრიტერიუმი იყო, რომ სამიზნე ქალაქები არ დაზიანებულიყო ჩვეულებრივი დაბომბვით. ეს საშუალებას მისცემდათ ატომური ბომბის მიერ მიყენებული ზიანი ზუსტად შეეფასებინათ.[34] კომიტეტის სამიზნე სიაში შედიოდა იაპონიის 18 ქალაქი. სიის სათავეში იყვნენ კიოტო, ჰიროშიმა, იოკოჰამა, კოკურა და ნიიგატა. [4] [9] საბოლოოდ, კიოტო ამოიღეს სიიდან ომის მდივნის ჰენრი ლ. სტიმსონის დაჟინებული მოთხოვნით, რომელიც ქალაქს ეწვია თაფლობის თვეზე და იცოდა მისი კულტურული და ისტორიული მნიშვნელობა. [35]

მიუხედავად იმისა, რომ წინა ვიცე-პრეზიდენტი, ჰენრი ა. უოლესი, თავიდანვე იყო ჩართული მანჰეტენის პროექტში, [33] მის მემკვიდრეს, ჰარი ს. ტრუმენს, სტიმსონმა არ მიაწოდა ინფორმაცია პროექტის შესახებ 1945 წლის 23 აპრილამდე, თერთმეტი დღის შემდეგ, რაც იგი გახდა პრეზიდენტი რუზველტის გარდაცვალების დღეს, 1945 წლის 12 აპრილს. [33] 1945 წლის 2 მაისს, ტრუმენმა დაამტკიცა დროებითი კომიტეტის შექმნა, მრჩეველთა ჯგუფის, რომელიც მოხსენებას გააკეთებდა ატომური ბომბის შესახებ. [9] [33] მასში შედიოდნენ სტიმსონი, ჯეიმზ ფ. ბირნსი, ჯორჯ ლ. ჰარისონი, ვანევარ ბუში, ჯეიმზ ბრაიანტ კონანტი, კარლ ტეილორ კომპტონი, უილიამ ლ. კლეიტონი და რალფ ოსტინ ბარდი, რომელთა მრჩეველიც იყო სამეცნიერო პანელი, შემდგარი: რობერტ ოპენჰაიმერის, ენრიკო ფერმის, ერნესტ ლოურენსისა და ართურ კომპტონისგან. [33] 1 ივნისის მოხსენებაში კომიტეტმა დაასკვნა, რომ ბომბი უნდა გამოეყენებინათ რაც შეიძლება მალე ომის ქარხნის წინააღმდეგ, რომელიც გარშემორტყმული იყო მუშათა სახლებით და რომ არ უნდა გაეცათ გაფრთხილება ან მოეხდინათ დემონსტრაცია. [9]

კომიტეტის მანდატი არ მოიცავდა ბომბის გამოყენებას - ვარაუდობდნენ მის გამოყენებას დასრულების შემდეგ. [4] პროექტში ჩართული მეცნიერების პროტესტის შემდეგ, ფრანკის ანგარიშის სახით, კომიტეტმა ხელახლა განიხილა ბომბის გამოყენება და დაუსვა კითხვა სამეცნიერო პანელს, უნდა ყოფილიყო თუ არა ბომბის "დემონსტრირება" ბრძოლის ველზე რეალურ განლაგებამდე. 21 ივნისის შეხვედრაზე სამეცნიერო პანელმა დაადასტურა, რომ ალტერნატივა არ არსებობდა. [4]

ტრუმენმა ძალიან მცირე როლი ითამაშა ამ დისკუსიებში. პოტსდამში ის მოხიბლული იყო სამების ტესტის წარმატებული ანგარიშით და მის გარშემო მყოფებმა შენიშნეს დადებითი ცვლილება მის დამოკიდებულებაში, თვლიდნენ, რომ ბომბი მას აძლევდა ბერკეტს როგორც იაპონიასთან, ასევე საბჭოთა კავშირთან მიმართებით. [9] გარდა იმისა, რომ მხარს უჭერდა სტიმსონის თამაშს კიოტოს სამიზნე სიიდან ამოსაღებად (რადგან სამხედროები აგრძელებდნენ მისკენ სწრაფვას, როგორც სამიზნე), ის სხვაგვარად არ მონაწილეობდა რაიმე გადაწყვეტილების მიღებაში ბომბთან დაკავშირებით, ამბის შემდგომი გადმოცემის საპირისპიროდ (მათ შორის ტრუმენის მიერ გაფორმებული).[36]

მოვლენები პოტსდამში

რედაქტირება

მოკავშირეთა მთავარი ძალების ლიდერები პოტსდამის კონფერენციაზე შეიკრიბნენ 1945 წლის 16 ივლისიდან 2 აგვისტომდე. მონაწილეები იყვნენ საბჭოთა კავშირი, დიდი ბრიტანეთი და შეერთებული შტატები, რომლებსაც წარმოადგენდნენ სტალინი, უინსტონ ჩერჩილი (მოგვიანებით კლემენტ ეტლი ) და ტრუმენი.

მოლაპარაკებები

რედაქტირება

მიუხედავად იმისა, რომ პოტსდამის კონფერენცია ძირითადად ევროპის საკითხებს ეხებოდა, იაპონიის წინააღმდეგ ომიც დეტალურად იყო განხილული. ტრუმენმა წარმატებული სამების ტესტის შესახებ კონფერენციის დასაწყისშივე შეიტყო და ეს ინფორმაცია ბრიტანეთის დელეგაციას გაუზიარა. წარმატებულმა ტესტირებამ აიძულა ამერიკული დელეგაცია გადაეხედა საბჭოთა მონაწილეობის აუცილებლობას, რისთვისაც აშშ სერიოზულად ლობირებდა თეირანისა და იალტის კონფერენციებზე. [9] შეერთებული შტატების პრიორიტეტთა სიაში პირველ ადგილზე იყო ომის პერიოდისა და ამერიკელთა მსხვერპლის შემცირება - როგორც ჩანს, საბჭოთა ინტერვენცია ორივეს გააკეთებდა, მაგრამ შესაძლოა საბჭოთა კავშირის მიერ, თეირანსა და იალტაში დაპირებული ტერიტორიის მიღმა ტერიტორიის დაპყრობის ფასად და, ასევე, გამოეწვია იაპონიის ომისშემდგომი დაყოფა, ისე, როგორც ეს გერმანიაში მოხდა.[37]

სტალინთან ურთიერთობისას ტრუმენმა გადაწყვიტა საბჭოთა ლიდერისთვის ბუნდოვანი მინიშნებები მიეცა მძლავრი ახალი იარაღის არსებობის შესახებ დეტალებში შესვლის გარეშე. თუმცა, სხვა მოკავშირეებმა არ იცოდნენ, რომ საბჭოთა დაზვერვამ შეაღწია მანჰეტენის პროექტში მის ადრეულ ეტაპებზე, ამიტომ სტალინმა უკვე იცოდა ატომური ბომბის არსებობის შესახებ, მაგრამ მის პოტენციალს შთაბეჭდილება არ მოუხდენია. [38]

პოტსდამის დეკლარაცია

რედაქტირება

გადაწყდა გამოქვეყნებულიყო განცხადება, პოტსდამის დეკლარაცია, რომელშიც განისაზღვრა "უპირობო კაპიტულაცია" და განიმარტა, თუ რას ნიშნავდა ეს იმპერატორის თანამდებობისა და პირადად ჰიროჰიტოსთვის. ამერიკისა და ბრიტანეთის მთავრობები კატეგორიულად არ ეთანხმებოდნენ ამ საკითხს - შეერთებულ შტატებს სურდა გაეუქმებინა თანამდებობა და შესაძლოა გაესამართლებინა იგი, როგორც ომის დამნაშავე, ხოლო ბრიტანელებს სურდათ პოზიციის შენარჩუნება, ჰიროჰიტოს შესაძლო მმართველობით. გარდა ამისა, მიუხედავად იმისა, რომ თავდაპირველად იგი არ იქნებოდა დეკლარაციის მხარე, საბჭოთა მთავრობასთან ასევე უნდა ჰქონოდათ კონსულტაცია, რადგან მოსალოდნელი იყო, რომ იგი მხარს დაუჭერდა მას ომში შესვლისთანავე. პოტსდამის დეკლარაციამ გაიარა მრავალი პროექტი, სანამ არ მოიძებნა ყველასთვის მისაღები ვერსია. [9]

26 ივლისს შეერთებულმა შტატებმა, ბრიტანეთმა და ჩინეთმა გამოაქვეყნეს პოტსდამის დეკლარაცია, რომელიც აცხადებდა იაპონიის კაპიტულაციის პირობებს, გაფრთხილებით: „ჩვენ არ გადავუხვევთ მათ. ალტერნატივა არ არსებობს. ჩვენ არ დავაგვიანებთ." იაპონიისთვის, დეკლარაციის პირობები მითითებულია:

  • აღმოფხვრა "ყველა იმ ავტორიტეტისა და გავლენის, ვინც მოატყუა და შეცდომაში შეიყვანა იაპონელი ხალხი, მიმართა რა ისინი მსოფლიო დაპყრობისკენ".
  • "იაპონიის ტერიტორიაზე მოკავშირეების მიერ მონიშნული პუნქტების" ოკუპაცია.
  • რომ "იაპონიის სუვერენიტეტი შემოიფარგლება კუნძულებით ჰონშუ, ჰოკაიდო, კიუშუ, შიკოკუ და ისეთი მცირე კუნძულები, რომლებსაც ჩვენ განვსაზღვრავთ." როგორც 1943 წელს კაიროს დეკლარაციაში იყო გამოცხადებული, იაპონია უნდა შემცირებულიყო 1894 წლამდე არსებულ ტერიტორიამდე და ჩამორთმეოდა ომამდელი იმპერია, მათ შორის კორეა და ტაივანი, ისევე როგორც მისი ბოლოდროინდელი დაპყრობები.
  • რომ "იაპონიის სამხედრო ძალებს, სრული განიარაღების შემდეგ, მიეცემათ უფლება დაბრუნდნენ თავიანთ სახლებში მშვიდობიანი და პროდუქტიული ცხოვრების შესაძლებლობით."
  • რომ "[ჩვენ] არ ვაპირებთ, იაპონელები დავიმონოთ, როგორც რასა, ან გავანადგუროთ, როგორც ერი, მაგრამ მკაცრი სამართლიანობა აღსრულდება ყველა ომის დამნაშავესთვის, მათ შორის, ვინც სისასტიკე გამოიჩინა ჩვენი ტყვეების მიმართ."
 
პოტსდამის კონფერენციის სესია - მათ შორის არიან კლემენტ ეტლი, ერნესტ ბევინი, ვიაჩესლავ მოლოტოვი, იოსებ სტალინი, უილიამ დ. ლიჰი, ჯეიმზ ფ. ბირნსი და ჰარი ს. ტრუმენი.

თავის მხრივ, განცხადებაში ნათქვამია, რომ:

  • „იაპონიის მთავრობამ უნდა მოხსნას ყველა დაბრკოლება იაპონელ ხალხში დემოკრატიული ტენდენციების აღორძინებისა და განმტკიცებისთვის. უნდა დამყარდეს სიტყვის, რელიგიისა და აზრის თავისუფლება, ასევე ადამიანის ძირითადი უფლებების პატივისცემა“.
  • „იაპონიას უფლება ექნება შეინარჩუნოს ისეთი ინდუსტრიები, რომლებიც მის ეკონომიკას შეინარჩუნებს და სამართლიანი რეპარაციების მოთხოვნის საშუალებას მისცემს, მაგრამ არა ისეთს, რაც მას ომისთვის ხელახლა შეიარაღების საშუალებას მისცემს. ამ მიზნით, ნედლეულზე წვდომა, კონტროლისგან გამიჯნულად, დაშვებული უნდა იყოს. საბოლოოდ იაპონიის მონაწილეობა მსოფლიო სავაჭრო ურთიერთობებში დასაშვები იქნება“.
  • „მოკავშირეთა საოკუპაციო ძალები გაყვანილ იქნება იაპონიიდან, როგორც კი ეს მიზნები მიიღწევა და იაპონელი ხალხის თავისუფლად გამოხატული ნების შესაბამისად, მშვიდობისკენ მიდრეკილი და პასუხისმგებლიანი მთავრობა ჩამოყალიბდება“.

ტერმინი „ უპირობო კაპიტულაცია“ მხოლოდ დეკლარაციის ბოლოს გამოიყენეს:

  • „ჩვენ მოვუწოდებთ იაპონიის მთავრობას, გამოაცხადოს იაპონიის ყველა შეიარაღებული ძალის უპირობო კაპიტულაცია და უზრუნველყოს მათი კეთილსინდისიერების სათანადო და ადეკვატური გარანტიები ამგვარ ქმედებებში. იაპონიის ალტერნატივა არის სწრაფი და სრული განადგურება. ”

იმის საპირისპიროდ, რაც მის კონცეფციაში იყო გამიზნული, დეკლარაციაში საერთოდ არ იყო ნახსენები იმპერატორი. ამგვარად, მოკავშირეთა განზრახვები იაპონელებისთვის უაღრესად მნიშვნელოვანი საკითხების შესახებ, მათ შორის, უნდა ჩაითვალოს თუ არა ჰიროჰიტო ერთ-ერთ მათგანად, ვინც „შეცდომაში შეიყვანა იაპონელი ხალხი“ ან თუნდაც ომის დამნაშავედ, ან, ალტერნატიულად, შეიძლება თუ არა იმპერატორი გახდეს „მშვიდობისკენ მიდრეკილი და პასუხისმგებლიანი მთავრობის“ ნაწილი, გამოუცხადებელი დარჩა.

„სწრაფი და სრული განადგურების“ პუნქტი ინტერპრეტირებული იყო, როგორც ფარული გაფრთხილება ატომური ბომბის ამერიკელების ფლობის შესახებ (რომელიც წარმატებით იქნა გამოცდილი კონფერენციის პირველ დღეს). [9] მეორეს მხრივ, დეკლარაციაში ასევე გაკეთდა კონკრეტული მითითებები იმ განადგურებაზე, რომელიც მიაყენეს გერმანიას ევროპის ომის დასრულების ეტაპებზე. ორივე მხარის თანამედროვე მკითხველისთვის, რომლებმაც ჯერ არ იცოდნენ ატომური ბომბის არსებობის შესახებ, დეკლარაციის დასკვნის ინტერპრეტაცია მარტივი იყო, რომელიც ჩვეულებრივი იარაღის გამოყენებით იაპონიის მსგავსი განადგურების საფრთხეს მოასწავებდა.

იაპონელების რეაქცია

რედაქტირება

27 ივლისს იაპონიის მთავრობამ განიხილა, თუ როგორ ეპასუხა დეკლარაციისთვის. დიდი ექვსეულის ოთხ სამხედრო წევრს სურდა უარი ეთქვა მასზე, მაგრამ ტოგო, მოქმედებდა რა მცდარი შთაბეჭდილების ქვეშ, რომ საბჭოთა მთავრობამ წინასწარ არ იცოდა მისი შინაარსი, დაარწმუნა კაბინეტი, რომ არ გაეკეთებინა ეს მანამ, სანამ მოსკოვის რეაქციას არ მიიღებდა. დეპეშაში შუნიჩი კასე, იაპონიის ელჩი შვეიცარიაში, აღნიშნავდა, რომ „უპირობო კაპიტულაცია“ ეხებოდა მხოლოდ სამხედროებს და არა მთავრობას ან ხალხს, და ის მოითხოვდა იმის გაგებას, რომ პოტსდამის ფრთხილმა ენამ ხელისმომწერი მთავრობების "დიდი ფიქრი გამოიწვია" - „როგორც ჩანს, ისინი ცდილობდნენ ჩვენი სახის გადარჩენას სხვადასხვა საკითხში“. [39] მეორე დღეს, იაპონურმა გაზეთებმა გაავრცელეს ინფორმაცია, რომ დეკლარაცია, რომლის ტექსტიც ჩამოგდებული ბროშურებით გავრცელდა იაპონიაში, იყო უარყოფილი. საზოგადოების აღქმის მართვის მცდელობისას პრემიერ მინისტრი სუზუკი პრესას შეხვდა და განაცხადა:

მე მიმაჩნია, რომ ერთობლივი განცხადება კაიროს კონფერენციაზე მიღებული დეკლარაციის ხელახალი გამეორებაა. რაც შეეხება მთავრობას, ის მას რაიმე მნიშვნელოვან ღირებულებას საერთოდ არ ანიჭებს. ერთადერთი რამ, რაც გასაკეთებელია, არის მისი დუმილით მოკვლა („მოკუსაცუ“). ჩვენ არაფერს გავაკეთებთ, გარდა იმისა, რომ ბოლომდე მწარედ მივაწვებით, რათა ომი წარმატებულად დავასრულოთ.[40]

30 ივლისს ელჩმა სატომ დაწერა, რომ სტალინი, სავარაუდოდ, რუზველტსა და ჩერჩილს ესაუბრებოდა იაპონიასთან ურთიერთობის შესახებ და წერდა: „არ არსებობს ალტერნატივა, გარდა დაუყონებლივ უპირობო კაპიტულაციისა, თუ ჩვენ გვინდა, რომ თავიდან ავიცილოთ რუსეთის მონაწილეობა ომში“.[41] 2 აგვისტოს ტოგომ სატოს მისწერა: „არ უნდა გაგიჭირდეს ამის გაცნობიერება...ჩვენი დრო, რომ გავაგრძელოთ ომის დასრულება, სანამ მტერი იაპონიის ტერიტორიაზე დაეშვება, შეზღუდულია, მეორეს მხრივ, რთულია კონკრეტული სამშვიდობო პირობების აქ, სახლში ერთდროულად გადაწყვეტა.” [42]

ჰიროშიმა, მანჯურია და ნაგასაკი

რედაქტირება

6 აგვისტო: ჰიროშიმა

რედაქტირება

6 აგვისტოს, ადგილობრივი დროით დილის 8:15 საათზე, ენოლა გეიმ, Boeing B-29 Superfortress-მა, რომლის პილოტიც იყო პოლკოვნიკი პოლ ტიბეტსი, ჩამოაგდო ატომური ბომბი (აშშ-ის მიერ კოდური სახელწოდებით ბიჭუნა) ქალაქ ჰიროშიმაში, რომელიც მდებარეობს ჰონშუს სამხრეთ-დასავლეთით.[43] მთელი დღის განმავლობაში, არეულმა ცნობებმა მოაღწია ტოკიოში, იმის შესახებ, რომ ჰიროშიმა საჰაერო თავდასხმის სამიზნე გამხდარიყო, რამაც ქალაქის განადგურება გამოიწვია "დამაბრმავებელი ელვარებითა და ძლიერი აფეთქებით". იმავე დღეს, მიიღეს აშშ-ს პრეზიდენტ ტრუმენის რადიო გადაცემა, რომელიც აცხადებს ატომური ბომბის პირველად გამოყენების შესახებ და იუწყება:

ჩვენ ახლა მზად ვართ, რომ უფრო სწრაფად გავანადგუროთ ყოველი საწარმო, რომელიც იაპონელებს აქვთ. უნდა გავანადგუროთ მათი ნავსაშენები, ქარხანები და საკომუნიკაციო ხაზები. სავსებით უნდა მოვსპოთ იაპონიის შესაძლებლობა ომის წარმოებისა. სწორედ იაპონელი ხალხის დანდობის მიიზნით იყო 26 ივლისს პოტსდამზე წამოყენებული ის ულტიმატუმი, რომელიც იაპონიის ლიდერებმა უარყვეს. თუ ისინი არ მიიღებენ ჩვენს პირობებს, იაპონია უნდა ელოდოს ნგრევის ისეთ მასშტაბებს, როგორიც მანამდე არავის უნახავს[44]

იაპონიის არმიასა და საზღვაო ფლოტს ჰქონდა საკუთარი დამოუკიდებელი ატომური იარაღის პროგრამები, შესაბამისად, იაპონელებს კარგად ესმოდათ, რამდენად რთული იქნებოდა მისი აშენება. ამიტომ, უამრავმა იაპონელმა, განსაკუთრებით, მთავრობის სამხედრო წევრებმა, უარი თქვეს იმის დაჯერებაზე, რომ შეერთებულმა შტატებმა ატომური ბომბი შექმნა, ჰიროშიმას განადგურების მიზეზების დასადგენად კი, იაპონური სამხედროს ბრძანებით, საკუთარი, დამოუკიდებელი კვლევების ჩატარება გადაწვიტეს.[45] ადმირალი სოემუ ტოიოდა, საზღვაო გენერალური შტაბის უფროსი, ამტკიცებდა, რომ შეერთებულ შტატებს რომც შეექმნა ერთი ატომური ბომბი, ვერ შეძლებდა მეტის წარმოებას. [4] ამერიკელი სტრატეგისტები, ელოდნენ ტოიოდას მსგავს რეაქციას, და გეგმავდნენ მეორე ბომბის ჩამოგდებას პირველიდან შემდგომ მალევე, რათა დაერწმუნებინათ იაპონელები, რომ აშშ-ს დიდი მარაგი ჰქონდა. [9] [4]

9 აგვისტო: საბჭოთა შეჭრა და ნაგასაკი

რედაქტირება
 
ნაგასაკის ატომური დაბომბვა

9 აგვისტოს 04:00 საათზე ტოკიოში მოაღწია ცნობამ, რომ საბჭოთა კავშირმა დაარღვია ნეიტრალიტეტის პაქტი,[46][47][48] ომი გამოუცხადა იაპონიას,[49] ხელი მოაწერა პოტსდამის დეკლარაციას და შეიჭრა მანჯურიაში.[50]

როდესაც რუსეთი მანჯურიაში შეიჭრა, შევიდნენ ელიტური არმიით და რუსული დანაყოფების უმეტესობა მხოლოდ მაშინ გაჩერდა, როდესაც საწვავი გამოელიათ. საბჭოთა მე-16 არმია სახალინის კუნძილის სამხრეთ ნაწილში შეიჭრა. მათი ჰქონდათ ბრძანება, რომ გაენადგურებინათ იაპონიის წინააღმდეგობა და 2 კვირის ვადაში მომზადებულიყვნენ ჰოკაიდოში შეჭრისათვის. იაპონურმა ძალამ, რომლის მთავარი მიზანიც ჰოკაიდოს დაცვა იყო, პოზიციები კუნძულის აღმოსავლეთ ნაწილში გაამაგრა, მაშინ, როდსაც საბჭოთა კავშირი დასავლეთიდან გეგმავდა ჰოკაიდოზე შეტევას. საბჭოთა კავშირის მიერ ომის გამოცხადებამ იაპონელთათვის მანევრირების დროის კუთხითაც გამოიწვია ცვლილებები. იაპონელი ინტელიგენცია ვარაუდობდა, რომ აშშ-ს ძალები შესაძლოა კიდევ რამდენიმე თვე არ შემოჭრილიყვნენ. მეორეს მხრივ კი, 10 დღეში საბჭოთა ჯარების იაპონიაში გამოჩენა იყო მოსალოდნელი. საბჭოთა შეჭრამ ომის დასრულების საკითხის გადაწყვეტა უკიდურესად დააჩქარა. - ვარდ უილსონი, საგარეო პოლიტიკა[51]

ამ "ორმაგ შოკმა", ჰიროშიმას ატომურმა დაბომბვამ და საბჭოთა შემოსვლამ, დაუყოვნებლივ დიდი გავლენა მოახდინა პრემიერ მინისტრ კანტარო სუძუკისა და საგარეო საქმეთა მინისტრ შიგენორი ტოგოზე, რომელნიც შეთანხმდნენ, რომ მთავრობას დაუყოვნებლივ უნდა დაასრულებინა ომი. [52] თუმცა, იაპონიის არმიის უფროსმა ხელმძღვანელობამ ახალი ამბები მშვიდად მიიღო და სათანადოდ ვერ შეაფასა თავდასხმის მასშტაბები. სამხედრო მინისტრის, ანამის მხარდაჭერით, მათ დაიწყეს მზადება სამხედრო მდგომარეობის გამოცხადებისთვის, რათა შეეჩერებინათ ნებისმიერი მცდელობა მშვიდობის დამყარებისთვის. [4] ჰიროჰიტომ კიდოს სიტუაციის კონტროლი დაავალა, რადგანაც საბჭოთა კავშირს უკვე ომი ჰქონდა გამოაცხადებული და იწყებოდა საომარი მოქმედებები იაპონელთა წინააღმდეგ.[53]

უმაღლესი საბჭო 10:30 საათზე შეიკრიბა. სუძუკიმ, რომელიც იმპერატორთან შეხვედრიდან ეწვია კრებას, თქვა, რომ ომის გაგრძელება შეუძლებელი იყო. ტოგოს აზრით, მათ შეეძლიათ პოტსდამის დეკლარაციის პირობების მიღება, მაგრამ ამისთვის სჭირდებოდათ იმპერატორის პოზიციის გარანტია. საზღვაო ძალების მინისტრმა იონაიმ კი განაცხადა, რომ აუცილებელი იყო დიპლომატიური წინადადების შეტანა, რადგანაც აღარ რჩებოდა დრო უკეთესი გარემოებების ლოდინისთვის.

შეხვედრის მიმდინარეობისას, დაახლოებით 11:00 საათისთვის, მოვიდა ინფორმაცია, რომ ნაგასაკი, კიუშუს დასავლეთ სანაპიროზე, დაიბომბა (შეერთებულმა შტატებმა ბომბს მსუქანი კაცი უწოდეს). შეხვედრის დამთავრების დროისთვის დიდი ექვსეული სამ-სამად დაიყვნენ. სუძუკი, ტოგო და ადმირალი იონაი ემხრობოდნენ ტოგოს პოტსდამისთვის დამატებულ ერთ პირობას, ხოლო გენერალი ანამი, გენერალი უმეძუ და ადმირალ ტოიოდა დაჟინებით მოითხოვდნენ კიდევ დამატებით სამ პირობაზე, რომლებიც ცვლიდნენ პოტსდამს. მათ მიხედვით, იაპონიას უნდა მოაგვარებინა საკუთარი განიარაღება, იაპონია გაუმკლავდებოდა ნებისმიერ იაპონელ სამხედრო დამნაშავეს და არ უნდა მომხდარიყო იაპონიის ოკუპაცია. [4]

მოლაპარაკებები კაპიტულაციაზე

რედაქტირება
 
სამხედრო მინისტრი კორეჩიკა ანამი

იაპონიის მინისტრთა კაბინეტი 9 აგვისტოს, 14:30 საათზე შეიკრიბა და დღის უმეტესი ნაწილი დანებებაზე მსჯელობაში გაილია. როგორც დიდი ექვსეულის შემთხვევაში, ჯგუფი გაიყო, თუმცაღა არც ტოგოსა და არც ანამის პოზიციას, არ მიუღია უმრავლესობის ხმა. [9] ანამიმ კაბინეტის სხვა მინისტრებს გაანდო, წამების ქვეშ მყოფი დატყვევებული ამერიკელ P-51 Mustang-ის პილოტის მარკუს მაკდილდას ნათქვამი, რომ შეერთებული შტატები ფლობდა 100 ატომური ბომბის მარაგს და რომ ტოკიო და კიოტო განადგურდებოდა მომდევნო დღეებში.[54]

რეალურად, შეერთებულ შტატებს არ ექნებოდა მესამე ბომბი გამოსაყენებლად მზად დაახლოებით 19 აგვისტომდე, მეოთხე კი სექტემბერამდე. [9] თუმცაღა, იაპონიის ხელმძღვანელობას დანამდვილებით ვერ ეცოდინებოდა შეერთებული შტატების რეალური მარაგის ოდენობა და შიშობდნენ, რომ შეერთებული შტატები შეძლებდა არა მხოლოდ ცალკეული ქალაქების, არამედ იაპონელი ხალხის, როგორც რასისა და ერის განადგურებას. მართლაც, ანამის სიტყვებში "ნუთუ საოცარი არ იქნება, რომ მთლიანის ერი მშვენიერი ყვავილივით განადგურდეს", შესაძლო კატასტროფის სასურველობა უფრო გამოიხატა, ვიდრე დანებების ალტერნატივისა.[55]

მთავრობის სხდომა კონსენსუსის გარეშე 17:30 საათისთვის გადაიდო. მეორე შეხვედრაც, რომელიც საათები გაგრძელდა, კონსენსუსის გარეშე დასრულდა. ამ შეხვედრის შემდეგ, სუძუკი და ტოგო იმპერატორს შეხვდნენ და შესთავაზეს ექსპრომტად იმპერიული კონფერენციის ჩატარება, რომელიც 9–10 აგვისტოს შუაღამეს დაიწყო. [9] სუძუკიმ წარმოადგინა ანამის ოთხი პირობიანი შეთავაზება, როგორც უმაღლესი საბჭოს შეთანხმებული პოზიცია. უმაღლესი საბჭოს სხვა წევრებმა ისაუბრეს, კიიჩირო ჰირანუმამ, საიდუმლო საბჭოს პრეზიდენტიმა, კი ხაზი გაუსვა იაპონიის უუნარობას, დაიცვას თავი და განმარტა ქვეყნის ისეთი საშინაო პრობლემები, როგორიც საკვების დეფიციტი იყო. მინისტრთა კაბინეტმა კვლავ განაგრძო დებატი, თუმცაღა უშედეგოდ. დაახლოებით 02:00 საათზე (10 აგვისტო) სუძუკიმ საბოლოოდ მიმართა იმპერატორ ჰიროჰიტოს და სთხოვა გადაეწყვიტა ორ პოზიციას შორის. მოგვიანებით მონაწილეებმა გაიხსენეს, რომ იმპერატორმა განაცხადა:

მოცემულ სიტუაციაზე ქვეყნის შიგნითა და გარეთ ბევრი ვიფიქრე და გადავწყვიტე, რომ ომის გაგრძელება მხოლოდ ერის განადგურებას ნიშნავს. ვეღარ გავუძლებ ვუყურო უდანაშაულო ხალხის ტანჯვას.... ვყლაპავ საკუთარ ცრემლებს და გავცემ ჩემს სანქციას წინადადებაზე, რომ მივიღოთ გაერთიანებული დეკლარაცია საგარეო საქმეთა მინისტრის, ტოგოს მიერ გამოკვეთილ საფუძვლებზე.[56]

როგორც კი იმპერატორი წავიდა, სუძუკიმ უბიძგა კაბინეტს, მიეღო იმპერატორის ნება. იმავე დილით (10 აგვისტო), საგარეო საქმეთა სამინისტრომ გაუგზავნა დეპეშები მოკავშირეებს ( მაქს გრასლის შვეიცარიის საგარეო საქმეთა დეპარტამენტში ), სადაც იუწყებოდა, რომ იაპონია მიიღებდა პოტსდამის დეკლარაციას, მაგრამ არ მიიღებდა სამშვიდობო პირობებს, რომლებიც ეჭვქვეშ დააყენებდა იმპერატორის პრეროგატივებს. ეს კი ნიშნავდა იაპონიის მმართველობის ფორმის შენარჩუნებას - იაპონიის იმპერატორი დარჩებოდა რეალური ძალაუფლების თანამდებობაზე. [57]

12 აგვისტო

რედაქტირება

მოკავშირეთა პასუხი იაპონიის მიერ პოტსდამის დეკლარაციის კვალიფიციურ მიღებაზე დაწერა ჯეიმზ ფ. ბირნსმა და დაამტკიცეს ბრიტანეთის, ჩინეთისა და საბჭოთა მთავრობებმა, თუმცაღა საბჭოთა კავშირი მხოლოდ უხალისოდ დათანხმდა. მოკავშირეებმა თავიანთი პასუხი (შვეიცარიის საგარეო საქმეთა დეპარტამენტის მეშვეობით) 12 აგვისტოს გამოგზავნეს. იმპერატორის ავტორიტეტთან დაკავშირებით კი ეწერა, რომ ამას და მთავრობის საკითხს გაერთიანებული ძალების უმაღლესი მთავარსარდალი განსაზღვრავდა. იაპონიის მმართველობის ფორმა კი, პოტსდამის დეკლარაციის თანახმად, იაპონელი ხალხის თავისუფალი ნების მიხედვით დამყარდებოდა.[58]

პრეზიდენტმა ტრუმენმა გასცა ინსტრუქციები, რომ პრეზიდენტის ბრძანების გარეშე, იაპონიაზე ატომური იარაღის ჩამოგდება აღარ იგეგმებოდა,[59] მაგრამ სამხედრო ოპერაციების (მათ შორის B-29 აფეთქებების ჩათვლით) გაგრძელების საშუალება მისცა, იაპონიის კაპიტულაციაზე ოფიციალური ცნობის მიღებამდე. თუმცა, ახალი ამბების კორესპონდენტებმა არასწორად განმარტეს წყნარ ოკეანეში აშშ-ს სტრატეგიული საჰაერო ძალების მეთაურის, გენერალ კარლ სპააცის კომენტარი, რომ B-29 არ დაფრინავდა 11 აგვისტოს (უამინდობის გამო), როგორც განცხადება, რომ ცეცხლის შეწყვეტა იყო გადაწყვტილი. იაპონელებს რომ არ შეჰქმნოდათ შთაბეჭდილება, თითქოს მოკავშირეებმა უარი თქვეს სამშვიდობო ძალისხმევაზე და განაახლეს დაბომბვა, ტრუმენმა ბრძანა, შეჩერებულიყო ყველა შემდგომი დაბომბვა. [4] [60]

იაპონიის კაბინეტმა განიხილა მოკავშირეთა პასუხი, რომლის დროსაც სუძუკი ამტკიცებდა, რომ არ უნდა მიეღოთ იგი და დაჟინებით მოითხოვათ აშკარა გარანტია იმპერიული სისტემის შენარჩუნებისა. ანამი დაუბრუნდა თავის პოზიციას, რომ არ უნდა მომხდარიყო იაპონიის ოკუპაცია. ტოგომ განუმარტა სუძუკის, რომ უკეთესი პირობების მიღების იმედი არ არსებობდა და კიდომ გადასცა იმპერატორის ნება, რომ იაპონია დანებებდა. იმპერატორთან შეხვედრაზე, იონაიმ ისაუბრა თავის შეშფოთების მიზეზზე მზარდ სამოქალაქო მღელვარებასთან დაკავშირებით:

ვფიქრობ, ტერმინი შეუსაბამოა, მაგრამ ატომური დაბომბვა და საბჭოთა კავშირის შემოჭრა, რაღაც მხრივ, ღვთაებრივი საჩუქრებია. ამგვარად ჩვენ არ მოგვიწევს ვთქვათ, რომ ომი საშინაო ფაქტორების გამო დავტოვეთ.[61]

იმავე დღეს ჰიროჰიტომ შეატყობინა იმპერიულ ოჯახს დანებების გადაწყვეტილების შესახებ. მისი ერთ-ერთი ბიძა, პრინცი ასაკა, დაინტერესდა, გაგრძელდებოდა თუ არა ომი, თუ კოკუტაი (იმპერიული სუვერენიტეტი) ვერ შენარჩუნდებოდა. იმპერატორმა კი უბრალოდ უპასუხა "რა თქმა უნდა". [62] [17]

13–14 აგვისტო

რედაქტირება

ამერიკელი ფსიქოლოგიური ოპერაციების ექსპერტთა წინადადებით, 13 აგვისტოს B-29-ებმა იაპონიის თავზე ბროშურები ჩამოყარეს, რომელშიც აღწერილი იყო იაპონიის შეთავაზება დანებების შესახებ და მოკავშირეთა პასუხი.[45] ბროშურებმა, რომელთა ნაწილიც იმპერატორისა და მისი მრჩევლების შეხვედრის დროს იმპერიულ სასახლეში ჩამოიყარა, დიდი გავლენა იქონია იაპონიის გადაწყვეტილების მიღების პროცესზე. ცხადი გახდა, რომ მოკავშირეთა პირობების სრულყოფილი მიღება, თუნდაც ეს იმდროინდელი იაპონიის მთავრობის დაშლას გულისხმობდეს, ერთადერთი შესაძლო გზა იყო მშვიდობის უზრუნველსაყოფად.[45] დიდი ექვსი და კაბინეტი განიხილავდნენ პასუხს მოკავშირეთა პასუხზე, თუმცაღა საერთო აზრზე ვერ შეთანხმდნენ. მათ ლოინში, მოკავშირეებს ეჭვი გაუჩნდათ. მიუხედავად იმისა, რომ იაპონიას დავალებული ჰქონდა, რომ შეეძლოთ არაკვალიფიციური მიღების დაუშიფრავად გამოგზავნა, მათ გაგზავნეს კოდირებული შეტყობინებები, რომლებიც არ უკავშირდებოდა კაპიტულაციის საკითხს. მოკავშირეებმა ეს კოდირებული პასუხი მიიღეს, როგორც პირობების მიუღებლობა.[45]

 
ჰიროშიმას დაბომბვის შემდეგ ჩამოყრილი ბროშურები. ბროშურაში ნაწილობრივ ნათქვამია: იაპონელ ხალხს უაღრესად მნიშვნელოვანი შემოდგომა ელის. ჩვენმა სამი ქვეყნის ალიანსმა თქვენს სამხედრო ლიდერებს წარმოუდგინა ცამეტი პუნქტი ჩაბარებისთვის, რათა ბოლო მოეღოს ამ წამგებიანი ომს. ეს წინადადება იგნორირებული იქნა თქვენი სამხედრო მეთაურების მიერ. . . შეერთებულმა შტატებმა შეიმუშავა ისეთი ატომური ბომბი, როგორიც მანამდე არც ერთ ერს არ შეუქმნია. გადაწყვეტილია ამ ბომბის გამოყენება. ერთ ატომურ ბომბს აქვს 2000 B-29-ის დამანგრეველი ძალა.

Ultra-ს საშუალებით, მოკავშირეებმა ასევე დააფიქსირეს დიპლომატიური და სამხედრო კავშირის გაზრდა, რაც აღიქვეს, როგორც მტკიცებულება იმისა, რომ იაპონელები ამზადებდნენ "გადამწყვეტ ბანძაის შეტევას ".[45] პრეზიდენტმა ტრუმენმა იაპონიის წინააღმდეგ, თავდასმხების მაქსიმალური ინტენსივობით განახლების ბრძანება გასცა, რათა იაპონელებისთვის ეჩვენებინათ, რომ საქმეს სერიოზულად ეკიდებოდნენ და მნიშვნელოვანი იყო, რომ სამშვიდობო პირობები დროულად მიეღოთ.[45] წყნარი ოკეანის ომის უდიდესი და ხანგრძლივი დაბომბვისას, 400-ზე მეტი B-29 დაესხა თავს იაპონიას 14 აგვისტოს დღის მონაკვეთში, იმავე საღამოს კი კიდევ 300-ზე მეტი. [63] [63] სულ გამოიყენეს 1014 თვითმფრინავი დანაკარგების გარეშე.[64] B-29-ებმა 315 საარტილერიო ფრთიდან იფრინეს 6100 კილომეტრი, რათა გაენადგურებინათ ნიპონის სანავთობო კომპანიის გადამამუშავებელი ქარხანა ცუჩიძაკიში, ჰონშუს ჩრდილოეთით. ეს იყო ბოლო მოქმედი ქარხანა იაპონიის მთავარი კუნძულებზე და ის აწარმოებდა ნავთობის 67%-ს. [63] თავდასხმები გაგრძელდა იაპონიის დანებების გამოცხადების და ამის შემდგომ გარკვეული დროის მანძილზეც.[65]

ტრუმენმა ატომური დაბომბვის შეჩერების ბრძანება 10 აგვისტოს გასცა, მას შემდეგ, რაც მიიღო ინფორმაცია, რომ კიდევ ერთი ბომბი იაპონიის წინააღმდეგ გამოსაყენებლად მზად იქნებოდა დაახლოებით ერთ კვირაში. მან თავის კაბინეტს განუცხადა, რომ ვერ გაუძლებდა "ყველა იმ ბავშვის" მოკვლის აზრს.[59] თუმცაღა, 14 აგვისტოსთვის, ტრუმენმა ბრიტანეთის ელჩთან "სამწუხაროდ" შენიშნა, რომ მას სხვა ალტერნატივა არ ჰქონდა, გარდა ტოკიოზე ატომური ბომბის ჩამოგდებისა,[66] რასაც მისი სამხედრო პერსონალის რაღაც ნაწილი უჭერდა მხარს.[67]

როგორც კი 14 აგვისტო გათენდა, სუძუკიმ, კიდომ და იმპერატორმა გააცნობიერეს, რომ დღე დასრულდებოდა ამერიკული პირობების მიღებით ან სამხედრო გადატრიალებით.[45] იმპერატორი შეხვდა ჯარისა და საზღვაო ძალების უმაღლეს ოფიცრებს. მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთი ჯერ ისევ ომის გაგრძელებისკენ იხრებოდნენ, ფელდმარშალი შუნროკუ ჰატა ამას არ ეთანხმებოდა. ჰატამ, როგორც მეორე გენერალური არმიის მეთაურმა, რომლის შტაბიც ჰიროშიმაში იყო, და მეთაურობდა ყველა ჯარს, რომელიც სამხრეთ იაპონიას იცავდა, გადამწყვეტი ბრძოლისთვის მომზადება მოუწოდა. და რადგანაც არ ჰქონდა იმედი, შემოსევის დამარცხებისა, იგი არ ეწინააღმდეგებოდა იმპერატორის გადაწყვეტილებას. იმპერატორმა სთხოვა თავის სამხედრო ლიდერებს, ეთანამშრომლათ მასთან ომის დასრულებაში.[45] და მიუხედავად იმისა, რომ საბჭოს წევრთაგან ზოგი კვლავ ომის გაგრძელებისკენ იხრებოდა, იმპერატორის საბოლოო გადაწყვეტილება უცვლელი იყო და მნიშვნელოვანი იყო მოქალაქეებისთვისაც შეეტყობინათ ამის შესახებ.[68]

კაბინეტი მაშინვე შეიკრიბა და ერთხმად დაამტკიცეს იმპერატორის სურვილი. მათ ასევე გადაწყვიტეს, გაენადგურებინათ ომის დანაშაულებთან და ერის უმაღლესი ლიდერების ომის პასუხისმგებლობასთან დაკავშირებით არსებული დიდი რაოდენობის მასალა. [17] კონფერენციის შემდეგ დაუყოვნებლივ, საგარეო საქმეთა სამინისტრომ თავის საელჩოებს, შვეიცარიასა და შვედეთში, გადასცა ბრძანებები, რომ მიეღოთ მოკავშირეთა პირობები კაპიტულაციაზე. ეს ბრძანებები მიიღეს და გადასცეს ვაშინგტონში 14 აგვისტოს 02:49 საათზე.

შორეულ ომის ფრონტებზე უფროს მეთაურებთან მოსალოდნელი სირთულეების გამო, საიმპერატორო ოჯახის სამი უფლისწული, რომლებიც სამხედრო კომისიებს ატარებდნენ, 14 აგვისტოს ამ ამბის პირადად გადასაცემად გაემგზავრნენ. პრინცი ცუნეიოში ტაკედა გაემგზავრა კორეასა და მანჯურიაში, პრინცი იასუჰიკო ასაკა ჩინეთის საექსპედიციო არმიასა და ჩინეთის ფლოტში, ხოლო პრინცი კანინ ჰარუჰიტო - შანხაიში, სამხრეთ ჩინეთში, ინდოჩინეთსა და სინგაპურში.[69][70]

კაპიტულაციის შესახებ საიმპერატორო რესკრიპტის ტექსტის მომზადება 14 აგვისტოს 19:00 საათისთვის დასრულდა, რომელიც შემდგომ გადაწერა სასამართლოს ოფიციალურმა კალიგრაფმა და მიტანილი იქნა კაბინეტში ხელმოწერებისთვის. დაახლოებით 23:00 საათისთვის, იმპერატორმა, NHK-ის ჩამწერი ჯგუფის დახმარებით, გააკეთა გრამოფონის ჩანაწერი, რომელშიც თავად კითხულობდა რესკრიპტს.[36] ჩანაწერი გადაეცა სასამართლოს კამერგერ იოშიჰირო ტოკუგავას, რომელმაც ის იმპერატრიცა კოჯუნის მდივნის კაბინეტში დამალა.[71]

სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობა (12–15 აგვისტო)

რედაქტირება
 
კენჯი ჰატანაკა, სახელმწიფო გადატრიალების ლიდერი

1945 წლის 12 აგვისტოს, გვიან ღამით, მაიორმა კენჯი ჰატანაკამ, ლეიტენანტ პოლკოვნიკებთან მასატაკა იდასთან, მასაჰიკო ტაკეშიტასთან (ანამის სიძე), ინაბა მასაოსთან და პოლკოვნიკი ოკიკაცუ არაოსთან ერთად, რომელიც სამხედრო საქმეთა განყოფილების უფროსი იყო, ესაუბრეს ომის მინისტრ კორეჩიკა ანამის (არმიის მინისტრი და იაპონიაში ყველაზე ძლიერი ფიგურა, გარდა იმპერატორისა), [4] და სთხოვეს გაეკეთებინა ყველაფერი, რათა ხელი შეეშალა პოტსდამის დეკლარაციის მიღებაში. გენერალმა ანამიმ არ უპასუხა ახალგაზრდა ოფიცრების თხოვნას, დახმარებოდა ღალატში. [4] მიუხედავად იმისა, რომ რეალურად სჭირდებოდათ ანამის მხარდაჭერა, ჰატანაკამ და სხვა აჯანყებულებმა გადაწყვიტეს, რომ სხვა გზა არ ჰქონდათ, გარდა დაგეგმვისა და დამოუკიდებლად სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობისა. ჰატანაკამ 13-14 აგვისტო მოკავშირეთა შეკრებაში, სამინისტროს უმაღლესი წევრთა მხარდაჭერის მოძიებასა და შეთქმულების სრულყოფაში გაატარა. [57]

13–14 აგვისტოს ღამეს კონფერენციიდან მალევე, როცა საბოლოოდ გადაწყდა ჩაბარება, არმიის უფროსი ოფიცრების ჯგუფი, მათ შორის ანამი, შეიკრიბნენ ახლომდებარე ოთახში. ყველა დამსწრე შეშფოთებული იყო კაპიტულაციის წინააღმდეგ მიმართული სახელმწიფო გადატრიალების შესაძლებლობით, სვარაუდოა, რომ დამსწრეთა ნაწილი განიხილავდა კიდეც მის დაწყებას. დუმილის შემდეგ, გენერალმა ტორაშირო კავაბემ დამსწრეებს შესთავაზა, რომ ყველა ადგილზე მყოფ მაღალჩინოსანს ხელი მოეწერა შეთანხმებაზე იმპერატორის ბრძანების შესასრულებლად, რადგანაც არმიას უნდა ემოქმედა იმპერიული გადაწყვეტილების შესაბამისად. ამას ხელი მოაწერა ყველა მაღალი რანგის ოფიცარმა, მათ შორის ანამიმ, ჰაჯიმე სუგიმიამ, იოშიჯირო უმეძმ, კენჯი დოიჰარამ, ტორაშირო კავაბემ, მასაკაძუ კავაბემა და ტადაიჩი ვაკამაცუმ.

 
გადატრიალება ჩაიშალა მას შემდეგ, რაც შიძუიჩი ტანაკამ დაარწმუნა მეამბოხე ოფიცრები სახლში წასულიყვნენ. ცხრა დღის შემდეგ ტანაკამ თავი მოიკლა.

14 აგვისტოს, დაახლოებით 21:30 საათზე, ჰატანაკას აჯანყებულებმა თავიანთი გეგმა განახორციელეს. პირველი საიმპერატორო გვარდიის მეორე პოლკი სასახლის ტერიტორიაზე შევიდა, უკვე იქ განლაგებული ბატალიონის ძალა გაორმაგდა, რაც სავარაუდოდ, ჰატანაკას აჯანყებისგან დამატებითი დაცვის უზრუნველსაყოფად იყო გამიზნული. მაგრამ ჰატანაკამ, ლეიტენანტთან პოლკოვნიკ ჯირო შიიძაკისთან ერთად, მოტყუებით დაარწმუნა პირველი საიმპერატორო გვარდიის მეორე პოლკის მეთაური, პოლკოვნიკი ტოიოჯირო ჰაგა, რომ გენერლები ანამი და უმეძუ, აღმოსავლეთის ოლქის არმიისა და საიმპერატორო გვარდიის დივიზიების მეთაურები, ყველანი გეგმაში იყვნენ ჩართულები. ჰატანაკა ასევე მივიდა შიძუიჩი ტანაკას, არმიის აღმოსავლეთ რეგიონის მეთაურის ოფისში, რათა დაეყოლიებინა იგი შემოერთებოდა გადატრიალებას, თუმცაღა ტანაკამ უარი თქვა და ჰატანაკას სახლში წასვლა უბრძანა, ჰატანაკამ არ გაითვალისწინა.[71]

თავდაპირველად, ჰატანაკა იმედოვნებდა, რომ უბრალოდ სასახლის დაკავება და აჯანყების დასაწყისის ჩვენება შთააგონებდა არმიის დანარჩენ ნაწილს, რომ ხელი აეღოთ დანებებისაკენ. ამ აზრმა შთააგონა ბოლო დღეებისა და საათების განმავლობაში და მისცა ბრმა ოპტიმიზმი, განეხორციელებინა გეგმა, მიუხედავად იმისა, რომ ზემდგომებისგან საკმაოდ მცირე მხარდაჭერა ჰქონდა. ყველა ნაწილის პოზიციაზე განლაგების შემდეგ, ჰატანაკამ და მისმა თანამოაზრეებმა გადაწყვიტეს, რომ გვარდია სასახლეს 02:00 საათზე აიღებდა. მანამდე კი ეცდებოდნენ, ზემდგომები დაერწმუნებინათ შეერთებოდნენ გადატრიალებას. დაახლოებით იმავე დროს გენერალმა ანამიმ ჩაიდინა სეპუკუ და დატოვა შეტყობინება, რომ საკუთარი სიკვდილით თავმდაბლად ბოდიშს უხდიდა იმპერატორს დიდი დანაშაულისთვის. [4] გაურკვეველი რჩება დანაშაული რას მოიაზრებდა, ომის წაგებას, თუ გადატრიალებას. [72]

დაახლოებით 01:00 საათისთვის, ჰატანაკამ და მისმა თანამოაზრეებმა სასახლე ალყა შემოარტყეს. ჰატანაკა, შიიძაკი, იდა და კაპიტანი შიგეტარო უეჰარა (საჰაერო ძალების აკადემიიდან) მივიდნენ გენერალ-ლეიტენანტ ტაკეში მორის ოფისში, რათა ეთხოვათ, ისიც შეერთებოდა გადატრიალებას. მორი თავის სიძესთან, მიჩინორი შირაიშთან შეხვედრაზე იმყოფებოდა. მორის, როგორც პირველი საიმპერატორო გვარდიის დივიზიის მეთაურის მონაწილეობა, გადამწყვეტი იყო. როდესაც მორიმ უარი თქვა ჰატანაკას მხარდაჭერაზე, მან მოკლა მორი, იმის შიშით, რომ იგი გვარდიას აჯანყების ჩახშობას უბრძანებდა. [57] უეჰარამ კი მოკლა შირაიში. მხოლოდ ეს ორი მკვლელობა მოხდა იმ ღამეს. ამის შემდეგ ჰატანაკამ გამოიყენა გენერალ მორის ოფიციალური ბეჭედი იმპერიული გვარდიის დივიზიის სტრატეგიული ბრძანების No. 584-ის სანქცირებისთვის. ეს მისი თანამოაზრეების მიერ შექმნილი ცრუ ბრძანებების ნაკრები იყო რომელიც მნიშვნელოვნად გაზრდიდა საიმპერატორო სასახლისა და საიმპერატორო სახლის სამინისტროს ამღებთა და იმპერატორს "დამცველთა" ძალას.[73]

სასახლის პოლიცია განაიარაღეს და ყველა შესასვლელი გადაკეტეს.[36] ღამის განმავლობაში, ჰატანაკას აჯანყებულებმა შეიპყრეს და დააკავეს თვრამეტი ადამიანი, მათ შორის სამინისტროსა და NHK-ის თანამშრომლები, რომლებიც სასახლეში იმყოფებოდნენ დანებების შესახებ სიტყვით გამოსვლის ჩასაწერად.[36]

აჯანყებულებმა, ჰატანაკას მეთაურობით, მომდევნო რამდენიმე საათი გაატარეს საიმპერატორო სახლის მინისტრის, სოტარო იშივატას, ბეჭდის ლორდ-მცველის კოიჩი კიდოსა და დანებების შესახებ სიტყვით გამოსვლის ჩანაწერების უშედეგო ძებნაში. ორი მამაკაცი იმალებოდა საიმპერატორო სასახლის ქვეშ განთავსებულ, "ბანკის საცავად" წოდებულ დიდ პალატაში.[74] [72] ძებნა კიდევ უფრო გაართულა მოკავშირეთა დაბომბვის გამო სინათლის გათიშვამ და იმპერიული სახლის სამინისტროს ძველებურმა წყობამ და განლაგებამ. ოთახების მრავალი სახელი აჯანყებულებისთვის გაურკვეველი იყო. აჯანყებულებმა იპოვეს კამერგერი იოშიჰირო ტოკუგავა და მიუხედავად იმისა, რომ ჰატანაკა მას სამურაის ხმლით გამოფატვრით დაემუქრა, ტოკუგავამ იცრუა და უთხრა, რომ არ იცოდა სად იყვნენ ჩანაწერები და ადამიანები.[71] [75]

დაახლოებით იმავე დროისთვის, ჰატანაკას აჯანყებულთა მეორე ჯგუფი, კაპიტან ტაკეო სასაკის მეთაურობით, პრემიერ მინისტრ სუძუკის ოფისში მივიდა, მისი მკვლელობის განზრახვით. როდესაც ოფისი ცარიელი დახვდათ, ცეცხლი წაუკიდეს შენობას და მისი სახლისკენ გაეშურნენ. ჰისაცუნე საკომიძუმ, სუძუკის კაბინეტის მთავარმა მდივანმა, მოახერხა სუძუკის გაფრთხილება და იგი გაიქცა სულ რამდენიმე წუთით ადრე აჯანყებულთა მოსვლამდე. სუძუკის სახლის ცეცხლის წაკიდების შემდეგ, ისინი კიჩირო ჰირანუმას მამულში წავიდნენ მის მოსაკლავად. ჰირანუმამ მოახერხა გვერდითი კარიბჭიდან გაიქცევა და აჯანყებულებმა მისი სახლიც დაწვეს. სუძუკიმ კი აგვისტოს დარჩენილი ნაწილი პოლიციის დაცვის ქვეშ გაატარა.[71][76]

დაახლოებით 03:00 საათზე, ლეიტენანტ პოლკოვნიკმა მასატაკა იდამ ჰატანაკას აცნობა, რომ აღმოსავლეთის ოლქის არმია სასახლისკენ მოემართებოდა მის შესაჩერებლად და უმჯობესი იყო დანებებოდა. [75] [9] საბოლოოდ, როდესაც გაიაზრა, რომ მისმა გეგმამ კრახი განიცადა, ჰატანაკა შეევედრა აღმოსავლეთის ოლქის არმიის შტაბის უფროსს, ტაცუჰიკო ტაკაშიმას, რომ მიეცათ სულ მცირე ათი წუთი NHK რადიოს ეთერში, რათა იაპონიის მოსახლეობისთვის აეხსნა რის მიღწევას ცდილობდა და რატომ. მისი ეს სურვილი არ დააკმაყოფილეს. [75] პოლკოვნიკმა ჰაგამ, პირველი საიმპერატორო გვარდიის მეორე პოლკის უფროსმა, აღმოაჩინა, რომ რეალურად არმია მხარს არ უჭერდა ამ აჯანყებას და უბრძანა ჰატანაკას დაეტოვებინა სასახლის ტერიტორია.

05:00 საათისთვის, როდესაც მეამბოხეები ჯერ კიდევ აგრძელებდნენ ძებნას, მაიორი ჰატანაკა NHK-ის სტუდიაში მივიდა და იარაღის მუქარით, სასოწარკვეთილი ცდილობდა მიეღო ცოტაოდენი საეთერო დრო თავისი ქმედებების განსამარტად. [57] დაახლოებით ერთი საათისა და აღმოსავლეთის ოლქის არმიისგან სატელეფონო ზარის მიღების შემდეგ, ჰატანაკა საბოლოოდ დანებდა. მან შეკრიბა თავისი ოფიცრები და დატოვა NHK-ის სტუდიო. [75]

გამთენიისას ტანაკამ შეიტყო, რომ სასახლე აიღეს. იგი მივიდა სასახლეში და დაუპირისპირდა აჯანყებულ ოფიცრებს და გააკრიტიკა ისინი იაპონური არმიის სულისკვეთებისთვის შეუსაბამო ქმედებებითის. ტანაკამ დაარწმუნა აჯანყებულები დაბრუნებულიყვნენ თავიანთ ყაზარმებში.[71] [75] 08:00 საათისთვის აჯანყება მთლიანად იყო ჩახშობილი და მიუხდავად იმისა, რომ აჯანყებულებმა მოახერხეს სასახლის ტერიტორიის შენარჩუნება მთელი ღამის განმავლობაში, მათ ვერ შეძლეს ეპოვათ ჩანაწერები. [75]

ჰატანაკა, მოტოციკლით და ცხენზე ამხედრებული შიიძაკი, ქუჩებში დადიოდნენ და ისროდნენ ბროშურებს, რომელშიც ახსნილი იყო მათი მოტივები და ქმედებები. იმპერატორის რადიო გადაცემამდე ერთი საათით ადრე, 15 აგვისტოს, დაახლოებით 11:00 საათზე, ჰატანაკამ იარაღით თავი მოიკლა. შიიძაკიმ ჯერ ხანჯალი დაირტყა, შემდეგ კი გასროლით მოიკლა თავი. ჰატანაკას ჯიბეში იპოვეს მისი სასიკვდილო ლექსი : "ახლა, როცა ბნელი ღრუბლები გაქრა იმპერატორის ბატონობიდან, არაფერი მაქვს სანანებელი".[76]

კაპიტულაცია

რედაქტირება

იმპერატორმა ჰიროჰიტომ საზოგადოებას და სამხედროებს კაპიტულაციის სხვადასხვა მიზეზები უთხრა. საზოგადოების წინ გამოსვლისას მან განმარტა: ”მტერმა დაიწყო ახალი და ყველაზე სასტიკი ბომბის გამოყენება, რომლის ზიანის მიყენების ძალა, მართლაც, განუზომელია. .... თუ ჩვენ გავაგრძელებთ ბრძოლას, ეს გამოიწვევს არა მხოლოდ იაპონიის საბოლოო განადგურებას, არამედ მიგვიყვანს კაცობრიობის ცივილიზაციის სრულ გადაშენებამდეც." სამხედროების მიმართვისას კი იმპერატორს არ უხსენებია "ახალი და ყველაზე სასტიკი ბომბი", არამედ თქვა, რომ "საბჭოთა კავშირი ჩაერთო ჩვენს წინააღმდეგ ომში და ამ ომის გაგრძელება. ... საფრთხეს შეუქმნის იმპერიის არსებობის საფუძველს."

1945 წლის 15 აგვისტო, იაპონელი საზოგადოებისთვის განკუთვნილი კაპიტულაციის სიტყვა

რედაქტირება

15 აგვისტოს, იაპონიის დროით 12:00 საათზე გადაიცა მოსახლეობისთვის განკუთვნილი იმპერატორის ჩაწერილი გამოსვლა, სადაც კითხულობდა ომის შეწყვეტის შესახებ იმპერიულ რესკრიპტს. ამ წერილის მიხედვით, იაპონიას მოუწია საგანგებო ზომების მიღება და აშშს, ბრიტანეთის, ჩინეთისა და საბჭოთა კავშირის მთავრობების გაერტიანებული დეკლარაციის პირობების აღიარება. იმპერატორმა ასევე განმარტა, რომ ომი, რომელიც თითქმის ოთხი წელი მიმდინარეობდა, იაპონიის სასარგებლოდ არ წარიმართა, მოწინააღმდეგის მიერ ახალი და ყველაზე სასტიკი ბომბების გამოყენება კი საფრთხეს უქმნიდა იაპონიასა და მსოფლიოს. გამოსავალი და მილიონობით სიცოცხლის გადარჩენა კი, დანებებაში მდგომარეობდა.[77]

ჩანაწერის დაბალი ხარისხმა, რასაც ერთვოდა იმპერატორის მიერ გამოყენებული კლასიკური იაპონური ენა რესკრიპტში, გამოიწვია ის, რომ მსმენელთა უმეტესობისთვის ჩანაწერი ძალიან რთული გასაგები აღმოჩნდა. [78] [79] გარდა ამისა, იმპერატორს თავის სიტყვაში პირდაპირ არ უხსენებია დანებება. დაბნეულობის თავიდან ასაცილებლად, ჩანაწერს მაშინვე მოჰყვა განმარტება, რომ იაპონია მართლაც უპირობოდ დანებდა მოკავშირეებს.[80]

საზოგადოების რეაქცია იმპერატორის გამოსვლაზე მრავალფეროვანი იყო: ბევრმა იაპონელმა უბრალოდ მოუსმინა მას, შემდეგ კი განაგრძო ცხოვრება ისე, როგორც შეეძლო, ხოლო არმიისა და საზღვაო ძალების ზოგიერთმა ოფიცერმა, თვითმკვლელობა არჩია ამგვარ დანებებას. მცირე ბრბო შეიკრიბა ტოკიოში საიმპერატორო სასახლის წინ და ტიროდა, და როგორც ავტორი ჯონ დოუერი აღნიშნავს, მათ მიერ დაღვრილი ცრემლები "ასახავდა უამრავ გრძნობას... ტკივილს, სინანულს, დანაკლისს და ბრაზს, მოტყუების გამო, უეცარი სიცარიელესა და მიზნის დაკარგვას". [78]

17 აგვისტოს სუძუკი პრემიერ-მინისტრის პოსტზე იმპერატორის ბიძამ, პრინცმა ჰიგაშიკუნიმ შეცვალა, შესაძლო შემდგომი გადატრიალების ან მკვლელობის მცდელობის თავიდან ასაცილებლად.[81]

იაპონური ძალები ჯერ ისევ იბრძოდნენ როგორც საბჭოთა, ისე ჩინელების წინააღმდეგ და მათი ცეცხლის შეწყვეტისა და ჩაბარების მართვა რთული იყო. იაპონელ მეომართა ბოლო საჰაერო ბრძოლა ამერიკულ სადაზვერვო ბომბდამშენებთან გაიმართა 18 აგვისტოს.[82] საბჭოთა კავშირმა ბრძოლა სექტემბრის დასაწყისამდე განაგრძო და აიღო კურილის კუნძულები.

1945 წლის 17 აგვისტო, იაპონური სამხედროებისთვის განკუთვნილი კაპიტულაციის სიტყვა

რედაქტირება

ორი დღის შემდეგ იმპერატორ ჰიროჰიტოს კაპიტულაციის სიტყვის გადაცემიდან, საიმპერატორო ძალების ოფიცრებისა და ხალხისთვის, მან უფრო მოკლე სიტყვა წარმოთქვა. ამ უკანასკნელში იგი ამბობს: „სამი წელი და რვა თვე გავიდა მას შემდეგ, რაც ომი გამოვუცხადეთ შეერთებულ შტატებსა და ბრიტანეთს. ამ ხნის განმავლობაში არმიისა და საზღვაო ძალებიდან ჩვენმა ძვირფასმა ადამიანებმა სიცოცხლე გასწირეს, ვაჟკაცურად იბრძოდნენ... და ამისათვის ჩვენ უაღრესად მადლიერები ვართ. ახლა, როდესაც საბჭოთა კავშირი ჩვენს წინააღმდეგ ჩაერთო ომში, მისი გაგრძელება დღევანდელ საშინაო და საგარეო პირობებში, მხოლოდ ომის ზარალის უსაფუძვლო ზრდასა ნიშნავს, რაც საფრთხეს შეუქმნის იმპერიის არსებობის საფუძვლებს. აქედან გამმდინარე, მიუხედავად იმისა, რომ იმპერიული არმიისა და საზღვაო ძალების საბრძოლო სულისკვეთება მაღალია, ჩვენი ეროვნული პოლიტიკის შენარჩუნებისა და დაცვის მიზნით, ვაპირებთ მშვიდობის დამყარებას შეერთებულ შტატებთან, ბრიტანეთთან, საბჭოთა კავშირთან და ჩუნგკინგთან.... ჩვენ გვჯერა, რომ თქვენ, ოფიცრები და საიმპერატორო ძალების წევრები დაეთანხმებით ჩვენს განზრახვას და... გაუძლებთ გაუსაძლისს და შეინარჩუნებთ ერის მარადიულ საფუძველს."[83]

ოკუპაცია და კაპიტულაციის ცერემონია

რედაქტირება
 
მოკავშირეთა პერსონალი პარიზში აღნიშნავს იაპონიის კაპიტულაციას.

იაპონიის მიერ დანებების პირობების მიღების შესახებ ინფორმაცია ამერიკის საზოგადოებას რადიოს საშუალებით 14 აგვისტოს, საღამოს 7 საათზე გამოუცხადეს, რამაც მასობრივი აღნიშვნა გამოიწვია. მოკავშირე მშვიდობიანი მოქალაქეები და სამხედროები ყველგან ახარებდნენ ომის დამთავრების ამბავს. სურათები, სახელწოდებით იაპონიაზე გამარჯვების დღე თაიმ სქუერზე, რომელზეც ამერიკელი მეზღვაური კოცნის ქალს ნიუ-იორკში და მოცეკვავე კაცი, რომელიც გადაიღეს სიდნეიში, დაუყოვნებელი ზეიმის განსახიერება გახდა. მოკავშირე ქვეყნების უმრავლესობაში, 14 და 15 აგვისტოს იაპონიაზე გამარჯვების დღე აღინიშნება.[84]

 
მოკავშირეთა საბრძოლო ხომალდები საგამის ყურეში, 1945 წლის 28 აგვისტო

ატომური იარაღის მოულოდნელად გამოყენების შემდეგ, იაპონიის უეცარმა კაპიტულაციამ გააკვირვა მთავრობათა უმეტესობა აშშ-სა და დიდი ბრიტანეთის გარეთ.[85] საბჭოთა კავშირს ჰქონდა გარკვეული განზრახვები ჰოკაიდოს ოკუპაციასთან დაკავშირებით.[36] აღმოსავლეთ გერმანიისა და ჩრდილოეთ კორეის საბჭოთა ოკუპაციებისგან განსხვავებით, ეს გეგმები ჩაიშალა პრეზიდენტ ტრუმენის წინააღმდეგობით.[36]

იაპონიის კაპიტულაციია დეკლარაციის შემდეგ, ოკინავაში დაფუძნებული აშშ-ს B-32 Dominator-ის ბომბდამშენებმა დაიწყეს სადაზვერვო მისიების ფრენა იაპონიის თავზე, რათა თვალყური ედევნებინათ, რამდენად დაიცავდა იაპონია პირობას ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ, ასევე შეეგროვებინათ ინფორმაცია ოკუპაციის უკეთ დასამყარებლად და იაპონელთა ერთგულების შესამოწმებლად, რადგანაც შიშობდნენ, რომ ისინი საოკუპაციო ძალებზე თავდასხმას გეგმავდნენ. პირველი ასეთი B-32 სადაზვერვო მისიის დროს ბომბდამშენს თვალყურს ადევნებდნენ იაპონური რადარები, მაგრამ მისია ჩარევის გარეშე დაასრულეს. 18 აგვისტოს, ოთხი B-32-ისგან შემდგარი ჯგუფს, რომელიც ტოკიოს თავზე დაფრინავდა, თავს დაესხა იაპონური საზღვაო გამანადგურებელი თვითმფრინავები ,აცუგის საზღვაო საჰაერო დაწესებულებიდან და იოკოსუკას საზღვაო აეროდრომიდან. აღსანიშნავია, იაპონელი მფრინავები იაპონიის მთავრობის ნებართვის გარეშე მოქმედებდნენ. შესაძლოა ისინი ეწინააღმდეგებოდნენ ცეცხლის შეწყვეტას, ან უბრალოდ თვლიდნენ, რომ იაპონიის საჰაერო სივრცე ხელუხლებელი უნდა დარჩენილიყო, სანამ ოფიციალური კაპიტულაციის დოკუმენტი არ გაფორმდებოდა. მათ მხოლოდ მცირე ზიანი მიაყენეს და შემდგომ იაპონელები B-32-ის მსროლელებმა დაიჭირეს. ამ ინციდენტმა გააკვირვა აშშ-ს მეთაურები და უბიძგა მათ გაეგზავნათ დამატებითი სადაზვერვო ფრენები, რათა გაერკვიათ, ეს დამოუკიდებლად მოქმედი შეუპოვარი ადამიანების ცალკეული თავდასხმა იყო, თუ იაპონია გეგმავდა ბრძოლის გაგრძელებას. მეორე დღეს, ტოკიოს თავზე სადაზვერვო მისიაზე მყოფ ორ B-32-ს თავს დაესხნენ იაპონური გამანადგურებელი თვითმფრინავი იოკოსუკას საზღვაო აეროდრომიდან, ხოლო პილოტები კვლავ საკუთარი ინიციატივით მოქმედებდნენ, შედეგად კი დააზიანეს ერთი ბომბდამშენი. ბომბდამშენის ეკიპაჟის ერთი წევრი დაიღუპა და ორი დაიჭრა. ეს იყო ომის ბოლო საჰაერო ჩარევა. მეორე დღეს, ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმების პირობების შესაბამისად, ყველა იაპონური თვითმფრინავიდან პროპელერები ამოიღეს, ხოლო მოკავშირეთა შემდგომი სადაზვერვო ფრენები იაპონიის თავზე შეუცვლელი დარჩა.[86]

იაპონიის ოფიციალური პირები 19 აგვისტოს გაემგზავრნენ მანილაში, რათა შეხვედროდნენ მოკავშირეთა ძალების უზენაეს სარდალს დუგლას მაკარტურს და შეეტყოთ მისი გეგმებზე ოკუპაციის შესახებ. 28 აგვისტოს 150 ამერიკელი პერსონალი ჩაფრინდა აცუგიში, კანაგავას პრეფექტურაში და იაპონიის ოკუპაცია დაიწყო. ამას მოჰყვა USS მისური, რომლის თანმხლები ხომალდები დაეშვნენ მე-4 საზღვაო პოლკზე კანაგავას სამხრეთ სანაპიროზე. მე -11 საჰაერო სადესანტო დივიზია ოკინავადან აცუგის აეროდრომში, ტოკიოდან 50 კმ-ში იქნა გადატანილი, რასაც სხვა მოკავშირეთა პერსონალიც მოჰყვა.

მაკარტური ტოკიოში 30 აგვისტოს ჩავიდა და დაუყონებლივ გამოსცა რამდენიმე კანონი: მოკავშირეთა პერსონალს არ შეეძლო თავდასხმა იაპონელებზე. მოკავშირეთა პერსონალს არ უნდა ეჭამა დეფიციტური იაპონური საკვები. ჰინომარუს ანუ " ამომავალი მზის" დროშის აფრიალება მკაცრად იყო შეზღუდული.[87]

 
მაკარტური კაპიტულაციის ცერემონიაზე.ფონზე ჩანს პერის მიერ აფრიალებული დროშა.

ოფიციალურად კაპიტულაცია 1945 წლის 2 სექტემბერს მოხდა, ტოკიოს დროით დაახლოებით დილის 9 საათზე, როდესაც იაპონიის იმპერიის წარმომადგენლებმა ხელი მოაწერეს იაპონიის კაპიტულაციის საბუთებს ტოკიოს ყურეში USS Missouri-ის ბორტზე. იაპონიის საგარეო საქმეთა მინისტრმა შიგემიცუმ ხელი მოაწერა იაპონიის მთავრობის მხრიდან, ხოლო გენერალმა უმეძუმ ხელი მოაწერა იაპონიის შეიარაღებული ძალებისთვის.[88]

კაპიტულაციის ცერემონია საგულდაგულოდ იყო დაგეგმილი USS Missouri-ის ბორტზე, სადაც დეტალურად იყო გაწერილი მთელი არმიის, საზღვაო ძალებისა და მოკავშირეთა წარმომადგენლის დასაჯდომი პოზიციები.[89]

თითოეული ხელმომწერი იჯდა მწვანე თექით დაფარული, ჩვეულებრივი სასადილო მაგიდის წინ და ხელს აწერდა კაპიტულაციის ორ საბუთს: ტყავით შეკრული ვერსია მოკავშირეთა ძალებისთვის იყო, ხოლო ტილოზე დამაგრებული ვერსია - იაპონელებისთვის. საგარეო საქმეთა მინისტრმა მამორუ შიგემიცუმ ხელი მოაწერა იაპონიის მთავრობის სახელით, მას კი მოჰყვა ფორმაში გამოწყობილი გენერალი იოშიჯირო უმეძუ, იმპერიის გენერალური შტაბის უფროსი. მაკარტურმა ხელი მოაწერა მოკავშირე ქვეყნების სახელით, შემდგომ კი ფლოტის ადმირალი ჩესტერ ვ. ნიმიცი გამოვიდა, როგორც აშშ-ს წარმომადგენელი. ნიმიცის შემდგომ რვა სხვა მოკავშირე ქვეყნის წარმომადგენლები გამოჩნდნენ, ჩინეთის წარმომადგენლის გენერალი სუ იონგჩანგის ხელმძღვანელობით. სხვა გამოჩენილი ხელმომწერები არიან ადმირალი ბრიუს ფრეიზერი გაერთიანებული სამეფოსთვის და გენერალური არმიის გენერალი ფილიპ ლეკლერკ დე ჰაუტექლოკი საფრანგეთისთვის.[90]

მისურიზე იმ დღეს იყო იგივე ამერიკული დროშა აფრიალებული, რომელიც 1853 წელს ჰქონდა USS Powhatan-ზე მიერ კომოდორ მეთიუ პერის თავის პირველ ორ ექსპედიციაზე იაპონიაში. სწორედ პერის ექსპედიციებმა გამოიწვია კანაგავას კონვენცია, რომელმაც აიძულა იაპონელები გაეხსნათ ქვეყანა ამერიკული ვაჭრობისთვის. [78]

2 სექტემბერს მისურის ბორტზე ოფიციალური კაპიტულაციის შემდეგ, იაპონიის ომის დანაშაულებების გამოძიება სწრაფადვე დაიწყო. საიმპერატორო ოჯახის მრავალი წევრი, იმპერატორის ძმები: პრინცი ჩიჩიბუ, პრინცი ტაკამაცუ და პრინცი მიკასა, ასევე ბიძა, პრინცი ჰიგაშიკუნი, ზეწოლას ახდენდნენ იმპერატორზე, ტახტიდან გადამდგარიყო, რათა ერთ-ერთ პრინცს ჰქონოდა შესაძლებლობა ემსახურა რეგენტად, სანამ ტახტის მემკვიდრე, პრინცი აკიჰიტო არ გაიზრდებოდა. [17] თუმცაღა, მოგვიანებით, სექტემბერში, იმპერატორთან შეხვედრისას, გენერალმა მაკარტურმა იგი დაარწმუნა, რომ იაპონიის სამართავად მისი დახმარება ესაჭიროებოდა, შესაბამისად ჰიროჰიტო არასდროს გაუსამართლებიათ. შორეული აღმოსავლეთის საერთაშორისო სამხედრო ტრიბუნალის სამართლებრივი პროცედურები 1946 წლის 19 იანვარს დაიწყო, საიმპერტორო ოჯახის წევრთა გასამართლების გარეშე.[91]

14 და 15 აგვისტოსთან ერთად, 1945 წლის 2 სექტემბერი ცნობილია როგორც იაპონიაზე გამარჯვების დღე.[92] იაპონიაში 15 აგვისტოს ხშირად უწოდებენ Shūsen-kinenbi-ის (終戦記念日 ), რაც სიტყვასიტყვით " ომის დასასრულის ხსოვნის დღეს " ნიშნავს, მაგრამ მთავრობის სახელი ამ დღისთვის (რომელიც არ არის ეროვნული დღესასწაული) არის Senbotsusha o tsuitō shi heiwa o kinen suru hi (戦没者を追悼し平和を祈念する日, „ომში გარდაცვლილთა გლოვისა და მშვიდობისთვის ლოცვის დღე“).[93]

შემდგომი კაპიტულაცია და წინააღმდეგობა

რედაქტირება

კაპიტულაციის ცერემონია 2 სექტემბერს, თითქმის იმავე დროს გაიმართა USS პორტლანდის ბორტზეც, ტრუკ ატოლში, სადაც ვიცე-ადმირალმა ჯორჯ დ. მიურეიმ მიიღო კაროლინის კუნძულების კაპიტულაცია იაპონელი სამხედრო და სამოქალაქო ჩინოვნიკებისგან.

კაპიტულაციის საბუთებზე ხელმოწერის შემდეგ, კიდევ მრავალი ცერემონია გაიმართა წყნარი ოკეანეის იაპონიის დარჩენილ სამფლობელოებშიც. იაპონური ძალები სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიაში დანებდნენ 1945 წლის 2 სექტემბერს პენანგში, 10 სექტემბერს ლაბუანში, 11 სექტემბერს სარავაკის სამეფოში და 12 სექტემბერს სინგაპურში.[94][95] გომინდანიმა ტაივანის ადმინისტრაცია 25 ოქტომბერს ჩაიგდო ხელში.[96][97] 1947 წლამდე ამერიკისა და დიდი ბრიტანეთის მიერ დაკავებული ყველა პატიმრის რეპატრიაცია არ მომხდარა. 1949 წლის აპრილისთვის ჩინეთში ჯერ კიდევ 60000-ზე მეტი იაპონელი პატიმარი იყო. [78] ზოგიერთიბო, როგორებიც იყვნენ შოძო ტომინაგა, არ იქნა რეპატრიირებული 1950-იანი წლების ბოლომდე. [98]

კაპიტულაციის ლოგისტიკური მოთხოვნები უზარმაზარი იყო. იაპონიის კაპიტულაციის შემდეგ მოკავშირეებმა ტყვედ აიყვანეს 5 400 000-ზე მეტი იაპონელი ჯარისკაცი და 1 800 000 იაპონელი მეზღვაური. [99] [100] იაპონიის ინფრასტრუქტურაზე მიყენებულმა ზიანმა, 1946 წლისს სასტიკ საყოველთაო შიმშილთან ერთად, კიდევ უფრო გაართულა მოკავშირეთა ძალისხმევა, გამოეკვებათ იაპონელი ტყვეები და მშვიდობიანი მოსახლეობი. [4]

საომარი მდგომარეობა მოკავშირეთა უმეტესობასა და იაპონიას შორის ოფიციალურად დასრულდა, სან-ფრანცისკოს ხელშეკრულების ძალაში შესვლასტან ერთად, 1952 წლის 28 აპრილს. იაპონიამ და საბჭოთა კავშირმა ფორმალურად დაამყარეს მშვიდობა ოთხი წლის შემდეგ, როდესაც ხელი მოაწერეს 1956 წლის საბჭოთა-იაპონიის ერთობლივ დეკლარაციას.

იაპონიის სამფლობელოებმა, განსაკუთრებით წყნარი ოკეანის პატარა კუნძულებზე, საერთოდ უარი თქვეს კაპიტულაციაზე (მიიჩნიეს, რომ დეკლარაცია იყო პროპაგანდა ან დანებება მათი კოდექსის საწინააღმდეგო მიიჩნიეს). ზოგს შეიძლება არასოდეს სმენია ამის შესახებ. ტერუო ნაკამურა, უკანასკნელი ცნობილი მოწინააღმდეგე, 1974 წლის დეკემბერში გამოვიდა მისი ფარული განდეგილობიდან ინდონეზიაში, ხოლო ორი სხვა იაპონელი ჯარისკაცი, რომლებიც შეუერთდნენ კომუნისტ პარტიზანებს ომის ბოლოს, იბრძოდნენ სამხრეთ ტაილანდში 1991 წლამდე. [101]

სქოლიო

რედაქტირება

შენიშვნები

რედაქტირება
  1. ↑ 1.0 1.1 Frank 1999
  2. ↑ 2.0 2.1 Skates 1994.
  3. ↑ Bellamy 2007.
  4. ↑ 4.00 4.01 4.02 4.03 4.04 4.05 4.06 4.07 4.08 4.09 4.10 4.11 4.12 4.13 4.14 4.15 4.16 4.17 4.18 4.19 4.20 4.21 4.22 4.23 4.24 4.25 4.26 Frank 1999.
  5. ↑ Pape 1993.
  6. ↑ Feifer 2001.
  7. ↑ 7.0 7.1 7.2 Reynolds 1968.
  8. ↑ Frank 1999, p. 89, citing Daikichi Irokawa, The Age of Hirohito: In Search of Modern Japan (New York: Free Press, 1995; ISBN 978-0-02-915665-0). Japan consistently overstated its population as 100 million, when in fact the 1944 census counted 72 million.
  9. ↑ 9.00 9.01 9.02 9.03 9.04 9.05 9.06 9.07 9.08 9.09 9.10 9.11 9.12 9.13 9.14 9.15 9.16 9.17 9.18 9.19 9.20 Hasegawa 2005.
  10. ↑ 10.0 10.1 Spector 1985.
  11. ↑ The exact role of the Emperor has been a subject of much historical debate.
  12. ↑ Chang 1997.
  13. ↑ For more details on what was destroyed see Wilson 2009.
  14. ↑ Booth 1996.
  15. ↑ Frank 1999, pp. 91–92.
  16. ↑ Butow 1954, pp. 70–71.
  17. ↑ 17.0 17.1 17.2 17.3 Bix 2001.
  18. ↑ Hogan 1996.
  19. ↑ Soviet-Japanese Neutrality Pact, April 13, 1941.
  20. ↑ Soviet Denunciation of the Pact with Japan.
  21. ↑ "Molotov's note was neither a declaration of war nor, necessarily, of intent to go to war.
  22. ↑ Slavinskiĭ, quoting from Molotov's diary, recounts the conversation between Molotov and Satō, the Japanese ambassador to Moscow: After Molotov has read the statement, Satō "permits himself to ask Molotov for some clarifications", saying he thinks his government expects that during that year April 25, 1945 – April 25, 1946, the Soviet government will maintain the same relations with Japan it had maintained up to present, "bearing in mind that the Pact remains in force".
  23. ↑ Toland, John. The Rising Sun. Modern Library, 2003. ISBN 978-0-8129-6858-3. Page 923.
  24. ↑ Frank 1999, quoting The Diary of Marquis Kido, 1931–45: Selected Translations into English, pp. 435–36.
  25. ↑ Frank 1999, p. 100, quoting Terasaki, 136–37.
  26. ↑ Frank 1999, citing Magic Diplomatic Summary No. 1201.
  27. ↑ Frank 1999, p. 222–23, citing Magic Diplomatic Summary No. 1205, 2 (PDF).
  28. ↑ Frank 1999, citing Magic Diplomatic Summary No. 1208, 10–12.
  29. ↑ Frank 1999, p. 227, citing Magic Diplomatic Summary No. 1209.
  30. ↑ Frank 1999, p. 229, citing Magic Diplomatic Summary No. 1212.
  31. ↑ Frank 1999, p. 230, citing Magic Diplomatic Summary No. 1214, 2–3 (PDF).
  32. ↑ "Some messages were deciphered and translated the same day and most within a week; a few in cases of key change took longer"—The Oxford Guide to World War II, ed.
  33. ↑ 33.0 33.1 33.2 33.3 33.4 33.5 Hewlett & Anderson 1962.
  34. ↑ United States Army Corps of Engineers, Manhattan Engineer District. (1946)The atomic bombings of Hiroshima and Nagasaki. ციტირების თარიღი: January 23, 2011
  35. ↑ Schmitz 2001.
  36. ↑ 36.0 36.1 36.2 36.3 36.4 36.5 Hasegawa 2005.
  37. ↑ "American officials meeting in Washington on August 10, 1945 ... decided that a useful dividing line between the U.S. and Soviet administrative occupation zones would be the 38th parallel across the midsection of the [Korean] peninsula, thereby leaving Korea's central city, Seoul, within the U.S. zone.
  38. ↑ Rhodes 1986.
  39. ↑ Weintraub 1995.
  40. ↑ Frank 1999, p. 234.
  41. ↑ Frank 1999, citing Magic Diplomatic Summary No. 1224.
  42. ↑ Frank 1999, citing Magic Diplomatic Summary No. 1225, 2 (PDF).
  43. ↑ Tucker, Spencer.
  44. ↑ https://www.pbs.org/wgbh/americanexperience/features/truman-hiroshima/
  45. ↑ 45.0 45.1 45.2 45.3 45.4 45.5 45.6 45.7 Frank 1999.
  46. ↑ Nikolaevich, Boris The Japanese-Soviet neutrality pact : a diplomatic history, 1941–1945 in SearchWorks catalog. 
  47. ↑ Hasegawa, Tsuyoshi Hasegawa. THE SOVIET FACTOR IN ENDING THE PACIFIC WAR: From the Hirota-Malik Negotiations to Soviet Entry into the War. დაარქივებულია ორიგინალიდან — მარტი 31, 2024. ციტირების თარიღი: August 28, 2018
  48. ↑ Tertitskiy, Fyodor. The Soviet-Japanese War: the brief conflict that created North Korea. ციტირების თარიღი: August 28, 2018
  49. ↑ Soviet Declaration of War on Japan, August 8, 1945.
  50. ↑ Butow 1954; Hoyt 1986.
  51. ↑ Wilson, Ward. (30 May 2013) The Bomb Didn't Beat Japan... Stalin Did. foreignpolicy.com. ციტირების თარიღი: 18 June 2016
  52. ↑ Asada 1998.
  53. ↑ Diary of Kōichi Kido, 1966, p. 1223.
  54. ↑ The pilot, Marcus McDilda, was lying.
  55. ↑ Coffey 1970.
  56. ↑ Frank 1999, pp. 295–96.
  57. ↑ 57.0 57.1 57.2 57.3 Hoyt 1986.
  58. ↑ Frank 1999, p. 302.
  59. ↑ 59.0 59.1 "Truman said he had given orders to stop atomic bombing.
  60. ↑ While the ceasefire was in effect, Spaatz made a momentous decision.
  61. ↑ Frank 1999, p. 310.
  62. ↑ Terasaki 1991.
  63. ↑ 63.0 63.1 63.2 Smith & McConnell 2002.
  64. ↑ Wesley F. Craven and James L. Cate, The Army Air Forces in World War II, Vol. 5, pp. 732–33.
  65. ↑ After the war, the bombing raids were justified as already in progress when word of the Japanese surrender was received, but this is only partially true.
  66. ↑ A few hours before the Japanese surrender was announced, Truman had a discussion with the Duke of Windsor and Sir John Balfour (British ambassador to the U.S.).
  67. ↑ Specifically, General Carl Spaatz, head of U.S. Strategic Air Forces in the Pacific and General Lauris Norstad, assistant chief of Air Staff for Plans were noted as advocating for this option.
  68. ↑ Frank 1999, p. 315.
  69. ↑ MacArthur, Douglas. Reports of General MacArthur Vol II – Part II. დაარქივებულია ორიგინალიდან — იანვარი 31, 2017. ციტატა: „On the same day that the Rescript to the armed forces was issued, three Imperial Princes left Tokyo by air as personal representatives of the Emperor to urge compliance with the surrender decision upon the major overseas commands. The envoys chosen all held military rank as officers of the Army, and they had been guaranteed safety of movement by General MacArthur's headquarters. General Prince Yasuhiko Asaka was dispatched as envoy to the headquarters of the expeditionary forces in China, Maj. Gen. Prince Haruhiko Kanin to the Southern Army, and Lt. Col. Prince Tsuneyoshi Takeda to the Kwantung Army in Manchuria.“ ციტირების თარიღი: იანვარი 25, 2022.
  70. ↑ Fuller, Richard Shokan: Hirohito's Samurai 1992 p.290 ISBN 1-85409-151-4
  71. ↑ 71.0 71.1 71.2 71.3 71.4 Hoyt 1986.
  72. ↑ 72.0 72.1 Butow 1954.
  73. ↑ The Pacific War Research Society, 227.
  74. ↑ The Pacific War Research Society, 309.
  75. ↑ 75.0 75.1 75.2 75.3 75.4 75.5 The Pacific War Research Society 1968.
  76. ↑ 76.0 76.1 Wainstock 1996.
  77. ↑ "NY Times 15 August 1945"
  78. ↑ 78.0 78.1 78.2 78.3 Dower 1999.
  79. ↑ The Emperor's Speech: 67 Years Ago, Hirohito Transformed Japan Forever. The Atlantic (August 15, 2012). ციტირების თარიღი: May 23, 2013
  80. ↑ History – 1945. The 1945 Project. ციტირების თარიღი: August 11, 2020
  81. ↑ Spector 1985.
  82. ↑ The Last to Die | Military Aviation | Air & Space Magazine.
  83. ↑ http://www.taiwandocuments.org/surrender07.htm
  84. ↑ Which day they celebrate V-J day depends on the local time at which they received word of Japan's surrender.
  85. ↑ Wood, James. The Australian Military Contribution to the Occupation of Japan, 1945–1952. Australian War Museum. დაარქივებულია ორიგინალიდან — ნოემბერი 4, 2009. ციტირების თარიღი: იანვარი 25, 2022.
  86. ↑ The Last to die.
  87. ↑ Individuals and prefectural offices could apply for permission to fly it.
  88. ↑ 1945 Japan surrenders. ციტირების თარიღი: August 14, 2015
  89. ↑ Original Copy of Surrender Ceremony Documents on USS Missouri – World War 2 Surrender Collection en-US (December 8, 2011). ციტირების თარიღი: March 9, 2018
  90. ↑ "Nimitz at Ease", Capt.
  91. ↑ The Tokyo War Crimes Trials (1946–1948).
  92. ↑ "1945: Japan signs unconditional surrender" On This Day: September 2, BBC.
  93. ↑ შეცდომა თარგის გამოძახებისას: cite web: პარამეტრები url და title აუცილებელად უნდა მიეთითოს. ja. Ministry of Health, Labour and Welfare (August 8, 2007). ციტირების თარიღი: February 16, 2008
  94. ↑ WW2 People's War – Operation Jurist and the end of the War. ციტირების თარიღი: March 11, 2017
  95. ↑ The Japanese Formally Surrender. ციტირების თარიღი: October 18, 2016
  96. ↑ Historical and Legal Aspects of the International Status of Taiwan (Formosa). 
  97. ↑ Taiwan's retrocession procedurally clear: Ma. დაარქივებულია ორიგინალიდან — სექტემბერი 24, 2015. ციტირების თარიღი: იანვარი 25, 2022.
  98. ↑ Cook & Cook 1992.
  99. ↑ Weinberg 1999.
  100. ↑ Cook & Cook 1992 gives the total number of Japanese servicemen as 4,335,500 in Japan on the day of the surrender, with an additional 3,527,000 abroad.
  101. ↑ Wilmott, Cross & Messenger 2004.

ლიტერატურა

რედაქტირება
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=იაპონიის_კაპიტულაცია&oldid=4708063“-დან