მარია არაგონელი (პორტუგალიის დედოფალი)
მარია არაგონელი (ესპ. María de Aragón, პორტ. Maria de Aragão; დ. 29 ივნისი, 1482, კორდოვა, კასტილიის სამეფო, ესპანეთი ― გ. 7 მარტი, 1517, ლისაბონი, პორტუგალიის სამეფო) ― ტრასტამარის დინასტიის წარმომადგენელი. არაგონის მეფე ფერდინანდ II-ისა და კასტილიის დედოფალ ისაბელ I-ის ასული. პორტუგალიის დედოფალი 1500-1517 წლებში როგორც მეფე მანუელ I-ის მეორე მეუღლე. პორტუგალიის ორი მეფის: ჟუან III-ისა და ენრიკე I-ის დედა.
| მარია არაგონელი | |
|---|---|
_-_1510-1513.png) | |
| პორტუგალიის დედოფალი | |
| მმართ. დასაწყისი: | 30 ოქტომბერი, 1500 |
| მმართ. დასასრული: | 7 მარტი, 1517 |
| წინამორბედი: | ისაბელა არაგონელი |
| მემკვიდრე: | ელეონორ ავსტრიელი |
| პირადი ცხოვრება | |
| დაბ. თარიღი: | 29 ივნისი, 1482 |
| დაბ. ადგილი: | კორდოვა, კასტილიის სამეფო |
| გარდ. თარიღი: | 7 მარტი, 1517, (34 წლის) |
| გარდ. ადგილი: | ლისაბონი, პორტუგალიის სამეფო |
| მეუღლე: | მანუელ I, პორტუგალიის მეფე |
| შვილები: |
ჟუან III, პორტუგალიის მეფე ისაბელი, საღვთო რომის იმპერატრიცა ბეატრიზი, სავოიის ჰერცოგინია ლუიში, ბეჟას ჰერცოგი ფერნანდუ, გუარდას ჰერცოგი აფონსუ, კარდინალი ენრიკე I, პორტუგალიის მეფე დუარტე, გიმარესის ჰერცოგი |
| დინასტია: | ტრასტამარები |
| მამა: | ფერდინანდ II, არაგონის მეფე |
| დედა: | ისაბელ I, კასტილიის დედოფალი |
| რელიგია: | კათოლიციზმი |
ბიოგრაფია რედაქტირება
ადრეული წლები რედაქტირება
მარია დაიბადა 1482 წლის 29 ივნისს ქალაქ კორდოვაში. იგი იყო არაგონის მეფე ფერდინანდ II-ისა და მისი პირველი ცოლის, კასტილიის დედოფალ ისაბელ I-ის მესამე ქალიშვილი. აღსანიშნავია, რომ მარიასთან ერთად დედოფალმა მეორე, მისი ტყუპისცალი ბავშვიც გააჩინა, თუმცა იგი მკვდარი დაიბადა. ისტორიკოსთა ნაწილი მიიჩნევს, რომ ისიც გოგონა იყო, თუმცა თავად მარიას მშობლები ამტკიცებდნენ, რომ მეორე ბავშვი ბიჭი იყო. მარიას ამის გარდა კიდევ ჰყავდა დედმამიშვილები: ასტურიის პრინცი ხუანი, პორტუგალიის დედოფალი ისაბელა, ესპანეთის დედოფალი ხუანა I და ინგლისის დედოფალი კატალინა.
მარიას მშობლები დებთან ერთად მკაცრი კათოლიკური წესებით ზრდიდნენ. იგი შეისწავლიდა არითმეტიკას, ისტორიას, ფილოსოფიას, კლასიკურ ლიტერატურასა და არაერთ უცხო ენას, მათ შორის ლათინურს.
ქორწინება რედაქტირება
როგორც ესპანეთის ინფანტას, მარიას არაერთი ხელისმთხოვნელი ჰყავდა ევროპის სხვადასხვა სამეფო ოჯახიდან. მას შემდეგ, რაც მისი უმცროსი და, ინფანტა კატალინა ცოლად ინგლისის მეფე ჰენრი VII-ის უფროს ძეს, უელსის პრინც არტურს გაჰყვა, მარიას მშობლებმა დააპირეს მისი მითხოვება შოტლანდიის მეფე ჯეიმზ IV-ისათვის. დედოფალი ისაბელი ფიქტობდა, რომ თუ მარია შოტლანდიის დედოფალი გახდებოდა, ესპანელი დები შეძლებდნენ შოტლანდიისა და ინგლისის სამეფოებს შორის მშვიდობის და, შესაბამისად, ტახტების შენარჩუნებას. საბოლოოდ, მათი ეს გეგმა არ გამართლდა და ჯეიმზმა პირდაპირ ინგლისის პრინცესა მარგარეტ ტიუდორზე იქორწინა. უკვე მას შემდეგ, რაც 1498 წელს მარიას უფროსი და, დედოფალი ისაბელა არაგონელი გარდაიცვალა, მისმა ქმარმა, პორტუგალიის მეფე მანუელ I-მა ესპანეთთან ალიანსის შესანარჩუნებლად გამოთქვა ხელახალი ქორწინების იდეა ისაბელას დაზე.
ამრიგად, 1500 წლის 30 ოქტომბერს ალკასერ-დო-სალში მარია დააქორწინეს მისი დის ქვრივზე, პორტუგალიის მეფე მანუელ I-ზე, რითაც იგი პორტუგალიის ახალი დედოფალი გახდა.
დედოფლობა რედაქტირება
პორტუგალიელები დედოფალ მარიას გარეგნულად აღწერდნენ, როგორც ფერმკრთალსა და გამხდარს, ძალიან სერიოზული ხასიათითა და ძლიერი პიროვნებით. მიუხედავად იმისა, რომ მისი დედოფლობის პერიოდში პორტუგალია ევროპისა და მსოფლიოს ერთ-ერთი წამყვანი და უმდიდრესი სახელმწიფო იყო, თავად მარიას დიდი როლი არ ჰქონია მის მართვაში. იგი ერთობ სერიოზული და ღვთისმოსავი ქალი იყო, რის გამოც დიდ დროს უთმობდა კერვას, ღვთისმსახურებასა და თავისი შვილების მომავალ მონარქებად აღზრდას. მას ასევე ხშირი მიმოწერა ჰქონდა მშობლებთან და ახლოს იყო თავის მულთან, ბრაგანსის ჰერცოგინია იზაბელა ვიზეუელთან და დედამთილთან, ვიზეუს ჰერცოგინია ბეატრიზთან. მეფე მანუელი აფასებდა მის ამ თვისებებს, რის გამოც იგი დედოფალ მარიას ყოველთვის დიდი პატივისცემით ეპყრობოდა, ორსულობების დროს კი მას ძვირადღირებული სამოსითა და ახალ-ახალი სამკაულებით ანებივრებდა.
დედოფალი მარია პოლიტიკურად აქტიური არასოდეს ყოფილა, მაგრამ, როგორც ცნობილია, იგი ქმარს ხშირად მოუწოდებდა შემწყნარებლობისაკენ. გარკვეულწილად ის ჩართული იყო მანუელის რელიგიურ პოლიტიკაში. იგი მხარს უჭერდა მის რელიგიურ-იმპერიულ პროექტს, რომელიც მოიაზრებდა მამლუქთა სახელმწიფოს დაპყრობას, შემდეგ კი მუსლიმთა წმინდა ქალაქების: მექისა და მედინას განადგურებას, ამის ხარჯზე კი იერუსალიმისა და ქრისტიანთათვის წმინდა მიწების გამოხდა. ამასთან, დედოფალი მარია გახდა ლისაბონში მდებარე ჟერონიმოშის მონასტრის თანადამფუძნებელი.
პორტუგალიაში ცხოვრების განმავლობაში, მარია თითქმის ყოველთვის ორსულად იყო. ჩვეულებრივ, მას რამდენიმე თვე ჰქონდა ხოლმე პაუზა მშობიარობიდან ახალ ორსულობამდე. ამან, ცხადია, მისი ჯანმრთელობა სერიოზულად შეარყია. 1516 წელს მშობიარობის შემდეგ იგი იმდენად დასუსტდა, რომ, როგორც ამბობდნენ, რამდენიმე საათი გონება ჰქონდა დაკარგული. საბოლოოდ იგი 1517 წლის 7 მარტს გარდაიცვალა ლისაბონში, 34 წლის ასაკში. დედოფალი მარია თავის მეთერთმეტე მშობიარობას გადაჰყვა, რა დროსაც ბავშვით მუცელში დაიღუპა.
1518 წელს მანუელმა ცოლად მარიას დის, ხუანას უფროსი ქალიშვილი, ელეონორ ავსტრიელი შეირთო, რომელთანაც მოგვიანებით კიდევ ერთი შვილი შეირთო.
შვილები რედაქტირება
| სახელი | პორტრეტი | დაიბადა | გარდაიცვალა | ზოგადი ცნობები |
|---|---|---|---|---|
| ჟუან III | .png)
|
7 ივნისი, 1502
ლისაბონი, პორტუგალია |
11 ივნისი, 1557
ლისაბონი, პორტუგალია (55 წლის) |
პორტუგალიის მეფე 1521-1557 წლებში. ეწეოდა აქტიურ კოლონიზაციას და
პორტუგალიაში დაამკვიდრა ესპანური ინკვიზიცია. ცოლად შეირთო თავისი დეიდაშვილი, ეკატერინე ავსტრიელი, რომელთანაც შეეძინა ორი შვილი: პორტუგალიის პრინცი ჟუან მანუელი და ასტურიის პრინცესა მარია მანუელა. მისი შვილიშვილი იყო მეფე სებასტიან I. |
| ისაბელი | 
|
24 ოქტომბერი, 1503
ლისაბონი, პორტუგალია |
1 მაისი, 1539
ტოლედო, ესპანეთი (35 წლის) |
ცოლად გაჰყვა თავის დეიდაშვილს, ესპანეთის მეფესა და საღვთო რომის
იმპერატორ კარლ V-ს, რომელთანაც შეეძინა სამი შვილი: ესპანეთისა და პორტუგალიის მეფე ფილიპე II, საღვთო რომის იმპერატრიცა მარია და პორტუგალიის პრინცესა ხუანა. იყო ესპანეთის რეგენტი, გადაჰყვა მეშვიდე მშობიარობას. |
| ბეატრიზი | .jpg)
|
31 დეკემბერი, 1504
ლისაბონი, პორტუგალია |
8 იანვარი, 1538
ნიცა, საფრანგეთი (33 წლის) |
ცოლად გაჰყვა სავოიის ჰერცოგ კარლო III-ს, რომელთანაც შეეძინა ცხრა შვილი,
თუმცა მათგან მხოლოდ ერთი, მომავალი ჰერცოგი ემანუელე ფილიბერტო გადარჩა. გადაჰყვა მეცხრე მშობიარობას. |
| ლუიში | 
|
3 მარტი, 1506
აბრანტეში, პორტუგალია |
27 ნოემბერი, 1555
მარვილა, პორტუგალია (49 წლის) |
ბეჟას ჰერცოგი. თავის სიძესთან ერთად 1535 წელს მონაწილეობდა ტუნისის
დაპყრობაში. ცოლად შეირთო ვიოლანტე გომესი, რომელთანაც შეეძინა პორტუგალიის მეფე ანტონიუ I. |
| ფერნანდუ | 
|
5 ივნისი, 1507
აბრანტეში, პორტუგალია |
7 ნოემბერი, 1534
აბრანტეში, პორტუგალია (27 წლის) |
გუარდის ჰერცოგი. ცოლად შეირთო მარიალვისა და ლულეს გრაფინია გიმარა
კუტინო, რომელთანაც შეეძინა ერთი ქალიშვილი, ინფანტა ლუიზა. |
| აფონსუ | 
|
23 აპრილი, 1509
ევორა, პორტუგალია |
21 აპრილი, 1540
ლისაბონი, პორტუგალია (30 წლის) |
კათოლიკური ეკლესიის კარდინალი. გარდაიცვალა დაუქორწინებელი და
უშვილო. |
| ენრიკე | 
|
31 იანვარი, 1512
ლისაბონი, პორტუგალია |
31 იანვარი, 1580
ალმეირიმი, პორტუგალია (68 წლის) |
კათოლიკური ეკლესიის კარდინალი. ძმის შვილიშვილის, მეფე სებასტიანის
უშვილოდ გარდაცვალების შემდეგ იგი გადადგა თანამდებობიდან და 1578 წლიდან თავის გარდაცვალებამდე პორტუგალიის მეფე გახდა, თუმცა არ დაქორწინებულა და არც შვილები ჰყოლია. |
| მარია | 3 თებერვალი, 1513 | გარდაიცვალა დაბადებიდან რამდენიმე საათში. | ||
| დუარტე | 
|
7 ოქტომბერი, 1515
ლისაბონი, პორტუგალია |
20 სექტემბერი, 1540
ლისაბონი, პორტუგალია (24 წლის) |
გიმარესის ჰერცოგი. ცოლად შეირთო თავისი ბიძაშვილი, იზაბელა დე ბრაგანსა,
რომელთანაც შეეძინა ორი ქალიშვილი: პარმის პრინცესა მარია და ბრაგანსის ჰერცოგინია კატარინა. |
| ანტონიუ | 9 სექტემბერი, 1516 | გარდაიცვალა დაბადებიდან რამდენიმე საათში. | ||
წინაპრები რედაქტირება
ლიტერატურა რედაქტირება
- Bergenroth, G A, ed. (1862). "Spain: July 1498, 21-31". Calendar of State Papers, Spain, Volume 1, 1485-1509.
- Harris, Carolyn (2017). Raising Royalty: 1000 Years of Royal Parenting. Dundurn Press.
- Howe, Elizabeth Teresa (2008). Education and Women in the Early Modern Hispanic World. Ashgate Publishing Limited.
- Serrano, Joana Bouza. Maria de Castela (1482-1517): uma rainha do Renascimento. In: As avis: as grandes rainhas que partilharam o trono de Portugal na segunda dinastia. 2ª ed. Lisboa: A Esfera dos Livros, 2009
- Miron, E. L. (1913). "Doña Leonor of Alburquerque". The Queens of Aragon: Their Lives and Times. Brentano's. p. 265. Retrieved 21 August 2018.
- "Mariana de Ayala Córdoba y Toledo". Ducal House of Medinaceli Foundation. Retrieved 21 August 2018.
- Leese, Thelma Anna, Blood royal: issue of the kings and queens of medieval England, 1066–1399, (Heritage Books Inc., 1996), 222.
- Armitage-Smith, Sydney (1905). John of Gaunt: King of Castile and Leon, Duke of Aquitaine and Lancaster, Earl of Derby, Lincoln, and Leicester, Seneschal of England. Charles Scribner's Sons. p. 77. Retrieved 17 May 2018.
- Gerli, E. Michael; Armistead, Samuel G. (2003). Medieval Iberia. Taylor & Francis. p. 182. ISBN 9780415939188. Retrieved 17 May 2018.
- Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Ferdinand V. of Castile and Leon and II. of Aragon" . Encyclopædia Britannica. 10 (11th ed.). Cambridge University Press.
- Chisholm, Hugh, ed. (1911). "John II of Aragon" . Encyclopædia Britannica. 15 (11th ed.). Cambridge University Press.
- Ortega Gato, Esteban (1999). "Los Enríquez, Almirantes de Castilla" [The Enríquezes, Admirals of Castille] (PDF). Publicaciones de la Institución "Tello Téllez de Meneses" (in Spanish). 70: 42. ISSN 0210-7317.
- Lee, Sidney, ed. (1896). "Philippa of Lancaster" . Dictionary of National Biography. 45. London: Smith, Elder & Co. p. 167.