კატალინა არაგონელი

კატალინა არაგონელი (ესპ. Catalina de Aragon; ინგლ. Catherine of Aragon; დ. 16 დეკემბერი, 1485 — გ. 7 იანვარი, 1536) — ტრასტამარას დინასტიის წარმომადგენელი. ინგლისის დედოფალი 1509-1533 წლებში როგორც ჰენრი VIII-ის პირველი ცოლი. მანამდე იყო უელსის პრინცესა როგორც არტურ ტიუდორის მეუღლე.

კატალინა არაგონელი
Catalina de Aragon
ინგლისისა და ირლანდიის დედოფალი
კორონაცია:	24 ივნისი 1509
მმართ. დასაწყისი:	11 ივნისი 1509
მმართ. დასასრული:	25 მაისი 1533
წინამორბედი:	ელისაბედ იორკელი
მემკვიდრე:	ენ ბოლეინი
პირადი ცხოვრება
დაბ. თარიღი:	16 დეკემბერი 1485
დაბ. ადგილი:	ალკალა-დე-ენარესი, კასტილიის სამეფო
გარდ. თარიღი:	7 იანვარი 1536 (50 წლის)
გარდ. ადგილი:	იმბოლტონის სასახლე, ინგლისის სამეფო
მეუღლე:	არტური, უელსის პრინცი (ქ. 1501- გარ. 1502) ჰენრი VIII, ინგლისის მეფე (ქ. 1509- გან. 1533)
შვილები:	მერი I, ინგლისისა და ესპანეთის დედოფალი
დინასტია:	ტრასტამარა
მამა:	ფერდინანდ II, არაგონის მეფე
დედა:	ისაბელ I, კასტილიის დედოფალი
რელიგია:	კათოლიციზმი
ხელმოწერა:
კატალინა არაგონელი ვიკისაწყობში

ისაბელ კასტილიელისა და ფერდინანდ არაგონელის ქალიშვილი. კატალინა სულ სამი წლის იყო როცა არტურ ტიუდორზე დანიშნეს. 1501 წელს არტური და კატალინა დაქორწინდნენ, სულ 5 თვეში კი პრინცი არტური გარდაიცვალა. 1507 წლამდე ეკავა ელჩის პოზიცია, სწორედ კატალინა იყო ევროპის ისტორიაში პირველი ქალი ელჩი. მალევე კატალინა დაქორწინდა გარდაცვლილი მეუღლის უმცროს ძმა ჰენრი ტიუდორზე. 1509 წელს ჰენრი VIII-ის გამეფებით იგი დედოფალი გახდა. 1513 წელს ექვსი თვის მანძილზე ინგლისის რეგენტი იყო, სანამ ჰენრი საფრანგეთში იმყოფებოდა. ამ დროს ინლისელებმა მოიგეს ფლოდენის ბრძოლა, რომელშიც ინგლისელებს კატალინა მიუძღვოდა.

1525 წლიდან ჰენრიმ ენ ბოლეინის სახით სახით საყვარელი გაიჩინა. ამ დროს ჰენრი უკვე უკმაყოფილო იყო ცოლით, რადგან იგი ვაჟს ვერ აჩენდა. მას და კატალინას მხოლოდ ერთი ქალიშვილი ჰყავდათ, სახელად მერი. მალე ჰენრიმ კატალინასთან გაყრა და ენზე დაქორწინება მოისურვა. ვინაიდან კატალინა იმპერატორ კარლ V-ის დეიდა იყო, რომის პაპ კლემენტ VII-ს შეეშინდა განქორწინებაზე დათანხმების. ამაზე ჰენრი განრისხდა და კათოლიკურ სამყაროს გამოეყო. მან შექმნა თავისი ანგლიკანური ეკლესია, რომლის მეთაურიც თავად გახდა. 1533 წელს ჰენრი გასცილდა კატალინას და ენ ბოლეინზე იქორწინა. სამეფო კარიდან გაძევების შემდეგ კატალინა კიმბოლტონის სასახლეში დაბინავდა. 1536 წელს კატალინა გარდაიცვალა. ინგლისელმა ხალხმა ღირსეულად გამოიგლოვა ის, როგორც მათი კანონიერი და საყვარელი დედოფალი.

კატალინამ დიდი გავლენა იქონია უამრავ მწერალსა თუ მხატვარზე. მასზე გადაღებულია არაერთი ფილმი და სერიალიც.

ადრეული ცხოვრება

კატალინა დაიბადა 1485 წლის 16 დეკემბერს ალკალა-დე-ენარესში, მადრიდთან ახლოს. იგი იყო არაგონის მეფე ფერდინანდ II-ისა და მისი ცოლის, კასტილიის დედოფალ ისაბელ I-ის ნაბოლარა ქალიშვილი. კატალინას ჰქონდა გრძელი წითური თმა, მრგვალი სახე, ვიწრო ლურჯი თვალები და ქათქათა თეთრი კანი. მისი დიდი ბებიის, დედოფალ ფილიპინა ლანკასტერის ხაზით, კატალინა გამოდის ინგლისის მეფე ედუარდ III-ის შთამომავალიც. იგი ასევე იყო გარე ბიძაშვილი თავისი მამამთილის ჰენრი VII-ისა და ასევე თავისი დედამთილის, დედოფალ ელისაბედ იორკელის ბიძაშვილიც გამოდიოდა.

კატალინა არაგონელი 1496 წელს, 11 წლის ასაკში

კატალინას განათლებას აძლევდა ალესანდრო გერალდინი, რომელიც წმინდა კათოლიკური ორდენის კლერიკი იყო. კატალინა მასთან სწავლობდა არითმეტიკას, სამართალს, კლასიკურ ლიტერატურას, ევროპის სამეფო დინასტიების გენეოლოგიებს, ჰერალდიკას, ისტორიას, ფილოსოფიას, რელიგიასა და თეოლოგიას. მას ჰქონდა ძალიან ძლიერი რწმენა კათოლიკური რელიგიისადმი (რაც დამახასიათებელია ესპანეთის პრინცესებისთვის), რამაც შემდგომში დიდი გავლენა იქონია მის ცხოვრებაზე. მან გარდა მშობლიური ესპანურისა მაღალ დონეზე იცოდა ლათინური, ფრანგული და ბერძნული. იგი ასევე სწავლობდა საშინაო საქმეებსაც, როგორებიცაა კულინარია, ცეკვა, ხატვა, ქარგვა, კარგი მანერები, მაქმანების გაკეთება, დაკვრა, კერვა და დაწვნა. მოგვიანებით დესიდერიუს ერასმუსმა მასზე განაცხადა, რომ უყვარდა ლიტერატურა და პატარაობიდანვე კითხულობდა უამრავ წიგნს.

კატალინა ბავშვობაშივე დანიშნეს ინგლისის ტახტის მემკვიდრეზე, უელსის პრინც არტურ ტიუდორზე. კატალინას დედის წარმომავლობიდან გამომდინარე, უფრო მეტი უფლება ჰქონდა ინგლისის სამეფო ტახტზე ვიდრე თავად ჰენრი VII-ს. იქიდან გამომდინარე, რომ ჰენრი ტახტზე ომით ავიდა და არა მემკვიდრეობით, ბევრი ევროპული სახელმწიფო მას მეფედ არ სცნობდა, რამაც ტახტზე უამრავი კონკურენტი გამოუჩინა. მიუხედავად იმისა, რომ კატალინა და არტური უკვე დანიშნულები იყვნენ, მათ 14 წლამდე ქორწინების უფლება არ ჰქონდათ. კატალინაზე ნიშნობით და მსოფლიოს უძლიერეს სახელმწიფოსთან ალიანსით ტიუდორებმა თავიანთი მდგომარეობა გაიმყარეს. 1499 წლის 19 მაისს მარიონეტული ქორწინებით კატალინა და არტური შეუღლდნენ. ამ დროს არტური 15 წლის იყო, ხოლო კატალინა 14-ის.

როცა კატალინა ინგლისში გაემგზავრა თან გაიყოლა რამდენიმე აფრიკელი მონაც. სწორედ ისინი იყვნენ პირველი შავკანიანები, რომელთაც ინგლისის სამეფო კარზე შესვლის ნება დართეს. ამით კატალინამ დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა.

არტურის ცოლი და ქვრივი

ახლად დაქვრივებული კატალინა არაგონელი 1502 წელს

კატალინა და არტური პირველად ერთმანეთს 1501 წლის 4 ნოემბერს შეხვდნენ ჰემშირში. მათი პირველი შთაბეჭდილების შესახებ ცნობილია. პრინცმა არტურმა მშობლებს მისწერა, რომ ის იქნებოდა თბილი და მოსიყვარულე ქმარი და ასევე ბედნიერი იყო პატარძლით. ამ დროს არც არტურმა იცოდა ესპანური და არც კატალინამ ინგლისური, რის გამოც მათი საერთო ენა ლათინური იყო. თუმცა როგორც გაირკვა მათ ლათინურად ერთმანეთს ვერაფერი გააგებინეს აბსოლუტურად განსხვავებული აქცენტის გამო. ათი დღის შემდეგ, 1501 წლის 14 ნოემბერს კატალინა და არტური დაქორწინდნენ. კატალინას მზითვში 200 000 ოქროს მონეტა გაატანეს სხვა უამრავ ძვირფას ნივთთან და მსახურთან ერთად.

ახალად დაქროწინებული წყვილი უელსში გაემგზავრა. არტურს სურდა, რომ თავისი ცოლისთვის საკუთარი სამფლობელოები ეჩვენებინა. ამ ამბიდან მალევე კატალინაც და არტურიც მძიმედ დაავადდნენ. სულ მალე 1502 წლის 2 აპრილს არტური ამ დაავადებამ იმსხვერპლა, თუმცა კატალინა გამოჯანმრთელდა. სულ რაღაც 16 წლის კატალინა უკვე ქვრივი იყო.

იმ დროინდელი წესების თანახმად, თუ ქორწინებაში ვაჟი არ იყო გაჩენილი, ქალი დაქვრივების შემდეგ სამშობლოში უნდა დაბრუნებულიყო. ცხადია თუ კატალინა ესპანეთში დაბრუნდებოდა მთელს მზითვებს თან წაიღებდა, რაც ჰენრი VII-ისთვის ნამდვილი დარტყმა იყო, რადგან ამ მზითვებმა ინგლისის ეკონომიკას ახალი სული შთაბერა. 1504 წელს გარდაიცვალა კატალინას დედა, კასტილიის დედოფალი ისაბელ I. მისმა გარდაცვალებამ კატალინას საქმროების რაოდენობა შეამცირა, რადგან კასტილია უფრო დიდი სამეფო იყო ვიდრე არაგონი. ისაბელის სიკვდილის შემდეგ ტახტი მის უფროს ქალიშვილს, ჭკუიდან შეშლილ ხუანა I-ს დარჩა. კატალინა ესპანეთში დაბრუნებას არ ჩქარობდა თავისი არასრულფასოვანი დის გამო. ფერდინანდ II მხოლოდ მცირე დახმარებას უწევდა მას ინგლისის სამეფო კარზე. 1507 წელს იგი დაინიშნა ესპანეთის ელჩად ინგლისში. კატალინა ევროპის ისტორიაში პირველი ქალი ელჩია. კატალინამ ამ ახალ მოვალეობას თავი ღირსეულად გაართვა.

არტურის გარდაცვალების შემდეგ ტახტის მემკვიდრე მისი უმცროსი ძმა ჰენრი გახდა, რომელსაც კარდინალობისთვის ამზადებდნენ. ჰენრიმ გამოთქვა თავისი ძმის ქვრივზე ქორწინების სურვილი, რაზეც უარი კატალინას არ უთქვამს. მან განაცხადა, რომ ქორწინება არასდროს ყოფილა ნამდვილი და ის მანამდე დასრულდა სანამ დაიწყებოდა.

დედოფლობა

ქორწილი

კატალინასა და ჰენრის კორონაცია, 1509 წ.

პრინცი არტურის გარდაცვალებიდან შვიდ წელიწადში, კატალინა მეორედ გათხოვდა არტურის ძმა ჰენრიზე. ქორწილი 1509 წლის 11 ივნისს შედგა. ამ დროისათვის ჰენრი VIII უკვე ინგლისისა და ირლანდიის მეფე იყო, ასე რომ კატალინა დედოფალი გახდა. მიუხედავად ამისა, კორონაციამდე ის უგვირგვინო დედოფალი იყო. საქორწინო ცერემონიალი გრინვინჩში ჩედგა. ამ დროს კატალინა 23 წლის იყო, ხოლო ჰენრი 18-ის.

კორონაცია

1509 წლის 23 ივნისს უესტმინსტერის სააბატოში მოეწყო ყველაფერი რაც კატალინას კორონაციისთვის იყო საჭირო. წყვილმა ეს ღამე ლონდონის ტაუერში გაატარა. მეორე დღეს, 24 ივნისს, შუადღისას უესტმინსტერში კატალინა არაგონელი ოფიციალურად აკურთხეს ინგლისისა და ირლანდიის დედოფლად, ასევე ფორმალურად საფრანგეთის დედოფლადაც. კორონაციას მოჰყვა საოცარი ბანკეტი უესტმინსტერის დარბაზში. კატალინას კორონაციის აღსანიშნავად დარიგდა დიდძალი ოქრო. განსაკუთრებით დაეხმარნენ ინგლისელი მეომრების ქვრივებს, რომლებიც სამშობლოს დაცვისას დაეცნენ. მან ასევე მოაწყო რამდენიმე სახალხო გამოსვლა, რომლის დროსაც ინგლისელებს ძალიან მოეწონათ და შეუყვარდათ თავიანთი ახალი დედოფალი.

ორსულობა და ბავშვები

კატალინა სულ შვიდჯერ იყო ორსულად:

პრინცი ჰენრის დაბადების აღსანიშნავად გამართული საზეიმო ტურნირი

1. 1509 წლის აგვისტოში ქორწილიდან ორ თვეში დაფეხმძიმდა, 1510 წლის 31 იანვარს მან გააჩინა მკვდარშობილი გოგონა;
2. 1510 წლის მაისში, პირველი მშბიარობიდან 4 თვეში კატალინა კიდევ დაფეხმძიმდა. 1511 წლის 1 იანვარს კატალინამ გააჩინა ვაჟი, ჰენრი, რომელიც დაბადებისთანავე კორნუოლის ჰერცოგად აკურთხეს. მისი დაბადების აღსანიშნავად გაუშვეს ფოიერვერკი, რეკდნენ ზარები, გლახაკებს ოქრო და თითო ბოთლი ღვინო დაურიგდა. 1511 წლის 22 თებერვალს, დაბადებიდან 52 დღეში ჩვილი ჰენრი გარდაიცვალა, როგორც ექიმებმა განაცხადეს მას მოულოდნელად ნაწლავების გადახლართვა დაემართა;
3. 1513 წლის დასაწყისში კატალინა კვლავ დაფეხმძიმდა. 1513 წლის 30 ივნისს კატალინა რეგენტი გახდა, მაშინ როცა ჰენრი VIII საფრანგეთში წავიდა საომრად. 1513 წლის ნოემბერში ნაადრევი მშობიარობის შედეგად კატალინამ მკვდარშობილი ვაჟი გააჩინა;
4. 1514 წლის ივნისში გამოცხადდა დედოფლის კიდევ ერთი ორსულობა. 1515 წლის 8 იანვარს მან კიდევ ერთი მკვდარშობილი ვაჟი დაბადა;
5. 1515 წელს დედოფალი კატალინა მეხუთედ დაორსულდა. მისი წინა წარუმატებელი ორსულობებიდან გამომდინარე, მემკვიდრის ამჯერად დაბადების იმედი უკვე აღარავის ჰქონდა. 1516 წლის 18 თებერვალს გრინვინჩში, გამთენიის 4 საათზე კატალინამ ჯანმრთელი გოგონა გააჩინა. გოგონას მამიდამისის საფრანგეთის დედოფალ მერი ტიუდორის პატივსაცემად მერი დაარქვეს. იგი დაბადებიდან 3 დღეში, 21 თებერვალს კათოლიკედ მონათლეს. მისი აშკარა იმედგაცრუების მიუხედავად, ჰენრიმ კმაყოფილება გამოთქვა და განაცხადა, რომ თუ მას ვაჟი არ ეყოლებოდა სწორედ მერი ავიდოდა ტახტზე;
6. 1517 წელს კატალინამ კიდევ ერთი მკვდარი ვაჟი გააჩინა;
7. 1518 წლის თებერვალში კატალინამ განაცხადა, რომ მეშვიდედ იყო ორსულად. მარტში მან მოინახულა ინგლისში მდებარე ყველა სიწმინდე და ჯანმრთელი ვაჟის დაბადება შესთხოვა. 1518 წლის 10 ნოემბერს მან ქალიშვილი გააჩინა, რომელიც ძალიან სუსტი იყო და დაბადებიდან რამდენიმე საათში გარდაიცვალა.

რეგენტობა

დედოფალი კატალინა ვარდისფერ კაბაში, ირგვლივ მისი ფრეილინები და მისი პირადი მოძღვარი არიან, კარში კი ჩანს ცოლთან მიმავალი ჰენრი VIII, რომელმაც მისი რეგენტად დანიშვნის ამბავი ამცნო

1513 წლის 11 ივნისს ჰენრიმ კატალინა ინგლისში თავის რეგენტად დანიშნა, თავად კი საფრანგეთში წავიდა საომრად. ტაურენის ბრძოლისას ჰენრიმ ტყვედ ჩაიგდო ლუი ალანსონელი, მეფის ბიძაშვილი, იგი დააპატიმრეს და ინგლისში გააგზავნეს. ლუი მალევე გამოკეტეს ლონდონის ტაუერში, სადაც მხოლოდ სიკვიდლმისჯილებს, ან ქვეყნის მოღალატეებს სვავდნენ. მიუხედავად იმისა, რომ ლუი მათი მტერი იყო, კატალინა მას ძალიან გულისხმიერად და თბილად ექცეოდა როგორც კათოლიკეს და თავისი სამშობლოსთვის მებრძოლს, რასაც დედოფალი დიდად აფასებდა. საფრანგეთთან ომი მარტივი არ იყო, რადგან მას უამრავი მოკავშირე ჰყავდა, რომლებიც ომის დაწყებისთანავე დაირაზმნენ ინგლისის წინააღმდეგ. 1513 წლის 3 სექტემბერს შოტლანდიის მეფის ჯარები შეიჭრნენ ჩრდილოეთ ინგლისში.

დედოფალი კატალინა

როცა შოტლანდიელები ინგლისში შეიჭრნენ მეტად მძიმე მდგომარეობა იყო. ქვეყანაში მეფე და ჯარის დიდი ნაწილი არ იყო და მთავარსარდლობა და ბრძოლის დაგეგმვა მთლიანად დედოფლის კისერზე იყო. საქმეს ისიც ართულებდა, რომ კატალინა ამ დროს ორსულად იყო და ამგვარი მნიშვნელოვანი საქმეების კეთება ძალიან უმძიმდა. მიუხედავად ამისა, რეგენტმა დედოფალმა გასცა ბრძანება და ინგლისში მყოფი ყველა მებრძოლი მთელი თავისი აღჭურვილობით ჩრდილოეთში გაემგზავრა. შოტლანდიელები უკვე ინგლისის შუაგულში იყვნენ და ლონდონისკენ მიიწევდნენ. სულ 100 კილომეტრი ჰქონდათ დარჩენილი შოტლანდიელებს დედაქალაქამდე, როცა წინ კატალინას ჯარები გადაეღობათ. 1513 წლის 9 სექტემბერს შოტლანდიელებსა და ინგლისელებს შორის საშინელი ბრძოლა გაჩაღდა, რომელიც ისტორიაში ფოლდენის ბრძოლის სახელითაა ცნობილი. ბრძოლის ველზე უამრავი ადამიანი დაიღუპა, მათ შორის თავად შოტლანდიის მეფე ჯეიმზ IV, ტახტზე მისი ერთი წლის ვაჟი ავიდა, რამაც გამოიწვია შოტლანდიაში საშინელი შინა აშლილობის დაწყება. სწორედ ამიტომ შოტლანდიელები უკან გაბრუნდნენ. ამგვარმა მამაცურმა გამარჯვებამ კატალინას ინგლისელების თვალში დიდი ავტორიტეტი მოუტანა.

რაც უფრო ემატებოდა ასაკი კატალინა მით უფრო რელიგიური და ღვთისმოშიში ხდებოდა. მან დაიწყო თავისი ერთად-ერთი ქალიშვილის, პრინცესა მერისთვის განათლების მიცემა და ჭეშმარიტ კათოლიკედ აღზრდა. მან თავისი ქალიშვილის განათლებაზე საოცრად დიდი თანხები დახარჯა. ინგლისში სწორედ ამის შემდეგ შემოვიდა მოდაში გოგონებისთვის განათლების მიცემა. მართალია მერი ითვლებოდა ტახტის მემკვიდრედ, თუმცა ვაჟი მემკვიდრე აუცილებელი იყო რათა ტიუდორების დინასტია გაგრძელებულიყო. აქამდე ინგლისის ტახტზე მხოლოდ ერთი დედოფალი მატილდა ავიდა, რასაც მოჰყვა ხანგრძლივი სამოქალაქო ომი მოჰყვა 1135-1154 წლებში და ცხადია ახლაც არსებობდა იმავე საშიშროება.

1520 წელს კატალინას დის შვილმა, საღვთო რომის იმპერატორ კარლ V ინგლისს ეწვია და მოუწოდა ჰენრის მასთან ერთად საფრანგეთის წინააღმდეგ ომი კვლავ განეახლებინა. ჰენრიმ მართლაც დაუჯერა კარლს და საფრანგეთის მეფე ფრანსუა I-ს ომი გამოუცხადა. მომდევნო ორი წლის მანძილზე მიმდინარეობდა ფრანკო-ინგლისური ომი, რაც კარლმა თავისი ძალების აღსადგენად და საფრანგეთში შესაჭრელად გამოიყენა.

დიდი განქორწინება

შავებში ჩაცმული ქალი არის დედოფალი კატალინა არაგონელი, მის უკან მდგარი წყვილი არის მისი ქმარი ჰენრი და მისი საყვარელი და მომავალში უკვე ცოლიც ენ ბოლეინი

1525 წლიდან ჰენრი VIII დაინტერესდა კატალინას ფრეილინა ენ ბოლეინით. ამ დროისათვის კატალინას უკვე აღარ შეეძლო ბავშვების გაჩენა. ჰენრიმ იფიქრა, რომ მისი ქორწინება დაწყევლილი იყო და ბიბლიაზე დაყრდნობით განამტკიცა თავისი ვარაუდი, ჰენრიმ განაცხადა, რომ რადგან იგი თავისი გარდაცვლილი ძმის ცოლზე დაქორწინდა ღმერთი განრისხდა და მათ მემკვიდრე არ უბოძათ. მიუხედავად იმისა, რომ კატალინა ჰენრის ქალწული ჩაბარდა (მას და არტურს სექსუალური ურთიერთობა არ ჰქონიათ), ჰენრი მიიჩნევდა, რომ ღვთის თვალში ეს ქორწინება არასწორი იყო. მიუხედავად ამისა იგი ამ ეტაპზე ოჯახის დანგრევას არ აპირებდა, რადგან ასე იყო თუ ისე მერის სახით მემკვიდრე მაინც არსებობდა.

მალე ჰენრიმ გაიჩინა საყვარლები მერი ბოლეინისა და ბესი ბლაუნტის სახით. ბესისთან მას ჯანმრთელი ვაჟი შეეძინა რითაც ჰენრის თვალში დადასტურდა მისი ვარაუდი. თუმცა როგორც ჩანს კატალინასთვის ქმრის საყვარლებსა და შეხედულებებს დიდი მნიშვნელობა არ ჰქონია. მან ერთხელ ფრეილინებთან საუბრისას განაცხადა:

„ღმერთმა ამ ქვეყნად იმისათვის გამაჩინა, რომ ვიყო და ვარ კიდეც ინგლისის მეფის ჭეშმარიტი და ლეგიტიმური მეუღლე“

1527 მეფის მდივანმა რომის პაპ იულიუს II-ს თხოვნით მიმართა მეფე და დედოფალი ერთმანეთს გაეყარა, თუმცა პაპმა თავი დაიძვრინა და მდივანს სასტიკი უარი უთხრა.

კატალინა არაგონელი ევედრება მის ტირან მეუღლეს რომ გაცილებით არ შებღალოს მისი ქორწინება, ღირსება და ავტორიტეტი და ცდილობს თავისი სიმართლე დაანახოს

ინგლისის მეფის მდივანი ვოლსი იმედგაცრუებული დაბრუნდა რომიდან და მეფეს პაპის პოზიციის შესახებ ამცნო. ამ შეხვედრას კატალინაც ესწრებოდა და როგორც მემატიანე გვამცნობს მას უეცრად ბედნიერების ღიმილმა გაჰკრა. უამრავი ისტორიკოსი მიიჩნევს, რომ რომის პაპი მათ გაყრაზე უარს იმიტომ აცხადებდა, რომ იგი უფრთხოდა უძლეველ კარლ V-თან ომს, რომლის დეიდაც იყო კატალინა. პაპმა ჰენრის აუკრძალა განქორწინებაზე ფიქრი და მოუწოდა ღმერთისთვის მემკვიდრე ეთხოვა. მეფის ახალმა საყვარელმა ენ ბოლეინმა, რომლის ჩუმი მოწოდებითაც სურდა ჰენრის განქორწინება, აიძულა ვოლსი კვლავ ეთხოვა პაპისთვის მეფე-დედოფლის ქორწინების ანულირება. ჰენრიმ ვოლსი ღალატში დაადანაშაულა და საპყრობილეში გამოკეტა, სადაც იგი 1530 წელს გარდაიცვალა, ენ ბოლეინი კი მშვიდობიანად გამოძვრა ამ საქმიდან. ერთი წლის შემდეგ კატალინა სამეფო კარიდან გააძევეს, მისი ოთახები კი ენ ბოლეინს მისცეს. ამ ყოველივემ ევროპის მონარქებში დიდი აჟიოტაჟი გამოიწვია. 1531 წელს სასოწარკვეთილმა კატალინამ კარლ V-ს მისწერა:

„ჩემი ტანჯვა ისეთი დიდია, ჩემი ცხოვრება ყოველდღიურად ინგრევა და ეწირება მეფის გეგმებს, მის ბოროტ განზრახვებს. თუმცა ნამდვილად გაოცებული დავრჩი, როდესაც მისი საბჭოს წევრებმა თანადგომა გამომიცხადეს, ამან ერთობ ამიმაღლა განწყობა და იმედიც ჩამისახა...“

თუმცა სამეფო საბჭოში ვითარება მალე შეიცვალა. 1531 წელს დაიღუპა ამ საბჭოს წევრი, კენტერბურის არქიეპისკოპოსი უილიამ ვარჰამი, რომლის ადგილიც ენ ბოლეინის მოკავშირე არქიეპისკოპოსმა დაიკავა.

როდესაც ჰენრიმ კატალინასთან განქორწინება მოისურვა, კატალინას სანდო მრჩეველი და ერთ-ერთი მხარდამჭერი გახდა ჯონ ფიშერი. იგი რომის ლეგატთა საბჭოს წევრი იყო, დადიოდა ხალხში და ქადაგებდა კათოლიციზმს და მთელი ცხოვრება დაუქორწინებელი იყო. ჰენრი განარისხა ამან და ფიშერს ლათინურ ენაზე მიაყენა შეურაცყოფა. მიუხედავად ამისა იგი აგრძელებდა ხალხის დედოფლისადმი კეთილგანწყობის მოპოვებას და რომთან კონტაქტს, რაც იმის დასტურია, რომ მას მეფის რისხვის არ ეშინოდა. სწორედ ფიშერი იყო იმ ადამიანთაგან ერთ-ერთი რომლებმაც რომის პაპი დაარწმუნეს ჰენრისთვის განქორწინების ნება არ დაერთო. აგრეთვე კატალინას დიდი მოკავშირე იყო სამეფო საბჭოს წევრი და ჰენრის მრჩეველი თომას მური. გარდა ამისა კატალინას ემხრობოდნენ თავად ჰენრის ორივე და, შოტლანდიის დედოფალი მარგარეტ ტიუდორი და საფრანგეთის დედოფალი მერი ტიუდორი, ასევე საღვთო რომის იმპერატორი კარლ V, რომის პაპი პავლე III და თავად მთავარი რეფორმატორი მარტინ ლუთერიც კი.

განდევნა და გარდაცვალება

საფრანგეთის ახლად დაქვრივებულ მეფე ფრანსუა I-თან მოლაპარაკებების შემდეგ ჰენრი საიდუმლოდ დაქორწინდა ენ ბოლეინზე. ზოგიერთი ისტორიული წყაროს ცნობით ენი ამ დროს უკვე ორსულად იყო და ჰენრი ამიტომ ჩქარობდა მასზე ქორწინებას. ამით ჰენრი თავის ახალ შვილს, რომელზეც არც კი განიხილებოდა, რომ გოგონა იქნებოდა, სირცხვილს აარიდებდა. 1533 წლის 23 მაისს დედოფალ კატალინას პარლამენტის წინაშე თავის მართლება და ქორწინების დაცვა მოუხდა. მას ჰენრი ბრალს დებდა თავის გარდაცვლილ ძმასთან, პრინც არტურთან ქორწინების დროს ფიზიკურ კონტაქტში, თუმცა მან თავადაც კარგად იცოდა, რომ კატალინა ჰენრიზე ქორწინებისას ქალიშვილი იყო. მიუხედავად ამისა, ჰენრისგან დაშინებულმა პარლამენტარებმა კატალინასთან ქორწინება ბათილად სცდნეს. ამ ამბიდან ხუთ დღეში, 1533 წლის 28 მაისს ჰენრისა და ენის ქორწინება ძალაში შევიდა.

პრინცესა მერი, კატალინას ერთად-ერთი ქალიშვილი

მიუხედავად ამისა, კატალინა თავის თავს ჰენრის ერთად-ერთ კანონიერ ცოლსა და ინგლისის ერთად-ერთ კანონიერ დედოფალს უწოდებდა. ჰენრიმ მას დედოფლის წოდება ჩამოართვა და როგორც არტურის ქვრივს, მას ქვრივი უელსის პრინცესის წოდება უბოძა.

1535 წლიდან კატალინა არაგონელი კიმბლტონის სასახლეში გადავიდა. იგი იქ რელიგიურ ცხოვრებას მიჰყვა და მხოლოდ წმინდა ფრანსისის ორდენის სამოსს ატარებდა. იგი ხშირად იღებდა დიდგვაროვან სტუმრებს და თავის ქალიშვილს მკაცრად უკრძალავდა მამის ნახვას და მისთვის წერილის მიწერას. ჰენრი ამან განარისხა და მერი სამუდამოდ დააშორა დედას, მათ ყველანაირი დაკონტაქტების საშუალება მოუსპოთ. გარკვეული დროის შემდეგ ჰენრიმ კატალინას განუცხადა, რომ მერის მხოლოდ მაშინ დაუბრუნებდა თუ ისიც და მერიც ენ ბოლეინს კანონიერ დედოფლად აღიარებდნენ. დედამაც და ქალიშვილმაც ამაზე სასტიკი უარი განაცხადეს.

1535 წლის დეკემბრის ბოლოს კატალინა იმდენად მძიმედ დაავადდა, რომ სიკვდილის პირას იყო. ამიტომ მან თავის დის შვილს, იმპერატორ კარლ V-ს მერიზე ზრუნვა სთხოვა. მიუხედავად ამისა წერილებში კატალინა ჰენრის მოიხსენიებს როგორც თავის საყვარელ ბატონსა და ქმარს. ჩვენამდე მოღწეულია კატალინას ჰენრისთვის დაწერილი წერილი:

„ჩემო საყვარელო ბატონო, მეფეო და ქმარო, ჩემი სიკვდილის საათი დამდგარა, გწერ ჩემს მწარე სიყვარულს და რამდენიმე სიტყვით მოგახსენებ ჩემი ჯანმრთელობის მდგომარეობის შესახებ, თუმცა სანამ ჩემს სხეულში სულია, მე ვზრუნავ ჩემი ქალიშვილის, ინგლისისა და მსოფლიოს პრობლემების მოგვარებაზე, რომლებიც ასე უხვადაა. ჩემი მხრიდან მე გიწყალებ და გპატიობ, იმედია ღმერთიც გაპატიებს. შემდეგ გთხოვთ, რომ მიხედოთ ჩვენს ქალიშვილ მერის და იყოთ მისთვის კარგი მამა. გთხოვთ ისევე მიხედეთ ჩემს ქალიშვილს, როგორც სხვა შვილებს მიხედავთ. მთელს ჩემს ქონებას სწორედ მერის ვუტოვებ, ის მას ჩემი გარდაცვალებიდან ერთ წელიწადში გადაეცით. ბოლოს, ჩემს თვალებს სამუდამოდ ვხუჭავ, რომლებსაც თქვენ უამრავი საშინელება ანახეთ. დედოფალი კატალინა.“

კატალინა არაგონელი 1536 წლის 7 იანვარს გარდაიცვალა კიმბლტონის სასახლეში. მისი გარდაცვალების ამბავი მეფემ მეორე დღეს შეიტყო. ამ დროისათვის უკვე გავრცელებული იყო ჭორები რომ დედოფალი მოწამლეს. ედუარდ ჰოლმის ქრონიკების მიხედვით გარდაცვლილ კატალინას თავად ენ ბოლეინიც გლოვობდა და ლოცულობდა მისი სულისთვის. ამ დროისთვის ჰენრისა და ენს შორის უკვე დიდი უფსკრული იყო, რაც იმით იყო გამოწვეული, რომ კატალინას მსგავსად ვერც ენი აჩენდა ვაჟს, 1533 წელს ენმა მხოლოდ ერთი გოგონა გააჩნა, სახელად ელისაბედი. სწორედ კატალინას დაკრძალვის დღეს ენმა მკვდარი ვაჟი გააჩინა. დადიოდა ჭორები, რომ ენი გარდაცვლილი დედოფლის სულმა დაწყევლა, ან მისმა მტრებმა მოწამლეს ორსული დედოფალი.

კატალინა დაკრძალეს პეტერბრუთის კათედრალში, როგორც ქვრივი უელსის პრინცესა, და არა როგორც დედოფალი. ჰენრი არ დაესწრო მის დაკრძალვას და არც მერის მისცა უფლება დასწრებოდა.

რწმენა

დედოფალი კატალინა არაგონელი როგორც მარია მაგდალინელი. ამ ეპოქაში მოდაში იყო ევროპელი მონარქების დახატვა, როგორც სხვადასხვა წმინდანის.

კატალინა იყო წმინდა ფრანსისის ორდენის წევრი და კათოლიკური რელიგიის უერთგულესი ადამიანი. განქორწინების შემდეგ მან განაცხადა :

„მე ვიყავი საცოდავი ბეგარის ცოლი და დარწმუნებული ვარ, რომ ზეცას, ისევე როგორც მთელს მსოფლიოს, ეჭვი არ ეპარება, რომ სწორედ მე ვარ ინგლისის დედოფალი !“

კატალინა დადიოდა უამრავ ისეთ მონასტერში, სადაც წმინდანთა ნაწილები ინახებოდა. იგი ხშირად ლოცულობდა, დადიოდა ტაძარში და აბარებდა ახსარებას. ასევე ცნობილია, რომ მას გამუდმებით თან დაჰქონდა ბიბლია და პატარა ხის ჯვარი. იგი გამუდმებით, საოცარი თავდადებით იცავდა კათოლიკურ სარწმუნოებასა და რომის პაპის განუსაზღვრელ ძალაუფლებას. მას ეჭვიც არ ეპარებოდა კათოლიკური ეკლესიის სიწმინეში და 1517 წელს მეამბოხე მარტინ ლუთერი კორუფციასა და ღვთის გმობაში დაადანაშაულა. მარტინი კი პირიქით, კათოლიკურ ეკლესიას ფარისევლობის, კორუფციისა და უსამართლობის მთავარ ცენტრად მიიჩნევდა. სწორედ ასე დაიწყო ე.წ. რეფორმაცია, რომელმაც მთელი ევროპა მოიცვა.

დედოფალი კატალინა თავგამოდებით ებრძოდა ლუთერსა და სხვა ერეტიკოსებს. სწორედ ამის გამო მან რომის პაპისგან მიიღო "კათოლიკობის დამცველის" წოდება, რასაც კატალინას მშობლებიც ატარებდნენ.

გარეგნობა

დედოფალ კატალინას იმ დროის ევროპაში ყველაზე ლამაზი ქალის სახელი ჰქონდა. იგი ჯდებოდა იმ ეპოქის სილამაზის ყველა სტანდარტში. მას ჰქონდა ლამაზი ლურჯი თვალები და წითური, და ამავდროულად ქერა ტალღოვანი თმა, დედამისის და მისი დის მსგავსად. მას ასევე ჰქონდა თოვლივით ქათქათა კანი და მრგვალი ფორმები, რაც იმ დროის ევროპაში ძვირად ფასობდა. ევროპის საუკეთესო მგოსნები მას უნაკლოს უწოდებდნენ, თუმცა სამეფო კარზე უხვად იყვნენ მასსავით ლამაზი ქალბატონები, რომლებსაც არ გაუჭირდათ მისთვის კონკურენციის გაწევა.

მემკვიდრეობა, მოგონებები და ისტორიოგრაფია

კატალინა არაგონელის ქანდაკება ალკალა-დე-ენარესში, ესპანეთი, დაიდგა 2008 წლის მაისში

კატალინას ბრძანებით ესპანელმა მწერალმა ხუან ლუისმა გამოსცა საკამათო წიგნი "ქრისტიან ქალთა განათლება", რომლის მიხედვითაც ქალებს ჰქონდათ განათლების მიღების უფლება, რაც იმ დროის მამაკაცებს და განსაკუთრებით სამღვდელოებას დიდად არ მოეწონა. ამით მან დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა ხალხზე. კატალინაზე მისი მტერი თომას კრომველი ამბობდა:

„მისი სქესი რომ არა, მას შეეძლო დაეჩრდილა ყველა გმირი ისტორიაში“

კატალინა არაგონელმა დიდი პატივისცემა მოიპოვა თავისი საქველმოქმედო ფონდის შექმნით, რომელიც ღარიბებს ეხმარებოდა. იგი ასევე რენესანსული ჰუმანიზმის მფარველი და დიდი მეცნიერის, სერ დესიდერიუს ერასმუსის მეგობარი იყო. მისი განქორწინების პროცესზე ერასმუსი მას მოწმედაც ჰყავდა წაყვანილი.

მისი ქალიშვილის, დედოფალ მერი I-ის მეფობისას, ჰენრი VIII-ისა და კატალინას ქორწინება გამოცხადდა როგორც "კარგი და სწორი". მერის ძალიან უყვარდა დედა, ამიტომაც როდესაც ტახტზე ავიდა ბრძანა მისი პორტრეტების დახატვა. სწორედ ამ დროსაა შექმნილი კატალინა არაგონელის თითქმის ყველა ნახატი. კატალინა ასევე მნიშვნელოვან როლს თამაშობს შექსპირის "ჰენრი VIII-ის ქრონიკებში".

იგი დაკრძალულია პეტერბრუთის კათედრალში, მისი საფლავი ძვირფასი ქვისგანაა დამზადებული და თავზე ოქროს ასოებით აწერია მისი სახელი. კატალინას საფლავის ქვაზე გამოსახულია მისი გერბიც. მიუხედავად ჰენრის წინააღმდეგობისა, კატალინას ყველა დედოფლად თვლიდა, რის გამოც მის საფლავზე ამოტვიფრულია : "Katharine Queen of England", ანუ "კატალინა ინგლისის დედოფალი".

მეოცე საუკუნეში, დიდი ბრიტანეთის მეფე ჯორჯ V-ის ცოლმა, დედოფალმა მერი ტეკმა განაახლა კატალინას საფლავი. ყოველ წლიურად პეტერბრუთის კათედრალში ხდება კატალინას სულის მოხსენიება და მისთვის ლოცვა. გარდა ლოცვისა, ამ დღეს ხალხს მის საფლავზე მიაქვს ყვავილები, ბროწეული, სანთლები და იმართება სხვა ღონისძიებებიც. მისი გარდაცვალებიდან 470 წლისთავზე ესპანეთისა და ბრიტანეთის საელჩოებმა დიდი ღონისძიება გამართეს. 2008 წელს, კატალინას მშობლიურ ქალაქ ალკარა-დე-ინარესში დაიდგა მისი ქანდაკება სადაც მას ხელში წიგნი და ვარდი უჭირავს.

კატალინა დღემდე რჩება აქტიური პირი სხვადასხვა მხატვრისა თუ მწერლის მუზაში. ამერიკელი ისტორიკოსი გარეტ მეტინგლი არის 1942 წელს გამოცემული, კატალინას ბიოგრაფიაზე დაწერილი წიგნის ავტორი. 1967 წელს მერი ლუკასმა დაწერა ტიუდორების დინასტიაზე დაწერილი ტრილოგიის პირველი ტომი, სახელწოდებით "დედოფალი კატალინა".

კატალინა არაგონელის საფლავი პეტერბრუთის კათედრალში

ისტორიკოსი ალან ვერმა თავისი ცხოვრების ბოლო წლები მიუძღვნა ისტორიული ნარკვევის დაწერას სახელწოდებით "ჰენრი VIII-ის ცოლები", რომელიც 1991 წელს გამოიცა და მთავარი როლები კატალინას და ენ ბოლეინს აქვთ. ამავე სტილის ისტორიული ნარკვევი გამოიცა 1992 წელს ანტონია ფრეიზერის ავტორობით. 2003 წელს ბრიტანელმა ისტორიკოსმა დევიდ სტარკმა დაწერა ექვსტომეული ისტორიული ნარკვევი სახელწოდებით "ექვსი ცოლი", სადაც პირველი ტომი მთლიანად კატალინაზეა. 2010 წელს გიილ ტრემლეტმა გამოსცა თავისი წიგნი სახელით "კატალინა არაგონელი: ჰენრი VIII-ის ესპანელი მეუღლე". 2011 წელს კი ჯულია ფოქსმა დაწერა წიგნი : "კატალინა არაგონელისა და კასტილიის დედოფალ ხუანას ტრაგიკული ცხოვრება", რომელშიც აღწერილია კატალინასა და მისი დის, დედოფალ ხუანა შეშლილიც მართლაც ტრაგიკული ცხოვრება.

კატალინას სახე ხელოვნებასა და ლიტერატურაში

საუკუნეების მანძილზე კატალინა არაგონელის ცხოვრებაზე მრავალი მხატვრული და დოკუმენტური ნაწარმოები დაიწერა, რომლებშიც მონათხრობია კათოლიკობის ერთგული ქალის ისტორია, რომელიც ბოროტმა მეუღლემ გასწირა. ეს ნაწარმოებები მოგვითხრობს ქალზე, რომელიც იყო რენესანსისა და ჰუმანიზმის მფარველი და ამასთან სურდა ქალებსაც ისეთივე განათლება მიეღოთ როგორსაც მამაკაცები იღებდნენ.

კატალინა არაგონელზე შექმნილია ფილმები, სერიალები, პიესები, ნოველები, სიმღერები, ლექსები და სხვა შემოქმედებითი ფორმები, რის შედეგადაც მან მოახერხა ისტორიასა და ხელოვნებაში დიდი ადგილი დაეკავებინა. მიუხედავად ამისა ჯერ არ გამოსულა ისეთი ფილმი, ან სერიალი სადაც კატალინა მთავარი როლის შემსრულებელია. იგი ძირითადად ჩასმულია ჰენრი VIII-ის ცოლებზე გადაღებულ ფილმებსა და სერიალებში, სადაც იგი დასაწყისში ჩანს და მალევე უჩინარდება, როგორც მოხდა რეალურადაც. შექსპირის მიერ დაწერილ პიესაში "ჰენრი VIII-ის ქრონიკები", კატალინა სულ რამდენიმე სცენაში ჩანს, იგი შავ სამოსს ატარებს და აპროტესტებს უსამართლო განქორწინებას.

მიუხედავად იმისა, რომ კატალინას ქერა თმა და ლურჯი თვალები ჰქონდა, მის ყველა ფილმში, სერიალსა თუ სპექტაკლში მას გამუდმებით შავგვრემანი და შავ თვალებიანი ქალები თამაშობენ, რადგან რეჟისორებს ყოველთვის სურთ წარმოადგინონ ჩვეულებრივი, ტიპური ესპანელი ქალის იერით და არა ისეთით, როგორიც რეალურად იყო. მისი ქერა თმა გამოწვეულია იმით, რომ მისი წინაპრები წარმოშობით ინგლისიდან და ჩრდილოეთ ესპანეთიდან არიან, სადაც ისეთი აღნაგობაა დამახასიათებელი, როგორიც კატალინას ჰქონდა.

კატალინას როლის შემსრულებელი ქალები, ყოველთვის საუბრობენ ესპანური აქცენტით, რაც მართალიცაა რაგან მან სიცოცხლის ბოლომდე ვერ შეძლო ინგლისურის ბოლომდე შესწავლა, რის გამოც იგი ყოველთვის ესპანური კილოთი ლაპარაკობდა.

მუსიკა

• თავად ჰენრი VIII-ის მიერ დაწერილი სიმღერა "მწვანე ზრდის სიწმინდეს";
• ესპანური ფოლკლორული საბავშვო სიმღერა "ესპანეთის მეფის ქალიშვილი";
• რიკ უეიკმენის ალბომი "ჰენრი VIII-ის ექვსი ცოლი", სადაც კატალინაზეა მისი პირველი ტრეკი;

წიგნები

ელენ ტერის მიერ შექმნილი კატალინა არაგონელის პორტრეტი შექსპირის პიესის მიხედვით

კატალინა არის მთავარი გმირი შემდეგი წიგნებისა:

• ჟან ფლაიდის ნაწარმოები სახელად კატალინა, წმინდა ქვრივი, ბროწეულის ჩრდილი და მეფის საიდუმლოება;
• მაურინ პეტერსის ნაწარმოები სახელად ჩემი კატალინა;
• ნორა ლოფტსის ნაწარმოები სახელად მეფის სიამოვნება;
• ფილიპა გრეგორის ნაწარმოები სახელად უკვდავი პრინცესა;
• კაროლინ მეიერის ნაწარმოები სახელად პრინცესა კატალინას მოთმინება;
• ჩერით ბიშოპის ნაწარმოები სახელად ისაბელას ქალიშვილი;
• ელისონ პრაისის ნაწარმოები სახელად კატალინა არაგონელი, ჩემი ტიოდორების დედოფალი;
• ელისონ ვეირის ნაწარმოები სახელად კატალინა არაგონელი, მართალი დედოფალი;
• ვენდი დანის ნაწარმოები სახელად ბროწეულის თესლის დაცემა: ქალიშვილების მოვალეობა;
• ემი ლისენსის ნაწარმოები სახელად კატალინა არაგონელი: ჰენრი VIII-ის ნამდვილი ცოლის ინტიმური ისტორია;

კატალინა არის პერსონაჟი შემდეგ წიგნებში:

• ჯეინ ფლეიდის ნაწარმოები სახელად სამეფო კარის ცნობილი მკვლელი;
• ელისონ მაკლეოდის ნაწარმოები სახელად სანდო მსახური;
• ფილიპა გრეგორის ნაწარმოებები სახელებად კიდევ ერთი გოგონა ბოლეინის საგვარეულოდან და სამი და, სამი დედოფალი;
• კრისტინა ჰეროდის ნაწარმოები სახელად შავი ვარდი;
• ჰილარი მანტელის ნაწარმოები სახელად მგლის დარბაზი;
• როზალინდა მილის ნაწარმოები სახელად ელისაბედ I;
• მიშელ დაინერის ნაწარმოები სახელად მეფეთა საიდუმლოების მეპატრონე;

ლიტერატურა

• Weir, Alison (1991). The Six Wives of Henry VIII. Grove press. ISBN 0-8021-3683-4. 
• Rymer, Thomas ed. Foedera, vol.6 part 1, Hague (1741). letter to the treasurer John Heron. 
• Cahill Marrón, Emma Luisa (2012). Arte y poder: negociaciones matrimoniales y festejos nupciales para el enlace entre Catalina Trastámara y Arturo Tudor. UCrea. 
• Lehman, H. Eugene (2011). Lives of England's Reigning and Consort Queens. AuthorHouse Publishing. ISBN 978-1-4634-3057-3. 
• Thomas B. Deutscher, Peter G. Bietenholz (1987). Contemporaries of Erasmus. University of Toronto Press. ISBN 978-0-8020-2575-3. 
• John E. Paul (1966) Catherine of Aragon and Her Friends. Fordham University Press.
• Mattingly, Gareth (2005) Catherine of Aragon. Ams Pr Inc.
• J.O. Hand & M. Wolff, (1986) Early Netherlandish Painting, National Gallery of Art, Washington (catalogue).
• Tremlett, Giles. (2010). Catherine of Aragon: The Spanish Queen of Henry VIII. Faber & Faber.
• Cahill Marrón, Emma Luisa (2014). "Medieval or Modern Queen? Catherine of Aragon's role in the Anglo-Spanish alliance and her contribution to the introduction of New Learning in England".
• Williams, Patrick. (2012). Catherine of Aragon. Amberley.
• Gardner, Laurien. (2008). The Spanish Bride: A Novel of Catherine of Aragon (Tudor Women Series).Berkley Trade.
• Prince, Alison. (2010). Catherine of Aragon (My Royal Story). Scholastic; 1 edition.
• Froude, James Anthony (1891). The Divorce of Catherine of Aragon: The Story as Told by the Imperial Ambassadors Resident at the Court of Henry VIII. Scribner.
• Luke, Mary M. (1967). Catherine, The Queen, a biography of Catherine of Aragon, first wife to Henry VIII. Coward-McCann, Inc.
• Lofts, Norah. (2008). The King's Pleasure: A Novel of Katharine of Aragon. Touchstone.
• Plaidy, Jean (1968). Katharine of Aragon. Robert Hale Ltd.
• Hearne, Thomas ed., John Leland's De rebus Britannicis collectanea, vol. 5 (1774) pp. 356–373, festivities at Catherine's arrival in England.
• Yorke, Philip, ed., Miscellaneous State Papers, vol.1 (1778) pp. 1–20, instructions for her wedding to Arthur.
• Lindsey, Karen. (1995). Divorced Beheaded Survived: A Feminist Reinterpretation of the Wives of Henry VIII.
• Coates, Tim. (2001). Letters of Henry VIII 1526–29.Tim Coates Books.
• Ashley, Mike. (2002). British Kings & Queens.
• Meyer, Carolyn (2009). Patience, Princess Catherine. Graphia.
• Bernard, G.W. (2007). The King's Reformation: Henry VIII and the Remaking of the English Church.
• Strickland, Agnes (1860). Lives of the Queens of England, from the Norman Conquest: With Anecdotes of Their Courts. Brown & Taggard.

რესურსები ინტერნეტში

• შეგიძლიათ იხილოთ მედიაფაილები თემაზე „კატალინა არაგონელი“ ვიკისაწყობში.
• ბიოგრაფია და სურათების გალერეა tudorhistory.org-ზე
• Project Continua: კატალინა არაგონელის ბიოგრაფია
• http://www.nationalarchives.gov.uk/henry დაარქივებული 2009-04-11 საიტზე Wayback Machine.
• http://tudorhistory.org/aragon/
• http://englishhistory.net/tudor/monarchs/aragon.html დაარქივებული 2012-02-06 საიტზე Wayback Machine.
• http://bbs.keyhole.com/ubb/showflat.php?Cat=0&Number=365164 დაარქივებული 2008-12-21 საიტზე Wayback Machine.
• https://www.theguardian.com/monarchy/story/0,,1930761,00.html
• http://www.katharineofaragon.com/
• http://www.projectcontinua.org/catherine-of-aragon/

წინამორბედი: ელისაბედ იორკელი

ინგლისისა და ირლანდიის დედოფალი 11 ივნისი 1509 - 25 მაისი 1533

შემდეგი: ენ ბოლეინი