შუმერული ენა
შუმერული ენა — შუმერების ენა, რომელზეც საუბრობდნენ სამხრეთ მესოპოტამიაში ძვ. წ. IV ათასწლეულში. დაახლოებით ძვ. წ. XX საუკუნეში შუმერული შეცვალა აკადურმა ენამ და იგი მხოლოდ ქურუმების სარიტუალო და მეცნიერულ ენად დარჩა. საბოლოოდ შუმერული ენა ძველი წელთაღრიცხვის ბოლოს გაქრა. შუმერები წერდნენ სველ თიხაზე. შუმერთა იეროგლიფები წააგავდნენ სოლებს, რის გამოც მეცნიერებმა მათ სოლისებრი დამწერლობა (ან ლურსმული) უწოდეს.
| შუმერული ენა | |
| გავრცელებულია | შუმერი (სამხრეთ მესოპოტამია |
| ოფიციალური სტატუსი | მკვდარი ენა |
| ლინგვისტური კლასიფიკაცია | იზოლირებული ენა |
| დამწერლობის სისტემა | ლურსმული დამწერლობა |
| ენის კოდები | ISO 639-2: sux |
| ძველი მესოპოტამია |
|---|
| ასირიოლოგია |
| ქვეყნები / იმპერიები |
| შუმერი: ურუქი – ური – ერიდუ |
| ქიში – ლაგაში – ნიფური |
| აქადის იმპერია: აქადი |
| ბაბილონი – ისინი – სუზა |
| ასურეთი: აშური – ნინევია |
| დურ-შარუქინი – ნიმრუდი |
| ბაბილონია – ქალდეა |
| ელამი – ამორიტები |
| ხურიტები – მითანი |
| კასიტები – ურარტუ |
| ქრონოლოგია |
| შუმერის მეფეები |
| ასურეთის მეფეები |
| ბაბილონის მეფეები |
| ენა |
| ლურსმული დამწერლობა |
| შუმერული ენა – აქადური ენა |
| ელამური ენა – ხურიტული ენა |
| მითოლოგია |
| ენუმა ელიში |
| გილგამეში – მარდუქი |
ისტორია
რედაქტირებაშუმერული ენის განვითარების 5 პერიოდს ასხვავებენ.
- არქაული - ძვ. წ. 3000 - ძვ. წ. 2750
- ძველი შუმერული - ძვ. წ. 2750 — ძვ. წ. 2136
- ახალი შუმერული - ძვ. წ. 2136 - ძვ. წ. 1996
- გვიანდელი შუმერული ანუ ძველბაბილონური შუმერული - ძვ. წ. 1996 - ძვ. წ. 1736
- პოსტშუმერული - ძვ. წ. 1736 - ძვ. წ. II საუკუნე
დამწერლობა
რედაქტირება
შუმერული ენა უძველესი დამწერლობის მქონე ენაა. შუმერები იყენებდნენ ლურსმულ დამწერლობას.
ლიტერატურა
რედაქტირება- კიკნაძე ზ., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 11, თბ., 1987. — გვ. 57.
- წერეთელი მ., „სუმერული და ქართული“, „გვირგვინი“, 1913
- Attinger, Pascal (1993). Eléments de linguistique sumérienne: La construction de du11/e/di. Göttingen: Vandenhoeck&Ruprecht. ISBN 37-2780-869-1.
- Diakonoff, I. M. (1976). „Ancient Writing and Ancient Written Language: Pitfalls and Peculiarities in the Study of Sumerian“. Assyriological Studies. 20 (Sumerological Studies in Honor of Thorkild Jakobsen): 99–121.
- Edzard, Dietz Otto (2003). Sumerian Grammar. Leiden: Brill. ISBN 90-04-12608-2. (grammar treatment for the advanced student)
- Hayes, John (1990; 2nd ed. 2000), A Manual of Sumerian: Grammar and Texts. UNDENA, Malibu CA. ISBN 0-89003-197-5. (primer for the beginning student)
- Hayes, John (1997), Sumerian. Languages of the World/Materials #68, LincomEuropa, Munich. ISBN 3-929075-39-3. (41 pp. précis of the grammar)
- Jestin, J. (1951), Abrégé de Grammaire Sumérienne, Geuthner, Paris. ISBN 2-7053-1743-0. (118pp overview and sketch, in French)
- Michalowski, Piotr (1980). „Sumerian as an Ergative Language“. Journal of Cuneiform Studies. 32 (2): 86–103. doi:10.2307/1359671. ISSN 0022-0256. JSTOR 1359671.
- Rubio, Gonzalo (2007), "Sumerian Morphology". In Morphologies of Asia and Africa, vol. 2, pp. 1327–1379. Edited by Alan S. Kaye. Eisenbrauns, Winona Lake, IN, ISBN = 1-57506-109-0.
- Thomsen, Marie-Louise [1984] (2001). The Sumerian Language: An Introduction to Its History and Grammatical Structure. Copenhagen: Akademisk Forlag. ISBN 87-500-3654-8. (Well-organized with over 800 translated text excerpts.)
- Volk, Konrad (1997). A Sumerian Reader. Rome: Pontificio Istituto Biblico. ISBN 88-7653-610-8. (collection of Sumerian texts, some transcribed, none translated)