იეროგლიფები

იეროგლიფები (ბერძნ. hierós — საღვთო და glýphein — ამოჭრა, ამოკვეთა) — ეგვიპტური დამწერლობის უძველესი, ხატოვანი ნიშნები. იხმარებოდა ძვ. წ. IV ათასწლეულის ბოლოდან. ზოგიერთი იეროგლიფი გამოხატავს მთელ სიტყვას (უმრავლესობა), მის ნაწილს (ძირს), ცალკეულ თანხმოვან ბგერას (30-მდე); გვხვდება აგრეთვე დამხმრე ნიშნები (ე. წ. დეტერმინატივები), რომლებიც აზუსტებს სიტყვის მნიშვნელობას და ტექსტის წაკითხვისას არ გამოითქმის.

ბერძნულ-რომაული ეპოქის ტიპური იეროგლიფები

იეროგლიფებს უწოდებენ აგრეთვე ჩინური დამწერლობის როგორც უძველეს (ძვ. წ. II ათასწლ.), ისე თანამედროვე ნიშნებს, ასევე ძვ. წ. II-I ათასწლ. ხეთური დამწერლობის ნიშნებს, რომლებიც იხმარებოდა ხეთურში სოლისებრი დამწერლობის შემოღებამდე.

იეროგლიფების გაშიფვრა

მას შემდეგ, რაც ახ. წ. IV საუკუნეში ეგვიპტური დამწერლობა გამოუყენებელი გახდა, იეროგლიფების მიმართ ინტერესი ევროპაში უფრო გაიზარდა, რადგან მეცნიერებს ეგვიპტის შესახებ ინფორმაციას მხოლოდ გვიანი ანტიკური ბერძნული წარწერები აწვდიდნენ. ჰორაპოლონის ნაშრომში „Hieroglyphica“, ავტორი შეეცადა გაეშიფრა ეგვიპტური სიმბოლოების მნიშვნელობები, თუმცა შემდგომში აღმოჩნდა, რომ ნაშრომი ბევრ შეცდომას შეიცავდა. იყო სწორი მსჯელობებიც, მაგრამ ეს ყველაფერი დამწერლობის გასაშიფრად საკმარისი არ იყო. ჰორაპოლონის მონაცემებით იხელმძღვანელეს გერმანელმა იურისტმა ათანასიუს კიხერმა და მისმა მოსწავლეებმა. კიხერის მსჯელობაც მალე აღიარეს მცდარად.

ნაპოლეონის ეგვიპტეში ლაშქრობისას, 1799 წელს ქალაქ როზეტასთან (თანამედროვე ქალაქი რაშიდი) აღმოჩენილ იქნა ე. წ. „როზეტის ქვა“ იდენტური შინაარსის ორენოვანი ტექსტით — ეგვიპტურ (წარწერა შესრულებულია იეროგლიფებითა და დემოტური დამწერლობით) და ძველ ბერძნულ ენებზე. როზეტის ქვა პტოლემეების დინასტიას ეკუთვნოდა და იდეალურ მასალას წარმოადგენდა XVIII-XIX საუკუნის მკვლევართათვის ჯერ კიდევ გამოუკვლეველი დამწერლობის გასაშიფრად.