ვერიკო ანჯაფარიძე
ვერიკო (ვერა) ივლიანეს ასული ანჯაფარიძე (დ. 6 ოქტომბერი [ძვ. სტ. 23 სექტემბერი], 1897 (ზოგი წყაროთი — 1900), ქუთაისი ― გ. 30 იანვარი, 1987, თბილისი) — ქართველი მსახიობი. საქართველოს (1943) და სსრკ (1950) სახალხო არტისტი. სსრკ სახელმწიფო (1943, 1946, 1952), შოთა რუსთაველის სახელობის (1979) და კ. მარჯანიშვილის სახელობის (1975) პრემიების ლაურეატი. თანამედროვე ქართული თეატრის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მისი საუკეთესო იდეურ-მხატვრული ტრადიციების ერთ-ერთი შემქმნელი და დამამკვიდრებელი. კ. მარჯანიშვილის თეატრის მრწამსის მიმდევარი და დამცველი.
| ვერიკო ანჯაფარიძე | |
|---|---|
 ვერიკო ანჯაფარიძე | |
| დაბადების სახელი | ვერა ანჯაფარიძე |
| დაბადების თარიღი |
6 ოქტომბერი, 1897 ქუთაისი |
| გარდაცვალების თარიღი |
30 იანვარი, 1987 (89 წლის) თბილისი |
| საქმიანობა | მსახიობი |
| მეუღლე(ები) | შალვა ამირეჯიბი, მიხეილ ჭიაურელი |
| შვილ(ებ)ი | სოფიკო ჭიაურელი, რამაზ ჭიაურელი |
ბიოგრაფია
რედაქტირებავერიკო ანჯაფარიძის ოჯახი ქუთაისის ინტელიგენციას ეკუთვნოდა. მსახიობის ბაბუა, გრიგოლ ანჯაფარიძე ცნობილი იურისტი იყო, მამა — ივლიანე ანჯაფარიძე კი — ნოტარიუსი. მსახიობის მამიდა, ლიდია გრიგოლის ასული ანჯაფარიძე გათხოვილი იყო რუსეთის იმპერიის გენერალ-მაიორ გიორგი ქორქაშვილზე, მეორე მამიდა მარიამ გრიგოლის ასული ანჯაფარიძე კი — აზნაურ გიორგი გეგელიაზე. ქუთაისის წმინდა ნინოს სასწავლებლის დამთავრების შემდეგ ვერიკო ანჯაფარიძე სწავლობდა მოსკოვში - ს. აიდაროვისა (1916-1917) და თბილისში - გ. ჯაბადარის (1918-1920) დრამატულ სტუდიებში. 1920-1926 წლებში იყო თბილისის რუსთაველის სახელობის თეატრის, 1926-1928 - ბათუმის თეატრისა და თბილისის „მუშათა თეატრის“, 1928-1932 - ქუთაისი-ბათუმის აკადემიური დრამის (ხელმძღვანელი კოტე მარჯანიშვილი) მსახიობი. 1932-1933 მუშაობდა მოსკოვის „რეალისტურ თეატრში", სადაც მ. გორკის „დედაში" სოფიას როლი შეასრულა. 1933 წელს თბილისში დაბრუნდა და მარჯანიშვილის სახელობის თეატრში სიცოცხლის ბოლომდე ნაყოფიერ შემოქმედებით მოღვაწეობას ეწეოდა. 1957-1959 წლებში იყო ამ თეატრის დირექტორი და სამხატვრო ხელმძღვანელი.
ანჯაფარიძე ძირითადად იყო ტრაგიკულ-დრამატული ჟანრის მსახიობი, თუმცა არაჩვეულებრივი სილაღით განასახიერა მირანდოლინა კ. გოლდონის „სასტუმროს დიასახლისში". იყო მკაფიო ინდივიდუალობის მსახიობი, ჰქონდა თანადროულობის მკაფიო შეგრძნების უნარი, გამოირჩეოდა მეტყველი საშუალებების სიუხვით. ანჯაფარიძის მიერ შექმნილ ტრაგიკულ და დრამატულ სახეებს ახასიათებდა მაღალი პათეტიკურობა, უდიდესი ლირიზმი, უშუალობა, სცენური ნახაზის მკაფიობა.
ანჯაფარიძესთვის დამახასიათებელი იყო საოცარი სცენური მომხიბვლელობა, კულტურა, მგზნებარება, გულწრფელობა, მეტყველების მელოდიურობა, მაღალი პროფესიონალიზმი, გემოვნება, ღრმა ინტელექტი, ვირტუოზული ტექნიკა. ანჯაფარიძის შემოქმედებაში განვითარება ჰპოვა ქართული თეატრის რეალისტურმა და რომანტიკულმა ტრადიციებმა. ანჯაფარიძის სახელთან არის დაკავშირებული კ. მარჯანიშვილის სახელობის სახელმწიფო აკადემიური თეატრის მრავალი დადგმა. ამ თეატრში მუშაობის 60 წლის მანძილზე ანჯაფარიძემ განსაკუთრებული სცენური სახეების მთელი გალერეა შექმნა. მათ შორის: ოფელია (უ. შექსპირის „ჰამლეტი (პიესა)“), ივდითი (კ. გუცკოვის „ურიელ აკოსტა"), დეზდემონა (უ. შექსპირის „ოტელო"), ლიზი (ნ. შიუკაშვილის „სულელი"), გინატრე (შ. დადიანის „ნინოშვილის გურია"), მარგარიტა (ა.დიუმას „მარგარიტა გოტიე"), ცაბუ (შ. დადიანის „ნაპერწკლიდან"), აიშე
(ი. ვაკელის „შური"), ლარისა (ა. ოსტროვსკის „უმზითვო"), ჯავარა (ვაჟა-ფშაველას „მოკვეთილი"), მაყვალა (ა. ყაზბეგის „მოძღვარი"), კლეოპატრა (უ. შექსპირის „ანტონიოს და კლეოპატრა"), დარეჯანი (ი. მოსაშვილის „მისი ვარსკვლავი", სსრკ სახელმწიფო პრემია, 1952), გრაფინია (პ. ბომარშეს „ფიგაროს ქორწინება"), შეჰმენე ბანუ (ნ. ჰიქმეთის „ლეგენდა სიყვარულზე"), მარიამ სტიუარტი (ფ. შილერის „მარიამ სტიუარტი"), მედეა (ევრიპიდეს „მედეა"), ბებია (ა. კასონას „ხეები ზეზეურად კვდებიან"), ზეინაბი (ა. სუმბათაშვილის „ღალატი"), ფრუ ალვინგი (ჰ. იბსენის „მოჩვენებანი"), ფატი გურიელი (ა. ჩხაიძის „შთამომავლობა"), ნენი (პ. ზინდელის „გვირილა"), ლედი მაკბეთი (უ. შექსპირის „მაკბეთი"), დედოფალი (მ. მრევლიშვილის „წამება დედოფლისა"), მისის ჰიგინზი (ბ. შოუს „პიგმალიონი“) და სხვა.
კინოში იღებდნენ 1925 წლიდან. შექმნა განუმეორებელი ეკრანული სახეები: მარო („საბა", 1929), ლუიზა („კომუნარის ჩიბუხი", 1929), კნეინა ბარათაშვილისა („არსენა", 1937), რუსუდანი („გიორგი სააკაძე", სსრკ სახელმწიფო პრემია 1943, 1946), ჰანსის დედა („ბერლინის დაცემა", 1949), დაფინა („სკანდერბეგი", 1956), ოთარაანთ ქვრივი („ოთარაანთ ქვრივი", 1958), ნინო („ბედნიერი შეხვედრა“, 1949), კნეინა („რაც გინახავს, ვეღარ ნახავ", 1965), პელაგია („შეხვედრა წარსულთან", 1966), მგზავრი („მონანიება", 1984) და სხვა. ამ როლებით ვერიკო ანჯაფარიძემ მნიშვნელოვანი ადგილი დაიმკვიდრა ქართული და საბჭოთა კინოს ისტორიაში.
ვერიკო ანჯაფარიძე მხატვრული კითხვის ოსტატიც იყო. გარდა ამისა, ასწავლიდა საქართველოს თეატრალურ ინსტიტუტსა და დრამატულ სტუდიებში და ეწეოდა რეჟისორულ მოღვაწეობასაც, მან კ. მარჯანიშვილის სახელობის თეატრში დადგა სპექტაკლები: ვ. როკის „ინჟინერი სერგეევი", ა. კასონას „ხეები ზეზეურად კვდებიან", ა. აღლაძის „მღელვარე დღეები".
იყო აქტიური საზოგადო მოღვაწე. 1980 წელს აირჩიეს თბილისის საპატიო მოქალაქედ. სოციალისტური შრომის გმირი (1977). დაჯილდოებულია 3 ლენინის ორდენით, 3 სხვა ორდენითა და მედლებით.
პირადი ცხოვრება
რედაქტირებამოსკოვიდან დაბრუნების შემდეგ ვერიკომ გ. ჯაბადარის სტუდიაში გაიცნო მაშინ ჯერ კიდევ დამწყები მსახიობი, შემდეგში კი-ცნობილი რეჟისორი მიხეილ ჭიაურელი. მათ შორის მალევე გაჩნდა გრძნობა, თუმცა წყვილის ურთიერთობა ვერ შედგა და 1918 წ. ვერიკო ანჯაფარიძემ იქორწინა შალვა ამირეჯიბთან. ქორწინებაც უიღბლო აღმოჩნდა. ერთადერთი ქალიშვილი ჩვილი გარდაიცვალა. საქართველოს რესპუბლიკის დამფუძნებელი კრების წევრი და 1924 წლის აჯანყების მონაწილე ამირეჯიბი 1925 წელს იძულებული გახდა, საქართველოდან ევროპაში გაქცეულიყო. ვერიკო მას არ გაჰყოლია.
შემოქმედებით ასპარეზზე ერთად მოღვაწეობამ ისევ დააახლოვა ვერიკო და მიხეილ ჭიაურელი და ისინი დაოჯახდნენ. მათი ქალიშვილი იყო მსახიობი სოფიკო ჭიაურელი.
ვერიკო ანჯაფარიძე გარდაიცვალა 1987 წელს. დაკრძალულია მწერალთა და საზოგადო მოღვაწეთა მთაწმინდის პანთეონში. თბილისში არსებობს მისი სახელობის ქუჩა.
ფილმოგრაფია
რედაქტირება- 1925: „ათასის ფასად (დაჰკრა ჟამმა)“ (გლეხის ცოლი) რეჟ. ვლადიმერ ბარსკი
- 1926: „დინა ძა-ძუ“
- 1929: „საბა“ (მარო—საბას ცოლი) რეჟ. მიხეილ ჭიაურელი
- 1929:„კომუნარის ჩიბუხი“ (ლუიზა) რეჟ. კოტე მარჯანიშვილი
- 1932: „ოცდაექვსი კომისარი“
- 1937: „არსენა“ (მანანა) რეჟ. ნიკოლოზ შენგელაია
- 1937: „ნარინჯის ველი“ (სალომე — თედოს დედა) რეჟ. ნიკოლოზ შენგელაია
- 1941: „ქაჯანა“ (ბაბალე-მკითხავი) რეჟ. კონსტანტინე პიპინაშვილი
- 1942: „გიორგი სააკაძე“ (რუსუდანი — სააკაძის ცოლი) რეჟ. მიხეილ ჭიაურელი
- 1948: „ქეთო და კოტე“ (კნეინა) რეჟისორები ვახტანგ ტაბლიაშვილი, შალვა გედევანიშვილი
- 1949: „ბერლინის დაცემა“ რეჟ. მიხეილ ჭიაურელი
- 1949: „ბედნიერი შეხვედრა“ (ნინო) რეჟ. ნიკოლოზ სანიშვილი
- 1953: „ალბანეთის დიდი გმირი სკანდერბერგი“
- 1957: „ოთარაანთ ქვრივი“ (ოთარაანთ ქვრივი) რეჟ, მიხეილ ჭიაურელი
- 1958: „მამლუქი“ (როდამი) რეჟ. დავით რონდელი
- 1958: „მძიმე ბედნიერება“
- 1960: „ამბავი ერთი ქალიშვილისა“ (დედა) რეჟ.მიხეილ ჭიაურელი
- 1960: „შეწყვეტილი სიმღერა“ (მარიამი, გურამის დედა) რეჟ. ნიკოლოზ სანიშვილი
- 1963: „გენერალი და ზიზილები“ (მარტა ფუნკი) რეჟ. მიხეილ ჭიაურელი
- 1965: „რაც გინახავს, ვეღარ ნახავ“ (თავადის ქალი) რეჟ. მიხეილ ჭიაურელი
- 1966: „შეხვედრა წარსულთან“ (პელაგია) რეჟ. სიკო დოლიძე
- „1968“: „დედისერთა ლენინთან“ რეჟ. რამაზ ჭიაურელი
- 1969: „არ იდარდო!“ (კოკის დედა) რეჟ. გიორგი დანელია
- 1970: „ჩერმენი“ (ჩერმენის დედა) რეჟ. ნიკოლოზ სანიშვილი
- 1970: „დიდოსტატის მარჯვენა“ (არსაკაძის დედა) რეჟისორები ვახტანგ ტაბლიაშვილი, დევი აბაშიძე
- 1971: „გოია, ანუ შემეცნების რთული გზა“
- 1973: „ბებერი მეზურნეები“ (ბაბალე) რეჟ. ვალერიან კვაჭაძე
- 1984: „მონანიება“ (ბანოვანი) რეჟ. თენგიზ აბულაძე
- 1984: „ამბავი სურამის ციხისა“ (ვარდო) რეჟისორები დოდო აბაშიძე, სერგო ფარაჯანოვი
- 1985: „ოჯახი“ (რუსუდანი) რეჟ. ნანა ჯანელიძე
ნათამაშები როლები
რედაქტირებამარჯანიშვილის თეატრი
რედაქტირებალიტერატურა
რედაქტირება- გუგუშვილი ე., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 1, თბ., 1975. — გვ. 504-505.
- ენციკლოპედია „საქართველო“, ტ. 1, გვ. 173, თბ., 1997
- აფხაიძე შ., ვერიკო ანჯაფარიძე, თბ., 1956;
- ვერიკო ანჯაფარიძე, საიუბილეო კრებული, შედგ. ნ. ურუშაძის მიერ, თბ., 1957;
- ვერიკო ანჯაფარიძე, ალბომი შედგ. კ. ნინიკაშვილის მიერ, თბ., 1968;
- Гугушвили Э., Театральные портреты, Тб., 1968;
- Гугушвили Э., Джанелидзе Д., Грузинский гос. драматический театр им. К. А. Мардзанишвили, Тб., 1958;
რესურსები ინტერნეტში
რედაქტირება- ვერიკო ანჯაფარიძე — საქართველოს ბიოგრაფიული ლექსიკონი
- ვერიკო ანჯაფარიძე — კინოფილმების ინტერნეტ მონაცემთა ბაზა (ინგლისური)
- ვერიკო ანჯაფარიძე, ცხოვრება, შემოქმედება, ფოტოგალერეა
- ქართული ფილმების ეროვნული ფილმოგრაფია დაარქივებული 2016-06-17 საიტზე Wayback Machine.
