ალუტაგუზეს ეროვნული პარკი

ალუტაგუზეს ეროვნული პარკი
	ესტ. Alutaguse rahvuspark
მდებარეობა
	59°06′00″ ჩ. გ. 27°19′00″ ა. გ. / 59.10000° ჩ. გ. 27.31667° ა. გ.
ქვეყანა	ესტონეთი
ძირითადი ინფორმაცია
დაარსების წელი	24 ნოემბერი 2018
ფართობი	443.31 კმ2
	kaitsealad.ee/et/kaitsealad/alutaguse-rahvuspark
	ალუტაგუზეს ეროვნული პარკი ვიკისაწყობში

ალუტაგუზეს ეროვნული პარკი, ალუტაგუზის ეროვნული პარკი , ალუტაგეს ეროვნული პარკი ( ესტ. Alutaguse rahvuspark ) — ეროვნული პარკი ესტონეთში. ყველაზე ახალგაზრდა ეროვნული პარკი ქვეყანაში. მდებარეობს აღმოსავლეთ ესტონეთში, იდა-ვირუს მაზრაში.

შექმნის ისტორია და მიზნები რედაქტირება

ალუტაგუზეს ეროვნული პარკი დაარსდა 2018 წლის 24 ნოემბერს. ესტონეთის ექვსი ეროვნული პარკიდან ყველაზე ახალგაზრდაა. პირველი ეროვნული პარკი ესტონეთში დაარსდა ლაჰემააში 1971 წელს, ბოლოს წინა — მაცალუ — 2004 წელს. ^[1]

ალუტაგუზში ეროვნული პარკის დაარსების იდეა 1920-იან წლებში პირველად წამოაყენა ესტონელმა ბოტანიკოსმა გუსტავ ვილბასტემ . თუმცა მისი გეგმის განხორციელება მოხერხდა თითქმის 100 წლის შემდეგ.^[2]

ალუტაგუზეს ეროვნული პარკის დანიშნულება არის პეიპუსის ტბის ჭაობის, ტყის, მდელოს, ტბის, მდინარის და სანაპირო ბუნებრივი თემების დაცვა, შენარჩუნება და აღდგენა, რეგიონისთვის დამახასიათებელი ლანდშაფტების და რელიეფის ფორმების, ბიოლოგიური მრავალფეროვნების, დაცული ცხოველების, მცენარეები და მიგრაციის მნიშვნელოვანი ადგილების და ფრინველების ბუდეების, ასევე რეგიონული კულტურული მემკვიდრეობისა და ისტორიული და კულტურული ძეგლების შენარჩუნება და პოპულარიზაცია. ^[3]

ტერიტორია რედაქტირება

ალუტაგუზეს ეროვნულ პარკს უკავია ალუტაგუს დაბლობის უმეტესი ნაწილი. პარკი შეიქმნა გარემოსდაცვითი 11 ზონის: პუჰატუს, აგუსალუს, მურაკას და სელისოუს ნაკრძალების, კურტნას, სმოლნიცას, იოუგას, იისაკუს, სტრუუგასა და მეეტაგუსეს ბუნებრივი პარკების, ასევე მდინარე ნარვას ზემო წელში მდებარე დაცული ზონების საფუძველზე. ტერიტორიის ფართობი 44 135,3 ჰექტარია . 23 855 ჰექტარი (54%) უკავია ჭაობებს, (18 759 ჰა) 42% ტყეებს. შიდა წყლის ობიექტების ფართობი 884,1 ჰექტარს შეადგენს. ^[4] ^[3]

ალუტაგუზე ესტონეთის ერთ-ერთი უმდიდრესი ტყიანი მხარეა, ხელუხლებელი ტაიგის მსგავსი ბუნებით. ეს რეგიონი ყოველთვის გამოირჩეოდა მწირი დასახლებებით: მოსახლეობის სიმჭიდროვე შეადგენს 3 ადამიანს /კმ²-ზე, ხოლო ესტონეთში ეს მაჩვენებელი საშუალოდ შადგენს 30 კაცს/კმ²-ზე შეადგენს, ევროკავშირში — 117 ადამიანს/კმ²-ზე. ^[5]

ალუტაგუზეს რეგიონი ესტონეთში ისტორიულად მოიცავს წიწვოვანი ტყეებისა და ჭაობების უდიდეს ტერიტორიას. ეროვნული პარკში მდებარეობს ესტონეთის ყველაზე გრძელი ქვიშიანი პლაჟი და სმოლნიცას უნიკალური დიუნა პეიპუსის ტბის ჩრდილოეთ სანაპიროზე, ესტონეთში ყველაზე ძლიერი დინებით გამორჩეული მდინარე ნარვა, სტრუგას ბუნებრივი პარკის მდინარეები და მდელოები, ტბების ყველაზე მაღალი სიმჭიდროვის კურტნას ტყის ლანდშაფტი, აგუსალუს ერთადერთი კონტინენტური დიუნები ესტონეთში, პუხატუს ერთ-ერთი უდიდესი ჭაობის სისტემა ჩრდილოეთ ევროპაში და ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე წარმომადგენლობითი ხელშეუხებელი ფართოფოთლოვანი პორუნის ტყეები. ^[1]

ვაკეზე მდებარეობს კამების მინდვრები, ოზების ქედები და ქვიშის დიუნები. აქ არის ყველაზე მაღალი ქვიშის ქედები ესტონეთში (42 მეტრი) და უმაღლესი ბუნებრივი წერტილი იდა-ვირუს საგრაფოში (94 მეტრი ზღვის დონიდან ) ტაიავერის ბორცვი. ტბები კურტნასა და იოუგაში ჩამოყალიბდა გამყინვარების ხანის დიდი ყინულის ფლორებზე, დამარხული ქვიშისა და ხრეშის ქვეშ. ყინულის დნობის შემდეგ მათ ადგილას ღრმა ღრუები გაჩნდა.

ეროვნული პარკი მოიცავს ბევრ რეკრეაციულ ზონას და საფეხმავლო ბილიკებს. ^[4] ^[6]

ფლორა და ფაუნა რედაქტირება

ეროვნული პარკი მდიდარია მცენარეებისა და ცხოველთა მრავალფეროვანი სახეობებით. ^[3]

ალუტაგუზე ფრინველთა არაერთი სახეობის ჰაბიტატია. აქ ბინადრობს ესტონური თეთრთავა ფსოვი, რომლის დასაცავად 1938 წელს აქ შეიქმნა ესტონეთში პირველი ბუნების დაცვის ზონა, ტორფის ჭაობის ნაკრძალი - რატვა. ^[1]

ეროვნულ პარკში სახელმწიფო დაცვის ქვეშ იმყოფება ფრინველების შემდეგი სახეობები: თეთრთავა არწივი (Aquila chrysaetos), მცირე მყივანა არწივი (Aquila pomarina), ჩვეულებრივი ზარნაშო (Bubo bubo), იშხვარი (Ciconia nigra), ალალი (Falcolumbarius), თეთრკუდა ფსოვი (Haliaeetus albicilla), შაკი (Pandion haliaetus), ტ ურუტხანი (Philomachus pugnax), ბაიყუში (Aegolius funereus), ჭაობის ბუ (Asio flammeus), მყივანი გედი (Cygnus cygnus), გოჭა (Gallinago media), სამთითა კოდალა (Picoides tridactylus), წითელყელა მურტალა, ბუკნაჭოტი (Glaucidium passerinum), ტყის ტოროლა, ( Lullula arborea), Numenius arquata), ბოლოკარკაზი (Pernis apivorus) ), ჭიკვარა (Anas crecca), ქოჩორა შავულა იხვი (Aythya fuligula), პრანწია (Vanellus vanellus) და სხვა ფრინველები, მათ შორის ისეთი იშვიათი სახეობები ^[3] როგორიცაა დანლინი (Calidris alpina schinzii), თეთრი გნოლი (Lagopus lagopus), ქორი (Accipiter gentilis) ) და დიდი წყლის ბუღა (Botternstellaristaurus). ^[3]

დაცული სახეობებია: ჩვეულებრივი მფრინავი ციყვი (pteromys volans), კაპიუშონიანი სულკატა (stephanopachys linearis), წითელი ბრტყელი ხოჭო (cucujus cinnaberinus "), ჭერეხი (Aspius Aspius), ჩვეულებრივი ხლაკუნა (MISG urnus fossilis) და სხვები ^[3]

ალუტაგუზეს ეროვნული პარკის ნაწილია სტრუუგას ნაკრძალი, სადაც ბინადრობს ჭრიჭინების 21 სახეობა, მათ შორის ესტონეთის მწვანე როკერების უდიდესი პოპულაცია. სმოლნიცას ლანდშაფტური ნაკრძალი (250,6 ჰა) შექმნილია პეიპუსის ტბის ჩრდილოეთ სანაპიროზე მდებარე სხვადასხვა ასაკის დიუნების უნიკალური სისტემისა და ამ დიუნებისთვის დამახასიათებელი მცენარეული თემების შესანარჩუნებლად. დაცული ტერიტორიის სიგრძე დაახლოებით 7 კმ-ია, სიგანე — 200-დან 650 მ-მდე; ის ევროპის გარემოსდაცვითი ქსელ "ნატურა 2000"-ის ნაწილია. ^[7]

მგლების, დათვების, ფოცხვერების და სხვა ცხოველების მიგრაცია ესტონეთიდან რუსეთში ხდება ალუტაგუზეს გავლით. ^[8]