აკაკი ვასაძე

აკაკი ალექსის ძე ვასაძე (დ. 6 აგვისტო, 1899, ქუთაისი — გ. 23 მარტი, 1978, თბილისი, საქართველოს სსრ, სსრკ) — ქართველი მსახიობი, რეჟისორი; სანდრო ახმეტელის დასის რეპრესიის მთავარი ცრუ მოწმე.

აკაკი ვასაძე
დაბადების სახელი	აკაკი ვასაძე
დაბადების თარიღი	6 აგვისტო, 1899 ქუთაისი
გარდაცვალების თარიღი	23 ივლისი, 1978 (79 წლის) თბილისი, საქართველოს სსრ, სსრკ
საქმიანობა	მსახიობი, რეჟისორი

ბიოგრაფია

აკაკი ალექსის ძე ვასაძე დაიბადა 1899 წელს ქუთაისში. 1917 წელს დაამთავრა ქუთაისის კლასიკური გიმნაზია. 1920 წელს დაამთავრა გიორგი ჯაბადარის დრამატული სტუდია თბილისში. 1916 წელს დაიწყო სასცენო მოღვაწეობა ქუთაისის თეატრში. 1921 წელს სამხედრო-სავალდებულო სამსახურს გადიოდა პირველი რესპუბლიკის ჯარში. ასპინძის მე-9 ათასეულის შემადგენლობაში მონაწილეობდა 1921 წლის მარტის ბათუმის ბრძოლაში.

1920-1958 წლებში მოღვაწეობდა რუსთაველის თეატრში. 1935-1955 წლებში იყო ამავე თეატრის, ხოლო 1958-1968 წლებში იყო ქუთაისის მესხიშვილის თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელი, 1969 წლიდან მოღვაწეობდა რუსთავის სახელმწიფო დრამატულ თეატრში, ხოლო 1975 წლიდან — თბილისის კოტე მარჯანიშვილის სახელობის სახელმწიფო აკადემიურ თეატრში. მნიშვნელოვანი როლებია: რუსთაველის თეატრში – მენგო (ლოპე დე ვეგას „ცხვრის წყარო”), ახმა (ს. შანშიაშვილის „ანზორი”), ფრანც მოორი (ფ. შილერის „ყაჩაღები”), იაგო (უ. შექსპირის „ოტელო”), კიკვიძე (ვ. დარასელის „კიკვიძე”, მისივე დადგმა, სტალინური პრემია, 1942), დარისპანი („შემოდგომის აზნაურები”, დ. კლდიაშვილის მიხედვით), სვიმონ ლიონიძე (დ. ერისთავის „სამშობლო”), შუისკი (ა. სოლოვიოვის „დიდი ხელმწიფე”, მისივე დადგმა, სტალინური პრემია, 1946), პეპია (ი. ჭავჭავაძის „გლახის ნაამბობი”), აბდულ სადიქი (ი. მოსაშვილის „ჩაძირული ქვები”, მისივე დადგმა, სტალინური პრემია, 1951) და სხვ.; ქუთაისის ლ. მესხიშვილის სახ. თეატრში – ყვარყვარე (პ. კაკაბაძის „ყვარყვარე თუთაბერი”), რიჩარდ III (უ. შექსპირის „რიჩარდ მესამე”), ნერონი (ლ. სანიკიძის „ნერონი”) და სხვ.; რუსთავის თეატრში – ისიდორე (ნ. დუმბაძის „საბრალდებო დასკვნა”), მეფე ლირი (უ. შექსპირის „მეფე ლირი”, შოთა რუსთაველის სახ. სახელმწ. პრემია, 1975), მაესტრო (ს. კვარონსკის „მაესტრო”), გიორგი (თ. ჭიკაძის „სურათები საოჯახო ალბომიდან”) და სხვ.; კ. მარჯანიშვილის სახ. თეატრში – პასტორი მანდერსი (ჰ. იბსენის „მოჩვენებანი”).

1926 წლიდან აკაკი ვასაძე ეწეოდა რეჟისორულ მოღვაწეობას. მის მიერ დადგმული სპექტაკლებიდან აღსანიშნავია: ს. შანშიაშვილის „არსენა”, დ. ერისთავის „სამშობლო”, ჟ. პ. სარტრის „ედმონდ კინი”, ი. ჭავჭავაძის „ოთარაანთ ქვრივი” და სხვ.

1923 წლიდან მოღვაწეობდა კინოშიც. მის მიერ განსახიერებული როლებიდან აღსანიშნავია: შაჰ-აბასი („გიორგი სააკაძე“), მამასახლისი („მაგდანას ლურჯა“), ფარსმან სპარსი („დიდოსტატის მარჯვენა“).

ვასაძე იყო კორპორაცია „დურუჯის” დაარსების ერთ-ერთი ინიციატორი. 1926 წლიდან პედაგოგიურ მოღვაწეობას ეწეოდა შოთა რუსთაველის თეატრთან არსებულ დრამატულ სტუდიაში, ხოლო 1939 წლიდან — საქართველოს შოთა რუსთაველის სახელობის სახელმწიფო თეატრალურ ინსტიტუტში (1947 წლიდან — პროფესორი).

იყო სანდრო ახმეტელის დასის რეპრესიის მთავარი ცრუ მოწმე. მისი ჩვენებებით, სანდრო ახმეტელი მიზანმიმართულად ეწეოდა კონტრრევოლუციურ, მავნებლურ სქმიანობას თეატრში, დგამდა ანტისაბჭოურ სპექტაკლებს, სტუდენტებში აღვივებდა ანტისაბჭოურ სულისკვეთებას. ვასაძემ, ახმეტელთან ერთად, საბრალდებო ჩვენება მისცა ბევრი ცნობილი პიროვნების შესახებ. მათ შორის აღმოჩნდნენ: მიხეილ ჯავახიშვილი, ტიციან ტაბიძე, პაოლო იაშვილი, კონსტანტინე გამსახურდია, შალვა დადიანი. ვასაძე სამჯერ იყო დაბარებული გამომძიებლებთან ჩვენებების მისაცემად და ყოველი მისვლისას ახმეტელის კონტრრევოლუციური ორგანიზაციის წევრთა სია ახალი სახელებით ივსებოდა. შედეგად რეპრესიებს შეეწირა კიდევ 6 პიროვნება, მათ შორის პეტრე ოცხელი. რეაბილიტაციის პროცესისას მან უარი განაცხადა, დაედასტურებინა საკუთარი დაკითხვის ოქმები. ერთადერთი ახსნა, რომელიც თავად ვასაძემ მოუძებნა ამ ფაქტს, იყო ის, რომ ბერიამ ფსიქოლოგიურად მოამზადა იგი, ხოლო გამომძიებლებმა ისარგებლეს მისი დაბნეულობით და შეუცვალეს დაკითხვის ოქმები ხელმოწერისას.

იყო საქართველოს სსრ უმაღლესი საბჭოს I-V მოწვევების დეპუტატი.

დაკრძალულია მწერალთა და საზოგადო მოღვაწეთა დიდუბის პანთეონში. თბილისში არის აკაკი ვასაძის სახლ-მუზეუმი.

ფილმოგრაფია

გადაღებულია ფილმებში

• 1923: „მამის მკვლელი“ (გირგოლა–იასაული) რეჟ. ამო ბეკ-ნაზაროვი
• 1926: „სამანიშვილის დედინაცვალი“ (პლატონ სამანიშვილი) რეჟისორები კოტე მარჯანიშვილი, ზაქარია ბერიშვილი
• 1928: „ქალი ბაზრობიდან“ (ედვინი — ადამსის შვილი მეორე ცოლისგან) რეჟ. გიორგი მაკაროვი
• 1943: „გიორგი სააკაძე“ (შაჰ-აბასი) რეჟ. მიხეილ ჭიაურელი
• 1955: „მაგდანას ლურჯა“ (მამასახლისი) რეჟისორები თენგიზ აბულაძე, რევაზ (რეზო) ჩხეიძე
• 1957: „მე ვიტყვი სიმართლეს“ (მელიტონი) რეჟ. ლევან ხოტივარი
• 1958: „მაიაკოვსკი იწყებოდა ასე…“ (ალიხანოვ-ავარსკი) რეჟ. კონსტანტინე პიპინაშვილი
• 1958: „ფატიმა“ (ზაურბეკი) რეჟ. სიკო დოლიძე
• 1959: „დღე უკანასკნელი, დღე პირველი“ (პროფესორი) რეჟ. სიკო დოლიძე
• 1960: „ამბავი ერთი ქალიშვილისა“ (მიხა) რეჟ. მიხეილ ჭიაურელი
• 1961: „უდიპლომო სასიძო“ (პარმენი) რეჟ. ლევან ხოტივარი
• 1968: „ტარიელ გოლუა“ (დავითი) რეჟ. ლევან ხოტივარი
• 1970: „დიდოსტატის მარჯვენა“ (ფარსმან სპარსი) რეჟისორები ვახტანგ ტაბლიაშვილი, დევი აბაშიძე
• 1973: „მთვარის მოტაცება“ (ტარიელ შერვაშიძე) რეჟ. თამაზ მელიავა
• 1975: „საქმე გადაეცემა სასამართლოს“ (გორდეზიანი) რეჟ. ვალერიან კვაჭაძე
• 1978: „დათა თუთაშხია“ (მიქაელი) რეჟისორები გრიგოლ (გიგა) ლორთქიფანიძე, გურამ (გიზო) გაბესკირია

ჯილდოები, პრემიები და პრიზები

• 1934 — საქართველოს სსრ სახალხო არტისტი
• 1936 — წითელი დროშის ორდენი
• 1936 — სსრკ სახალხო არტისტი
• 1942, 1946, 1951 — სტალინური პრემია
• 1974 — შოთა რუსთაველის სახელობის სახელმწიფო პრემია
• 1946, 1950 — ლენინის ორდენი
• 1946 — მედალი „კავკასიის დაცვისათვის“
• 1946 — მედალი „1941-1945 წწ. დიდ სამამულო ომში ქველი შრომისათვის“

ბიბლიოგრაფია

• მოგონებები. ფიქრები, თბ., 1977.

ლიტერატურა

• ენციკლოპედია „საქართველო“, ტ. 3, თბ., 2014. — გვ. 190.
• ზ. ბაბუნაშვილი, თ. ნოზაძე, „მამულიშვილთა სავანე“, თბ., 1994. — გვ. 143.
• ბუხნიკაშვილი გ., აკაკი ვასაძე, თბ., 1960.
• ჯანელიძე დ., სახიობა, [წგ.] 1, თბ., 1958.
• Гугушвили Э., Театральные портреты, Тб., 1968.
• Марков П., А. Васадзе, წგ.: Народные артисты СССР, М.–Л., 1937.

რესურსები ინტერნეტში

• აკაკი ვასაძე — საქართველოს ბიოგრაფიული ლექსიკონი
• აკაკი ვასაძე [დაარქივებული] — ეროვნული ფილმოგრაფია
• აკაკი ვასაძე კინოფილმების ინტერნეტ-მონაცემთა ბაზაში
• ეროვნული ფილმოგრაფია — აკაკი ვასაძე
• აკაკი ვასაძის ბიოგრაფია (I მოწვევა)
• აკაკი ვასაძის ბიოგრაფია (II მოწვევა)
• აკაკი ვასაძის ბიოგრაფია (III მოწვევა)
• აკაკი ვასაძის ბიოგრაფია (IV მოწვევა)
• აკაკი ვასაძის ბიოგრაფია (V მოწვევა)
• აკაკი ვასაძე დიდ საბჭოთა ენციკლოპედიაში