ვიკიპედია

ჰეზბოლა (ლიბანი)

ტერმინს „ჰეზბოლა“ აქვს სხვა მნიშვნელობებიც, იხილეთ ჰეზბოლა.

ჰეზბოლა (არაბ. حزب الله ჰიზბუ`ლ-ლაჰ, უფლის პარტია ან უფლის დაჯგუფება) აგრეთვე ცნობილი როგორც ჰეზბოლაჰი, ჰესბოლა, ჰისბოლა, — ლიბანელ შიიტთა დაჯგუფება, აერთიანებს პოლიტიკურ ფრთას და შეიარაღებულ ფრთას. ჩამოყალიბდა 1980–იანი წლების პირველ ნახევარში, შიიტებით დასახლებული ბეკაას მუჰაფაზაში, ისრაელის ლიბანში შეჭრის საპასუხოდ. მიჩნეულია ტერორისტულ ორგანიზაციად ისრაელისა და მისი მოკავშირის, აშშ-ს, ასევე კანადის მიერ. მხოლოდ შეიარაღებული ფრთა ტერორისტულ დაჯგუფებად მიჩნეულია გაერთიანებულ სამეფოში, ავსტრალიასა და ეგვიპტეში. 1992 წელს აბას ალ-მუსავის გარდაცვალების შემდეგ დაჯგუფებას მეთაურობდა გენერალური მდივანი ჰასან ნასრალა, ხოლო მისი მკვლელობიშ შემდეგ 2024 წლის 29 სექტემბრიდან ჰაშემ საფი ად-დინი.[2]

ჰეზბოლა
حزب الله
ქვეყანა ლიბანის დროშა ლიბანი
ხელმძღვანელობა
გენერალური მდივანი ჰაშემ საფი ად-დინი
ისტორია
დაფუძნდა 1985; 39 წლის წინ (1985)
პოზიციები
იდეოლოგია ისლამური ნაციონალიზმი[1]
პოლიტიკური პოზიცია ისლამიზმი
წარმომადგენლობითობა
ადგილები პარლამენტში
15 / 128
ადგილები მთავრობაში
2 / 30
შტაბ-ბინა ბეირუთი
moqawama.org

1982 წელს ისრაელის მიერ ლიბანის დაპყრობის დროს მან სამხრეთ ლიბანის ნაწილის ოკუპაცია მოახდინა, რომელსაც ისრაელის მხარდაჭერით სამხრეთ ლიბანის არმია (SLA) აკონტროლებდა. ჰეზბოლა მუსლიმი სასულიერო პირების ჩანაფიქრს წარმოადგენს, რომელსაც ირანი აფინანსებდა ისრაელის ოკუპაციისთვის წინააღმდეგობის გასაწევად.[3] მისი ლიდერები აიათოლა ხომეინის მიმდევრები იყვნენ, ხოლო დაჯგუფების შეიარაღებული ძალები ირანის 1500-კაციანი რევოლუციური არმიის მეშვეობით იწვრთნებოდნენ, რომელიც ირანიდან სირიის ხელისუფლების ნებართვით ჩამოდიოდა. აღსანიშნავია, რომ ეს უკანასკნელი ლიბანის სამოქალაქო ომში იღებდა მონაწილეობას.[4] ჰეზბოლამ პარტიზანული ომი წამოიწყო სამხრეთ ლიბანში, რამაც სამხრეთ ლიბანის არმიის დაშლა და 2000 წლის 24 მაისს ისრაელის ჯარების მიერ ლიბანის დატოვება გამოიწვია.

ჰეზბოლა სამხედრო თვალსაზრისით იმდენად გაძლიერდა, რომ მისი პარამილიტარისტული ფრთა უფრო ძლიერია, ვიდრე ლიბანის ჯარი.[5][6] ჰეზბოლას ახასიათებენ, როგორც "სახელმწიფოს სახელმწიფოს შიგნით",[7] რომელსაც ლიბანის მთავრობაში აქვს ადგილები, რადიო, სატელიტური ტელევიზია, სოციალური მომსახურება და უნარი დიდი რაოდენობის ჯარები გააგზავნოს ლიბანის საზღვრებს გარეთ.[8][9][10] ჰეზბოლა 8 მარტის ალიანსის წევრიცაა, რომელიც 14 ალიანსის წევრებს უპირისპირდება. ჰეზბოლას მხარს მტკიცედ უჭერს ლიბანელი შიიტები,[11] ხოლო სუნიტებისთვის ეს დაჯგუფება მიუღებელია.[12][13] ჰეზბოლა სამხედრო წვრთნას, შეიარაღებასა და ფინანსებს ირანიდან, ხოლო პოლიტიკურ მხარდაჭერას სირიისგან იღებს.[14] ჰეზბოლა და ისრაელი ერთმანეთს 2006 წელს, ლიბანის მეორე ომში დაუპირისპირდნენ.

ჰეზბოლამ თავის 1985 წლის მანიფესტში ჩამოაყალიბა მიზნები, როგორიცაა "ამერიკელების, ფრანგებისა და მათი მოკავშირეების გაძევება ლიბანიდან და ჩვენს მიწაზე კოლონიური ერთეულების აღმოფხვრა", ქრისტიანი ფალანგისტების "კანონიერი ძალაუფლებისადმი" დამორჩილება და მართლმსაჯულების აღსრულება მათზე "იმ დანაშაულებებისთვის, რაც მათ მუსლიმებისა და ქრისტიანების წინააღმდეგ ჩაიდინეს". ასევე "ჩვენი ხალხის თითოეული შვილისთვის" უფლების მიცემა, აერჩიათ ხელისუფლების ის ფორმა, რომელიც მათ სურდათ. ჰეზბოლა ლიბანელებს მოუწოდებდა, რომ "ისლამური ხელისუფლება" აერჩიათ.[15] 2006-2008 წლებში ლიბანელების საპროტესტო გამოსვლებისა[16] და შეტაკებების შემდეგ,[17] ერთიანი ეროვნული ხელისუფლება 2008 წელს ჩამოყალიბდა, რომელშიც ჰეზბოლამ და მისმა ოპოზიციურმა მოკავშირეებმა მთავრობის 30 ადგილიდან 11 მოიპოვეს, რაც მათ ვეტოს უფლებას აძლევს.[18] 2008 წლის აგვისტოში ლიბანის ახალმა მინისტრთა კაბინეტმა ღიად დაადასტურა პოლიტიკური განცხადების ნიმუში, რომელმაც ჰეზბოლას სამხედრო ორგანიზაციად აღიარა და მისცა უფლება "გაათავისუფლოს ან დაიბრუნოს დაპყრობილი ტერიტორიები" (მაგ, შაბაას სავარგულები).[19] 2012 წლიდან ჰეზბოლა სირიის ხელისუფლებას სამოქალაქო ომში ოპოზიციური შენაერთების წინააღმდეგ ეხმარება, რომლებსაც იგი სიონისტურ და "ვაჰაბიტურ-სიონისტურ" შეთქმულებად აღიქვამს, რომელსაც ასადისა და მისი ალიანსის განადგურება სურს.[20][21] ის სირიასა და ერაყში ადგილობრივი ძალების გასაწვრთნელად ან მხარდამხარ საბრძოლველად აგზავნის ე.წ. "ისლამური სახელმწიფოს" წინააღმდეგ.[22][23] აღქმა არაბული სამყაროს დიდ ნაწილში,[24] რომ ჰეზბოლა წინააღმდეგობის მოძრაობაა, შეიცვალა სირიის სამოქალაქო ომის სექტარიანული ბუნებიდან გამომდინარე.[8][25][26]

ჰეზბოლას სტატუსი, როგორც ლეგიტიმური პოლიტიკური პარტიის, ტერორისტული დაჯგუფების, წინააღმდეგობის მოძრაობის ან მათი კომბინაცია დღემდე სადავოდ რჩება საერთაშორისო საზოგადოებაში.[27] არაბული ლიგა,[28] აშშ,[29] საფრანგეთი,[30] ავსტრალია,[31] კანადა,[32] ისრაელი,[33] ნიდერლანდები[34] და სპარსეთის ყურის თანამშრომლობის საბჭო[35][36] ჰეზბოლას ტერორისტული ორგანიზაციის კვალიფიკაციას ანიჭებენ. ევროკავშირი, ახალი ზელანდია და გაერთიანებული სამეფო[37] ჰეზბოლას მხოლოდ სამხედრო ფრთას მიიჩნევს ტერორისტულ ორგანიზაციად და განასხვავებს მისი პოლიტიკური ფრთისგან.[38][39] რუსეთი კი ჰეზბოლას ლეგიტიმურ სოციალურ-პოლიტიკურ ორგანიზაციად აღიქვამს.[40] რაც შეეხება ჩინეთს, ის ნეიტრალურია და ჰეზბოლასთან ურთიერთობებს ინარჩუნებს.[41]

დასახელება

რედაქტირება

სახელწოდება ჰეზბოლა, ანუ ჰიზბუ`ლ-ლაჰ, წარმოდგება წმიდა ყურანის სურა ალ-მა'იდას 61-ე აიასაგან (ومن يتول الله و رسوله والذين آمنوا فإن حزب الله هم الغالبون) - ისინი, ვინც არჩია უფალი, მისი მოციქული და მორწმუნენი, ჭეშმარიტად ღვთის დაჯგუფებაა, და ისინი შეიქნებიან გამარჯვებულნი. ეს ბოლო ფრაზა (ჭეშმარიტად ღვთის დაჯგუფებაა, და ისინი შეიქნებიან გამარჯვებულნი. فان حزب الله هم الغالبوم ) აღბეჭდილია ასევე ჰეზბოლას ალამზე. ასევე აღსანიშნავია, რომ არაბული გამოთქმით, ჰეზბოლა წარმოითქმება როგორც ჰიზბულლაჰ, ხოლო ჰეზბოლა ირანული წარმოთქმაა.

ჩამოყალიბება

რედაქტირება

ჰეზბოლა ლიბანის სამხრეთით, შიიტური დაჯგუფებების კონსოლიდაციის საფუძველზე შეიქმნა, რომელმაც ლიბანის სამოქალაქო ომში მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა. ის 1982-83 წლებში ამერიკის ჯარებს უპირისპირდებოდა, ხოლო 1985-88 წლებში ამალის მოძრაობასა და სირიას. ამის მიუხედავად, ჰეზბოლას მთავარი მიზანი ისრაელის ჯარებისგან სამხრეთ ლიბანის გათავისუფლება იყო,[42] რომლებიც მოგვიანებით ბეირუთს მიადგნენ.[43] 2006 წელს ისრაელის ყოფილმა პრემიერ-მინისტრმა ეჰუდ ბარაკმა განაცხადა: "როცა ჩვენ ლიბანში შევედით, ჰეზბოლა არ არსებობდა, შიიტები კი სამხრეთში სურნელოვანი ბრინჯებითა და ყვავილებით დაგვხვდნენ. ჰეზბოლას ჩამოყალიბება ჩვენმა იქ ყოფნამ გამოიწვია".[44]

ჰეზბოლამ ბრძოლის განსხვავებული მეთოდი აირჩია. დაჯგუფება ისრაელის თავდაცვით ძალებს ლიბანსა და მის საზღვრებს გარეთ სუიციდური ტერორისტული აქტების მეშვეობით ებრძოდა.[45] აღსანიშნავია, რომ ახლო აღმოსავლეთში ჰეზბოლა ერთ-ერთ პირველ ისლამური წინააღმდეგობის მოძრაობად ითვლება, რომლის საბრძოლო ტაქტიკა მოიცავდა როგორც მკვლელობას, ასევე გატაცებას, უცხოელი ჯარისკაცების მძევლად აყვანასა და სუიციდურ ტერორიზმს.[46] შიიტურმა ორგანიზაციამ სამხედრო ტაქტიკაც კი შეიმუშავა, რაც კატიუშას რაკეტებისა და სხვა სახის ჭურვების გამოყენებას გულისხმობს.[47][48]

ლიბანის სამოქალაქო ომი (1975-90)

რედაქტირება

ლიბანის სამოქალაქო ომის დროს ჰეზბოლა თავდაპირველად ებრძოდა ფალანგისტებს (ქათაიბი, მარონიტთა ლაშქარი, მის უკან მოიაზრებოდა ისრაელი, და შესაბამისად აშშ) და ამალთან (შიიტური ლაშქარი, თუმცაღა უფრო სეკულარისტული შეხედულებებით, ვიდრე ჰეზბოლა, მის უკან მოიაზრებოდა სირია და შესაბამისად - სსრკ) ერთად უტევდა ბეირუთს. მეექვსე საერთო საჯარისო ბრიგადის მიერ (რომელიც ძირითადად შიიტებისგან შედგებოდა) შიიტი მოლაშქრეების მხარეს გადმოსვლის შემდეგ, ჰეზბოლამ და ამალმა ფაქტობრივად უბრძოლველად ხელთ იგდეს ბეირუთი და მიმდებარე ტერიტორია. 1987 წელს ამ ორ დაჯგუფებას შორის დაიწყო დაპირისპირება ბეირუთისთვის, რაც 1990 წელს ტაიფის შეთანხმებით დასრულდა (ამავე შეთანხმებამ დაასრულა სამოქალაქო ომი ლიბანში).

ისლამური ჯიჰადის ორგანიზაცია

რედაქტირება

"ისლამური ჯიჰადის ორგანიზაცია" იყო თუ არა სახელწოდება, რომელსაც ჰეზბოლა იყენებდა, დღემდე სადავოა. გარკვეულ წყაროებზე დაყრდნობით, ეს იყო "სატელეფონო ორგანიზაცია",[49][50][51] რომელსაც საკუთარი იდენტობის დასაფარავად იყენებდნენ.[52][53][54][55][56] ჰეზბოლა იყენებდა "ისლამური წინააღმდეგობის" სახელწოდებასაც ისრაელის წინააღმდეგ საბრძოლველად.[57]

2003 წელს ამერიკის სასამართლომ დაადგინა, რომ "ისლამური ჯიჰადის ორგანიზაციას" ჰეზბოლა საკუთარი თავდასხმებისთვის იყენებდა ლიბანში, ევროპასა[58] და ახლო აღმოსავლეთში. ამჟამად კანადა, აშშ და ისრაელი სახელწოდებებს: "ისლამური ჯიჰადის ორგანიზაცია", "დედამიწაზე ჩაგრულთა ორგანიზაცია" და "რევოლუციური სამართლიანობის ორგანიზაციას" ჰეზბოლას მიაწერენ.

იდეოლოგია

რედაქტირება

1980-იან წლებში ჰეზბოლას იდეოლოგია რადიკალური იყო, რასაც 1985 წლის მანიფესტი ასახავს. პირველი მიზანი ამერიკული და ებრაული იმპერიალიზმის წინააღმდეგ ბრძოლა, სამხრეთ ლიბანისა და სხვა ოკუპირებული ტერიტორიების გათავისუფლება იყო.მეორე მიზანი მუსლიმების უმას იდეის გარშემო შემოკრება იყო. დაჯგუფება აცხადებდა, რომ ის ყველა ლიბანურ თემს დაიცავდა იმ თემების გარდა, რომლებიც ისრაელთან თანამშრომლობდნენ. მას შემდეგ ჰეზბოლას იდეოლოგია შეიცვალა და ამჟამად ის მემარცხენე პოლიტიკური ერთეულია, რომელიც სოციალური უსამართლობის წინააღმდეგ იბრძვის.[59]

ხშირად ჰეზბოლას იდეოლოგიას შიიტურ რადიკალიზმს მიაწერენ.[60][61][62] ორგანიზაცია შიიტურ თეოლოგიას მისდევს, რომელიც აიათოლა ხომეინიმ ჩამოაყალიბა.[63] ჰეზბოლა ძირითადად ხომეინის მიმდევრების მხარდაჭერით ჩამოყალიბდა, რათა ისლამური რევოლუცია გავრცელებულიყო.[64] იდეოლოგიიდან გამომდინარე, ჰეზბოლას ლიბანის ისლამურ რესპუბლიკად გარდაქმნა სურდა, თუმცა შემდეგ მან უფრო მრავალმხრივი მიდგომა აირჩია.[3]

ჰეზბოლა გამოირჩევა საუკეთესო დამოკიდებულებით ირანის ისლამური რესპუბლიკის მიმართ და კეთილგანწყობით სირიის მიმართ. დასავლეთის სახელმწიფოებისა და სხვა დიდი სახელმწიფოების მიმართ დამოკიდებულება მეტნაკლებად ცივია.

1985 წლის მანიფესტი

რედაქტირება

1985 წლის 16 თებერვალს შეიხ იბრაჰიმ ალ-ამინმა ჰეზბოლას მანიფესტი შეიმუშავა. გთავაზობთ ამონარიდს:

ჩვენ ვართ უმას (ისლამური თემი) შვილები....

...ჩვენ ვართ მთელი მსოფლიოს მუსლიმებთან კავშირის მქონე უმა, რომელსაც ისლამთან მყარი რელიგიური კავშირი აქვს. ღმერთმა კი ინება, რომ ისლამის მისია მოციქულთა ბეჭდის, მუჰამადის, მიერ აღსრულებულიყო. ჩვენი კულტურის მიხედვით, ის წმინდა ყურანს, სუნასა და ფაკიჰის სამართლებრივ ნორმებს ეფუძნება, რომელისგანაც ჩვენ მაგალითს ვიღებთ...[15]

დამოკიდებულება ისრაელისა და ებრაელების მიმართ

რედაქტირება

ჰეზბოლას შექმნის მიზანია ისრაელის ქმედებებისთვის წინააღმდეგობის გაწევა, იქნება ეს შეიარაღებული, საინფორმაციო თუ სხვა საშუალებებით. საკუთრივ ისრაელის სახელმწიფო ჰეზბოლას ლიდერების გამოსვლებსა და ოფიციალურ ტექსტებში მოიხსენიება როგორც "სიონისტთა დანაშაულებრივი ქმნილება" (كين الغصب الصهون ქიან ალ–ღასიბ ალ–საჰიუნი). 1985 წლის მანიფესტის არაბულ ვერსიაში აღნიშნულია, რომ ჰეზბოლა ბრძოლას გააგრძელებს მანამ, სანამ ისრაელი არ განადგურდება.[79] ჰეზბოლას გენერალური მდივნის მოადგილის, ნა'იმ კასიმის თქმით, ისრაელთან ბრძოლა ჰეზბოლას ფუნდამენტური ღირებულება და მისი არსებობის ღერძია.[80]

ორგანიზაცია ამბობს, რომ მისი მუდმივი მტრობა ისრაელის მიმართ თანაფარდია ამ უკანასკნელის ოპერაციების მიმართ ლიბანში და არის სამაგიერო ისრაელის ოკუპაციაზე. ჰეზბოლა ისრაელს უკანონო სახელმწიფოდაც მიიჩნევს, რის გამოც ისინი საკუთარ ქმედებებს "თავდაცვითი ჯიჰადით" ამართლებენ.

ოფიციალური განცხადებებით, ჰეზბოლა არ არის ანტისემიტური ორგანიზაცია და ის მიმართულია მხოლოდ ისრაელის სახელმწიფოს წინააღმდეგ. თუმცა რიგ მოწოდებებში მაინც გაისმის ისეთი ლოზუნგები, რომელიც ანტისემიტურად აღიქმება.[65] ამის პარალელურად ჰეზბოლა უარყოფს ჰოლოკოსტს და ანტისემიტურ შეთქმულების თეორიებს ავრცელებს.[65] ანტისემიტიზმის ცნობილი მკვლევრის, რობერტ ვისტრიხის, თანახმად:

ჰეზბოლას ლიდერებისა და სპიკერების ანტისემიტური დამოკიდებულება მოიაზრებს დაუძლეველ ებრაულ ძალას... ჰამასის საღვთო ომის პროპაგანდა, რომელსაც ჰეზბოლაც იყენებს, ებრაელებს აღწერს "კაცობრიობის მტრებად", "შეთქმულებად", "დაუმორჩილებელ" და "პატივმოყვარეებად", რომლებსაც "სატანური გეგმები" აქვთ არაბთა დასამონებლად. ის აერთიანებს ტრადიციულ ანტი-იუდაიზმს, მესამე მსოფლიოს ანტისიონიზმს, დასავლურ სტერეოტიპებსა და ირანულ შიიტურ სიძულვილს ებრაელებისადმი, რომელიც ებრაელებს "კორუმპირებულ ურწმუნოებად" მიიჩნევს. შეიხ ფადლალას თქმით, ებრაელებს ისლამისა და არაბული კულტურული იდენტობის მოსპობა სურთ თავიანთი ეკონომიკური და პოლიტიკური ლიდერობის გასავრცობად.[66]

ჰეზბოლას ტელეკომპანია ალ-მანარმა ისრაელის სახელმწიფო და ებრაელები შიდსისა და სხვა დაავადებების ახლო აღმოსავლეთში განზრახ გავრცელებაში დაადანაშაულა.[67][68][69] ალ-მანარი დასავლეთში გაკიცხეს ანტისემიტური პროპაგანდის იმგვარად წარმოჩენის გამო, თითქოს ებრაული სამყარო ლიდერობს.[70][71][71]

ალ-მანარი ასევე ჩიოდა იმის გამო, რომ ლიბანი "სიონისტების მიერ განათლებაში შეჭრის მსხვერპლია".[72] 2009 წლის ნოემბერში კი ჰეზბოლა ინგლისურ სკოლას აიძულებდა, რომ ანა ფრანკის დღიურიდან ამონარიდების კითხვისთვის თავი დაენებებინათ.[73]

დამოკიდებულება სხვა ისლამური ორგანიზაციებისა და წინააღმდეგობის მოძრაობების მიმართ

რედაქტირება

ჰეზბოლა მკვეთრად დადებით პოზიციას ინარჩუნებს ყველა პალესტინური წინააღმდეგობის მოძრაობის მიმართ, უწევს მათ ფინანსურ და სამხედრო დახმარებას. ჰეზბოლას ლიდერთა გამოსვლები ყოველთვის მიმართულია მათი მოქმედებების გამართლებისაკენ, მათ შორის ახალმოსახლეების წინააღმდეგაც – "ყველა ახალმოსახლე არის ოკუპანტი და ოკუპაციის მხარდამჭერი" – სეიდი ნაიმ ყასიმი

ალ–კაიდა

რედაქტირება

ჰეზბოლა მკვეთრად დაპირისპირებულია ალ–კაიდასთან, რადგან ალ–კაიდას იდეოლოგია მკვეთრ ანტიშიიტურ ხასიათს ატარებს, ალ-კაიდას იდეოლოგიურმა ხელმძღვანელმა აიმან აზ–ზავაჰირმა უწოდა ჰეზბოლასა და სეიდ ჰასან ნასრულას "მურთადები, რომელთა გზა ძნელსავალი და არასწორია", ხოლო აბუ მუსაბ აზ–ზარკავი ჰეზბოლას, ბადრს და სხვა შიიტურ ორგანიზაციებს ასევე "მურთადსა" და "ზინდიყს" უწოდებდა.

2001 წლის 11 სექტემბერი

რედაქტირება

ჰეზბოლას ლიდერმა ჰასან ნასრულამ დაგმო შეტევა მსოფლიო სავაჭრო ცენტრზე და ამას უწოდა "სამოქალაქო მოსახლეობის მიზანმიმართული ჟლეტა", თუმცა ასეთი უარყოფითი შეფასება არ მიუცია პენტაგონზე თავდასხმისათვის.

ორგანიზაციული სტრუქტურა

რედაქტირება

თავდაპირველად, ჰეზბოლას ლიდერების უმეტესობა ამტკიცებდა, რომ მოძრაობა "არაა ორგანიზაცია, რომელიც თავის წევრებს არ აძალებს ორგანიზაციაში ყოფნას, არც რაიმე განსაკუთრებული პასუხისმგებლობა აქვს აღებული და ორგანიზაციული სტრუქტურაც არ აქვს".[74][75] როგორც ჰეზბოლას მკვლევარი მაგნუს რანსტორპი ამბობს, დაჯგუფებას მართვის ფორმალური სტრუქტურა უკვე აქვს და ისლამის იურისტების ხელმძღვანელობას მიჰყვება. ყველანაირი ძალაუფლება სასულიერო პირებშია, რომლებიც გადაწყვეტილებებს იღებენ.

ჰეზბოლაში გადაწყვეტილების მიმღები უმაღლესი ორგანოები დაიყო ორ ნაწილად. პირველი საკონსულტაციო საბჭოა (არაბ. مجلس الشورى), რომელსაც 12 სასულიერო პირი მართავს, იღებს სტრატეგიულ გადაწყვეტილებებს და დაჯგუფების ქმედებებს ადევნებს თვალყურს ლიბანში. მეორე კი გადაწყვეტილების მიმღები ასამბლეაა (مجلس الشورى القراري), რომელსაც შეიხ ჰუსაინ ფადლალა და კიდევ 11 სასულიერო პირი ხელმძღვანელობდა და სტრატეგიაზე მუშაობდნენ. ორგანიზაციაში კიდევ 7 სპეციალიზებული საბჭოა, რომლებიც განიხილავენ იდეოლოგიურ, ფინანსურ, სამართლის, სამხედრო, პოლიტიკურ, საინფორმაციო და სოციალურ საკითხებს. ეს ორგანოები განლაგებულები არიან ბექაას დაბლობზე, ბეირუთსა და სამხრეთ ლიბანში.[76]

მას შემდეგ, რაც ირანის უმაღლესი ლიდერი ყველაზე ავტორიტეტული სასულიერო პირია, ჰეზბოლას ლიდერები მას მიმართავენ დირექტივებისა და სამოქმედო მიმართულების თვალსაზრისით იმ შემთხვევაში, თუ დაჯგუფებაში აზრები გაიყოფა.[76] რუჰოლა ხომეინის გარდაცვალების შემდეგ, ჰეზბოლას მმართველი ორგანოები უფრო დამოუკიდებლები გახდნენ და ირანს ხშირად აღარ მიმართავდნენ.[76] ლიბანის მეორე ომის შემდეგ კი ირანმა ჰასან ნასრალას ძალაუფლების შესაზღუდად ორგანიზაციის რესტრუქტურიზაცია მოახდინა და მილიარდობით დოლარი დახარჯა "რეაბილიტაციისთვის".[77]

სტრუქტურული თვალსაზრისით ჰეზბოლა თავის პოლიტიკურ და სოციალურ ქმედებებს სამხედრო ქმედებებისგან არ მიჯნავს. "ჰეზბოლას მხოლოდ და მხოლოდ ერთი ხელმძღვანელობა ჰყავს" - ამბობს ნა'იმ კასიმი, ჰეზბოლას ერთ-ერთი ლიდერი. "ყველა პოლიტიკური, სოციალური და ჯიჰადის წარმოება ეხება ამ ხელმძღვანელობას... იგივე ეშელონები, რომლებიც თვალყურს ადევნებენ საპარლამენტო და სახელისუფლებო საქმიანობას, აწარმოებს ჯიჰადს ისრაელის წინააღმდეგ".[78]

2010 წელს ირანის საპარლამენტო სპიკერმა ალი ლარიჯანის თქმით, "ირანი ამაყობს ლიბანის ისლამური წინააღმდეგობის მოძრაობაში აქტიური ჩართულობით. ჰეზბოლა კი ნამდვილი ისლამური ჯიჰადის იდეებს განასახიერებს". დასავლეთის კრიტიკაზე, რომ ირანი ტერორიზმს მხარს უჭერს, მან უპასუხა, "ნამდვილი ტერორისტები არიან ისინი, ვინც სიონისტურ რეჟიმს ხალხის დასაბომბად შეიარაღებით ამარაგებს".[79]

ჰეზბოლა-ისრაელის კონფლიქტი

რედაქტირება

ისრაელისა და სამხრეთ ლიბანის არმიის წინააღმდეგ (1990-2000)

რედაქტირება

მიუხედავად იმისა, რომ ტაიფის შეთანხმებით შეიარაღებული დაჯგუფებები უნდა დაშლილიყო და განიარაღებულიყო, სირიამ, რომელიც აკონტროლებდა ლიბანს ისრაელის მიერ ოკუპირებულ სამხრეთ რეგიონს გარდა, მისცა საშუალება ჰეზბოლას შეიარაღებული ფრთა არ განეიარაღებინა, რომლის მიზეზად სამხრეთ ლიბანის ებრაული ოკუპაცია დასახელდა.[80] მას შემდეგ ჰეზბოლა ითვლება ერთ–ერთ ყველაზე წარმატებულ წინააღმდეგობის მოძრაობად არაბულ ქვეყნებში, ისრაელისა და მისი მოკავშირეების მიერ კი ყველაზე საშიშ მტრად აღიქმება. ლიბანის სამოქალაქო ომის დასრულების შემდეგ ჰეზბოლა რევოლუციური დაჯგუფებიდან პოლიტიკურ ერთეულად გარდაიქმნა. ამ პროცესს ჰეზბოლას "ლიბანიზაციას" უწოდებენ. 80-იან წლებში ჰეზბოლას უკომპრომისო რევოლუციური პოზიციების მიუხედავად, ის ლიბანის ხელისუფლებისადმი შემწყნარებელი რჩებოდა.[81] უფრო მეტიც, 1992 წელს ჰეზბოლამ არჩევნებში მონაწილეობა გადაწყვიტა, რაშიც ხელი ირანის უმაღლესმა ლიდერმა ალი ხამენეიმ შეუწყო. ამას ჰეზბოლას ყოფილ ლიდერისგან, სუბჰი ალ-თუფაილისგან, წინააღმდეგობა მოჰყვა, რის გამოც ორგანიზაციაში განხეთქილება მოხდა. არჩევნებში ჰეზბოლამ 12 ადგილი მოიპოვა. იმავე წელს მან ლიბანელ ქრისტიანებთან დიალოგში შესვლა გადაწყვიტა. აღსანიშნავია, რომ ჰეზბოლა პატივს სცემს კულტურულ, რელიგიურ და პოლიტიკურ თავისუფლებებს ლიბანში, როგორც წმინდა ღირებულებებს, თუმცა ეს არ ვრცელდება იმ ჯგუფებზე, რომლებსაც ისრაელთან კავშირი აქვთ.[82]

1990-დან 2000 წლამდე ჰეზბოლა ებრძოდა ებრაულ საოკუპაციო ნაწილებს და მათს კოლაბორაციონისტულ სამხრეთ ლიბანის არმიას. 1992 წელს ცაჰალის ვერტმფრენებმა იერიში მიიტანეს ბეირუთის ერთ-ერთ ავტომაგისტრალზე, რის შედეგადაც დაიღუპნენ ჰეზბოლას წინამძღოლი საიდი აბას ალ-მუსავი, მისი მცირეწლოვანი ვაჟი ჰუსაინი და ცოლი. სეიდი აბას ალ-მუსავი ჩაანაცვლა საიდმა ჰასან ნასრალამ. 1993 წელს ჰეზბოლამ ისრაელის 7 ჯარისკაცი მოკლა სამხრეთ ლიბანში, რის შემდეგაც ისრაელმა ოპერაცია "პასუხისმგებლობა" წამოიწყო (ლიბანში ცნობილია, როგორც 7-დღიანი ომი). ოპერაციის განმავლობაში ცაჰალმა ყველაზე მძიმე საარტილერიო და საჰაერო დარტყმები განახორციელეს 1982 წლის შემდეგ სამხრეთ ლიბანში. მიზანი ჰეზბოლასგან მომდინარე საფრთხის გაუვნებელყოფა და ლიბანელი მოსახლეობის ბეირუთისკენ მიგრაცია იყო, რათა ლიბანის ხელისუფლებას შიიტური ორგანიზაცია შეეკავებინა.[83] ბრძოლა მხარეთა უსიტყვო შეთანხმების შემდეგ შეწყდა. შეთანხმება გულისხმობდა იმას, რომ ჰეზბოლა ჩრდილოეთ ისრაელისკენ არ გაუშვებდა რაკეტებს, ხოლო ისრაელი ლიბანში მშვიდობიან მოსახლეობას თავს არ დაესხმებოდა.[84]

1996 წლის აპრილში, მას შემდეგ, რაც ჰეზბოლამ ისრაელის მშვიდობიანი მოსახლეობის წინააღმდეგ სარაკეტო თავდასხმები განაახლა,[85] ისრაელის შეიარაღებულმა ძალებმა ოპერაცია რისხვის მტევნები წამოიწყო, რაც მიზნად ისახავდა ჰეზბოლას სამხრეთ ლიბანში არსებული ბაზის განადგურებას. 100 ლიბანელ დევნილზე მეტი მოკლეს გაეროს ბაზაში კანასთან, რასაც ისრაელის სამხედროებმა შეცდომა უწოდეს.[86] რამდენიმედღიანი მოლაპარაკებების შემდეგ მხარეები ისევ შეთანხმდნენ 26 აპრილს. ცეცხლის შეწყვეტის ხელშეკრულება დაიდო ისრაელსა და ჰეზბოლას შორის, რომელიც 1996 წლის 27 აპრილს ამოქმედდა.[87] მხარეებმა მოილაპარაკეს, რომ მშვიდობიან მოსახლეობას თავს არ დაესხმებოდნენ, რაც იმას ნიშნავდა, რომ ჰეზბოლას ისრაელის შეიარაღებული ძალების წინააღმდეგ ბრძოლა ლიბანის შიგნით მაინც შეეძლო.[87]

იყო ჰეზბოლას მცირე ჯგუფების პირდაპირი თავდასხმები ცაჰალის პოსტებზე, მათ შორის აღსანიშნავია მრავალკონფესიური ბრიგადის მოქმედებები, რომელიც შედგებოდა როგორც მარონიტი, მართლმადიდებელი, უნიატი და გრიგორიანელი ქრისტიანებისაგან, ასევე სუნიტი და შიიტი მუსლიმებისგან,[88] რაც ემსახურებოდა ლიბანის რელიგიური ნიშნით დაყოფის მოსპობას. ამავე დროს საოკუპაციო ზონებში არ წყდებოდა თავდასხმები ებრაელ ჯარისკაცებზე, უპირატესად ნაღმსატყორცნებითა და მსუბუქი სარაკეტო-გამშვები დანადგარებით.

აღსანიშნავია 1997 წლის 13 სექტემბრის თავდასხმა ღანდურიათთან, როდესაც ჰეზბოლას ხასათის ალამს, რომელშიც ირიცხებოდა საიდ ჰასან ნასრულას უფროსი ვაჟი ჰადი, შეუტია ცაჰალის სადაზვერვო დანაყოფმა გივ'ათის ბრიგადიდან და ბრძოლაში დაიღუპა საიდი ჰადი ნასრულაც.

2000 წლის 7 ოქტომბერს, ისრაელის სამი ჯარისკაცი: ადი ავიტანი, ბენიამინ ავრაამი და ომარ სავაიდვერე ჰეზბოლამ გაიტაცა, როცა ისინი ლიბანი-ისრაელის საზღვარს აკონტროლებდნენ.[89] ისრაელის თავდაცვის მინისტრმა შაულ მოფაზმა განაცხადა, რომ ჰეზბოლამ ჯარისკაცები ჯერ გაიტაცა, ხოლო შემდეგ მოკლა.[90] მოგვიანებით, 2004 წელს გარდაცვლილთა ცხედრები ლიბანელ ტყვეებში გაიცვალა.[91] ამის შემდეგ ეჰუდ ოლმერტმა განაცხადა სამხრეთ ლიბანის დატოვების შესახებ. საოკუპაციო ნაწილების გასვლისას სამხრეთ ლიბანის არმიას უნდა უზრუნველეყო ისრაელის ინტერესების გატარება 10 კმ-იან ზონაში, მაგრამ ჰეზბოლამ იმ დღესვე შეძლო სტრატეგიული წერტილების დაკავება და ქრისტიანულ ქალაქ მარჯაიუნში მაიორ საად ჰადადის, სამხრეთ ლიბანის არმიის პირველი მეთაურისა და დამფუძნებლის, ძეგლი ჩამოაგდეს - ეს 18 წლიანი ოკუპაციის დასასრულს ნიშნავდა.

შაბაას კონფლიქტი (2000-06)

რედაქტირება

შაბაას სავარგული (مزرع شبعا მაზარი'ა შაბა'ა, შაბაას სასოფლო სამეურნეო მიწები) მდებარეობს უკიდურეს სამხრეთ-აღმოსავლეთ ლიბანში და დაახლოებით 25 კვ. კმ ფართისაა. ისრაელის სახელმწიფოს განცხადებით, იგი შედის გოლანის მაღლობებში, რაც 1981 წლის ცალმხრივი ანექსიით შეყვანილია ისრაელის შემადგენლობაში, თუმცაღა გაეროს დადგენილებით, შაბაას სავარგული ეკუთვნის ლიბანს და ისრაელის მიერაა ოკუპირებული. ამის გამო მიმდინარეობდა სასაზღვრო დაბალი ინტენსივობის კონფლიქტი ჰეზბოლას მებრძოლებსა და ცაჰალს შორის, რამაც ექვსი წლის განმავლობაში 30 ებრაელი ჯარისკაცისა და მოსახლის, 8 ჰეზბოლას მებრძოლისა და ერთი სირიელი ჯარისკაცის სიცოცხლე შეიწირა.

2006 წლის ომი

რედაქტირება
  მთავარი სტატია: ივლისის ომი.
 
ტვიროსის დაბომბვა

2006 წელს ისრაელსა და ჰეზბოლას შორის ვითარება დაიძაბა, რომელიც 34 დღე გაგრძელდა. დაიწყო 12 ივლისს ზაჰრათსა და შეთულას შორის სასაზღვრო ტერიტორიაზე, სადაც ჰეზბოლას მებრძოლების მცირე ჯგუფი თავს დაესხა ისრაელის სასაზღვრო პატრულს, რამაც გამოიწვია ხუთი ებრაელი ჯარისკაცის მოკვლა და ორის გატაცება ლიბანში. ამის საპასუხოდ ისრაელმა გამოაცხადა რეზერვისტების მობილიზაცია, უარყო ჰეზბოლას შეთავაზებები გაცვლაზე, გამოაცხადა, რომ "ტერორისტებთან მოლაპარაკებას არ აპირებდა" და საჰაერო იერიშები მიიტანა ლიბანზე, მათ შორის სამოქალაქო ობიექტებზე (რაფიკ ჰარირის სახ. აეროპორტი, ბეირუთ–დამასკოს გზატკეცილი, ჯიათის თბოსადგური, ხიდები მთელი ქვეყნის მასშტაბით და ა.შ.).[92][93] ლიბანის მთავრობამ მოითხოვა ასეთი ქმედებების შეწყვეტა, თუმცა ისრაელის მთავრობამ განაგრძო დაბომბვები და როდესაც დაინახა, რომ საჰაერო იერიშები შედეგის მომტანი არ აღმოჩნდა, გადაწყვიტა სახმელეთო ოპერაციის ჩატარება.[94][95]

მზადყოფნაში მოიყვანეს ცაჰალის 30 000–მდე მებრძოლი (მათ შორის ელიტური გოლანის, გივ'ათისა და ქფირის ბრიგადები) და 400–მდე ტანკი, დაიგეგმა და მომზადდა ოპერაცია ბინთ ჯუბაილისა და ხიამის მიმართულებით, საბოლოოდ ლითანის ფორსირებისთვის.[96]

ჰუჯაირის ვიწრობი

რედაქტირება

ოპერაცია დაიგეგმა მეთულა–ხიამ–მარჯაიუნის ღერძზე, ლითანის ფორსირებისთვის . ცაჰალი გააფთრებულ წინააღმდეგობას წააწყდა ლიბან–ისრაელის საზღვრიდან ნახევარ კილომეტრზე, ჰეზბოლას მებრძოლებმა შეაფერხეს ცაჰალის წინსვლა, დააზიანეს და გაანადგურეს ოცამდე ტანკი (მათ შორის უახლესი მეოთხე ტიპის მერკავებიც). ხოლო ჰუჯაირის ვიწრობზე, რომელიც წარმოადგენს ხევსა და ძნელადგასავალ ადგილს, ცაჰალის წინსვლა მდინარე ლითანისკენ საბოლოოდ შეჩერდა. აღსანიშნავია, რომ ჰეზბოლამ თავის მხრივ "კატიუშას" ტიპის რაკეტებით ჩრდ. ისრაელის ქალაქები დაბომბა.[97]

ბინთ ჯუბაილის ბრძოლა

რედაქტირება

ჰეზბოლას უმაღლესმა საბჭომ და ხელმძღვანელობამ მიზნად დაისახა ბინთ ჯუბაილისთვის საავიაციო იერიშების აცილების მიზნით, რაც დიდ მსხვერპლს გამოიწვევდა მშვიდობიან მოსახლეობაში, ბინთ ჯუბაილის მაგიერ წინააღმდეგობის კვანძი შეექმნა შედარებით მეჩხრად დასახლებულ მარუნ ალ–რასში. მარუნ ალ–რასში განთავსდა ჰეზბოლას პირველი ბრიგადის მეშვიდე და მესამე ალმები, საიდანაც მიდიოდა საერთო მოქმედებების კოორდინაცია და მოქმედებები ბინთ ჯუბაილის მიმართულებაზე. მიუხედავად იმისა, რომ 24 ივლისს "გოლანის" ბრიგადა ჯავშანსატანკო ნაწილების მხარდაჭერით შეიჭრა ბინთ ჯუბაილში და 25 ივლისს ისრაელის მთავრობამ გამოაცხადა თითქოს სრულ კონტროლს ფლობდნენ ბინთ ჯუბაილსა და მიმდებარე ტერიტორიაზე, ბრძოლები ბინთ ჯუბაილში გრძელდებოდა 14 აგვისტომდე.

ცაჰალმა ლითანის იძულება ვერ მოახერხა ვერც შვეულმფრენების გამოყენებით ლითანის გარშემო დესანტის გადასხმით და 14 აგვისტოს საბრძოლო მოქმედებები შეწყდა, დაიწყო ცაჰალის ნაწილები გასვლა ლიბანიდან. საბოლოოდ, კონფლიქტმა 1300-მდე ლიბანელის (მათ შორის ჰეზბოლას ჯარისკაცების) და 165 ებრაელის სიცოცხლე შეიწირა.[98][99][100][101][102]

პოლიტიკური საქმიანობა

რედაქტირება
 
ჰეზბოლას მთავარი მოკავშირის, ამალის ალამი

ჰეზბოლა ლიბანის პოლიტიკური ცხოვრების საკმაოდ აქტიური მონაწილეა და არჩევნებში მონაწილეობს საერთოეროვნული შეთანხმების შიიტური კვოტებით. ჰეზბოლა და მისი პარტნიორი "ამალის" პარტია წარმოადგენენ ლიბანელი შიიტების ინტერესებს.[103] "ამალისგან" განსხვავებით, რომელსაც მხოლოდ ლიბანის სამხრეთში უჭერენ მხარს, ჰეზბოლა ბეირუთში, ბეკაას დაბლობზე, ჰირმილის რეგიონსა და სამხრეთ ლიბანშიც პოპულარულია.[104] ლიბანის პარლამენტში ამჟამად 14 ჰეზბოლას დეპუტატია, რომლებიც "წინააღმდეგობისა და განვითარების ბლოკის" წევრები არიან.

2005 წლიდან ჰეზბოლა "8 მარტის ალიანსის" მნიშვნელოვანი წევრია. მიუხედავად იმისა, რომ ჰეზბოლა ახალ ხელისუფლებაში 2005 წლიდან მოღვაწეობს, ის მაინც ურყევად ეწინააღმდეგება "14 მაისის ალიანსს".[105] 2006 წლის 1 დეკემბერს ამ კოალიციებმა დაიწყეს საპროტესტო აქციები ლიბანის ყოფილ პრემიერ-მინისტრ ფუად სინიორას ხელისუფლების წინააღმდეგ, რომელიც 2 წელი გაგრძელდა.ჰეზბოლამ ჩათვალა, რომ ლიბანის მთავრობა "არასუვერენულად იქცეოდა", ხოლო მისი გავლენა მთავრობაში ხუთ შიიტ მინისტრს (ერთი ჰეზბოლასა და ოთხი ამალის წარმომადგენელი) არ აღემატებოდა, რაც "ღვთივმომადლებული გამარჯვების" ფონზე საკმაოდ მწირად გამოიყურებოდა. ჰასან ნასრულამ მოითხოვა ფუად სინიორას გადადგომა და ახალი მთავრობის შექმნა, მაგრამ ეს არ განხორციელებულა, 2006 წლის დეკემბერში ჩატარებული არჩევნებისას კი სტატუს–ქვო არ შეცვლილა. ჰეზბოლასა და ლიბანის მთავრობას შორის გაჩნდა საკმაოდ დიდი ბზარები.[106] დაპირისპირების კულმინაცია იყო 2008 წლის მაისის დასაწყისი, როდესაც აშშ–ისრაელის ზეწოლითა და გავლენით, ლიბანის მთავრობამ შეუჩერა ლიცენზია ალ–მანარს და მოითხოვა მისი მაუწყებლობის შეწყვეტა. ფუად სინიორას "ჰარაქათ მუსთაკბალის" მებრძოლებმა დაიკავეს ბეირუთი, თუმცა ჰეზბოლას მებრძოლებმა (ამალსა და ჰიზბ შუ'იუსთან ერთად) მალევე შეძლეს კონტროლის დაწესება მუსლიმურ დასავლეთ ბეირუთზე და დაპირისპირება ლიბანის სამოქალაქო ომის მსგავსი სცენარით განვითარდებოდა, რომ არა ლიბანის არმიის ჩარევა და როგორც ჰასან ნასრულას, ისე ფუად სინიორას ბრძანება თავისი მომხრე მებრძოლებისადმი, წინააღმდეგობა არ გაეწიათ არმიისთვის. არმიამ დაიკავა ბეირუთი და აიძულა ორივე მხარე დაეტოვებინათ იგი.[16][17] ჰეზბოლას სამაუწყებლო საშუალებები აღდგა.[107] დაპირისპირებულმა მხარეებმა 2008 წლის 21 მაისს დოჰაში მიაღწიეს კონსენსუსს.[108] დოჰას შეთანხმების მიხედვით, ჰეზბოლამ და მისმა ოპონენტებმა ლიბანის პარლამენტში ვეტოს უფლება მოიპოვეს. კონფლიქტის დასასრულს ფუად სინიორამ 2008 წლის 11 ივლისს ჩამოაყალიბა მთავრობა, სადაც ჰეზბოლას 30-დან 11 ადგილი აქვს.[18]

 
შიიტების განსახლების არეალი

სამხედრო სიძლიერე

რედაქტირება

ჰეზბოლა საკუთარ სამხედრო შესაძლებლობებს არ ამჟღავნებს. დუბაიში არსებული სპარსეთის ყურის კვლევითი ცენტრის უსაფრთხოების დირექტორის მუსტაფა ალანის თქმით, ჰეზბოლას 1000 მომუშავე წევრი და 6000-დან 10,000-მდე მოხალისე ჰყავს.[109] ირანული FARS NEWS AGENCY-ს თანახმად, ჰეზბოლას 65,000-მდე მებრძოლი ჰყავს.[110] ხშირად ჰეზბოლაზე ამბობენ, რომ მისი შეიარაღებული ძალები ლიბანის არმიაზე უფრო ძლიერია.[111][111][112] ისრაელის სარდალმა გუი ზურმა ჰეზბოლას "მსოფლიოში ყველაზე ძლიერი პარტიზანული დაჯგუფებაც" კი უწოდა.

2010 წლის აპრილში ამერიკის თავდაცვის მინისტრმა, რობერტ გეითსმა, განაცხადა, რომ ჰეზბოლა ქვეყნების უმეტესობასთან შედარებით უფრო მეტ ჭურვებსა და რაკეტებს ფლობს, რომლითაც სირია და ირანი ამარაგებენ. ამას ამბობს ისრაელიც. სირია კი ჰეზბოლასთვის შეიარაღების მიწოდებას უარყოფს და ამბობს, რომ ისრაელი საკუთარი თავდასხმების გასამართლებლად ადანაშაულებს მას. ამერიკელი დიპლომატებისგან გამოაშკარავებული დეპეშების თანახმად, აშშ ამაოდ ცდილობდა სირიიდან ლიბანში შეიარაღების გადატანისთვის ხელის შეშლას. ამ დეპეშებშივე ჩანს, რომ ჰეზბოლამ ისრაელთან 2006 წლის ომის შემდეგ უზარმაზარი რაოდენობის გაუმჯობესებული შეიარაღება მოაგროვა.[113] რობერტ გეითსმა ასევე განაცხადა, რომ ჰეზბოლა შესაძლოა ქიმიური, ბიოლოგიური და გემსაწინააღმდეგო იარაღითაც აღჭურვილია, რაც ამერიკული გემებისთვის საფრთხეს წარმოადგენს.[114]

2010 წელს ისრაელის ხელისუფლება დარწმუნებული იყო, რომ ჰეზბოლას 15,000-ზე მეტი შორეული დისტანციის ჭურვები ჰქონდა განთავსებული ლიბანის საზღვართან. ამბობდნენ, რომ ამ ჭურვებს ისეთი შორეული ქალაქებამდე მიღწევა შეეძლო, როგორიც ელიათი იყო.[115] ისრაელის შეიარაღებულმა თავდაცვამ ჰეზბოლა რაკეტების საავადმყოფოების, მშვიდობიანი მოსახლეობის სახლებსა და სკოლებთან განთავსებაში დაადანაშაულა.[115] ისრაელის ყოფილმა ელჩმა აშშ-ში მაიკლ ორენმა ღრმა შეშფოთება გამოხატა ამის გამო:

სირიისა და ირანისგან მხარდაჭერილმა ჰეზბოლა ისრაელისთვის სერიოზულ საფრთხეს წარმოადგენს.. ჰეზბოლა ამჟამად ოთხჯერ უფრო მეტ რაკეტას ფლობს, ვიდრე 2006 წლის ომის პერიოდში. ეს რაკეტები კი შორეულ დისტანციაზე მოქმედებს. ისრაელის თითოეული ქალაქი ელიატის ჩათვლით მიზანშია ამოღებული.

2012 წლის 12 ივლისს გავრცელდა ინფორმაცია, რომ ჰეზბოლა 50,000-მდე ჭურვს ფლობს, რაც სამჯერ აღემატება ჰეზბოლა-ისრაელის ომის პერიოდში დაჯგუფების ხელში არსებული ჭურვების რაოდენობას.[116] 2013 წლისთვის კი ეს რაოდენობა 60,000-80,000-მდე გაიზარდა.[117] ჰეზბოლა ისრაელის წინააღმდეგ დრონებს იყენებდა, რომელიც საჰაერო თავდაცვის სისტემებში აღწევდა. ორგანიზაციის ლიდერის, ჰასან ნასრალას თქმით, ეს მათი შესაძლებლობების მხოლოდ მცირე ნაწილია.[118][119]

ისრაელის სამხედრო ჩინოვნიკები ყურადღებას ამახვილებენ იმ შეიარაღებასა და გამოცდილებაზე, რაც შიიტურმა დაჯგუფებამ სირიის სამოქალაქო ომში ათასაობით მებრძოლის ჩართვის მიიღო. "ამგვარი გამოცდილების გაყიდვა შეუძლებელია" - აცხადებს თელ-ავივის უნივერსიტეტის ეროვნული უსაფრთხოების კვლევის ინსტიტუტის სამხედრო-სტრატეგიული საკითხების სპეციალისტი გაბი სიბონი. "სხვა საკითხია, რომ ჩვენ ამას უნდა გავუმკლავდეთ. გამოცდილებას ვერაფერი ჩაანაცვლებს და მასთან ხუმრობა არ შეიძლება".[120]

ტერორისტული აქტები

რედაქტირება

1982-1986 წლებში, ლიბანში, 41-მა ადამიანმა ამერიკული, ფრანგული და ებრაული შეიარაღებული ძალების წინააღმდეგ 36 სუიციდური ტერორისტული აქტი განახორციელა, რომელშიც 659 ადამიანი დაიღუპა.[45] ჰეზბოლა აქედან რამდენიმე ტერაქტზე პასუხისმგებლობას არ იღებს, თუმცა დაჯგუფებას თითოეულ მათგანში ჩართულობაში ადანაშაულებენ.[121][122]

  • ტვიროსის სათავო ოფისების აფეთქება (1982-83)
  • აშშ-ს საელჩოს აფეთქება (1983, აპრილი)[123]
  • ბეირუთის ყაზარმების დაბომბვა (1983)
  • ერაყის და'ვას პარტიასთან თანამშრომლობით ქუვეითის ტერაქტი (1983)[124]
  • აშშ-ს საელჩოს მიშენების აფეთქება (1984)[125]
  • გახშირებული თავდასხმები ისრაელის შეიარაღებულ ძალებსა და სამხრეთ ლიბანის არმიაზე[45]
  • ტრანს-მსოფლიოს ავიახაზების თვითმფრინავის გატაცება (1985)[126]
  • ლიბანის მძევალთა კრიზისი (1982-1992)[127]

1990 წლის შემდეგ განხორციელებული ტერორისტული აქტები და მათი მცდელობები ძირითადად დიპლომატებისა და მშვიდობიანი მოსახლეობის წინააღმდეგ იყო მიმართული.

  • თავდასხმა ისრაელის საელჩოზე ბუენოს-აირესში (1992).[126][128]
  • ებრაული კულტურული ცენტრის აფეთქება (1994).[126][128]
  • ალას ჩირიკანას ავიახაზების თვითმფრინავის აფეთქება პანამაში (1994).[128][129]
  • ისრაელის საელჩოზე თავდასხმა ლონდონში (1994).[130]
  • ხობარის კოშკის აფეთქება საუდის არაბეთში (1996).[131]
  • ალ-კაიდასთვის გაწეული დახმარება წვრთნითა და ასაფეთქებელი მოწყობილობებით აშშ-ს საელჩოებზე თავდასხმისთვის აფრიკის ქვეყნებში (1998).[132]
  • 2002 წელს სინგაპურმა ჰეზბოლა ადგილობრივი მოსახლეობის რეკრუტირებაში დაადანაშაულა აშშ-სა და ისრაელის გემების წინააღმდეგ 1990 წლებში სინგაპურის სრუტეებთან განუხორციელებელი ტერაქტის გამო.[133]
  • აშშ-ს საელჩოს ტრანსპორტის აფეთქება ბეირუთში (2008).[134]
  • ტერორისტული აქტის მცდელობა ეგვიპტეში, რომლის დროსაც ეგვიპტის სამართალდამცავებმა 49 ადამიანი დააკავეს ებრაელებსა და ეგვიპტელებზე დაგეგმილი თავდასხმის გამო სინაის ნახევარკუნძულზე (2009).[135]
  • ბურგასის ავტობუსის აფეთქება ბულგარეთში (2012).[136]
  • შიიტი ამბოხებულების გაწვრთნა აშშ-ს ჯარისკაცების წინააღმდეგ ერაყის ოპერაციის დროს.[137]

ჰეზბოლა ბოსნიის ომში

რედაქტირება

ირანი პირველი მუსლიმური ქვეყანა იყო, რომელმაც ალყაში მოქცეულ ბოსნიელებს (ჰანაფიტური მაზჰაბის სუნიტებს]] შეიარაღებული დახმარება გაუწია. ირანისგან წასული მხარდაჭერის 2/3 სამხედრო ამუნიცია და იარაღი იყო, რომელიც ბოსნიელებმა მიიღეს 1992-95 წლების ომში.[138] ამასთანავე ჰეზბოლამ საკუთარი მებრძოლები გაგზავნა ბოსნიაში. ამ ყველაფერმა ადგილობრივ მოსახლეობაში ირანისა და ჰეზბოლას მიმართ სიმპატიები გამოიწვია.[139] ომის დასასრულს შიიტმა საგარეო მრჩევლებმა და მებრძოლებმა ბოსნია დატოვეს.

მოთხოვნები გაზის რესურსებზე (2010)

რედაქტირება

2010 წელს ჰეზბოლამ პრეტენზია განაცხადა ლიბანის საზღვართან ახლოს, კერძოდ, ისრაელის ქალაქ ჰაიფადან 80 კმ-ით დასავლეთით მდებარე დალიტისა და ტამარის გაზის რესურსებზე, რომელიც Noble Energy-მ აღმოაჩინა. დაჯგუფებამ ისრაელი გააფრთხილა, რომ ბუნებრივი რესურსის ამოქაჩვა არ დაეწყო. ჰეზბოლას ოფიციალურმა პირები კი იმუქრებოდნენ, რომ ლიბანის ბუნებრივი რესურსების დასაცავად ისინი ძალის გამოყენებას არ მოერიდებოდნენ. "14 მარტის" ალიანსმა კი შიიტური ორგანიზაცია გააკრიტიკა იმის გამო, რომ ის ამ მოვლენით ამართლებდა შეიარაღების ქონას. ლიბანის პარლამენტარმა ანტუან ზაჰრამ განცხადებაში თქვა, რომ ეს საკითხი კიდევ ერთი მოტივია "სხვა დაუსრულებელი მოტივების სიაში", რითაც მართლდება ჰეზბოლას მიერ შეიარაღების ქონა.[140]

აფეთქება სტამბოლში (2011)

რედაქტირება

2011 წლის ივლისში, იტალიურმა გაზეთი Corierre della Sera ამერიკულ და თურქულ წყაროებზე დაყრდნობით იუწყებოდა, რომ ჰეზბოლა იმავე წლის მაისში განხორციელებული აფეთქებისუკან იდგა, რამაც 8 თურქი მშვიდობიანი მოსახლის დაზარალება გამოიწვია. მოხსენება ასევე ამბობდა, რომ ეს იყო ისრაელის კონსულის, მოშე კიმჩის, მკვლელობის მცდელობა. თურქეთის სადაზვერვო წყაროებმა უარყვეს განცხადება და თქვეს, რომ "ისრაელს სჩვევია დეზინფორმაციის გავრცელება სხვა გამოცემების მეშვეობით.[141]

დაგეგმილი ტერაქტი კვიპროსზე (2012)

რედაქტირება

2012 წლის ივლისში კვიპროსის პოლიციამ ლიბანელი მამაკაცი დააკავა ტერორიზმთან შესაძლო კავშირის ბრალდებით ებრაელ ტურისტებზე დაგეგმილი თავდასხმის გამო. სამართალდამცავების თანახმად, მამაკაცი ჰეზბოლას სახელით გეგმავდა ტერაქტს კვიპროსზე, რაც მან დაკითხვის დროს აღიარა. პოლიციამ განგაში ამ ადამიანზე ისრაელის დაზვერვისგან საგანგაშო შეტყობინების მიღების შემდეგ ატეხა. ლიბანელი ებრაელი სამიზნეების ფოტოებსა და ისრაელის ავიახაზების ორმხრივი ფრენების შესახებ ინფორმაციას ფლობდა და თვითმფრინავის ან ტურისტული ავტობუსის აფეთქებას გეგმავდა. ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა ბენიამინ ნეთანიაჰუმ განაცხადა, რომ ტერაქტის დაგეგმვაში ირანი დაეხმარა მას.[142][143]

ბურგასის ტერაქტი (2012)

რედაქტირება

2012 წელს ბულგარეთის ქალაქ ბურგასში ებრაელი ტურისტების ავტობუსი აფეთქდა, რის გამოც ბულგარეთის მთავრობამ ოფიციალურად ჰეზბოლა დაადანაშაულა. ისრაელის 5 მოქალაქე, ბულგარელი მძღოლი და ტერორისტი გარდაიცვალნენ.[144] ბომბი მას შემდეგ ამოქმედდა, რაც ებრაელი ტურისტები აეროპორტიდან სასტუმროსკენ მიემგზავრებოდნენ. ბულგარეთის შინაგან საქმეთა მინისტრმა განაცხადა, რომ ორი ეჭვმიტანილი ჰეზბოლას სამხედრო ფრთის წევრი იყო, რომლებიც ბულგარეთში 28 ივნისს ჩავიდნენ და 18 ივლისამდე რჩებოდნენ. მანამდე კი ისრაელს ჰეზბოლაზე ჰქონდა ეჭვი. ბენიამინ ნეთანიაჰუმ მედია ანგარიშს უწოდა "კიდევ ერთი მტკიცებულება, რაც ჩვენ ისედაც ვიცოდით, ჰეზბოლა და მისი ირანელი ბატონები კი მსოფლიო მასშტაბის ტერორიზმის კამპანიას ეწევიან, რაც ქვეყნებსა და კონტინენტებზე ვრცელდება".[145] ნეთანიაჰუმ ასევე განაცხადა, რომ ტერაქტი ბულგარეთში არის ერთ-ერთი იმ ტერორისტული აქტებიდან, რაც ჰეზბოლასა და ირანს დაუგეგმავთ და განუხორციელებიათ ტაილანდში, კენიაში, თურქეთში, ინდოეთში, აზერბაიჯანში, კვიპროსსა და საქართველოში.[144]

ინციდენტი შაბაას სავარგულებში

რედაქტირება

2015 წლის 18 იანვარს, ჰეზბოლასა და ირანის სამხედროების კონვოიზე თავდასხმის საპასუხოდ სირიის სამხრეთით მდებარე კუნეიტრაში, ჰეზბოლამ შაბაას სავარგულებში 28 იანვარს შურისძიების მოტივით ისრაელის სამხედრო კონვოიზე ტანკსაწინააღმდეგო ჭურვებით მიიტანა იერიში, რასაც 2 ჯარისკაცის სიცოცხლე შეეწირა, ხოლო 7 მათგანი დაიჭრა.[146]

რაფიკ ჰარირის მკვლელობა

რედაქტირება

2005 წლის 14 თებერვალს, ლიბანის ყოფილი პრემიერ-მინისტრი რაფიკ ჰარირი და იქვე მყოფი სხვა 21 ადამიანი გარდაიცვალა, როცა ესკორტი გზის პირას დამონტაჟებული ბომბი აფეთქდა. ჰარირი ლიბანის პრემიერ-მინისტრი 1992-1998 და 2000-2004 წლებში იყო. 2009 წელს, გაეროს სპეციალურმა საგამოძიებო ტრიბუნალმა დაადგინა, რომ მკვლელობაში ჰეზბოლას ხელი ერია.[146]

2010 წლის აგვისტოში ტრიბუნალის მიერ ჰეზბოლას წევრების მისამართით ბრალის შესაძლო წაყენებასთან დაკავშირებით ჰასან ნასრალამ განაცხადა, რომ ისრაელი 1993 წლამდე ცდილობდა ჰარირის მკვლელობას, რათა ლიბანში პოლიტიკური ქაოსი გამოეწვია, ანტი-სირიული ატმოსფერო შეექმნა და საბოლოოდ სირიის ჯარები ეიძულებინა, რომ ლიბანი დაეტოვებინათ. ჰეზბოლას ლიდერმა დაამატა, რომ 1996 წელს ჰეზბოლამ დააკავა ისრაელის აგენტი აჰმედ ნასრალა (არანაირი კავშირი ჰასან ნასრალასთან), რომელმაც იცოდა მოსალოდნელი თავდასხმის შესახებ და აცხადებდა, რომ მყარი საბუთი ჰქონდა ჰეზბოლას მიერ დაგეგმილი მკვლელობის შესახებ.[147] ამასთან დაკავშირებით საად ჰარირიმ განაცხადა, რომ გაერომ აღნიშნული საკითხი უნდა გამოიძიოს.[148]

2011 წლის 30 ივნისს ლიბანის საგანგებო ტრიბუნალი ჩამოყალიბდა, რათა რაფიკ ჰარირის მკვლელობა გამოეძიებინა, ჰეზბოლას მაღალჩინოსნებზე გასცა დაკავების ორდერები, მათ შორის მუსტაფა ბადრ ად-დინზეც.[149] 3 ივლისს ჰასან ნასრალამ ბრალდება უარყო და ტრიბუნალი ჰეზბოლას წინააღმდეგ შეთქმულებაში დაადანაშაულა, რის შემდეგაც დადო პირობა, რომ დასახელებული პირებს ვერავითარ შემთხვევაში ვერ დააპატიმრებდნენ.[150]

სამიზნის ამორჩევა

რედაქტირება

2001 წლის 11 სექტემბრის ტერორისტული აქტების შემდეგ ჰეზბოლამ ალ-კაიდა დაგმო მშვიდობიანი მოსახლეობის მიზანში ამოღების გამო,[151][152] ხოლო პენტაგონზე თავდასხმის შემთხვევაში დუმდა.[153] ჰეზბოლამ გაკიცხა ალჟირული შეიარაღებული ისლამისტური დაჯგუფება ხოცვა-ჟლეტის გამო, "ალ-ჯამა'ა ალ-ისლამია" კი ტურისტებზე თავდასხმის გამო ეგვიპტეში.[154]

მიუხედავად იმისა, რომ ჰეზბოლა მშვიდობიან მოსახლეობაზე თავდასხმებს გმობს, ორგანიზაციას 1994 წელს არგენტინაში სინაგოგაზე თავდასხმაში სდებენ ბრალს. არგენტინელი პროკურორი ალბერტო ნისმანი, მარსელო მარტინეს ბურგოსი და კიდევ 45 ადამიანი აცხადებდა, რომ ჰეზბოლა და მათი ირანელი მოკავშირეები არიან პასუხისმგებლები ებრაული კულტურული ცენტრის აფეთქების გამო, რომელმაც 85 ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა.[154] 2002 წელს, მას შემდეგ, რაც ისრაელმა ოპერაცია "დამცავი ფარი" წამოიწყო, ჰასან ნასრალა სიტყვით გამოვიდა, რაშიც პალესტინეური დაჯგუფებების წევრებს ებრაელებზე განხორციელებული სუიციდური ტერორისტული აქტები მოუწონა. მისი თქმით, "ისინი შეკავებასა და თანაბარი შიშის დანერგვას ცდილობდნენ". ნასრალამ ასევე განაცხადა, რომ "ოკუპირებულ პალესტინაში სამხედროსა და მშვიდობიან მაცხოვრებელს შორის არანაირი განსხვავება არაა, რადგან ყველა მათგანი დამპყრობელი, ოკუპანტი და უზურპატორია".[4]

2012 წლის აგვისტოში აშშ-ს კონტრ-ტერორისტული დეპარტამენტის კოორდინატორმა დანიელ ბენჯამინი ყველას აფრთხილებდა, რომ ჰეზბოლამ ევროპაზე იერიში ნებისმიერ დროს გაუფრთხილებლად შეუძლია მიიტანოს. ბენჯამინმა დაამატა: "ჰეზბოლა ევროპაში თავის ადგილსამყოფელს ინარჩუნებს და მისი უკანასკნელი ქმედებები აჩვენებს, რომ მასზე კოლატერალური დაზიანება ან პოლიტიკური უთანხმოება არ მოქმედებს. ვფიქრობთ, რომ ჰეზბოლას ევროპაში თავდასხმა ნებისმიერ ადგილას და დროს შეუძლია მცირე გაფრთხილებით ან გაუფრთხილებლად.. ამასთანავე ჰეზბოლამ ტერორისტულ კამპანიას მსოფლიო მასშტაბით მოუხშირა".[155][156][157]

საიდუმლო სამსახურები

რედაქტირება

ჰეზბოლას სპეც-სამსახურებს მსოფლიოში ერთ-ერთ საუკეთესოდ ახასიათებენ. ორგანიზაციის საიდუმლო სამსახურები ლიბანის სპეც-სამსახურებთან თანამშრომლობენ.[158]

1982 წელს ჰეზბოლას სპეც-სამსახურის აპარატი ჰუსეინ ალ-ხალილიმ დააარსა, რომელიც ამჟამად ჰასან ნასრალას პირველი პოლიტიკური მრჩეველია,[159] ხოლო კონტრდაზვერვას ირანული კუდსის ძალები მართავენ. 1990-იან წლებში ეს აპარატი კიდევ უფრო გაიზარდა.

ცნობილი მკვლევრის, აჰმად ჰამზის მიხედვით, ჰეზბოლას კონტრდაზვერვა იყოფა ორ ნაწილად: ამნ ალ-მუდადი გარე საფრთხეზეა ორიენტირებული, ხოლო ამნ ალ-ჰიზბ დაჯგუფების ერთიანობასა და მის ლიდერებს იცავს. პირველი ნაწილი წვრთნებს ირანსა და დიდი ალბათობით ჩრდილოეთ კორეაშიც გადის.[160] ჰეზბოლას ასევე სამხედრო და გარე უსაფრთხოების ძალებიც ჰყავს, რომლებიც ლიბანის გარეთ მოქმედებენ.[161]

ჰეზბოლას წარმატებული ოპერაციებიდან უნდა აღინიშნოს 1994 წელს CIA-ს მიერ დაჯგუფების საგარეო მდივნის ჰასან ეზედინის გატაცებისთვის ხელის შეშლა, 1997 წელს ორმაგი აგენტით მანიპულაცია და 2000 წელს მოსადის დაჯგუფების აგენტის ელჰანან ტანენბაუმის გატაცება.[160] ჰეზბოლა ლიბანის მთავრობასთან თანამშრომლობდა 2006 წელს, რომლის ფარგლებშიც ადიბ ალ-ალამს ადევნებდნენ თვალ-ყურს, როგორც ისრაელის აგენტს.[160] ორგანიზაციამ დაიქირავა ლეიტენანტი ომარ ალ-ჰეიბი, რომელიც 2006 წელს დამნაშავედ სცნეს ჰეზბოლას დაზვერვის გამო. 2009 წელს ჰეზბოლამ გარაჟის მფლობელი მარვან ფაკიჰი დააპატიმრა, რომელმაც სათვალთვალო მოწყობილობები დაამონტაჟა ჰეზბოლას სატრანსპორტო საშუალებებზე.[160]

ჰეზბოლას კონტრდაზვერვა ელექტრონულ სადაზვერვო მოწყობილობებს იყენებს და ტექნოლოგიებს აუმჯობესებს. 2011 წელს ჰეზბოლამ პროგრამის გამოყენება დაიწყო, რომელიც მობილური ტელეფონის მონაცემების ანალიზს ახდენს და აფიქსირებს ჯაშუშობას. საეჭვო კონტაქტების ამოცნობა კი ჩვეულებრივი მოწყობილობებით ხდება. 1990-იანი წლების შუაში ჰეზბოლას უშიფრო ვიდეოების გადმოწერა შეეძლო ისრაელის დრონებიდან. აღსანიშნავია, რომ 2000 წელს ებრაული ჯარების ლიბანიდან გასვლის შემდეგ ისრაელის დაზვერვა გააქტიურდა. ირანისა და რუსული FSB-ს დახმარებით, ჰეზბოლამ კონტრდაზვერვის შესაძლებლობები გააუმჯობესა. 2008 წელს უკვე შესაძლებელი იყო ისრაელის სადაზვერვო მწერების დაფიქსირება სანინის მთაზე.

ჩართულობა სირიის სამოქალაქო ომში

რედაქტირება

ჰეზბოლა დიდი ხანია, რაც ასადების ოჯახების მართული სირიული ბაასის პარტიის მოკავშირეა. შიიტური დაჯგუფება სირიის ხელისუფლებას სამოქალაქო ომში ეხმარება სირიის ოპოზიციის წინააღმდეგ, რომელსაც ჰეზბოლა ასადისა და მისი ალიანსის საწინააღმდეგოდ შეკრულ სიონისტ შეთქმულებს უწოდებს.[21] 2012 წლის აგვისტოში აშშ-მ ჰეზბოლა სირიის სამოქალაქო ომში ჩართულობაში დაადანაშაულა.[162] ჰასან ნასრალამ კი უარყო ჰეზბოლას მონაწილეობა: "ომის დაწყების დღიდან სირიის ოპოზიცია მედიასთან ამბობს, რომ ჰეზბოლამ 3,000 მებრძოლი გაგზავნა სირიაში, ჩვენ კი ამას უარვყოფთ".[163] ლიბანური Daily Star-ის თანახმად, ჰეზბოლას ლიდერმა იმავე გამოსვლაში თქვა, რომ მისი მებრძოლები სირიის ხელისუფლებას ეხმარებოდნენ სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი სოფლების შესანარჩუნებლად, რომელიც ლიბანელი შიიტებით არის დასახლებული. ნასრალამ ასევე განაცხადა, რომ სირიაში დაღუპული ჰეზბოლას მეომრები "სავალდებულო ჯიჰადს" ასრულებდნენ.[164]

2012 წელს ორგანიზაციის მებრძოლებმა სირია-ლიბანის საზღვარი გადაკვეთეს და ალ-კუსაირის რეგიონში არსებული 8 სოფელი აიღეს.[165] 2013 წელს სირიის ოპოზიციურმა დაჯგუფებამ განაცხადა, რომ სირიის არმიისგან მხარდაჭერილმა ჰეზბოლამ "სირიის თავისუფალი არმიის" მიერ კონტროლირებად სამ მეზობელ სუნიტურ სოფელს შეუტია. ამ უკანასკნელის სპიკერმა განაცახდა, რომ ჰეზბოლასთვის, როგორც ორგანიზაციისთვის, სირიის ხელისუფლების ავიაციასთან კოორდინაციის დახმარებით დაპყრობა პირველი შემთხვევაა. ჰეზბოლამ აღნიშნა, რომ "სირიის თავისუფალ არმიასთან" შეტაკებაში სამი ლიბანელი შიიტი დაიღუპა, რომლებიც თავიანთ თავებს იცავდნენ.[165][166] ლიბანური წყაროების თანახმად, ისინი ჰეზბოლას წევრები იყვნენ.[167] "სირიის თავისუფალმა არმიამ" კი საპასუხოდ ჰეზბოლას პოზიციებს შეუტია: ერთს სირიაში, მეორეს კი ლიბანში. 5 დღის შემდეგ გაავრცელეს განცხადება, რომ სირიელი ოფიცრებითა და ჰეზბოლას მეომრებით სავსე ლიბანში მიმავალი კონვოი გაანადგურეს.[168]

"14 მარტის ალიანსის" ლიდერებმა და სხვა ცნობილმა ლიბანელმა ფიგურებმა ჰეზბოლას სირიიდან გამოსვლისკენ მოუწოდეს, რადგან, მათი თქმით, ეს ლიბანს საფრთხის წინაშე აყენებს.[168] ჰეზბოლას ყოფილმა ლიდერმა, სუბჰი ათ-თუფაილიმ განაცხადა, რომ ჰეზბოლას ის მებრძოლები, რომლებიც კლავენ ბავშვებს, ატერორებენ ხალხს და უნგრევენ სახლებს სირიაში, ჯოჯოხეთში მოხვდებიან.[169] ბაალბეკ-ჰერმელში სუნიი და შიიტი ლიდერების კრებამაც მოუწოდა ჰეზბოლას, რომ არ ჩარეულიყო სირიაში. მათი განცხადებით, "სირიელი ხალხისთვის ფრონტის ხაზის გახსნა და ლიბანის სირიელ ხალხთან ომში ჩათრევა ძალიან საშიშია, რაც მათს ურთიერთობებზე უარყოფით გავლენას მოახდენს".[167] ლიბანის "პროგრესული სოციალისტური პარტიის" თავმჯდომარემ, ვალიდ ჯუმბლატმა, ასევე მოუწოდა ჰეზბოლას სირიიდან გამოსვლისკენ[170] და განაცხადა: ჰეზბოლა სირიაში ირანის დავალებით იბრძვის".[171] ეგვიპტის ყოფილმა პრეზიდენტმა, მუჰამედ მორსიმ ჰეზბოლას ქმედებები სირიაში შემდეგნაირად დაგმო: "ჩვენ ვეწინააღმდეგებით ჰეზბოლასა და ირანს, რომლებიც ასადის რეჟიმის შენარჩუნებას ცდილობენ".[172]

2013 წლის მაისში ჰასან ნასრალამ გამოაცხადა, რომ ჰეზბოლა სირიის სამოქალაქო ომში ისლამისტი რადიკალების წინააღმდეგ იბრძვის და პირობა დადო, რომ მათ ლიბანის საზღვრის მიმდებარე ტერიტორიების გაკონტროლების საშუალებას არ მისცემდა.[173] მან დაადასტურა, რომ დაჯგუფება სირიის სტრატეგიული ქალაქის, ალ-კუსაირის, ასაღებად იბრძოდა ასადის ძალების მხარეს. სატელევიზიო მიმართვაში მან თქვა: "თუ სირია ამერიკის, ისრაელისა და ურწმუნოების ხელში ჩავარდება, ჩვენს რეგიონში მაცხოვრებელი ხალხი ბნელ ხანაში შევა".[174]

იმავე პერიოდში 4 რაკეტა დაეცა ჰეზბოლას მიერ კონტროლირებად ტერიტორიებზე: ორი ბეირუთში, რომელმაც 5 ადამიანი დააზარალა, ხოლო დანარჩენმა ბეირუთის ალ-ჰერმელის უბანში შენობები დააზიანა. აღნიშნულ ქმედებაში სირიელი ამბოხებულები დაადანაშაულეს, რადგან მანამდე პირობა დადეს, რომ ჰეზბოლას მიერ სირიის არმიის მხარდაჭერის გამო ალ-კუსაირის ბრძოლაში მათს პოზიციებს ლიბანში შეუტევდნენ.[175][176]

"სირიის თავისუფალი არმიის" გენერალმა სალიმ იდრისმა ჰეზბოლას 24-საათიანი ვადა მისცა სირიის დასატოვებლად, წინააღმდეგ შემთხვევაში სირიის ოპოზიციური ძალა ჰეზბოლას ლიბანურ პოზიციებს თავს დაესხმებოდა.[177]

უკანასკნელ პერიოდში ჰეზბოლამ 2,000 მეომარი გაგზავნა ალეპოს ბრძოლისთვის, რაც ორგანიზაციისთვის მტკივნეული აღმოჩნდა. ამან ჰეზბოლას როტაციის ტაქტიკაში ცვლილება გამოიწვია: თუ მანამდე ჰეზბოლას ჯარისკაცი 7 დღე იბრძოდა, ხოლო შემდეგი 7 დღე ისვენებდა, ახლა ჰეზბოლამ ბრძოლის დღეების რაოდენობა 20-მდე გაზარდა, ხოლო დასვენება ისევ 7 დღე დარჩა.[178]

ისრაელის თავდაცვითი წყაროების თანახმად, სირიაში 2,000-მდე ჰეზბოლას მეომარი დაიღუპა, ხოლო 5,000 დაიჭრა.[179]

თავდასხმები ჰეზბოლას ლიდერებზე

რედაქტირება

ჰეზბოლას წევრები მრავალჯერ ყოფილან მრავალი თავდასხმის სამიზნეები:

  • მანქანის აფეთქება ბეირუთში, სამიზნე იყო მუჰამად ჰუსეინ ფადლალა, თუმცა მკვლელობის მცდელობა ჩაიშალა. (1985)
  • ებრაელმა სპეცრაზმელებმა გაიტაცეს ჰეზბოლას ერთ-ერთი ლიდერი შეიხ აბდულკარიმ ობეიდი. ამას მოჰყვა გაეროს უშიშროების საბჭოს 638-ე რეზოლუცია, რომელმაც ნებისმიერი მხარის მიერ მძევლების აყვანა და მოკვლა დაგმო. (1989) [180]
  • ისრაელის შვეულმფრენები თავს დაესხნენ ესკორტს სამხრეთ ლიბანში, რამაც ჰეზბოლას ლიდერის, აბას ალ-მუსავის, მისი ცოლისა, შვილის და ოთხი სხვა ადამიანის გარდაცვალება გამოიწვია.[46]
  • მანქანის აფეთქება დამასკოში, დაიღუპა ჰეზბოლას ლიდერი იმად მუღნიე. (2008)[181]
  • ჰეზბოლას მთავარსარდლის, ჰასან ალ-ლაკისის, მკვლელობა ბეირუთში. (2013)
  • ისრაელის ვერტმფრენებმა ჰეზბოლას მებრძოლთა ჯგუფს შეუტიეს კუნეიტრაში. დაიღუპა იმად მუღნიეს შვილი ჯიჰად მუღნიე, ირანის "კუდსის" არმიის გენერალი მოჰამად ალი ალაჰდადი და 5 მებრძოლი გარდაიცვალა.[182][182][183]
  • აფეთქება დამასკოს საერთაშორისო აეროპორტთან ახლოს, დაიღუპა ჰეზბოლას სარდალი მუსტაფა ბადრ ად-დინი. ლიბანური მედია ისრაელს ადანაშაულებს, ხოლო ჰეზბოლა თავდასხმას სირიის ოპოზიციას მიაწერს.[184][185][186]

საგარეო ურთიერთობები

რედაქტირება

ჰეზბოლას ახლო ურთიერთობები აქვს ირანთან.[187] მას კავშირები აქვს სირიის ხელისუფლებასთანაც; ეს კავშირები ჰაფეზ ალ-ასადის გარდაცვალებამდე (2000 წელს) უფრო მყარი იყო.[188] ის ამჟამად სირიის სამოქალაქო ომში ჩაბმულ ბაშარ ალ-ასადსაც უწევს მხარდაჭერას.[189][190] მიუხედავად იმისა, რომ ჰეზბოლა და ჰამასი ერთმანეთთან ორგანიზაციულად არ არიან დაკავშირებული, ჰეზბოლა მორალურ, სამხედრო და ფინანსურ დახმარებას უწევს სუნიტურ ტერორისტულ დაჯგუფებას.[191] ჰეზბოლა ალ-აკსას ინთიფადის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მხარდამჭერი იყო.[4]

ამერიკისა და ისრაელის კონტრ-ტერორიზმის ოფიციალური წარმომადგენლები აცხადებენ, რომ ჰეზბოლას აქვს (ან ჰქონდა) კავშირები ალ-კაიდასთან, თუმცა შიიტური დაჯგუფების ლიდერები ამას უარყოფენ.[192][193] ალ-კაიდას ყოფილი ერთ-ერთი ლიდერი აბუ მუსაბ აზ-ზარკავი და ვაჰაბიტი სასულიერო პირები ჰეზბოლას "განდგომილად" თვლიან.[194] ლიბანის მედიის მინისტრმა მიშელ სამაჰამ განაცხადა, რომ ჰეზბოლა ლიბანის ხელისუფლების მოკავშირეა ტერორისტული დაჯგუფებების წინააღმდეგ და ჰეზბოლას ალ-კაიდასთან დაკავშირება "საოცარია".[4]

ჰეზბოლას აღქმა საერთაშორისო საზოგადოებაში

რედაქტირება

ჰეზბოლას სტატუსის, როგორც ლეგიტიმური პოლიტიკური პარტიის, ტერორისტული დაჯგუფების, წინააღმდეგობის მოძრაობის თუ მათი კომბინაციის საკითხი დღემდე სადავო საკითხია.[27]

არაბებისა და აშშ-ს მიერ ჰეზბოლას მიმართ აღქმა დიდად განსხვავდება.[195] ოფიციალურად რამდენიმე დასავლური ქვეყანა ჰეზბოლას ან მის სამხედრო ფრთას ტერორისტულ ორგანიზაციად აღიარებს, ხოლო მათს ძალადობრივ აქტებს კი - ტერორისტულ თავდასხმად. თუმცა არაბულ და ისლამურ სამყაროში ჰეზბოლა წინააღმდეგობის მოძრაობადაა მიჩნეული, რომელიც სახელმწიფოს იცავს.[24][196][197] ლიბანის შიგნითაც კი ჰეზბოლას შეიარაღებულ დაჯგუფებად თუ წინააღმდეგობის მოძრაობად მიჩნევა დღემდე სადავოა. თუმცა იქ ჰეზბოლას ლიბანის დამცველ ლეგიტიმური ეროვნული წინააღმდეგობის ორგანიზაციად აღიარებენ. ლიბანის მედიის მინისტრი მას ტერორისტული დაჯგუფებების წინააღმდეგ ბრძოლაში მნიშვნელოვან მოკავშირედ მიიჩნევს.[198] არაბულ სამყაროში, განსაკუთრებით კი ეგვიპტესა და საუდის არაბეთში ჰეზბოლა დესტაბილიზაციურ ძალად ან სოციო-პოლიტიკურ პარტიზანულ მოძრაობად აღიქმება, რომელიც ძლიერი ლიდერობის მაგალითს, მნიშვნელოვან პოლიტიკურ ძალას, სოციალური თანასწორობისადმი თავდადების მაგალითს წარმოადგენს და ირანის წყალობით არსებობს.

ცხრილში მოცემულია, თუ რამდენად აღიქვამენ სახელმწიფოები ჰეზბოლას ტერორისტულ ორგანიზაციად:

 
Flag of the Arab League.svg
არაბული ლიგა		 მთლიანი ორგანიზაცია [199]
 ევროკავშირი სამხედრო ფრთა [200]
 სპარსეთის ყურის თანამშრომლობის საბჭო მთლიანი ორგანიზაცია [35]
 აშშ მთლიანი ორგანიზაცია [201]
 ისრაელი მთლიანი ორგანიზაცია [33]
 კანადა მთლიანი ორგანიზაცია [202]
 გაერთიანებული სამეფო სამხედრო ფრთა [37]
 ავსტრალია მთლიანი ორგანიზაცია [203]
 რუსეთი არ თვლის ტერორისტულ დაჯგუფებად [40]
 ჩინეთი ინარჩუნებს ნეიტრალურობას [40]

დასავლურ სამყაროში

რედაქტირება

აშშ-ს სახელმწიფო დეპარტამენტმა ჰეზბოლა ტერორისტულ ორგანიზაციად 1995 წელს აღიარა და საგანგებო სიაში შეიყვანა. კონგრესის კვლევის სამსახური ჰეზბოლას ამერიკის მოქალაქეების წინააღმდეგ 1980-იან წლებში ჩადენილ ქმედებებში სდებს ბრალს, რომელშიც 1983 წელს ბეირუთში ამერიკის საელჩოს აფეთქება, აშშ-ს საზღვაო შენაერთებზე თავდასხმა, რამაც ჯამში 258 ამერიკის მოქალაქის სიცოცხლე იმსხვერპლა. 1990-იან წლებში ჰეზბოლას თავდასხმებმა ებრაელებზე არგენტინაში და ერაყელი შიიტების გაწვრთნამ ორგანიზაციას რეპუტაცია ძალიან შეულახა.[204]

დიდი ბრიტანეთი პირველი სახელმწიფო იყო, რომელიც ჰეზბოლას სამხედრო და პოლიტიკური ფრთების განცალკევებას შეეცადა. 2008 წლის ივლისში, მას შემდეგ, რაც ჰეზბოლამ იმად მუღნიესთან კავშირი დაადასტურა, დიდმა ბრიტანეთმა მისი სამხედრო ფრთა ტერორისტულად ცნო. 2012 წელს, საგარეო საქმეთა მინისტრმა ვილიამ ჰაგმა ევროკავშირს ჰეზბოლას ტერორისტული ორგანიზაციების სიაში შეყვანისკენ მოუწოდა.[205] 2012 წლის ბურგასის ტერაქტის ფონზე ევროკავშირში განახლდა მსჯელობა ამ საკითხთან დაკავშირებით.[206] 2013 წლის 22 ივლისს ევროკავშირი დათანხმდა ჰეზბოლას სამხედრო ფრთა სირიის სამოქალაქო ომში ჩართულობის გამო ტერორისტულ ორგანიზაციად აღიარა.[207]

რაც შეეხება რუსეთს, ჰეზბოლასა და ისრაელის კონფლიქტში მან უარი თქვა ტერორისტული ორგანიზაციების ახლადგამოქვეყნებულ სიაში ჰეზბოლას შეყვანას. ფედერალური უშიშროების სამსახურის ანტი-ტერორისტული დეპარტამენტის დირექტორის, იური საპუნოვის, თქმით, "ჩვენ ის ტერორისტულ ორგანიზაციები შეგვყავს, რომლებიც ჩვენი ქვეყნის უსაფრთხოებას ყველაზე მეტად ემუქრება".[208] აღსანიშნავია, რომ სიის განახლებამდე რუსეთის თავდაცვის მინისტრმა, სერგეი ივანოვმა, ჰეზბოლას ტერორისტული მეთოდების გამოყენების შეწყვეტისკენ მოუწოდა, მათ შორის მეზობელ სახელმწიფოებზე თავდასხმა".[209]

გაეროს ამგვარი სია არ აქვს,[210] თუმცა მან რამდენიმეჯერ ჰეზბოლას განიარაღებისკენ მოუწოდა, რეგიონის დესტაბილიზაციასა და ლიბანელი მშვიდობიანი მაცხოვრებლებისთვის ზიანის მიყენებაში დაადანაშაულა.[211][212][213] ადამიანის უფლებათა დამცველმა ორგანიზაციებმა Amnesty International-მა და Human Rights Watch-მა ჰეზბოლას ისრაელის მოქალაქეების წინააღმდეგ ომის დანაშაულში დასდეს ბრალი.[214][215][216][217]

არგენტინის პროკურატურა ჰეზბოლასა და მის ფინანსურ მხარდამჭერებს ირანიდან ადანაშაულებს 1994 წელს ებრაული კულტურული ცენტრის აფეთქებაში. როგორც Associated Press აღწერს, "ეს იყო ყველაზე ცუდი ტერაქტი არგენტინის მიწაზე, რომელში 85 ადამიანი დაიღუპა, ხოლო 200-ზე მეტი გარდაიცვალა".[218][219] ისრაელის მიერ სამხრეთ ლიბანის ოკუპაციის პერიოდში საფრანგეთის პრემიერ-მინისტრმა, ლიონელ ჟოსპინმა, ჰეზბოლას მებრძოლების მიერ ისრაელის ჯარისკაცებზე თავდასხმა დაგმო: "ეს არის ტერორისტული აქტები და არა წინააღმდეგობა. საფრანგეთი გმობს ყველა ტერაქტს, რომელიც ებრაელი ჯარისკაცებისა და მშვიდობიანი მოსახლეობის წინააღმდეგ ხორციელდება".[220] იტალიის საგარეო საქმეთა მინისტრმა, მასიმო დ'ალემამ ჰეზბოლას ორგანიზაციები ერთმანეთისგან გამიჯნა: "მათი ცნობილი ტერორისტული აქტების პარალელურად, მათ პოლიტიკური მოწყობაც აქვთ და სოციალურ ცხოვრებაში არიან ჩაბმულები".[221] გერმანიას საკუთარი სია არ აქვს, რადგან ევროკავშირის სიას მიჰყვება. თუმცა გერმანიის ოფიციალური პირები საკუთარ განცხადებებში მხარს უჭერენ აზრს, რომ ჰეზბოლა ტერორისტული ორგანიზაციაა".[222]

არაბულ და ისლამურ სამყაროში

რედაქტირება

2006 წელს ჰეზბოლა არაბული და ისლამური სამყაროს დიდ ნაწილში ლეგიტიმურ წინააღმდეგობის მოძრაობად აღიარეს.[24] ამასთანავე, სუნიტური სამყარო ჰეზბოლას ირანული გავლენის ქვეშ მყოფ აგენტად აღიქვამს და ლიბანის შიგნით მისი შესუსტება სურს.[223] ეგვიპტემ, იორდანიამ და საუდის არაბეთმა ჰეზბოლას ქმედებები შემდეგნაირად დაგმეს: "არაბები და მუსლიმები ვერ შეეგუებიან ჰეზბოლასნაირ უპასუხისმგებლო და თავგადასავლების მაძიებელ ორგანიზაციის მიერ რეგიონის ომში ჩათრევას, რაც სახიფათო ავანტიურაა".[224]

ჰეზბოლას 2009 წლის განუხორციელებელი ტერორისტული აქტის შემდეგ ჰოსნი მუბარაქის რეჟიმმა ჰეზბოლა ოფიციალურად ტერორისტულ დაჯგუფებად აღიარა.[224] ეგვიპტის ელჩმა ლიბანში, აშრაფ ჰამდიმ, განაცხადა, რომ "წინააღმდეგობა იმ გაგებით, რომ ლიბანის ტერიტორიას იცავენ.. ეს არის მათი უპირველესი როლი. ვფიქრობთ, რომ, როგორც წინააღმდეგობის მოძრაობამ ლიბანის ტერიტორიის დაცვით დიდი საქმე გააკეთეს და ისრაელის მიერ ოკუპირებული ტერიტორიების დაბრუნების მცდელობა ლეგალური და ლეგიტიმურია".[225][226]

ბაჰრეინში გამოსვლების დროს, საგარეო საქმეთა მინისტრმა ხალიდ იბნ აჰმად ალ-ხალიფამ ჰეზბოლა ტერორისტულ ორგანიზაციებში გაიყვანა და მომიტინგეების მხარდაჭერაში დაადანაშაულა.[227][228] 2013 წლის 10 აპრილს ბაჰრეინმა ჰეზბოლა ტერორისტული დაჯგუფებების სიაში შეიყვანა, რითაც ამ მხრივ პირველი არაბული ქვეყანა გახდა.[229]

2011 წლის სირიის ამბოხების დროს კი ჰეზბოლამ მხარი ბაშარ ასადის ხელისუფლებას დაუჭირა, რითაც ხელისუფლების მოწინააღმდეგე სირიელების კრიტიკა დაიმსახურა. იმის გამო, რომ ჰეზბოლამ სხვა მოძრაობებს გამოუცხადა მხარდაჭერა "არაბული გაზაფხულის" დროს, ასადის მოწინააღმდეგე სირიელებმა განაცხადეს, რომ ისინი თავს იმედგაცრუებულად თვლიდნენ შიიტური დაჯგუფების ორმაგი სტანდარტის გამო. ჰეზბოლას დახმარებით ასადის ხელისუფლების მიერ ალ-კუსაირის ბრძოლის მოგების შემდეგ ორგანიზაციის საწინააღმდეგო გამომცემლობები გამოჩნდა არაბულ მედიაში, ხოლო სამხრეთ ლიბანში დაჯგუფების საწინააღმდეგო გრაფიტის ნახატების გამოფენა დაიწყეს.[230]

2016 წლის მარტში სპარსეთის ყურის თანამშრომლობის საბჭომ ჰეზბოლა ტერორისტულ ორგანიზაციად აღიარა მასთან დაკავშირებული მცდელობების გამო, საფუძველი შეერყია საერთაშორისო ორგანიზაციის წევრი სახელმწიფოებისთვის. მას არაბული ლიგა მოჰყვა, სადაც მხოლოდ ერაყმა და ლიბანმა შეიკავეს. სამიტზე ლიბანის საგარეო საქმეთა მინისტრმა ჯებრან ბასილმა განაცხადა, რომ ჰეზბოლას დიდი წარმომადგენლობა აქვს და ლიბანელი საზოგადოების განუყრელი ნაწილია. ერაყის საგარეო საქმეთა მინისტრმა იბრაჰიმ ალ-ჯაფარიმ კი თქვა, რომ "ხალხის მობილიზაციამ" და ჰეზბოლამ არაბებს ღირსება შეუნარჩუნეს და ის, ვინც მათ ტერორიზმში ადანაშაულებს, თვითონაა ტერორისტი".[231] საუდის არაბეთის დელეგაცია სხდომას არ დაესწრო.[232] ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა არაბული ლიგის გადაწყვეტილებას "მნიშვნელოვანი და გასაოცარიც კი" უწოდა.[233][234]

აღსანიშნავია, რომ არაბული ლიგის გადაწყვეტილებამდე ერთი დღით ადრე ჰეზბოლას ლიდერმა განაცხადა: "საუდის არაბეთი ჰეზბოლაზე გაბრაზებულია მას შემდეგ, რაც მას შეუძლია, გაბედოს თქვას ის, რის თქმასაც ძალიან ცოტა ბედავს სამეფო ოჯახის წინააღმდეგ".[235]

ლიბანის შიგნით

რედაქტირება

მიშელ სამაჰას თანახმად, ჰეზბოლა ლეგიტიმურ წინააღმდეგობის მოძრაობად აღიქმება, რომელმაც საკუთარ ტერიტორია ისრაელის არმიის ოკუპაციისგან დაიცვა და ყოველთვის მის წინააღმდეგ მიდიოდა.[4]

ბეირუთის საინფორმაციო და კვლევითმა ცენტრმა 2006 წლის ლიბანის ომის დროს გამოკითხვის შედეგები გამოაქვეყნა, რომლის მიხედვით, ლიბანელების 87% ჩრდ. ისრაელზე საპასუხო დარტყმას უჭერდა მხარს.[236] ყველაზე გასაოცარი არაშიიტებისგან ჰეზბოლას ძალიან დიდი მხარდაჭერა იყო: ქრისტიანების 80%, დრუზების 80% და სუნიტების 89%.[237]

ლიბანელ მოზარდებზე ჩატარებულ კვლევაში 2004 წელს 6% ჰეზბოლას განიარაღებას ემხრობოდა. დასავლეთ სანაპიროსა და ღაზას სექტორში ჩატარებულმა კვლევაში კი რესპონდენტების 80%-მდე ჰეზბოლას მიმართ დადებითად განწყობილი აღმოჩნდა. იორდანელი მოზარდებიდან კი 63% უჭერს მხარს შიიტური წინააღმდეგობის მოძრაობას.[238]

აღსანიშნავია, რომ 2006 წელს USA Today-ს გამოკითხვაში რესპონდენტების 83% ნაწილობრივ მაინც ჰეზბოლას ადანაშაულებდა ისრაელთან ომში, 66% კი გარკვეულწილად ისრაელს. მათგან 76% ჰეზბოლას ქმედებებს გმობდა ისრაელში, ხოლო 38% - ისრაელის ქმედებებს ლიბანში.[239] ABC News-ისა და Washington Post-ის გამოკითხვამ 2006 წლის აგვისტოში აჩვენა, რომ 68% ჰეზბოლას ადანაშაულებდა სულ მცირე მშვიდობიანი მოსახლეობის დახოცვაში, 31% კი ისრაელს სდებდა ბრალს. იმავე პერიოდში, CNN-ის გამოკითხვაში გამოჩნდა, რომ ამერიკელების 69% ჰეზბოლას თავისი ქვეყნის მტრად მიიჩნევდა.

2010 წელს ლიბანელი მუსლიმების გამოკითხვაში აღმოჩნდა, რომ შიიტების 94% უჭერდა მხარს დაჯგუფებას, ხოლო სუნიტების 84% არც თუ ისე კარგად იყო განწყობილი.[240] მას შემდეგ, რაც ჰეზბოლა სირიის სამოქალაქო ომში ჩაერთო, მის მიმართ მხარდაჭერა უფრო და უფრო მცირდება.[241] აღსანიშნავია, რომ ჰამასის პრეზიდენტმა ისმაილ ჰანიამ 2012 წლის გამოსვლაში მასების წინაშე ღიად დააფიქსირა მხარდაჭერა სირიის ოპოზიციის მიმართ.[242]

2006 წლის ლიბანის ომის დროს მიცემულ ინტერვიუში პრეზიდენტმა ემილ ლაჰუდმა განცხადება გააკეთა: "ჰეზბოლას დიდი სახელი აქვს ლიბანში, რადგან მან ჩვენი ქვეყანა გაათავისუფლა... მიუხედავად იმისა, რომ ის პატარაა, ის ისრაელს ებრძვის".[243] ომის შემდეგ ლიბანელები, მათ შორის ხელისუფლების წევრები, აღშფოთებულები იყვნენ იმ დიდი ზარალის გამო, რაც ქვეყანამ განიცადა და ჰეზბოლას ქმედებებს გაუმართლებელ "საშიშ ავანტიურად" უფრო ნათლავდნენ, ვიდრე წინააღმდეგობად. მათ ჰეზბოლა ირანისა და სირიის დავალებით მოქმედებდა.[244] "მომავლის მოძრაობის" წევრმა, რომელიც "14 მარტის ალიანსის" ნაწილია, განაცხადა, "ჰეზბოლას ტერორისტული ორგანიზაციის ყველა მახასიათებელი აქვს და მას ლიბანი ირანის სახელისუფლებო სისტემამდე მიჰყავს".[245]

2008 წლის აგვისტოსი ლიბანის მინისტრთა კაბინეტმა პოლიტიკური დადგენილებაზე მუშაობა დაამთავრა, რომელიც აღიარებდა "ლიბანელი ხალხის, არმიისა და წინააღმდეგობის უფლებებს, რომ ისრაელის მიერ ოკუპირებული შაბაას სავარგულები, ქაფარ შუბას მაღლობი და სოფელი ღაჯარის ლიბანური ნაწილი გაეთავისუფლებინა და ქვეყანა ყველა შესაძლო და ლეგალური საშუალებებით დაეცვა.[19]

სანამ ჰეზბოლა ეგვიპტის, იემენის, ბაჰრეინისა და თუნისის გამოსვლებს მხარს უჭერდა, ის ირანისა და სირიის გვერდით იდგა. 2010 წლის აგვისტოში 800 ადამიანი გამოვიდა ბეირუთში ბასარ ასადის წინააღმდეგ. პოლიციამ კი პრო-სირიული აქციები შეაკავა და ჩაახშო.[246]

ფინანსები

რედაქტირება

ჰეზბოლას შემოსავლების წყარო ლიბანური ბიზნეს გაერთიანებები, კერძო პირები, ლიბანური დიასპორა აფრიკაში, სხვა ისლამისტური დაჯგუფებები, სახელმწიფოები და შიიტი ლიბანელების მიერ გადახდილი გადასახადებია.[158] თავად ჰეზბოლა კი ამბობს, რომ ფინანსებს ინვესტიციებიდან და მუსლიმების შემოწირულობებიდან იღებს. დასავლური წყაროები ამტკიცებენ, რომ ორგანიზაციას ირანი და სირია უწევენ ფინანსურ, სამხედრო, პოლიტიკურ და დიპლომატიურ მხარდაჭერას.[80][247][248] ირანმა 1983-89 წლებში 400 მლნ დოლარით დაეხმარა ჰეზბოლას.[249][250][251] აღსანიშნავია, რომ ეკონომიკური მდგომარეობის გაუარესების მიუხედავად ირანი დღემდე აფინანსებს შიიტურ დაჯგუფებას. მაგ, 2011 წელს ირანმა 7 მლნ $ გამოყო ჰეზბოლას ქმედებების დასაფინანსებლად.[252] ჰეზბოლა ფინანსებს იღებს შიიტი ლიბანელების დიასპორებიდან დასავლეთ აფრიკაში, აშშ-ში და ტრიპლე ფრონტერადან(სამმაგი საზღვარი ბრაზილიას, პარაგვაისა და არგენტინას შორის).[253] დასავლეთში ჰეზბოლას ადანაშაულებდნენ ნარკოტიკებით ვაჭრობაში, რასაც ჰასან ნასრალამ ორგანიზაციის იმიჯის დასაზიანებელი პროპაგანდა უწოდა.[254][255][256][257][258] ჰეზბოლას მხარდაჭერაში ვენესუელის მთავრობის წევრებსაც ადანაშაულებდნენ.[259]

სოციალური უზრუნველყოფა

რედაქტირება

ჰეზბოლა თაოსნობით ფართო სოციალური განვითარების პროგრამები მოქმედებს, რომელიც მოიცავს საავადმყოფოებს, საინფორმაციო საშუალებებს, საგანმანათლებლო დაწესებულებებს და დროებითი ქორწინების ხელის შეწყობას, რომელიც "თორმეტიანთა" შიიზმშია დაშვებული.[249][260] ჰეზბოლას ერთ-ერთი ინსტიტუცია "ჯიჰად ალ-ბინა'ა" არის პასუხისმგებელი ეკონომიკური და ინფრასტრუქტურული პროექტებზე ლიბანში.[261] ჰეზბოლამ ჩამოაყალიბა "მოწამის ინსტიტუცია" (აშ-შაჰიდის სოციალური ასოციაცია), რომელიც ყველა იმ ოჯახს უზრუნველყოფს საცხოვრებელი და საგანმანათლებლო ხარჯებით, რომელთა ოჯახის წევრებიც იღუპებიან ბრძოლაში.[251] გაეროს ჰუმანიტარული საქმიანობის კოორდინაციის ცენტრის მიხედვით:

ჰეზბოლას შიგნით არა მხოლოდ სამხედრო და პოლიტიკური ფრთები ფუნქციონირებს, არამედ ის ფართო სოციალური განვითარების პროგრამას ეწევა. ჰეზბოლას თაოსნობით მოქმედებს სულ მცირე ოთხი საავადმყოფო, თორმეტი კლინიკა, 12 სკოლა და სოფლის მეურნეობის 2 ცენტრი, რომელიც ფერმერებს ტექნიკურ დახმარებას უწევს და ტრენინგებს უტარებს. ორგანიზაციაში გარემოს დეპარტამენტი და ფართო სოციალური უზრუნველყოფის პროგრამა არსებობს. ჰეზბოლას საავადმყოფოებში სამედიცინო მომსახურება სხვა კერძო საავადმყოფოებთან შედარებით იაფია, ხოლო დაჯგუფების წევრებისთვის უფასოა.[249]

აღსანიშნავია, რომ 2006 წელს ისრაელთან ომის დროს ბეირუთში წყლის ნაკლებობა იყო, ჰეზბოლა კი მოსახლეობის წყლით მომარაგებას ცდილობდა. ლიბანელი შიიტები ჰეზბოლას რამდენადაც პოლიტიკურ მოძრაობად და სოციალურად უზრუნველმყოფელს, იმდენად დაჯგუფებად აღიქვამს.[262] ჰეზბოლა თავის პარტიზანებს, რომლებიც ომში იჭრებიან, სპეციალურად მოწყობილ მოსასვენებელ ადგილებში მიჰყავს.

ასე, რომ ჰეზბოლას ლიბანურ საზოგადოებაში ფესვები მყარად აქვს გადგმული.[4]

მედია

რედაქტირება

ალ–მანარი (المنار‎; შუქურა) არის ჰეზბოლას ცენტრალური საინფორმაციო ბიუროს პირველი მნიშვნელოვანი პროექტია, რომელიც ბეირუთიდან მაუწყებლობს.[263] 1991 წლიდან მაუწყებლობს და წარმოადგენს "ძლიერ იარაღს სიონისტური საინფორმაციო ომის წინააღმდეგ"[264], თუმცა რიგ ქვეყნებში, მათ შორის საფრანგეთში, ებრაული ლობისა და აშშ–ს ზეწოლით მისი გადმოცემა აკრძალულია ანტისემიტიზმის და სიძულვილის მიზეზით, აშშ–ში კონგრესის დადგენილებით აკრძალულია ალ–მანარის მაუწყებლობა 2010 წლის მარტიდან. ალ–მანარის გადამცემები, ანტენები და ოფისები იყო ისრაელის საჰაერო ძალების დარტყმების მნიშვნელოვანი ობიექტი, ხოლო 2008 წელს ალ–მანარის მაუწყებლობის შეჩერება 2008 წლის მღელვარებათა ერთ–ერთი მიზეზი გახდა. აღსანიშნავია, რომ ალ-მანარის მაუწყებლობა მაყურებელს ღაზაში, დასავლეთ სანაპიროსა და ერაყში სუიციდური აფეთქებებისკენ მოუწოდებს.[265] ჰეზბოლა საკუთარი ტელევიზიის მეშვეობით ნაციონალიზმისა და ისლამიზმის დანერგვას ცდილობს ბავშვებში.[266] ორგანიზაციის ცენტრალურმა ინტერნეტ ბიურომ 2003 წელს ვიდეო-თამაში "დამატებითი ძალა", ხოლო 2007 წელს მისი გაგრძელება გამოუშვა, რომელშიც მოთამაშეები ჯილდოს ებრაელების მოკვლით იღებენ.[267] 2012 წელს ალ-მანარმა საკუთარ ეთერში შეაქო ჰეზბოლას ხაზინაში ფულის შემწირველი 8 წლის ბავშვი, რომელიც ამბობდა: "როცა გავიზრდები, ჰეზბოლას კომუნისტი წინააღმდეგობის მებრძოლი ვიქნები, რომელიც აშშ-სა და ისრაელს შეებრძოლება. მათ ნაკუწებად დავანაწევრებ და გავყრი ჩემი საყვარელი ლიბანიდან, გოლანის მაღლობებიდან და პალესტინიდან".[268]

ჰეზბოლა ასევე ყოველკვირეულ გამოცემა ალ-აჰდის ფლობს, რომელიც 1984 წელს დაარსდა.[269] აღსანიშნავია, რომ ეს არის ერთადერთი მედია საშუალება, რომელიც ორგანიზაციასთან ღიადაა დაკავშირებული. ალ–ნური (ან–ნურ, النور; სინათლე) არის ჰეზბოლას რადიოსადგური, რომელიც მაუწყებლობს ლიბანისა და სირიის ტერიტორიაზე, ხოლო ისრაელის ტერიტორიაზე მისი მაუწყებლობა იხშობა.

ამჟამად იუთუბში რამდენიმე არხი ფუნქციონირებს, რომელიც ჰეზბოლას უჭერს მხარს. ერთ-ერთი არხი არის Electronic Resistance

ჰეზბოლას კვლევა

რედაქტირება

აკადემიურ სფეროში ბევრი ჰეზბოლას ისლამისტურ-ტერორისტულ ორგანიზაციად მიიჩნევს:

  • ვალიდ ფარესი, წარმოშობით ლიბანელი ტერორიზმის მკვლევარი [270]
  • მარკ ლევინი, ამერიკელი ისტორიკოსი[271]
  • ავრაამ სელა, ებრაელი ისტორიკოსი [272]
  • რობერტ ვისტრიქი, ებრაელი ისტორიკოსი [273]
  • ეიალ ზისერი, ებრაელი ისტორიკოსი[274]
  • სიამაქ ხათამი, ირანელი მკვლევარი [275]
  • როჰან გუნარატნა,[192]
  • ნეერუ გაბა, ავსტრალიელი მკვლევარი [276]
  • ტორე ბიორგო, ნორვეგიელი მკვლევარი [277]
  • მაგნუს ნორელი, "European Foundation for Democracy"-ს შვედი მკვლევარი[278]
  • ანტონი კორდესმანი, ამერიკელი მკვლევარი, "Center for Strategic and International Studies" [279]
  • დანიელ ბაიმანი, ამერიკელი მკვლევარი, Brookings Institution[280]
  • Center for American Progress[281]
  • United States Institute of Peace[282]

ლიტერატურა

რედაქტირება
  • Joseph Alagha (2006). The Shifts in Hizbullah's Ideology: Religious Ideology, Political Ideology. Amsterdam University Press. ISBN 90-5356-910-3.
  • Tom Diaz, Barbara Newman (2005). Lightning Out of Lebanon: Hezbollah Terrorists on American Soil. Presidio Press. ISBN 0-345-47568-2.[dead link]
  • Ahmad Nizar Hamzeh (2004). In The Path Of Hizbullah. Syracuse University Press. ISBN 0-8156-3053-0.
  • Judith Palmer Harik (2006). Hezbollah: The Changing Face of Terrorism. I.B. Tauris. ISBN 1-84511-024-2.
  • Hala Jaber (1997). Hezbollah. Columbia University Press. ISBN 0-231-10834-6.
  • Avi Jorisch (2004). Beacon of Hatred: Inside Hizballahs Al-Manar Television. Washington Institute for Near East Policy. ISBN 0-944029-88-4.
  • Augustus Richard Norton (2000). Hizballah of Lebanon: Extremist Ideals vs. Mundane Politics. Council on Foreign Relations.
  • Augustus Richard Norton (2007). Hezbollah: A Short History. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-13124-5.[dead link]
  • Qassem, Naim (2005). Hizbullah: The Story from Within. Saqi Books. ISBN 978-0-86356-517-5.
  • Magnus Ranstorp (1996). Hizb'Allah in Lebanon: The Politics of the Western Hostage Crisis. St. Martin's Press. ISBN 0-312-16491-2.
  • Amal Saad-Ghorayeb (2001). Hizbullah: Politics and Religion. Pluto Press. ISBN 0-7453-1793-6.
  • Jamal Sankari (2005). Fadlallah: The Making of a Radical Shi'ite Leader. Saqi Books. ISBN 0-86356-596-4.
  • Natalia Antelava (June 2, 2006). "Inside Lebanese Hezbollah militia". British Broadcasting Corporation. Retrieved July 24, 2009.

რესურსები ინტერნეტში

რედაქტირება

სქოლიო

რედაქტირება
  1. ↑ Ekaterina Stepanova, Terrorism in Asymmetrical Conflict: Ideological and Structural Aspects, Stockholm International Peace Research Institute, Oxford University Press 2008, p. 113
  2. ↑ ჰეზბოლამ ახალი ლიდერი აირჩია
  3. ↑ 3.0 3.1 "Who are Hezbollah". BBC News. May 21, 2008. Retrieved August 15, 2008.
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 Adam Shatz (April 29, 2004). "In Search of Hezbollah". The New York Review of Books. Archived from the original on August 22, 2006. Retrieved August 14, 2006.
  5. ↑ "UN: Hezbollah has increased military strength since 2006 war". Haaretz. October 25, 2007. Retrieved September 5, 2013.
  6. ↑ Frykberg, Mel (August 29, 2008). "Mideast Powers, Proxies and Paymasters Bluster and Rearm". Middle East Times. Retrieved May 31, 2011. And if there is one thing that ideologically and diametrically opposed Hezbollah and Israel agree on, it is Hezbollah's growing military strength.
  7. ↑ "Iran-Syria vs. Israel, Round 1: Assessments & Lessons Learned". Defense Industry Daily. September 13, 2013. Retrieved February 19, 2013.
  8. ↑ 8.0 8.1 Hubbard, Ben (March 20, 2014). "Syrian Fighting Gives Hezbollah New but Diffuse Purpose". New York Times. Retrieved May 30, 2014. ... the fighting has also diluted the resources that used to go exclusively to facing Israel, exacerbated sectarian divisions in the region, and alienated large segments of the majority Sunni population who once embraced Hezbollah as a liberation force... Never before have Hezbollah guerrillas fought alongside a formal army, waged war outside Lebanon or initiated broad offensives aimed at seizing territory.
  9. ↑ Deeb, Lara (July 31, 2006). "Hizballah: A Primer". Middle East Report. Retrieved May 31, 2011.
  10. ↑ Goldman, Adam (May 28, 2014). "Hezbollah operative wanted by FBI dies in fighting in Syria". Washington Post. Retrieved May 30, 2014. ... Hasan Nasrallah has called the deployment of his fighters to Syria a 'new phase' for the movement, and it marks the first time the group has sent significant numbers of men outside Lebanon's borders.
  11. ↑ "Huge Beirut protest backs Syria". BBC News. March 8, 2005. Retrieved February 7, 2007.
  12. ↑ "Hariri: Sunnis 'refuse' to join Hezbollah-Al Qaida war". AFP, January 25, 2014.
  13. ↑ The Christian Science Monitor. "Why Hezbollah has openly joined the Syrian fight". The Christian Science Monitor.
  14. ↑ Filkins, Dexter (September 30, 2013). "The Shadow Commander". The New Yorker. Retrieved 4 October 2013. From 2000 to 2006, Iran contributed a hundred million dollars a year to Hezbollah. Its fighters are attractive proxies: unlike the Iranians, they speak Arabic, making them better equipped to operate in Syria and elsewhere in the Arab world.
  15. ↑ 15.0 15.1 Itamar Rabinovich. Israel in the Middle East. UPNE. Retrieved November 18, 2010.
  16. ↑ 16.0 16.1 Ghattas, Kim (December 1, 2006). "Political ferment in Lebanon". BBC News. Retrieved August 15, 2008.
  17. ↑ 17.0 17.1 Stern, Yoav; Issacharoff, Avi (May 10, 2008). "Hezbollah fighters retreat from Beirut after 37 die in clashes". Haaretz. Archived from the original on May 12, 2008. Retrieved October 20, 2012.
  18. ↑ 18.0 18.1 "Hezbollah (a.k.a. Hizbollah, Hizbu'llah)". Council on Foreign Relations. September 13, 2008. Retrieved September 15, 2008.
  19. ↑ 19.0 19.1 Nafez Qawas (August 6, 2008). "Berri summons Parliament to vote on policy statement". The Daily Star. Retrieved August 6, 2008.
  20. ↑ Barnard, Anne (January 3, 2014). "Mystery in Hezbollah Operatives Life and Death". The New York Times.
  21. ↑ 21.0 21.1 Barnard, Anne (July 9, 2013). "Car Bombing Injures Dozens in Hezbollah Section of Beirut". The New York Times. Retrieved August 30, 2013. Hezbollah has portrayed the Syrian uprising as an Israeli-backed plot to destroy its alliance with Mr. Assad against Israel.
  22. ↑ Liz Sly and Suzan Haidamous 'Lebanon’s Hezbollah acknowledges battling the Islamic State in Iraq,' Washington Post 16 February 16, 2015.
  23. ↑ Ali Hashem, arrives in Iraq. Al Monitor 25 November 2014
  24. ↑ 24.0 24.1 24.2 Jamail, Dahr (July 20, 2006). "Hezbollah's transformation". Asia Times. Retrieved October 23, 2007.
  25. ↑ "Hezbollah's Syrian Quagmires" (PDF). The Washington Institute for Near East Policy. Retrieved 17 September 2014. By siding with the Assad regime, the regime's Alawite supporters, and Iran, and taking up arms against Sunni rebels, Hezbollah has placed itself at the epicenter of a sectarian conflict that has nothing to do with the group's purported raison d’être: 'resistance' to Israeli occupation.
  26. ↑ Kershner, Isabel (March 10, 2014). "Israel Watches Warily as Hezbollah Gains Battle Skills in Syria". New York Times. Retrieved May 30, 2014. ... the Lebanese group's image at home and in the broader Arab world has been severely damaged because it is fighting Sunni rebels in Syria while its legitimacy rested on its role in fighting Israel.
  27. ↑ 27.0 27.1 ""Hezbollah's Military and Political: Any Difference?" By Richard Horowitz, World Policy Institute, September 25, 2013".
  28. ↑ "Arab League labels Hezbollah a terrorist organization". Reuters. March 11, 2016.
  29. ↑ Designation of Foreign Terrorist Organizations, Department of State, Federal Register, Vol. 62, No. 195, October 8, 1997
  30. ↑ "Jewish Leaders Applaud Hezbollah Terror Designation by France". Algemeiner Journal. April 4, 2013. Retrieved September 4, 2013.
  31. ↑ "Listed terrorist organisations – Hizballah's External Security Organisation (ESO)". Australian National Security. Retrieved 11 July 2014.
  32. ↑ "Listed Terrorist Entities – Currently Listed Entities". Government of Canada. Public Safety Canada. March 24, 2014. Retrieved 11 July 2014.
  33. ↑ 33.0 33.1 "Hezbollah – International terrorist organization". Israel Ministry of Foreign Affairs. July 22, 2013.
  34. ↑ Norman, Lawrence; Fairclough, Gordon (September 7, 2012). "Pressure Mounts for EU to Put Hezbollah on Terror List". Wall Street Journal. Retrieved June 7, 2015.
  35. ↑ 35.0 35.1 "GCC: Hezbollah terror group". Arab News. June 3, 2013. Retrieved June 3, 2013.
  36. ↑ "Hezbollah labelled a terrorist organization by Gulf Arab states". CBC. Retrieved 2 March 2016.
  37. ↑ 37.0 37.1 Proscribed terrorist organisations (Report). Home Office. March 27, 2015. p. 10. Retrieved July 6, 2015. Hizballah’s External Security Organisation was proscribed March 2001 and in 2008 the proscription was extended to Hizballah’s Military apparatus including the Jihad Council.
  38. ↑ Kanter, James; Rudoren, Jodi (July 22, 2013). "European Union Adds Military Wing of Hezbollah to List of Terrorist Organizations". New York Times. Retrieved September 4, 2013.
  39. ↑ "Lists associated with Resolution 1373". New Zealand Police. July 20, 2014. Retrieved 16 August 2014.
  40. ↑ 40.0 40.1 40.2 Russia says Hezbollah, Hamas not terror groups,' The Times of Israel 16 November 2015.
  41. ↑ Omar Nashabe, 'China’s Ambassador in Lebanon: Hezbollah Arms a Trade Matter,' 4 May Al-Akhbar, 2012
  42. ↑ Who are Hezbollah". BBC News. May 21, 2008. Retrieved August 15, 2008.
  43. ↑ Avi Shlaim (2001) The Iron Wall: Israel and the Arab World W.W. Norton, ISBN 0-393-32112-6 Chapter 10; "The Lebanese Quagmire 1981–1984". pp 384–423
  44. ↑ Norton, Augustus (2009). Hezbollah: A Short History. Princeton University Press. p. 33. ISBN 0-691-13124-4.
  45. ↑ 45.0 45.1 45.2 Pape, Robert (2005). Dying to win: the strategic logic of suicide terrorism. New York: Random House. ISBN 1-4000-6317-5. Specifically: "Suicide Terrorist Campaigns, 1980–2003", Appendix 1. (Page 253 of Australian paperback edition, published by Scribe Publications)
  46. ↑ 46.0 46.1 "Lebanon profile". BBC News. September 3, 2013. Retrieved September 5, 2013.
  47. ↑ H. CON. RES. 190, 1st session, 101st congress (August 4, 1989). "Expressing the sense of the Congress over the reported murder of Lieutenant Colonel William Higgins and Hezbollah-sponsored terrorism.". The Library of Congress. Retrieved August 8, 2006.
  48. ↑ Harnden, Tony (February 21, 2004). "Video games attract young to Hizbollah". The Daily Telegraph. London. Archived from the original on July 21, 2006. Retrieved October 20, 2012.
  49. ↑ Marius Deeb, Militant Islamic Movements in Lebanon: Origins, Social Basis, and Ideology, Occasional Paper Series (Washington, DC, Georgetown University, 1986) p.19
  50. ↑ al-Nahar, September 7, 1985
  51. ↑ LaRevue du Liban, July 27 – August 3, 1985
  52. ↑ al-Nahar al-Arabi, June 10
  53. ↑ Ma'aretz, December 16, 1983
  54. ↑ Le Point, July 30, 1987
  55. ↑ al-Shira, August 28, 1988
  56. ↑ Nouveau Magazine, July 23, 1988
  57. ↑ Ranstorp, Hizb'allah (1997), p.67
  58. ↑ see also Bates, John D. (Presiding) (September 2003). "Anne Dammarell et al. v. Islamic Republic of Iran" (PDF). District of Columbia, U.S.: The United States District Court for the District of Columbia. Archived from the original (PDF) on December 31, 2005. Retrieved September 21, 2006.
  59. ↑ Engeland, Dr Anisseh Van; Rudolph, Ms Rachael M (2013). From Terrorism to Politics. Ashgate Publishing, Ltd. p. 36. ISBN 978-1-4094-9870-4.
  60. ↑ Barak, Oren. "Hizballah." The Continuum Political Encyclopedia of the Middle East. Ed. Avraham Sela. New York: Continuum, 2002. p. 350.
  61. ↑ Rosenthal, Donna. The Israelis: Ordinary People in an Extraordinary Land. New York: Free Press, 2003. p. 15.
  62. ↑ Collier, Robert. "Everyone casting suspicious eye on Iraq's Hezbollah." San Francisco Chronicle. December 29, 2003. March 14, 2008.
  63. ↑ Adam Shatz, New York Review of Books, April 29, 2004 In Search of Hezbollah Archived August 22, 2006, at the Wayback Machine.. Retrieved August 15, 2006.
  64. ↑ Wright, Robin (July 13, 2006). "Options for U.S. Limited As Mideast Crises Spread". Washington Post. p. A19.
  65. ↑ 65.0 65.1 Joshua L. Gleis; Benedetta Berti (2012). Hezbollah and Hamas: A Comparative Study. Hezbollah is more than just anti-Zionist; it also exhibits a rabid streak of anti-Semitism, replete with Nazi-like salutes and goose-step marches. In addition, like most other Islamist extremist and terrorist organizations, Hezbollah engages in pure Holocaust denial. … Hezbollah's anti-Semitism, however, pervades the organization much more extensively than just Holocaust denial and conspiracy theories. Despite the rare occasions where Hezbollah officials have stated they are anti-Zionist and not anti-Semitic, these words do not hold up upon closer examination. … Notably, during the 2006 war between Israel and Hezbollah, the Islamist group apologized only for killing Israeli Arabs, who are not Jewish.
  66. ↑ Wistrich, Robert S. A Lethal Obsession: Anti-Semitism from Antiquity to the Global Jihad. New York: Random House, 2010. pp. 766–767.
  67. ↑ Block, Melissa. "'New Yorker' Writer Warns of Hezbollah's Radicalism." National Public Radio. August 16, 2006. February 16, 2008.
  68. ↑ Sciolino, Elaine. "French Court Delays Decision on Hezbollah-Run TV Channel." The New York Times December 12, 2004. February 14, 2008.
  69. ↑ Carvajal, Doreen. "French Court Orders a Ban on hezbollah-Run TV Channel." The New York Times. December 14, 2004. February 14, 2008.
  70. ↑ Sciolino, Elaine. " A New French Headache: When Is Hate on TV Illegal?" The New York Times. December 9, 2004. February 16, 2008.
  71. ↑ 71.0 71.1 "Anti-Semitic Series Airs on Arab Television." ADL. January 9, 2004. February 16, 2008.
  72. ↑ "Anne Frank diary offends Lebanon's Hezbollah." Ynetnews. 6 November 2009. 1 February 2015.
  73. ↑ In November 2009, Hezbollah pressured a private English-language school to drop reading excerpts from The Diary of Anne Frank, a book of the writings from the diary kept by the Jewish child Anne Frank while she was in hiding with her family during the Nazi occupation of the Netherlands.[111] This was after Hezbollah's Al-Manar television channel complained, asking how long Lebanon would "remain an open arena for the Zionist invasion of education?"[112]
  74. ↑ al-Nahar al-Arabi walduwali, June 10–16, 1985; and La Revue du Liban, July 27 – August 3, 1985. quoted in Ranstorp, Hizb'allah in Lebanon, (1997), p.41
  75. ↑ Ranstorp, Hizb'allah in Lebanon, (1997), p. 64
  76. ↑ 76.0 76.1 76.2 Ranstorp, Hizb'allah in Lebanon, (1997), p. 45
  77. ↑ Nahmias, Roee. "Syria, Iran determined to protect Hizbullah." Ynetnews. July 19, 2006. July 31, 2010
  78. ↑ Daragahi, Borzou. "Lebanon's Hezbollah savors increasing legitimacy." Los Angeles Times. April 13, 2009. April 17, 2009.
  79. ↑ "Larijani: Iran proud of backing Hezbollah". Siasat. July 30, 2010. Retrieved May 21, 2011.
  80. ↑ 80.0 80.1 "In the Party of God: Are terrorists in Lebanon preparing for a larger war? by Jeffrey Goldberg". The New Yorker. October 14, 2002. Retrieved March 3, 2007.
  81. ↑ "The strategy and tactics of Hizballah's current 'Lebanonization process". Mediterranean Politics, Volume 3, Issue 1 Summer 1998, pages 103–134.
  82. ↑ Alagha (2006), pp. 41–44
  83. ↑ "Operation Accountability – Increased Israeli casualties led to Operation Accountability in 1993". Ynet.co.il. July 25, 1993. Retrieved May 21, 2011.
  84. ↑ "ISRAEL/LEBANON, Unlawful Killings During Operation "Grapes of Wrath"". BBC News. July 24, 1996. Archived from the original on October 20, 2007. Retrieved October 24, 2007.
  85. ↑ "The Grapes of Wrath Understanding". Mideastweb.org. Retrieved January 27, 2011.
  86. ↑ "History of Israel's role in Lebanon". BBC News. April 1, 1998. Retrieved October 24, 2007.
  87. ↑ 87.0 87.1 Cobban, Helena, "Hizbullah's New Face". Boston Review. April–May 2005. Archived from the original on February 3, 2007. Retrieved February 2, 2007.
  88. ↑ Alagha (2006), p. 47
  89. ↑ "Israelis Held by the Hizbullah – October 2000 – January 2004". mfa.gov.il. Archived from the original on 21 April 2013.
  90. ↑ Stevn, Yoav and Eli Ashkenazi. "New film leaves parents in the dark on sons' fate during kidnap." Haaretz. September 6, 2006. February 28, 2008.
  91. ↑ "Israel, Hezbollah swap prisoners." CNN.com International. January 29, 2004. February 20, 2008.
  92. ↑ "Israeli warplanes hit Beirut suburb". CNN. July 14, 2006.
  93. ↑ Cody, Edward (August 24, 2006). "Lebanese Premier Seeks U.S. Help in Lifting Blockade". Washington Post. Retrieved April 2, 2010.
  94. ↑ "Timeline of the July War 2006". The Daily Star. Archived from the original on 10 December 2010. Retrieved 22 January 2015.
  95. ↑ "Israel buries soldiers recovered in prisoner swap". A B C News. Retrieved 22 January 2015.
  96. ↑ Urquhart, Conal (August 11, 2006). "Computerised weaponry and high morale". The Guardian. UK. Retrieved October 8, 2006.
  97. ↑ Bard, Mitchell (July 24, 2006). "Hezbollah Attacks Since May 2000". AIJAC. Archived from the original on August 19, 2006.
  98. ↑ Reuters, September 12, 2006; Al-Hayat (London), September 13, 2006
  99. ↑ "Country Report—Lebanon," The Economist Intelligence Unit, no. 4 (2006), pp. 3–6.
  100. ↑ Fisk, Robert (August 17, 2006). "Lebanon's pain grows by the hour as death toll hits 1,300". The Independent. London. Retrieved May 17, 2013.
  101. ↑ "Lebanon Under Siege". Presidency of the Council of Ministers – Higher Relief Council (Lebanon). November 9, 2006. Archived from the original on September 27, 2006. Retrieved August 30, 2008
  102. ↑ srael Vs. Iran: The Shadow War, By Yaakov Katz, (NY 2012), page 17
  103. ↑ Seelye, Kate (April 1, 2005). "Lebanon's religious mix". PBS Frontline World. Retrieved July 28, 2006.
  104. ↑ Norton, Augustus (2009). Hezbollah: A Short History. Princeton University Press. p. 6. ISBN 0-691-13124-4.
  105. ↑ Gambill, Gary. "The Counter-revolution of the Cedars". Mideastmonitor.org. Archived from the original on July 16, 2011. Retrieved October 20, 2012
  106. ↑ "Lebanon tensions rise in clash with Hezbollah". Haaretz. Retrieved May 10, 2008.
  107. ↑ Worth, Robert F.; Bakri, Nada (May 11, 2008). "Hezbollah to Withdraw Gunmen in Lebanon". New York Times. Retrieved October 5, 2008.
  108. ↑ "Lebanese leaders 'expect to elect a president' in 24 hours". France 24. Archived from the original on 20 May 2011. Retrieved May 31, 2008.
  109. ↑ "Analysis: Hezbollah a force to be reckoned with". Iiss.org. Agence France Presse. July 18, 2006. Archived from the original on June 7, 2008. Retrieved October 20, 2012.
  110. ↑ یشنهاد عربستان برای تشکیل نیروی مقابله با حزبالله".
  111. ↑ 111.0 111.1 Morris, Loveday; Haidamous, Suzan (June 12, 2013). "For Lebanon's Sunnis, growing rage at Hezbollah over role in Syria". Washington Post.
  112. ↑ Barnard, Anne (May 20, 2013). "Hezbollah's Role in Syria War Shakes the Lebanese". The New York Times.
  113. ↑ Scott Shane; Andrew W. Lehren (November 28, 2010). "Leaked Cables Offer Raw Look at U.S. Diplomacy". The New York Times. Retrieved December 26, 2010. ... Cables describe the United States' failing struggle to prevent Syria from supplying arms to Hezbollah in Lebanon, which has amassed a huge stockpile since its 2006 war with Israel. ... information that Syria was providing increasingly sophisticated weapons to the group.
  114. ↑ Charley Keyes, "U.S. military needs flexibility due to poor predictions, Gates says", CNN, May 24, 2011
  115. ↑ 115.0 115.1 Israeli US envoy: Hizbullah has 15,000 rockets on border. Jpost.com. Retrieved on October 19, 2010.
  116. ↑ Sales, Ben. "Hezbollah: Uncertain future, but still dangerous." Jewish Journal. July 23, 2012.
  117. ↑ Terrill, W. Andrew (Spring 2015). "Iran's Strategy for Saving Asad". Middle East Journal. Middle East Institute. 69 (2). Retrieved 27 May 2015 – via HighBeam Research.
  118. ↑ "Hezbollah drone busted Israel immunity myth: Analyst". Press TV. October 12, 2012.
  119. ↑ "IAF shoots down hostile drone from Lebanon off Haifa". Jerusalem Post. April 25, 2013.
  120. ↑ Kershner, Isabel (10 March 2014). "Israel Watches Warily as Hezbollah Gains Battle Skills in Syria". New York Times. Retrieved 27 August 2014. [T]he only way for Mr. Assad, a longtime Hezbollah ally, to repay the group is by supplying it with sophisticated weapons.
  121. ↑ "Frontline: Target America: Terrorist attacks on Americans, 1979–1988", PBS News, 2001. Retrieved February 4, 2007.
  122. ↑ "Hezbollah again denies involvement in deadly Buenos Aires bombing BEIRUT, March 19 (AFP)". Lebanon.com. March 20, 2003. Retrieved January 27, 2011.
  123. ↑ "Timeline of Hezbollah Violence." CAMERA: Committee for Accuracy in Middle East Reporting in America. July 17, 2006. November 18, 2006. Later reprinted in On Campus magazine's Fall 2006 issue and attributed the article to author Gilead Ini.
  124. ↑ Levitt, Matthew (2013). Hezbollah: The Global Footprint of Lebanon's Party of God. Georgetown University Press. p. 289.
  125. ↑ Levitt, Matthew (2013). Hezbollah: The Global Footprint of Lebanon's Party of God. Georgetown University Press. p. 23.
  126. ↑ 126.0 126.1 126.2 Hezbollah CFR. org Staff, the US Council on Foreign Relations, July 17, 2006
  127. ↑ Worley, D. Robert. "Aligning Ends, Ways, and Means." Google Books. 1 February 2015.
  128. ↑ 128.0 128.1 128.2 Levitt, Matthew (2013). Hezbollah: The Global Footprint of Lebanon's Party of God. Georgetown University Press. p. 102.
  129. ↑ Argentine trials may shed light on Panama mystery, Eric Jackson, Panama News Online, October 17, 2001.
  130. ↑ "1994: Israel's London embassy bombed".
  131. ↑ Leonnig, Carol D. (2006-12-23). "Iran Held Liable In Khobar Attack". The Washington Post. Retrieved 2014-09-26.
  132. ↑ Thiessen, Marc A. (2011-12-08). "Iran responsible for 1998 U.S. embassy bombings". The Washington Post. Retrieved 2014-09-26.
  133. ↑ "Fast Facts: Hezbollah". Fox News. July 13, 2006. Archived from the original on October 24, 2010. Retrieved October 20, 2012.
  134. ↑ Lebanon: Hezbollah and the Jan 15 Bombing Stratfor, January 15, 2008
  135. ↑ "Egypt's Brotherhood backs Hizbullah in spat with Cairo". The Daily Star. April 24, 2009. Retrieved September 4, 2013.
  136. ↑ "Hezbollah suspected in Bulgaria bus bombing". Al Jazeera. February 5, 2013. Retrieved February 6, 2013.
  137. ↑ Levitt, Matthew (2013). Hezbollah: The Global Footprint of Lebanon's Party of God. Georgetown University Press. p. 297.
  138. ↑ "Iranian Arms and Bosnia".
  139. ↑ "Iran in the Balkans: A History and a Forecast". World Affairs Journal.
  140. ↑ H. Varulkar, "Internal Conflict in Lebanon Over Control of Oil and Gas Resources," MEMRI, Inquiry & Analysis Series Report No. 624 (July 12, 2010). Retrieved May 5, 2013.
  141. ↑ "Report: Hezbollah tried to kill Israeli consul." Ynetnews. July 18, 2011.
  142. ↑ Ravid, Barak (July 14, 2012). "Man detained in Cyprus was planning attack on Israeli targets for Hezbollah". Haaretz. Retrieved July 15, 2012.
  143. ↑ "PMO: Iran connected to Hezbollah activity in Cyprus". Yedioth Ahronot. July 14, 2012. Retrieved July 15, 2012.
  144. ↑ 144.0 144.1 Tsvetelia Tsolova "Bulgaria blames Hezbollah in bomb attack on Israeli tourists," Reuters (February 5, 2013). Retrieved May 5, 2013.
  145. ↑ "Israel unlikely to retaliate after Bulgaria report. Times of Israel. Jan 2013". The Times of Israel.
  146. ↑ 146.0 146.1 Tel Aviv Diary: Netanyahu Loses His Security Edge BY MARC SCHULMAN 1/28/15, Newsweek
  147. ↑ "Nasrallah: Israel used secret agent to turn Lebanon gov't against Hezbollah". Haaretz.com. August 9, 2010.
  148. ↑ "Lebanon PM: UN must probe claims of Israeli complicity in Hariri murder". Haaretz.com. August 12, 2010.
  149. ↑ "Hariri murder: UN tribunal issues arrest warrants". BBC News. June 30, 2011. Retrieved July 3, 2011.
  150. ↑ "Hezbollah leader Nasrallah rejects Hariri indictments". BBC News. July 3, 2011. Retrieved 3 July 2011.
  151. ↑ Co-Director Center for Contemporary Conflict James A Russell, PhD, James A. Russell, James J. Wirtz, Professor of National Security Affairs James J Wirtz, eds. (2009). Globalization and WMD Proliferation: Terrorism, Transnational Networks and International Security. Routledge. p. 86. ISBN 978-1-134-07970-4.
  152. ↑ "FS_184 – CJPME – English". CJPME – English.
  153. ↑ Wright, Robin (July 16, 2006). "Inside the Mind of Hezbollah". The Washington Post. Retrieved August 1, 2006.
  154. ↑ 154.0 154.1 Hezbollah's condemnation of murder of civilians in Egypt and Algeria is described in Saad-Ghorayeb, p. 101.
  155. ↑ "US warns Hezbollah may strike in Europe". Yahoo News. AFP. August 10, 2012. Archived from the original on August 13, 2012. Retrieved August 10, 2012.
  156. ↑ "'Hezbollah could hit Europe at any time, with no warning'". The Jerusalem Post. August 10, 2012. Retrieved August 10, 2012.
  157. ↑ "Hezbollah may strike in Europe at any time: US". France 24. AFP. August 10, 2012. Archived from the original on August 11, 2012. Retrieved August 10, 2012.
  158. ↑ 158.0 158.1 Engeland, Dr Anisseh Van; Rudolph, Ms Rachael M (2013). From Terrorism to Politics. Ashgate Publishing, Ltd. pp. 33–34. ISBN 978-1-4094-9870-4.
  159. ↑ Masters, Jonathan; Laub, Zachary. "Hezbollah (a.k.a. Hizbollah, Hizbu'llah)". Council on Foreign Relations. Council on Foreign Relations. Retrieved 5 May 2016.
  160. ↑ 160.0 160.1 160.2 160.3 Wege, Carl Anthony (2012). "Hizballah's Counterintelligence Apparatus". International Journal of Intelligence and CounterIntelligence. 25 (4): 771–785. doi:10.1080/08850607.2012.705185.
  161. ↑ Wege, Carl Anthony (Summer 2016). "Anticipatory Intelligence and the Post-Syrian War Hezbollah Intelligence Apparatus". International Journal of Intelligence and CounterIntelligence. 29 (2): 236–259. doi:10.1080/08850607.2016.1121039.
  162. ↑ "US adds Hezbollah to Syria sanctions list". Al Jazeera. August 10, 2012.
  163. ↑ "Drone flight over Israel: Nasrallah's latest surprise".
  164. ↑ Hirst, David (October 23, 2012). "Hezbollah uses its military power in a contradictory manner". The Daily Star. Beirut.
  165. ↑ 165.0 165.1 "Hezbollah fighters, Syrian rebels killed in border fighting". Al Arabiya. February 17, 2013. Retrieved February 18, 2013.
  166. ↑ "Hezbollah condemned for 'attack on Syrian villages'". BBC News, February 18, 2013. Retrieved February 18, 2013.
  167. ↑ 167.0 167.1 "Baalbek figures urge Hezbollah to stop fighting in Syria". The Daily Star. February 25, 2013. Retrieved February 26, 2013.
  168. ↑ 168.0 168.1 "Syrian rebels claim successful attack on Hezbollah". The Times of Israel, February 26, 2013. Retrieved February 26, 2013.
  169. ↑ "Hezbollah fighters dying in Syria will go to hell, Tufaili". Ya Libnan, February 26, 2013. Retrieved February 26, 2013.
  170. ↑ "March 14, PSP slam Hezbollah activities in Syria". The Daily Star, February 19, 2013. Retrieved February 26, 2013.
  171. ↑ "Rival Lebanese groups fighting in Syria: Jumblatt". The Daily Star, February 24, 2013. Retrieved February 26, 2013.
  172. ↑ Eshman, Rob. "Syrian wake-up." Jewish Journal. May 8, 2013. May 8, 2013.
  173. ↑ Barnard, Anne; Saad, Hwaida (May 20, 2013). "Hezbollah Aids Syrian Military In a Key Battle". The New York Times. Retrieved September 4, 2013.
  174. ↑ Mroue, Bassej (May 25, 2013). "Hezbollah chief says group is fighting in Syria". Associated Press. Retrieved May 25, 2013.
  175. ↑ Abedine, Saad; Brumfield, Ben (May 26, 2013). "Rockets strike Beirut suburb as sectarian strife flares in Lebanon, Syria". CNN. Retrieved September 4, 2013.
  176. ↑ "Two rockets hit Beirut's southern suburbs". Al Jazeera English. May 29, 2013. Retrieved September 4, 2013.
  177. ↑ Sherlock, Ruth (May 28, 2013). "Syria: rebels cling on to Qusayr". The Telegraph. London. Retrieved September 4, 2013.
  178. ↑ Morris, Loveday (June 2, 2013). "In Syria, Hezbollah forces appear ready to attack rebels in city of Aleppo". Washington Post. Retrieved September 4, 2013.
  179. ↑ "מעריב - מגפיים בבוץ: סופה של מלחמת האזרחים בסוריה לא נראה באופק". מעריב אונליין Maariv Online.
  180. ↑ "Abduction of Sheikh Obeid, Security Council Resolution 638". Jewishvirtuallibrary.org. Retrieved January 27, 2011.
  181. ↑ "Hezbollah's most wanted commander killed in Syria bomb". Reuters. February 13, 2008. Retrieved September 5, 2013.
  182. ↑ 182.0 182.1 "Masses chant 'Death to Israel' at funeral for Hezbollah commander slain in alleged Israeli strike". The Juresalem Post. Retrieved 4 March 2015.
  183. ↑ "Hezbollah mourns fighters killed in attack". Aljazeera. Retrieved 4 March 2015.
  184. ↑ Tomson, Chris (May 13, 2016). "Breaking: Israel kills Hezbollah commander in airstrike over Damascus".
  185. ↑ "Leading Hezbollah commander and key Israel target killed in Syria". The Guardian. 13 May 2016.
  186. ↑ "Hezbollah blames insurgent shelling for death of top commander in Syria". Ynet. 14 May 2016.
  187. ↑ Halliday, Fred. "A Lebanese fragment: two days with Hizbollah." openDemocracy. July 20, 2006. February 17, 2007.
  188. ↑ Rabil, Robert G. "Middle East Quarterly". Middle East Forum. Retrieved 23 January 2015.
  189. ↑ "Who Are Syria's Friends And Why Are They Supporting Assad?". parallels. Retrieved 23 January 2015.
  190. ↑ "Hezbollah leader Nasrallah vows victory in Syria". BBC News. Retrieved 23 January 2015.
  191. ↑ "Israel-Hamas-Hezbollah: The Current Conflict" (PDF). CRS Report for Congress. July 21, 2006. Retrieved September 8, 2006.
  192. ↑ 192.0 192.1 Gunaratna, Rohan. Inside Al Qaeda: Global Network of Terror. New York: Columbia University Press, 2002. p. 146.
  193. ↑ Stinson, Jeffrey. "Minister: Hezbollah doesn't need al-Qaeda's help fighting Israel in Lebanon." USA Today. July 28, 2006. February 17, 2006.
  194. ↑ "Saudi religious leader blasts Hizbullah". Jerusalem Post. August 5, 2006. Archived from the original on June 7, 2009. Retrieved August 6, 2006.[dead link]
  195. ↑ Adam Shatz (April 29, 2004). "In Search of Hezbollah". The New York Review of Books. Archived from the original on August 22, 2006. Retrieved August 14, 2006
  196. ↑ "Hizbullah: Views and Concepts". Almashriq. June 20, 1997. Retrieved January 27, 2011.
  197. ↑ "Statement of purpose". Almashriq. March 20, 1998. Retrieved January 27, 2011
  198. ↑ Dionigi, Filippo (2014). Hezbollah, Islamist Politics, and International Society. Palgrave Macmillan. pp. 153–156. ISBN 978-1-137-40302-5.
  199. ↑ "Arab League brands Hezbollah 'terror' group"
  200. ↑ "EU places Hezbollah military wing on terror blacklist". The Jerusalem Post. July 22, 2013. Retrieved July 22, 2013.
  201. ↑ "Foreign Terrorist Organizations (FTOs)". United States Department of State. October 11, 2005. Archived from the original on July 12, 2006. Retrieved July 16, 2006. "Current List of Designated Foreign Terrorist Organizations ... 14. Hizballah (Party of God)".
  202. ↑ "Listed Terrorist Entities – Currently Listed Entities". Government of Canada. Public Safety Canada. March 24, 2014. Retrieved 11 July 2014
  203. ↑ Levin, Sandy. "Letter Urging European Union Council to Designate Hezbollah as a Terrorist Organization." Congressman Sandy Levin. 21 September 2012. 1 February 2015.
  204. ↑ Casey L. Addis & Christopher M. Blanchard, Hezbollah: Background and Issues for Congress, Congressional Research Service, January 3, 2011
  205. ↑ "EU Listing of Hezbollah: Inevitable Decision with Unpredictable Consequences". Chatham House
  206. ↑ "Germany backs terror label for Hezbollah." Ynetnews. May 22, 2013.
  207. ↑ Kanter, James (July 22, 2013). "European Union Adds Military Wing of Hezbollah to List of Terrorist Organizations". New York Times. Retrieved November 6, 2013.
  208. ↑ Meyer, Henry (July 28, 2006). "Hezbollah not on Russia's "terrorist" list". The Washington Post. Associated Press. Retrieved October 27, 2007. Sapunov told Rossiiskaya Gazeta the list of 17 "includes only those organizations which represent the greatest threat to the security of our country." Groups linked to separatist militants in Chechnya and Islamic radicals in Central Asia made the list.
  209. ↑ "Russian defense minister says Hezbollah uses 'terrorist methods'". Haaretz Service and News Agencies. July 15, 2006. Retrieved October 27, 2007
  210. ↑ United Nations Security Council Counter-Terrorism Committee Portal. Retrieved August 7, 2006.
  211. ↑ Bajpai, Arunoday. "Pratiyogita Darpan." Pratiyogita Darpan. October 2006. January 9, 2011.
  212. ↑ "Lebanon truce holds despite clashes". CNN. August 15, 2006. Retrieved September 4, 2013.
  213. ↑ Frank, Thomas. "Israel says it doesn't plan to occupy Lebanon." USA Today. July 18, 2006. January 9, 2011.
  214. ↑ "Israel/Lebanon: Hezbollah Must End Attacks on Civilians." Human Rights Watch. August 4, 2006. January 9, 2011.
  215. ↑ "Amnesty: Hezbollah guilty of war crimes". CNN. September 14, 2006. Retrieved September 4, 2013.
  216. ↑ Cowell, Alan (September 14, 2006). "Amnesty International Says Hezbollah Committed War Crimes". The New York Times. Retrieved September 4, 2013.
  217. ↑ Katie Fretland (September 14, 2006). "Amnesty: Hezbollah committed war crimes against Israel". Globe and Mail /AP. Toronto. Archived from the original on June 5, 2008. Retrieved October 20, 2012.
  218. ↑ "Former Iran leader sought in bombing". The Jerusalem Post. Associated Press. October 25, 2006. Retrieved May 21, 2011.
  219. ↑ "Judge: Arrest Ex-President Of Iran". The New York Sun. November 10, 2006. Retrieved May 21, 2011.
  220. ↑ "French PM lashes Hezbollah 'terrorism'". BBC News. February 24, 2000. Retrieved September 5, 2013.
  221. ↑ Dershowitz, Alan M. (August 29, 2006). "Italian FM: Hezbollah, Hamas are not al-Qaida". Jerusalem Post. Retrieved May 21, 2011.
  222. ↑ Germany's Relations with Israel: Background and Implications for German Middle East Policy Congressional Research Service (January 19, 2007)
  223. ↑ Javedanfar, Meir. "An Israeli Opportunity in a Lebanese Crisis" The Atlantic. January 31, 2011. August 10, 2011.
  224. ↑ 224.0 224.1 Khaled Abu Toameh (July 17, 2006). "Arab world fed up with Hizbullah". The Jerusalem Post.
  225. ↑ Kais, Roi (December 30, 2012). "Envoy: Egypt to tighten relations with Hezbollah". Ynetnews. Retrieved April 25, 2013.
  226. ↑ Williams, Lauren (December 29, 2012). "New Egypt warms up to Hezbollah: ambassador". The Daily Star (Lebanon). Retrieved April 25, 2013.
  227. ↑ Spangler, Timothy (March 25, 2011). "Bahrain complains over Hezbollah comments on protests". Jerusalem Post. Retrieved November 22, 2011.
  228. ↑ Kahn, Gabe (March 31, 2011). "Bahrain: Hizbullah a Terrorist Group". Arutz Sheva. Retrieved April 1, 2011.
  229. ↑ "'Bahrain first Arab state to blacklist Hezbollah'". Jerusalem Post. April 10, 2013. Retrieved April 10, 2013.
  230. ↑ Kais, Roi (June 8, 2013). "Hezbollah is a 'cancer,' say Arab media". Ynetnews. Retrieved June 9, 2013.
  231. ↑ "Arab League declares Hezbollah 'terrorist organization'".
  232. ↑ "Arab League declares Hezbollah 'terrorist organization'".
  233. ↑ "PressTV"
  234. ↑ "Reactionary Persian Gulf Arab States Praised by Netanyahu".
  235. ↑ "Arab League labels Hezbollah a 'terrorist' group"
  236. ↑ "Poll finds support for Hizbullah's retaliation". Beirut Center for Research and Information. July 29, 2006. Archived from the original on August 30, 2006.
  237. ↑ Blanford, Nicholas (July 28, 2006). "Israeli strikes may boost Hizbullah base". Christian Science Monitor. Retrieved July 29, 2006.
  238. ↑ Zarour, Khoder. "What led to the rapid increased popularity of Hezbollah in Lebanon". Arab News. Retrieved 3 February 2015.[dead link]
  239. ↑ "Israel/Palestinians." PollingReport.com. December 10, 2006.
  240. ↑ Muslims offer mixed views on Hamas, Hezbollah, reject al Qaeda, CNN. December 3, 2010
  241. ↑ Muslims offer mixed views on Hamas, Hezbollah, reject al Qaeda, CNN. December 3, 2010
  242. ↑ Muslims offer mixed views on Hamas, Hezbollah, reject al Qaeda, CNN. December 3, 2010
  243. ↑ SPIEGEL Interview with Lebanese President Emile Lahoud: 'Hezbollah Freed Our Country'. Der Spiegel. July 25, 2006.
  244. ↑ Itani, Faysal (2007). "Hizbullah and Lebanese Nationalism". Bologna Center Journal of International Affairs. 10. Archived from the original on May 1, 2013.
  245. ↑ Allouch: Hezbollah qualifies as a terrorist group. YaLibnan. May 23, 2011
  246. ↑ Spangler, Timothy. "Syria uprising stirs old divisions in neighboring Lebanon". Jerusalem Post. Retrieved November 22, 2011.
  247. ↑ US Department of State (October 8, 1999). "Background Information on Foreign Terrorist Organizations". Archived from the original on February 8, 2007. Retrieved October 20, 2012.
  248. ↑ Levitt, Matthew. "Hezbollah Finances – Funding the Party of God." The Washington Institute. February 2005. 1 February 2015.
  249. ↑ 249.0 249.1 249.2 UN Office for the Coordination of Humanitarian Affairs (March 29, 2006). "LEBANON: The many hands and faces of Hezbollah". Retrieved August 17, 2006.
  250. ↑ Harel, Amos; Stern, Yoav (August 4, 2006). "Iranian official admits Tehran supplied missiles to Hezbollah". Haaretz. Israel. Retrieved May 21, 2011.
  251. ↑ 251.0 251.1 Edward Cody; Molly Moore (August 14, 2006). "The Best Guerrilla Force in the World". The Washington Post.
  252. ↑ Soibel, Leah. "Iran in our own backyard". NYDailyNews. Archived from the original on 14 May 2012. Retrieved 4 February 2015.
  253. ↑ Labaki, Boutros. "The Role of Transnational Communmities in Fostering Development in Countries of Origin." United Nations. May 12, 2006: 15–16. July 31, 2010.
  254. ↑ Levitt, Matthew (2007). Hamas. Yale University Press. ISBN 978-0-300-12258-9.
  255. ↑ Giraldo, Jeanne (2007). Terrorism Financing and State Responses. Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-5565-8.
  256. ↑ "US Treasury takes action against Hezbollah funders". Jerusalem Post. April 24, 2013.
  257. ↑ "Nasrallah decries 'propaganda'". Al Jazeera. October 25, 2008. Retrieved September 29, 2013.
  258. ↑ "Hezbollah denies drugs and money laundering claims". Agence France Presse. December 22, 2011. Retrieved September 29, 2013.
  259. ↑ "Treasury Targets Hizballah in Venezuela". Press Release. United State Department of Treasury. Retrieved 5 March 2014.
  260. ↑ "The Militarization of Sex: The story of Hezbollah's halal hookups." by Hanin Ghaddar Archived November 29, 2009, at the Wayback Machine., Foreign Policy, November 25, 2009
  261. ↑ Sachs, Susan (May 31, 2000). "Hezbollah Offers a Helping Hand in Southern Lebanon". The New York Times. Retrieved October 20, 2012.
  262. ↑ "Hezbollah's secret weapon". CNN. July 25, 2006. Retrieved July 25, 2006.
  263. ↑ Elise Labott; Henry Schuster (2006). "Lebanese media outlets' assets blocked". CNN.
  264. ↑ "Terrorist Television Hezbollah has a worldwide reach". National Review Online. December 22, 2004. Archived from the original on April 27, 2007. Retrieved March 31, 2007.
  265. ↑ Jorisch, Avi (April 2003). "Al-Manar and the War in Iraq". Middle East Intelligence Bulletin. Retrieved August 24, 2006.
  266. ↑ Roee Nahmias (August 31, 2006). "Hizbullah presents: How to recruit children". Ynetnews. Retrieved January 27, 2011.
  267. ↑ " Hezbollah Releases Anti-Israel War Game." ADL. August 17, 2007. July 10, 2010.
  268. ↑ "8 year-old boy donates money to Hezbollah." Ynetnews. November 6, 2012
  269. ↑ Olfa Lamloum (2009). "Hezbollah's Media: Political History in outline" (PDF). Global Media and Communicatio. 5 (3): 353–367. Retrieved 22 September 2014.
  270. ↑ Phares, Walid. Future Jihad: Terrorist Strategies against America. New York: Palgrave MacMillan, 2005. p. 148.
  271. ↑ LeVine, Mark. "Israel, Lebanon, Hezbollah, Hamas, fighting, terrorism, peace, by Mark LeVine". Beliefnet.com. Retrieved January 18, 2011.
  272. ↑ "Hizballah employed anti-Israel terrorism to pursue its goal of turning Lebanon into a state and society ruled solely by the Shari'a." Sela, Avraham. "Terrorism." The Continuum Political Encyclopedia of the Middle East. Ed. Avraham Sela. New York: Continuum, 2002. pp. 822–836
  273. ↑ "The Shiite Hezbollah has indeed become a trusted mentor and role model to the Sunni fundamentalist Hamas. Both organizations have inscribed on their banner the rejection of any treaties or peace agreements with Israel, energetically work for its demise and encourage suicide terrorism to that end." Wistrich, 731.
  274. ↑ Zisser, Eyal. "The Threat Posed by Hezbollah." Middle East Forum. November 26, 2002. January 18, 2011.
  275. ↑ Khatami, Siamak. Iran: A View from Within. Janus Publishing Company Lim. January 21, 2011.
  276. ↑ Gaba, Neeru. Hezbollah: in transition. La Trobe University. 2007. January 21, 2011.
  277. ↑ Bjørgo, Tore. Root Causes of Terrorism. Psychology Press. January 21, 2011.
  278. ↑ "EU: Designate Hezbollah a Terrorist Organisation Now".
  279. ↑ "Terrorist and Extremist Movements in the Middle East" (PDF).
  280. ↑ Daniel Byman, Should Hezbollah Be Next?, Foreign Affairs (November/December 2003)
  281. ↑ Hezbollah’s Impact on Security and Political Dynamics in the Middle East, September 30, 2010
  282. ↑ Special Report 111: Global Terrorism after the Iraq War, October 2003
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=ჰეზბოლა_(ლიბანი)&oldid=4707544“-დან