სომხეთის ბუნების ძეგლები

სომხეთის ბუნების ძეგლების სახელმწიფოს მიერ დამტკიცებულ სიაში შედის 230 ბუნების ძეგლი.

მდინარე აზატი — სომხეთის ბუნების ძეგლი

„განსაკუთრებულად დაცული ტერიტორიების შესახებ“ კანონის (1991 წ.) მიხედვით სომხეთში ბუნების ძეგლის სტატუსი აქვს ძეგლებს, რომლებსაც აქვთ დაცული ტერიტორიების სტატუსი და წარმოადგენენ ბუნების ობიექტებს, ასევე გამოირჩევიან სამეცნიერო და ისტორიულ-კულტურული მნიშვნელობით.

ქვეყნის ტერიტორიაზე ჩამოყალიბდა გენეტიკური, ასაკობრივი, მორფოლოგიური და სხვა ნიშნებით განსხვავებული ცოცხალი და არაცოცხალი ბუნებრივი ძეგლები. მათგან უდიდეს ნაწილს აქვს საერთაშორისო მნიშვნელობა და ითვლება საერთაშორისო ეტალონად.

მდინარე აზატის, არფისა და რაზდანის ხეობაში გვხვდება უახლესი ვულკანური წარმონაქმნები, გეღამისა და ვარდენისის ქედებზე გვხვდება იშვიათი რელიეფური წარმონაქმნები, ასევე აღსანიშნავია მთის ტბები, მინერალური და მტკნარი წყაროები[1].


სომხეთის ბუნების ძეგლები რედაქტირება

სომხეთის 230 ბუნების ძეგლი ქვეყნის ტერიტორიაზე შემდეგნაირადაა გადანაწილებული:

პროვინცია (მარზი) რაოდენობა
ერევანი 2
შირაკი 17
ლორე 4
ტავუში 17
არაგაწოტნი 25
კოტაიქი 34
გეღარქუნიქი 12
არმავირი 3
არარატი 11
ვაიოცძორი 49
სიუნიქი 56

ქვემოთ მოყვანილია სახელმწიფო ჩამონათვალში არსებული სომხეთის ბუნების ძეგლთა სია.

ერევანი რედაქტირება

ქართული სახელი სომხური სახელი ადგილმდებარეობა ადგილმდებარეობა რუკაზე
თანამგზავრული გამოსახულება ფიზიკური რუკა
უსახელო სვეტური ბაზალტები «Անանուն» սյունաձև բազալտներ მდინარე რაზდანის ხეობაში, ახტანაკის ხიდიდან ჩრდილო-აღმოსავლეთით 200 მეტრში. ბმული ბმული
უსახელო სვეტური ბაზალტები «Անանուն» սյունաձև բազալտներ მდინარე რაზდანის ხეობაში, საბავშვო პარკიდან ჩრდილო-აღმოსავლეთით 200 მეტრში. ბმული ბმული

შირაკის პროვინცია რედაქტირება

ქართული სახელი სომხური სახელი ადგილმდებარეობა ადგილმდებარეობა რუკაზე
თანამგზავრული გამოსახულება ფიზიკური რუკა
Ковыльная степь «Փետրախոտային տափաստան» სოფელ ამასიიდან ჩრდილო-დასავლეთით 2,2 კილომეტრში. ბმული ბმული
Осиновая роща «Դողդոջուն կաղամախու ծառուտներ» სოფელ ამასიიდან დასავლეთით 2,5 კილომეტრში. ბმული ბმული
კუს ბუნებრივი ქანდაკება «Կրիա» քարե բնական քանդակ ერევანი-გიუმრის გზატკეცილის მარცხნივ; სოფლებს, ლანჩიკსა და მარალიკს შორის.
მღვიმე ამასია «Ամասիայի» քարանձավ სოფელ ამასიიდან აღმოსავლეთით 1,5 კილომეტრში; მდინარე ახურიანის ხეობის მარჯვენა ნაპირზე.
ტბა ტაკავორი «Թագավորական» լիճ Вершина Арагаца, в 1 км к западу от реки Амберд на участке до впадения в Манташское водохранилище ბმული ბმული
Безымянное зеро «Անանուն» լիճ ართიკის ოლქი; მდინარე ახურიანის აუზში; ზღვის დონიდან 3200 მეტრის სიმაღლეზე. ბმული ბმული
ჩანჩქერი თრკჩანი «Թռչկան» ջրվեժ მდინარე ჩიჩხანზე; სოფელ სარალანჯიდან ჩრდილოეთით 5 კილომეტრში. ბმული ბმული
ჩანჩქერი ამასია «Ամասիայի» ջրվեժ მდინარე ახურიანის მარჯვენა შენაკადზე; სოფელ ამასიიდან აღმოსავლეთით.
ჩანჩქერი მდინარე მანთაშზე «Մանթաշի ջրվեժներ» სოფელ მეც-მანთაშთან მიმდინარე მდინარიდან სამხრეთ-დასავლეთით 16 კილომეტრში.
წყარო ლუსაღბიური «Լուսաղբյուր» աղբյուր სოფელ არტაშენიდან აღმოსავლეთით 1,2 კილომეტრში.
წყარო ზუგაღბიური «Զուգաղբյուր» աղբյուր სოფელ ზუგაღბიურიდან დასავლეთით 200 მეტრში; მდინარე აშოცქის მარჯვენა ნაპირზე.
წყარო გომერი ტაკი «Գոմերի տակի» աղբյուր სოფელ აშოცქის სამხრეთ-აღმოსავლეთ მისადგომებთან.
წყარო აჩკასარი «Աչքասար» աղբյուր სოფელ ბავრიდან ჩრდილო-აღმოსავლეთით 5 კილომეტრში.
წყარო ამასია «Ամասիայի աղբյուր» სოფელ ამასიიდან სამხრეთ-დასავლეთით 1,5 კილომეტრში; ზღვის დონიდან 1735 მეტრ სიმაღლეზე.
წყარო ამასია «Ամասիայի աղբյուր» სოფელ ამასიიდან სამხრეთ-დასავლეთით 1,5 კილომეტრში; ზღვის დონიდან 1750 მეტრ სიმაღლეზე.
წყარო ამასია «Ամասիայի աղբյուր» სოფელ ამასიიდან სამხრეთ-დასავლეთით 1,8 კილომეტრში; ზღვის დონიდან 1745 მეტრ სიმაღლეზე.
უსახელო წყარო «Անանուն» աղբյուր სოფელ არტაშენის სკოლიდან ჩრდილო-აღმოსავლეთით 1,2 კილომეტრში.

ლორეს პროვინცია რედაქტირება

ქართული სახელი სომხური სახელი ადგილმდებარეობა ადგილმდებარეობა რუკაზე
თანამგზავრული გამოსახულება ფიზიკური რუკა
უსახელო დაიკები «Անանուն» զոլավոր դայկաներ მდინარე ლალვარის ხეობაში.
დაიკათა კომპლექსი «Անանուն» դայկաների համակարգ პუშკინის უღელტეხილზე, სოფელი გარგარიდან სამხრეთით 5 კილომეტრში.
მიწისქვეშა გვირაბი-მღვიმე გეტნაძავი «Գետնանձավ» անձավային թունել ლორიბერდის ციხესიმაგრიდან სამხრეთ-აღმოსავლეთით 2 კილომეტრში. ბმული ბმული
კავკასიური როდოდენდრონი (Rhododendron caucasica) «Մրտավարդ կովկասյան» პუშკინის უღელტეხილზე. ბმული ბმული

ტავუშის პროვინცია რედაქტირება

ქართული სახელი სომხური სახელი ადგილმდებარეობა ადგილმდებარეობა რუკაზე
თანამგზავრული გამოსახულება ფიზიკური რუკა
კლდე მოლაკარი «Մոլլաքար» ժայռ იჯევანიდან სამხრეთ-აღმოსავლეთით 10 კილომეტრზე; იჯევანი-ერევნის გზის მარცხენა ნაპირზე.
მთა კალაკარი «Կալաքար» լեռ სოფელ ცაღკავანიდან სამხრეთით 1,5 კილომეტრზე.
ოცაკარეს ქედი «Օձաքար» լեռնագագաթ სოფელ პარავაქარიდან ჩრდილოეთით 1 კილომეტრზე. ბმული ბმული
უსახელო პლაგიოგრანიტები «Անանուն» պլագիոգրանիտներ ქალაქ ბერდიდან სამხრეთ-დასავლეთით 6,5 კილომეტრზე.
უსახელო დაიკური სხეული «Անանուն» դայկայանման մարմիններ ქალაქ ბერდის ჩრდილო-დასავლეთ მისადგომებთან.
უსახელო მეტამორფოზული ფიქლები «Անանուն» փոխակերպարային (մետամորֆիզացված) թերթաքարեր მდინარე აღუმის ზემო წელი; ქალაქ ბერდიდან სამხრეთ-დასავლეთით დაახლოებით 20 კილომეტრზე.
ნეკი «Անանուն» սյունաձև էքստրուզիվ մարմին` նեկկ სოფელ ცაღკავანიდან სამხრეთით 2 კილომეტრზე.
უსახელო დაიკური სხეული «Անանուն» դայկայանման մարմիններ ქალაქ ბერდიდან სამხრეთით 2 კილომეტრზე.
მღვიმეთა კომპლექსი ფაიტასარი «Փայտասար» քարանձավների համալիր სოფელ ბოღბიდან სამხრეთით 4 კილომეტრზე.
უსახელო კვარცული დიორიტები და გაბრო-დიორიტები «Անանուն» կվարցային դիորիտներ և գաբրո-դիորիտներ. სოფელ ნავურიდან სამხრეთ-აღმოსავლეთით 1,5 კილომეტრზე; მდინარე ტავუშის მარჯვენა ნაპირზე.
უსახელო სტრატიგრაფიული მოშიშვლება «Անանուն» շերտագրական մերկացում სოფელ ჩინჩინის სამხრეთ-აღმოსავლეთი მისადგომები.
Безымянные каменистые россыпи «Անանուն» սանդղափուլ քարափներ სოფელ ჩინჩინიდან სამხრეთ-დასავლეთით 2 კილომეტრზე. ბმული ბმული
ნოემბერიანის ჭადარი «Նոյեմբերյանի սոսի» ქალაქი ნოემბერიანი; მდინარე კოღბის გასწვრივ;
ვარდან მამიკონიანის მუხა «Վարդան Մամիկոնյանի կաղնի» სოფელი ყარაბულახი
სარიგიუღის ჭადარი «Սարիգյուղի սոսի» სოფელი სარიგიუღი; ერევანი-ნოემბერიანის გზატკეცილის მარჯვნივ.
ხავსით დაფარული კლდე გეტაოვიტეში «Գետահովիտի մամռապատ ժայռ» სოფელ გეტაჰოვიტის მახლობლად; მდინარე სარნაჯურის მარჯვენა ნაპირზე.
მსხლის კორომი «Տանձուտ» სოფელ აღავნავანქის სამხრეთით.

არაგაწოტნის პროვინცია რედაქტირება

ქართული სახელი სომხური სახელი ადგილმდებარეობა ადგილმდებარეობა რუკაზე
თანამგზავრული გამოსახულება ფიზიკური რუკა
Королевский шлаковый конус Թագավորանիստ խարամային կոն ეღვარდიდან სამხრეთით 3 კილომეტრში.
Контакт шлакового конуса и пемзы Թագավորանիստ խարամային կոնի պեմզաների և խարամների կոնտակտ ეღვარდიდან სამხრეთით 3,5 კილომეტრში.
Липаритовый купол «Тапак Блур» (Плоский холм) «Տափակ Բլուր» լիպարիտային գմբեթ სოფელ არეგიდან სამხრეთ-დასავლეთით 2 კილომეტრში.
Радиальная столбчатость «Базальтовое солнце» «Բազալտե արև», եզակի ճառագայթաձև անջատում სოფელ ბიურაკანიდან ჩრდილოეთით 7 კილომეტრში.
Природная скульптура «Татик» (Бабушка) «Տատիկ» քարե բնական քանդակ დაშტადემის სამხრეთ-აღმოსავლეთი მისადგომები.
Текстурные петрологические образования «Каменный град» «Քարե կարկուտ» տեքստուրային առանձնահատուկ ներփակումներ სოფელ სარალანჯიდან სამხრეთ-აღმოსავლეთით 3 კილომეტრში.
Скопление камней «Чингиловое поле» «Չինգիլային դաշտ» քարե կուտակումներ სოფელ ქუჩაკიდან ჩრდილო-დასავლეთით 1,5 კილომეტრში.
Террасы Касаха «Քասաղի դարավանդներ» ოჰანავანის აღმოსავლეთი მისადგომები. Ссылка Ссылка
Природно-исторический комплекс «Ущелье Касаха» «Քասաղի կիրճ» բնապատմական համալիր სოფელი საღმოსავანი
Природно-исторический комплекс «Арташаван» «Արտաշավան» բնապատմական համալիր სოფელ არტაშავანის აღმოსავლეთი მისადგომები.
Безымянные скалы-останцы «Անանուն» ժայռ-մնացուկներ სოფელ სარალანჯიდან სამხრეთ-დასავლეთით 4 კილომეტრში.
უსახელო ეროზიული კოშკი «Անանուն» էրոզիոն աշտարակ სოფელ სარალანჯიდან დასავლეთით 4 კილომეტრში.
ვულკანი მცირე არტენი «Փոքր Արտենի» հրաբուխ სოფელ დაშტადემიდან დასავლეთით 6 კილომეტრში. ბმული ბმული
ვულკან არა-ლერის კრატერი Արայի լեռան խառնարանը მთა არა-ლერი ბმული ბმული
Экструзивный конус вулкана Большой Артени «Մեծ Արտենի» էքստրուզիվ կոն სოფელ არეგიდან სამხრეთ-დასავლეთით 2,5 კილომეტრში. ბმული ბმული
Археологические памятники каменного века на склоне вулкана Артени Մեծ Արտենի քարեդարյան հնագիտական հուշարձաններ სოფელ არეგიდან სამხრეთ-დასავლეთით 2,5 კილომეტრში.
Вулканические туфы «Астацэнкал» «Աստվածընկալ» հրաբխային տուֆերի ստվարաշերտ არტავანიდან აღმოსავლეთით 4 კილომეტრში, მდინარე კასაღის ხეობის მარჯვენა ნაპირი.
ტბა ამბერდი (ქარი) «Ամբերդ» լիճը მთა არაგაწის სამხრეთი მწვერვალიდან აღმოსავლეთით 3,5 კილომეტრში. ბმული ბმული
ტბა ლესინგი «Լեսինգ» լիճ მთა არაგაწის ჩრდილოეთი მწვერვალიდან აღმოსავლეთით 3,5 კილომეტრში. ბმული ბმული
ტბა უმროი «Ումրոյ» լիճ მთა არაგაწის ჩრდილოეთი მწვერვალიდან აღმოსავლეთით 5,5 კილომეტრში. ბმული ბმული
ჩანჩქერი გეღაროტი «Գեղարոտի» ջրվեժ მდინარე გეღაროტი; სოფელ წაღკაშენიდან ჩრდილო-დასავლეთით 11 კილომეტრში, მთა არაგაწის ჩრდილო-აღმოსავლეთი ფერდობი.
წყარო სურბი (ქარასუნი) «Սրբի» կամ «Քառասուն» աղբյուր ქალაქ აპარანის ტერიტორია.
წყარო ჯაგაცი «Ջաղացի» աղբյուր გაზარავანის სამხრეთ-აღმოსავლეთი მისადგომები.
წყარო გეგაძორი «Գեղաձոր» աղբյուր სოფელ გეღაძორიდან სამხრეთ-დასავლეთით 7,5 კილომეტრში.
წყარო კიაღრიზი «Քյահրիզ» աղբյուր სოფელ გეღაძორიდან სამხრეთ-დასავლეთით 8,5 კილომეტრში.
 
ტბა ქარი (ამბერდი)

კოტაიქის პროვინცია რედაქტირება

ქართული სახელი სომხური სახელი ადგილმდებარეობა ადგილმდებარეობა რუკაზე
თანამგზავრული გამოსახულება ფიზიკური რუკა
Безымянные разломы «Անանուն» խզվածքներ ქალაქ ეღვარდიდან სამხრეთით 850 მეტრში.
ბუნებრივი ქანდაკება პერლიტის სპილო «Պեռլիտե փիղ» քարե քանդակ სოფელ კარენისიდან აღმოსავლეთით 1,8 კილომეტრში.
Контакт кристаллических сланцев и известняков верхнего мела «Անանուն» բյուրեղային թերթաքարերի ու վերին կավճի կրաքարերի կոնտակտ სოფელ ბჯნის სამხრეთი ნაწილის დასავლეთი მისადგომები. ბმული ბმული
ბუნებრივი გვირაბი ცაკ-კარი «Ծակ քար» բնական թունել სოფელ ალაფარსიდან ჩრდილოეთით 950 მეტრში.
Колоновидные базальты «Каменный орга́н» «Բազալտե երգեհոն» սյունաձև բազալտներ გარნის წარმართული ტაძრიდან ჩრდილო-აღმოსავლეთით 1 კილომეტრში.
Безымянная пещера в колоновидных базальтах «Անանուն» քարայր սյունաձև բազալտներում გარნის წარმართული ტაძრიდან ჩრდილო-აღმოსავლეთით 1,1 კილომეტრში.
Безымянная береговая эрозия «Անանուն» լանջային էրոզիա გარნის წარმართული ტაძრიდან აღმოსავლეთით 710 მეტრში.
Потоки застывшей лавы «Անանուն» լավային ծալքեր სოფელ გარნისიდან სამხრეთ-აღმოსავლეთით 1 კილომეტრში; მდინარე აზატის ნაპირზე.
ვულკანი აჟდააკი «Աժդահակ» հրաբուխ Гегамское нагорье; 16 км к северо-западу от крайней точки села Гохт ბმული ბმული
ვულკანი ატისი «Հատիս» հրաբուխ სოფელ კაპუტანიდან სამხრეთ-აღმოსავლეთით 2,5 კილომეტრში. ბმული ბმული
ვულკანი გუთანასარი «Գութանասար» հրաբուխ სოფელ ფანტანიდან სამხრეთით 2,5 კილომეტრში. ბმული ბმული
ვულკანი სევკატარი «Սևկատար» հրաբուխ ტბა აკნადან ჩრდილოეთით 7 კილომეტრში. ბმული ბმული
Вулканический купол «Авазан» «Ավազան» հրաբխային գմբեթ სოფელ ქარენისიდან ჩრდილო-აღმოსავლეთით 1,5 კილომეტრში. ბმული ბმული
Вулканический купол «Гюмуш» «Գյումուշ» հրաբխային գմբեթ სოფელ ქარენისიდან ჩრდილო-აღმოსავლეთით 0,5 კილომეტრში. ბმული ბმული
Природно-исторический комплекс «Вохчаберд» «Ողջաբերդ» բնապատմական համալիր სოფელ ვოღჩაბერდის ჩრდილო-აღმოსავლეთი მისადგომები.
Безымянные обнажения коренных пород «Անանուն» ապարների բնորոշ մերկացում სოფელ ნურნუსსა და გიუმუშის ჰიდროელექტროსადგურს შორის; მდინარე რაზდანის მარცხენა ნაპირზე. ბმული ბმული
Безымянные выходы (проявления) обсидиана «Անանուն» օբսիդիանի ելքեր სოფელ ჯრაბერიდან ჩრდილო-დასავლეთით 1,5 კილომეტრში. ბმული ბმული
Безымянные гроты «Անանուն» խորշեր სოფელ გოღთიდან ჩრდილო-აღმოსავლეთით 3 კილომეტრში. ბმული ბმული
Безымянные скопления камней «Անանուն» քարե կուտակումներ სოფელ სოლაკიდან ჩრდილო-აღმოსავლეთით 750 მეტრში. ბმული ბმული
Скопления камней «Лернаовит» «Լեռնահովիտ» քարային կուտակումներ სოფელ ფანტანიდან სამხრეთ-აღმოსავლეთით 4 კილომეტრში. ბმული ბმული
Ископаемая флора Дзорахбюра Ձորաղբյուրի բրածո ֆլորա სოფელი ძორაღბიური
Реликтовый цирк на горе Артаваз «Ռելիկտային կրկես Արտավազ լեռան մոտ» Вершина Артаваз Памбакского хребта ბმული ბმული
Альпийский ковер «Ալպյան գորգ» Северный склон Памбакского хребта; участок Памбакского хребта, примыкающий к Агстевской котловине ბმული ბმული
Бузина Тиграна (Sambucus tigranii) «Թանթրվենի, Տիգրանի» Возле здравницы Арзни; მდინარე რაზდანის სანაპირო ბმული ბმული
ტბა აკნა «Ակնա» լիճ Гегамское нагорье, кратер вулкана Лчайн; 6,5 км к северу от вершины Аждаак ბმული ბმული
ტბა ვიშაპი «Վիշապա» լիճ გეღარდის მონასტრიდან აღმოსავლეთით 8 კილომეტრში. ბმული ბმული
ტბა ბიშარი «Բիշար» լիճ სოფელ სარაბერდიდან ჩრდილოეთით დაახლოებით 3 კილომეტრში.
ტბა ზეინალი «Զեյնալ» լիճ სოფელ სარაბერდიდან ჩრდილო-აღმოსავლეთით დაახლოებით 7 კილომეტრში.
ტბა ღაზი «Ղազ» լիճ სოფელ გეღარდიდან ჩრდილოეთით დაახლოებით 4 კილომეტრში.
წყარო აღპრტანკი «Հաղպրտանք» աղբյուր ქალაქი რაზდანი.
წყარო ამოვი «Համով» աղբյուր სოფელ აკუნქის სამხრეთ-დასავლეთი მისადგომები.
წყარო კახცრი «Քաղցր» աղբյուր სოფელ არზნიდან სამხრეთ-დასავლეთით 150 მეტრში; მდინარე რაზდანის მარცხენა ნაპირზე.
წყარო ძორი «Ձորի» աղբյուր სოფელ გოღთიდან ჩრდილო-აღმოსავლეთით 300 მეტრში; მდინარე გოღთის მარჯვენა ნაპირზე.
წყარო ავაზანი «Աուզի» աղբյուր სოფელ კათნაღბიურიდან ჩრდილო-აღმოსავლეთით 300 მეტრში.

გეღარქუნიქის პროვინცია რედაქტირება

ქართული სახელი სომხური სახელი ადგილმდებარეობა ადგილმდებარეობა რუკაზე
თანამგზავრული გამოსახულება ფიზიკური რუკა
Безымянная складчатость «Անանուն» ծալքավորում სევანის ტბის ჩრდილო-აღმოსავლეთი სანაპირო. ბმული ბმული
Каменистые россыпи «Каменное море» «Քարե ծով» քարացրոններ (չինգիլներ) სოფელ ლჭაშენის გვერდით 1 კილომეტრში ბმული ბმული
Безымянное вулканическое слойчатое обнажение «Անանուն» հրաբխային արտահայտված շերտավորություն სოფელ ლჭაშენიდან სამხრეთით 1 კილომეტრში.
ვულკანი არმაღანი «Արմաղան» հրաբուխ სოფელ მადინიდან დასავლეთით 3 კილომეტრში. ბმული ბმული
აირავანქის წიაღისეული ფაუნა «Հայրավանք» բրածո ֆաունա სოფელ აირავანქიდან ჩრდილო-აღმოსავლეთით 2 კილომეტრში.
სუბალპური მდელო Ենթալպյան մարգագետին სოფელ დრახტიკის მახლობლად
წყარო სარანცი «Սարանց» աղբյուր ქალაქ გავარის აცამატის რაიონი.
წყარო ხაჩერი «Խաչերի» աղբյուր ქალაქ გავარის დასავლეთი მისადგომები.
უსახელო წყარო «Անանուն» աղբյուր სოფელ აკუნქის ტერიტორია
უსახელო წყარო «Անանուն» աղբյուր სოფელ ლჭავანის ტერიტორია
უსახელო წყარო «Անանուն» աղբյուր სოფელ კარჩაღბიურის სამხრეთ-აღმოსავლეთი მისადგომები.
წყაროთა ჯგუფი „ვანქი აღბიური“ «Վանքի աղբյուր» աղբյուրների խումբ სოფელ სარუხანის სამხრეთი მისადგომები.

არმავირის პროვინცია რედაქტირება

ქართული სახელი სომხური სახელი ადგილმდებარეობა ადგილმდებარეობა რუკაზე
თანამგზავრული გამოსახულება ფიზიკური რუკა
პსამოფილური მცენარეების თანასაზოგადოება «Ավազասեր (պսամոֆիլ) բուսականություն» ზვართნოცის ტაძრიდან სამხრეთით, მის მახლობლად. ბმული ბმული
ტბა აიღრი «Այղր լիճ» სოფელ აკნალიჩიდან აღმოსავლეთით 150 მეტრში. ბმული ბმული
აიღრის ტბის წყლისა და ჭაობის მცენარეულობის ბიოცენოზი «Ջրաճահճային բուսականություն» აიღრის ტბის სანაპიროზე.

არარატის პროვინცია რედაქტირება

ქართული სახელი სომხური სახელი ადგილმდებარეობა ადგილმდებარეობა რუკაზე
თანამგზავრული გამოსახულება ფიზიკური რუკა
Пещера «Яхшхан» «Յախշխան» քարանձավ Около 20 км к северо-востоку от города Веди; правый берег реки Ухтуакунк; 0,8 км вверх по течению от места слияния реки Ухтуакунк с рекой Дарбанд н/д н/д
Пещера «Даштакар» «Դաշտաքար» քարանձավ 0,2 км к югу от села Даштакар; северный склон горы Анааваткар, на высоте 400 метров от подножия. н/д н/д
Комплекс пещер «Хор ор» «Խոր հոր» անձավային համակարգ 3 км к северо-востоку от села Шагап н/д н/д
Безымянные слоистые осадочные породы «Անանուն» շերտավոր նստվածքներ 17-й км пути Тигранашен-Паруйр Севак н/д н/д
Безымянная антиклинальная складка «Անանուն» անտիկլինալ ծալք 81-й км пути Ереван-Мегри; 15-й км пути Тигранашен-Паруйр Севак н/д н/д
Безымянная складчатая структура «Անանուն» ծալքավոր ստրուկտուրա 81-й км пути Ереван-Мегри; 15-й км пути Тигранашен-Паруйр Севак н/д н/д
Безымянное складчатое обнажение «Անանուն» ծալքագոյացման մերկացում 4,5 км к северу села Урцадзор; правый берег реки Веди н/д н/д
Засоленные болота «Աղակալած ճահճուտ» Город Арарат; близ природных источников н/д н/д
Ископаемая флора «Гортуни» «Հորթունի» բրածո ֆլորա 8 км к северо-востоку от села Зангакатун н/д н/д
Ископаемая флора «Джерманис» «Ջերմանիսի» բրածո ֆլորա 20 км вверх по течению реки Веди от села Урцадзор; возле заброшеного селения Джерманис н/д н/д
Ископаемая фауна бассейна реки Веди «Վեդի գետի ավազանի» բրածո ֆաունա Бассейн реки Веди; 15 км к северо-востоку от села Урцадзор н/д н/д

ვაიოცძორის პროვინცია რედაქტირება

ქართული სახელი სომხური სახელი ადგილმდებარეობა ადგილმდებარეობა რუკაზე
თანამგზავრული გამოსახულება ფიზიკური რუკა
Безымянные каменные скульптуры «Անանուն» քարե քանդակներ 2 км к северо-востоку от села Хндзорут; по обе стороны от автодороги Заритап-Хндзорут н/д н/д
Столбчатые базальты «Аштарак сатаны» «Սատանայի աշտարակ» սյունաձև բազալտներ Старая дорога Вайк-Джермук; ущелье реки Арпа н/д н/д
Безымянные колонновидные базальты «Անանուն» սյունաձև անջատմամբ բազալտներ Северо-восточная часть села Гомк н/д н/д
Безымянные каменные скульптуры «Անանուն» որմնաքանդակներ С левой стороны от автотрассы Ереван-Горис; 44 м в сторону Гориса от ведущей в Джермук автодороги н/д н/д
Скала «Цицкар» «Ցիցքար» ժայռագագաթ 0,5 км к северо-западу от города Вайк н/д н/д
Каменная скульптура «Торк Ангех» (Силач) «Տորք Անգեղ» քարե քանդակ 1,5 к юго-востоку от села Агаракадзор н/д н/д
Природная каменная скульптура «Сфинкс» «Սֆինքս» քարե քանդակ Село Агаракадзор; ущелье реки Грав н/д н/д
Безымянный тектонический разлом «Անանուն» տեկտոնական խախտում Восточная часть села Арени; левый берег реки Арпа Ссылка Ссылка
Безымянный разлом «Անանուն» խզվածքային կառուցվածք Западная окраина села Елпин Ссылка Ссылка
Скала-останец «Спитак кар-жайр» (Белая скала) «Սպիտակ քար ժայռ» մնացուկ 3 км к северо-западу от села Агавнадзор; на правой стороне пути Агавнадзор-Елпин н/д н/д
Природный туннель «Бахти камар» (Арка судьбы) «Բախտի կամար» բնական քարե թունել Город Джермук; ущелье реки Арпа н/д н/д
Природная каменная скульптура «Вардан Мамиконян» «Վարդան Մամիկոնյան» քարե քանդակ 2 км к югу от Кечутского водохранилища; ущелье реки Арпа; старая дорога Вайк-Джермук н/д н/д
Безымянные дайки «Անանուն» դայկաներ 4 км к северо-востоку от села Гндеваз; ущелье реки Арпа; старая дорога Вайк-Джермук н/д н/д
Безымянная дайка «Անանուն» դայկա 1 км к северо-востоку от села Гндеваз; ущелье реки Арпа; на старом пути Вайк-Джермук Ссылка Ссылка
Безымянное дайкообразное тело «Անանուն» դայկայանման մարմին К северу от села Вернашен н/д н/д
Безымянная дайка «Անանուն» դայկա Южная окраина села Елпин н/д н/д
Мыс замка «Берди глух» «Բերդի գլուխ» ամրոցի հրվանդան Северо-западная окраина села Гндеваз н/д н/д
Сторожевая башня «Պահակային աշտարակ На старом пути Вайк-Джермук; ущелье реки Арпа; напротив села Гндеваз н/д н/д
Ископаемая флора «Азатек» «Ազատեկի» բրածո ֆլորա Возле села Азатэк н/д н/д
Ископаемая флора «Готурван» «Ղոթուրվանի» բրածո ֆլորա 3 км к северо-востоку от села Гетикванк н/д н/д
Природно-исторический комплекс села Мартирос «Մարտիրոս» գյուղի բնապատմական համալիր 2 км к юго-востоку от села Мартирос; западный склон горы Нзар н/д н/д
Природно-исторический компелкс «Смбатасар» «Սմբատասար» բնապատմական համալիր 0,75 км к востоку от села Артабуйнк н/д н/д
Природно-исторический комплекс «Прошаберд» «Պռոշաբերդի» բնապատկերներ 6 км к северу от села Гладзор н/д н/д
Вулканический конус «Блраберд» «Բլրաբերդ» հրաբխային գմբեթ Правая сторона от автодороги Ехегнадзор-Вайк н/д н/д
Безымянные лавовые потоки «Անանուն» լավային ծալքեր 5 км к юго-востоку от города Джермук н/д н/д
Вулкан «Вайоцсар» (Далик) «Վայոցսար» (Դալիկ) հրաբուխ 3 км к юго-западу от села Кармрашен Ссылка Ссылка
Лавовый поток села Шатин «Շատինի լավային հոսք» 0,5 км к востоку от села Шатин Ссылка Ссылка
Озеро «Дзобан» «Չոբան» լիճ 14,2 км к северу от города Джермук Ссылка Ссылка
Озеро «Барцруни» «Բարձրունի» լիճ Северо-западный склон Айоцдзорского хребета; 3,3 км к северо-востоку от крайней точки села Барцруни Ссылка Ссылка
Озеро «Неркин Мартирос» «Մարտիրոս ներքին» լիճ Северное подножие Айоцдзорского хребета; 300 м к северу от села Мартирос Ссылка Ссылка
Озеро «Србалич» «Սրբալիճ» լիճ Северное подножие Айоцдзорского хребета; 2 км к востоку от села Мартирос Ссылка Ссылка
Озеро «Мартирос» (Верин) «Մարտիրոս» (Վերին) լիճ Северное подножие Айоцдзорского хребета; 3 км к востоку от села Мартирос Ссылка Ссылка
Озеро «Капуйт» «Կապույտ» լիճ Северное подножие Айоцдзорского хребета; 4,5 км к юго-востоку от села Гомк Ссылка Ссылка
Озеро «Айли» (Ала) «Հայելի» (Ալա) լիճ Северное подножие Айоцдзорского хребета; 2,5 км к северо-востоку от села Артаван Ссылка Ссылка
Комплекс озера Варданэс «Վարդանես լճի համալիր» Подножие Севкарской горной цепи; 3 км к северо-востоку от села Елпин Ссылка Ссылка
Водопад «Гетикванк» «Գետիկվանք» ջրվեժ На правом притоке реки Ехегис; 0,5 км к западу от села Вардахбюр н/д н/д
Водопад «Караваз» «Քարավազ» ջրվեժ На правом притоке реки Гергер; 2 км к востоку от села Кармрашен н/д н/д
Водопад «Гергер» «Հեր-Հեր» ջրվեժ На реке Гергер; 2,5 км к северу от села Гергер н/д н/д
Водопад «Джермук» (Цопк) «Ջերմուկ» (Ցոլք) ջրվեժ На реке Джермук н/д н/д
Источник «Ётахбьюр» «Յոթաղբյուր» աղբյուր 10 км к северо-востоку от города Джермук по направлению дороги, ведущей к озёрам "Ахи лич"; на вулканическом плато н/д н/д
Источник «Арнети» «Առնետի» աղբյուր 3 км к северо-востоку от села Хачик н/д н/д
Источник «Моз» «Մոզ» աղբյուր 2,5 км к востоку от села Малишка н/д н/д
Источник «Джрованк» «Ջրովանք» աղբյուր 3 км к юго-востоку от села Арпи; исток левого притока река Арпа - реки Джрованк н/д н/д
Источник «Паруйр Севак» «Պարույր Սևակ» աղբյուր Верхнее течение реки Агавнадзор н/д н/д
Источник «Артахбьюр» «Արտաղբյուր» աղբյուր 2,7 км к северо-востоку от села Ехегис; правый берег реки Ехегис н/д н/д
Источник «Джермук» «Ջերմուկի» աղբյուր Территория Джермукской здравницы н/д н/д
Источник «Грав» «Գրավի» աղբյուր 5 км к югу от села Агавнадзор; долина реки Грав н/д н/д
Группа источников «Сурб Геворг» «Սուրբ Գևորգ» աղբյուրների խումբ Южная часть села Гергер; правый берег реки Гергер н/д н/д
«Կորնգան եղջյուրավոր» «Կորնգան եղջյուրավոր» Селимский перевал; 3 км к северо-западу от села Ахнджадзор н/д н/д

სიუნიქის პროვინცია რედაქტირება

ქართული სახელი სომხური სახელი ადგილმდებარეობა ადგილმდებარეობა რუკაზე
თანამგზავრული გამოსახულება ფიზიკური რუკა
სატანის ბუნებრივი სკულპტურა «Սատանա» բնական քանդակ ქალაქ გორისიდან ჩრდილო-აღმოსავლეთით 1 კილომეტრზე; გორისი-სტეფანაკერტის გზატკეცილის მარცხენა მხარეს.
უსახელო სვეტოვანი კლდეები «Անանուն» ժայռ-մնացուկները ქალაქ გორისის მიდამოები ბმული ბმული
რელიეფის უსახელო მცირე ფორმები «Անանուն» ռելիեֆի փոքր ձևեր ქალაქ სისიანის ჩრდილო-აღმოსავლეთი მისადგომები
რელიეფის უსახელო მცირე ფორმები «Անանուն» ռելիեֆի փոքր ձևեր ქაჯარანის მინერალური წყლებიდან ჩრდილო-აღმოსავლეთით; მდინარე ვოღჯის მარცხენა ნაპირზე.
Интрузия Малева «Մալևի ինտրուզիա» ներժայթուկ ქალაქ მეგრიდან აღმოსავლეთით 9 კილომეტრში; სოფელ ალდარიდან ჩრდილოეთით დაახლოებით 1-1,5 კილომეტრზე;
უსახელო გაშიშვლებული ქანი «Անանուն» ապարների մերկացումներ ერევანი-სისიანის გზის 180-ე კმ; გზის ორივე მხარეს.
V-ს ფორმის ხეობა ჰორძორი «Խորձոր» V-աձև կիրճ სოფელ ხნაცახიდან ჩრდილო-აღმოსავლეთით 1,5-2 კილომეტრში. ბმული ბმული
უსახელო ეროზიული რელიეფი «Անանուն» էրոզիոն ռելիեֆ სოფელ ხნაცახიდან ჩრდილო-აღმოსავლეთით 2,5 კილომეტრში. ბმული ბმული
უსახელო სვეტური ბაზალტები «Անանուն» սյունաձև բազալտներ სოფელ გალინძორიდან დასავლეთით 2,5 კილომეტრში; მდინარე ვოროტანის ხეობაში.
Безымянные аплитовые дайки «Անանուն» ապլիտային դայկաներ ქალაქ კაპანიდან სამხრეთით 30-35 კილომეტრში.
ბუნებრივი სკულპტურა ეტკი (კვალი) «Հերթ» որմնաքանդակ ქალაქ სისიანიდან ჩრდილო-დასავლეთით 4 კილომეტრში; შაქის ჩანჩქერის მახლობლად.
ბუნებრივი სკულპტურა ფღი ჭტერი (სპლიყვი) «Փղի ճտեր» որմնաքանդակ ქალაქ კაპანიდან სამხრეთით დაახლოებით 25 კილომეტრში; სოფელ შვანიძორიდან ჩრდილოეთით.
უსახელო სვეტური ბაზალტები «Անանուն» սյունաձև բազալտներ სოფელ ვოროტანიდან სამხრეთ-დასავლეთით.
უსახელო სვეტური ბაზალტები «Անանուն» սյունաձև բազալտներ სოფელ ვოროტანიდან სამხრეთ-დასავლეთ მისადგომებთან.
დაიკი შიშკარი (ბაგაკარი) «Շիշքար ( Բաղաքար)» դայկա მდინარე ბაგაკარის ორივე ნაპირზე.
უსახელო პირამიდული კლდეები «Անանուն» բուրգանման մնացուկներ სოფელ ვერიშენიდან ჩრდილოეთით 2 კილომეტრში; გორისი-ხოზნავარის გზის მარცხენა ნაპირზე.
ბუნებრივი ხიდი „სატანი კამურჯი“ (სატანის ხიდი) «Սատանի կամուրջ» բնական կամուրջ სოფელ ტათევიდან ჩრდილო-აღმოსავლეთით 1,5 კილომეტრში ბმული ბმული
ბუნებრივი გვირაბი «Բնական թունել» სოფელ ქარაჰუნჯის მახლობლად; გორისი-კაპანის გზატკეცილზე
აგარაკის წიაღისეული ფლორა «Ագարակի» բրածո ֆլորա ქალაქი აგარაკი.
შამბის წიაღისეული ფლორა და ფაუნა «Շամբի» բրածո ֆլորա և ֆաունա სოფელ შამბიდან ჩრდილო-დასავლეთით 0,5 კილომეტრში; მდინარე ვოროტანის მარცხენა ნაპირზე; ზღვის დონიდან 1300 მეტრის სიმაღლეზე.
გამოქვაბულთა კომპლექსი და წმინდა ვარდანის სახელობის წყაროს ეკლესია Սբ Վարդան եկեղեցու քարայր կացարանի և աղբյուրի համալիր სოფელ ანგეღაკოთიდან დასავლეთით 0,5 კილომეტრში; ანგეღაკოთი-შაღატის გზის მარჯვენა ნაპირზე.
არცვანიკის გამოქვაბულები Արծվանիկ գյուղի բնական քարանձավներ სოფელ არცვანიკიდან სამხრეთით 3 კილომეტრში; სოფელ ერიცავანქის შემოგარენში.
ბუნებრივ-ისტორიული კომპლექსი ვოროტანი «Որոտան» բնապատմական համալիր სოფელ ვოროტანის სამხრეთ-დასავლეთ მისადგომებთან; მდინარე ვოროტანის ორივე ნაპირზე.
ძველი გორისის ვულკანური ქანები Հին Գորիսի («Կյորես») հրաբխային ապարներ ქალაქ გორისის აღმოსავლეთი ნაწილი; მდინარე ვარარაკის მარცხენა ნაპირზე.
მეგრის ჭადარი «Մեղրիի սոսի» ქალაქი მეგრი; მდინარე მეგრის ხებაში.
შიბლიაკი «Շիբլյակ» ქალაქი კაპანი.
სფანგუმიანი ხავსები «Սֆագնումային մամուռներ» სოფელ გორაიგიდან ჩრდილოეთით 5-6 კილომეტრში.
ტბა ცაღკარი «Ծաղկարի» լիճ ზანგეზურის ქედი; ქალაქ ქაჯარანიდან სამხრეთ-დასავლეთით 7,5 კილომეტრზე. ბმული ბმული
ტბა კაპუტანი (გოგი) «Կապուտան» (Գոգի) լիճ ზანგეზურის ქედი; ქალაქ ქაჯარანიდან სამხრეთ-დასავლეთით 8,5 კილომეტრზე. ბმული ბმული
ტბა ანტაკი «Անտակ» լիճ ზანგეზურის ქედი; სოფელ ბრნაკოთიდან დასავლეთით 9 კილომეტრზე. ბმული ბმული
ტბა გაზანა «Գազանա» լիճ ზანგეზურის ქედი; ქალაქ ქაჯარანიდან ჩრდილო-დასავლეთით 14 კილომეტრზე. ბმული ბმული
ტბა კაპუიტი «Կապույտ» լիճ ზანგეზურის ქედი; სოფელ ლიჭქიდან დასავლეთით 8,5 კილომეტრზე. ბმული ბმული
ტბა ბერდალიჭი (ხალაში) «Բերդալիճ» լիճ სპანდარიანის წყალსაცავიდან ჩრდილო-აღმოსავლეთით 15,5 კილომეტრზე; ვულკან ცხუკიდან ჩრდილო-დასავლეთით 5 კილომეტრზე. ბმული ბმული
ჩანჩქერი კაპუტჯუხი «Կապուտջուղ» ջրվեժներ ქალაქ ქაჯარანიდან დასავლეთით 3 კილომეტრზე; მდინარე კაპუტჯუხზე.
ჩანჩქერი შინუაირი «Շինուհայր» ջրվեժ ძველი შინუაირიდან ჩრდილო-დასავლეთით 0,5 კილომეტრზე.
ჩანჩქერი აღვანი «Աղվան» ջրվեժ მალევზე, მდინარე მეგრის მარცხენა შენაკადზე; მიტოვებული სოფელი მალევიდან სამხრეთ-აღმოსავლეთით 2 კილომეტრში.
ჩანჩქერი ვარდანიძორი «Վարդանիձոր» ջրվեժ სოფელ ვარდანიძორიდან ჩრდილო-დასავლეთით 2,5 კილომეტრში; მდინარე ვარდანიძორზე.
ჩანჩქერი აჯიბაჯი «Աջիբաջ» ջրվեժ მდინარე აჯიბაჯზე; სოფელ აჯიბაჯიდან ჩრდილო-დასავლეთით 4 კილომეტრზე.
ჩანჩქერი შაქი «Շաքի» ջրվեժ მდინარე შაქზე; ქალაქ სისიანიდან ჩრდილო-დასავლეთით 4 კილომეტრში.
ჩანჩქერი პარავაძორი «Պառավաձոր» ջրվեժ მდინარე ბერდაძორის მარცხენა შენაკადზე; სოფელ ვარდანიძორიდან ჩრდილო-დასავლეთით 3 კილომეტრში.
ჯრაგაცის წყაროები «Ջրաղացի» աղբյուրներ სოფელ ანგეღაკოთის სამხრეთ-დასავლეთი ნაწილი.
წყარო ძორ-ძორი «Զոր-զոր» աղբյուրներ სოფელ ანგეღაკოთიდან სამხრეთ-აღმოსავლეთით 4 კილომეტრში; მდინარე ძორ-ძორის მარჯვენა ნაპირზე; ზღვის დონიდან 1650 მეტრზე.
წყარო ვარდანიძორი «Վարդանաձորի» աղբյուրներ სოფელ ანგეღაკოთიდან სამხრეთ-დასავლეთით 17 კილომეტრში.
წყარო სმბული «Սմբուլի» աղբյուր სოფელ ანგეღაკოთის სამხრეთ-აღმოსავლეთი ნაწილი.
წყარო ანაპატი «Անապատի» աղբյուր სოფელ ანგეღაკოთის სამხრეთი მისადგომები.
ჯრაგაცის წყაროები «Ջրաղացի» աղբյուր სოფელ ბარცრავანიდან ჩრდილო-დასავლეთით 0,5 კილომეტრზე.
წყარო სევჯური (შავი წყალი) «Սևջուր» աղբյուր სოფელ გეღის ჩრდილოეთი მისადგომები; მდინარე გეღის მარცხენა ნაპირზე.
წყარო შაჰბულაღი «Շահբուլաղ» աղբյուր სოფელ დავიდ-ბეკის ჩრდილოეთი მისადგომები; მდინარე ქაშუნის მარჯვენა ნაპირზე.
წყარო კიახრიზი Քյահրիզ աղբյուր სოფელ ნიუვადიდან ჩრდილო-აღმოსავლეთით 1,5 კილომეტრზე.
წყარო მეც ნოვი «Մեծ Նովի» աղբյուր სოფელ შინუაირიდან ჩრდილო-დასავლეთით 0,5 კილომეტრზე
წყარო ვოროტანი «Որոտան» աղբյուր სოფელ ვოროტანის ჩრდილოეთი მისადგომები.
წყარო კატნაღბიური «Կաթնաղբյուր» աղբյուր სოფელ ტანძავერის სამხრეთ-დასავლეთი მისადგომები; ტყის პირას; მდინარე ქაშუნის მარჯვენა ნაპირზე.
წყარო სპიტაკჯური (თეთრი წყალი) «Սպիտակջուր» աղբյուր სოფელ ტანძატაფიდან სამხრეთით 1,4 კილომეტრზე.
წყარო შრანი «Շռան» աղբյուր სოფელ ქაშუნიდან სამხრეთ-აღმოსავლეთით 1,2 კილომეტრზე.
უსახელო წყარო «Անանուն» աղբյուր სოფელ ქარაჰუნჯის სამხრეთი ნაწილი.
უსახელო წყარო Անանուն աղբյուր სოფელი შაქის ჩრდილო-დასავლეთი მისადგომები.

Примечание к статье რედაქტირება

  • Расстояния от какого-либо объекта до природного памятника измерены исключительно по прямому пути.

იხილეთ აგრეთვე რედაქტირება

სქოლიო რედაქტირება