სი თავსართები

სი თავსართები (ინგლ. SI prefix), აგრეთვე ათჯერადი თავსართები, გამოიყენება გრძელი სიდიდეთა ერთეულების შემოკლებული აღნიშვნისთვის, რომლებიც აყვანილია 10 როცხვის ხარისხში. ათჯერადი თავსართები მსახურობს ნოლების რაოდენობის შეკვეცისთვის როცხობრივ ნიშნებში.

გამოყენებისთვის რეკომენდებადი თავსართები მიღებულია საერთაშორისო ერთეულების სისტემის მიერ (სი).

დიდ სიდიდეთა ერთეულების თავსართები

10n	თავსართი		აღნიშვნა		წარმომავლობა	რიცხვი	რიცხვის სახელი
	ქართული	საერთაშორისო	ქართული	საერთაშორისო
101	დეკა	deca	დკ	da	ბერძნ. δέκα დეკა — ათი	10	ათი
102	ჰექტო	hecto	ჰ	h	ბერძნ. εκατόν ეკატონ — ასი	100	ასი
103	კილო	kilo	კ	k	ბერძნ. χίλιοι ხილიოი — ათასი	1000	ათასი
106	მეგა	Mega	მგ	M	ბერძნ. μέγας მეგას — დიდი	10002	მილიონი
109	გიგა	Giga	გ	G	ბერძნ. γίγας გიგას — გიგანტი	10003	მილიარდი
1012	ტერა	Tera	ტ	T	ბერძნ. τέρας ტერას — ურჩხული	10004	ტრილიონი
1015	პეტა	Peta	–	P	ბერძნ. πεντάκις პენტაკის — ხუთჯერ	10005	კვადრილიონი
1018	ექსა	Exa	–	E	ბერძნ. εξάκις ექსაკის — ექვსჯერ	10006	–
1021	ზეტა	Zetta	–	Z	იტალ. sette — შვიდი	10007	–
1024	იოტა	Yotta	–	Y	იტალ. otto — რვა	10008	–

პატარა სიდიდეთა ერთეულების თავსართები

10n	თავსართი		აღნიშვნა		წარმომავლობა	რიცხვი	რიცხვის სახელი
	ქართული	საერთაშორისო	ქართული	საერთაშორისო
10−1	დეცი	deci	დ	d	ლათ. decimus — მეათედი	0.1	მეათედი
10−2	სანტი	centi	ს	c	ლათ. centesimus — მეასედი	0.01	მეასედი
10−3	მილი	milli	მ	m	ლათ. millesimus — მეათასედი	0.001	მეათასედი
10−6	მიკრო	micro	მკ	µ (u)	ბერძნ. μικρός მიკროს — პატარა	0.16	მემილიონედი
10−9	ნანო	nano	ნ	n	ბერძნ. νάνος ნანოს და იტალ. nano — ქონდრის კაცი, ჯუჯა	0.19	მემილიარდედი
10−12	პიკო	pico	პ	p	იტალ. piccolo — პატარა	0.112	მეტრილიონედი
10−15	ფემტო	femto	ფ	f	დან. femton/femten — თხუთმეტი	0.115	მეკვადრილიონედი
10−18	ატო	atto	ა	a	დან. atten — თვრამეტი	0.118	–
10−21	ზეპტო	zepto	–	z	ლათ. septem — შვიდი	0.121 = (10-3)7	–
10−24	იოქტო	yocto	–	y	ბერძნ. οκτώ — რვა	0.124 = (10-3)8	–

თავსართების წარმოშობა

თავსართების უმეტესობა წარმოშობილია ბერძნული სიტყვებიდან. დეკა წარმოიშვება სიტყვა deca ან deka (δέκα) — «ათი», ჰექტო — hekaton (ἑκατόν) — «ასი», კილოо — chiloi (χίλιοι) — «ათასი», მეგა — megas (μέγας), რაც ნიშნავს - «დიდი», გიგა — ეს gigantos (γίγας) — «გიგანტური», ხოლო ტერა — teratos (τέρας), ნიშნავს «უზარმაზარი». პეტა (πέντε) და ექსა (ἕξ) შეეტყვისება ხუთს და ექვს თანრიგს ათასად და ითარგმნება შესაბამისად როგორც «ხუთი» და «ექვსი». წილადური მიკრო (micros, μικρός) და ნანო (nanos, νᾶνος) ოთარგმნება როგორც «პატარა» და «ჯუჯა». ირთი სიტყვა ოქტოსგან ὀκτώ (októ), რაც ნიშნავს «რვა», წარმოიშვა თავსართები იოტა (1000⁸) და იოქტო (1/1000⁸).

თავსათი მილი ითარგმნება როგორც «ათასი», რაც ლათინურიდანაა (mille) წარმოშობილი. აგრეთვე ლათინური ფესვები გააჩნია თავსართ ”სანტი”-ს, ”დეცი”-ს, ”ზეტა”-ს. თავსატღი სეპტო წარმოიშვა ლათინური ან ფრანგული ენიდან რაც ”შვიდს” ნიშნავს. თავსართი ატო წარმოიშვა დანიური atten («თვრამეტი»). ფემტო - დანიური (ნორვეგიული) femten ან ძველ-ისლანდიური fimmtān და ნიშნავს «თხუთმეტს».

თავსართი პიკო წარმოიშვა ან ფრანფული pico («პატარა რაოდენობა»), ან იტალიური piccolo - «პატარა».

იხილეთ აგრეთვე

• Non-SI unit prefix (ინგლისური ვიკიპედია)