სი თავსართები
![]() |
ეს სტატია ან განყოფილება სპეციალისტის ყურადღებას საჭიროებს. გთხოვთ დაგვეხმაროთ სტატიის გამართვაში. დეტალებისთვის იხილეთ განხილვის გვერდი |
სი თავსართები (ინგლ. SI prefix), აგრეთვე ათჯერადი თავსართები, გამოიყენება გრძელი სიდიდეთა ერთეულების შემოკლებული აღნიშვნისთვის, რომლებიც აყვანილია 10 როცხვის ხარისხში. ათჯერადი თავსართები მსახურობს ნოლების რაოდენობის შეკვეცისთვის როცხობრივ ნიშნებში.
გამოყენებისთვის რეკომენდებადი თავსართები მიღებულია საერთაშორისო ერთეულების სისტემის მიერ (სი).
დიდ სიდიდეთა ერთეულების თავსართებირედაქტირება
10n | თავსართი | აღნიშვნა | წარმომავლობა | რიცხვი | რიცხვის სახელი | ||
---|---|---|---|---|---|---|---|
ქართული | საერთაშორისო | ქართული | საერთაშორისო | ||||
101 | დეკა | deca | დკ | da | ბერძნ. δέκα დეკა — ათი | 10 | ათი |
102 | ჰექტო | hecto | ჰ | h | ბერძნ. εκατόν ეკატონ — ასი | 100 | ასი |
103 | კილო | kilo | კ | k | ბერძნ. χίλιοι ხილიოი — ათასი | 1000 | ათასი |
106 | მეგა | Mega | მგ | M | ბერძნ. μέγας მეგას — დიდი | 10002 | მილიონი |
109 | გიგა | Giga | გ | G | ბერძნ. γίγας გიგას — გიგანტი | 10003 | მილიარდი |
1012 | ტერა | Tera | ტ | T | ბერძნ. τέρας ტერას — ურჩხული | 10004 | ტრილიონი |
1015 | პეტა | Peta | – | P | ბერძნ. πεντάκις პენტაკის — ხუთჯერ | 10005 | კვადრილიონი |
1018 | ექსა | Exa | – | E | ბერძნ. εξάκις ექსაკის — ექვსჯერ | 10006 | – |
1021 | ზეტა | Zetta | – | Z | იტალ. sette — შვიდი | 10007 | – |
1024 | იოტა | Yotta | – | Y | იტალ. otto — რვა | 10008 | – |
პატარა სიდიდეთა ერთეულების თავსართებირედაქტირება
10n | თავსართი | აღნიშვნა | წარმომავლობა | რიცხვი | რიცხვის სახელი | ||
---|---|---|---|---|---|---|---|
ქართული | საერთაშორისო | ქართული | საერთაშორისო | ||||
10−1 | დეცი | deci | დ | d | ლათ. decimus — მეათედი | 0.1 | მეათედი |
10−2 | სანტი | centi | ს | c | ლათ. centesimus — მეასედი | 0.01 | მეასედი |
10−3 | მილი | milli | მ | m | ლათ. millesimus — მეათასედი | 0.001 | მეათასედი |
10−6 | მიკრო | micro | მკ | µ (u) | ბერძნ. μικρός მიკროს — პატარა | 0.16 | მემილიონედი |
10−9 | ნანო | nano | ნ | n | ბერძნ. νάνος ნანოს და იტალ. nano — ქონდრის კაცი, ჯუჯა | 0.19 | მემილიარდედი |
10−12 | პიკო | pico | პ | p | იტალ. piccolo — პატარა | 0.112 | მეტრილიონედი |
10−15 | ფემტო | femto | ფ | f | დან. femton/femten — თხუთმეტი | 0.115 | მეკვადრილიონედი |
10−18 | ატო | atto | ა | a | დან. atten — თვრამეტი | 0.118 | – |
10−21 | ზეპტო | zepto | – | z | ლათ. septem — შვიდი | 0.121 = (10-3)7 | – |
10−24 | იოქტო | yocto | – | y | ბერძნ. οκτώ — რვა | 0.124 = (10-3)8 | – |
თავსართების წარმოშობარედაქტირება
თავსართების უმეტესობა წარმოშობილია ბერძნული სიტყვებიდან. დეკა წარმოიშვება სიტყვა deca ან deka (δέκα) — «ათი», ჰექტო — hekaton (ἑκατόν) — «ასი», კილოо — chiloi (χίλιοι) — «ათასი», მეგა — megas (μέγας), რაც ნიშნავს - «დიდი», გიგა — ეს gigantos (γίγας) — «გიგანტური», ხოლო ტერა — teratos (τέρας), ნიშნავს «უზარმაზარი». პეტა (πέντε) და ექსა (ἕξ) შეეტყვისება ხუთს და ექვს თანრიგს ათასად და ითარგმნება შესაბამისად როგორც «ხუთი» და «ექვსი». წილადური მიკრო (micros, μικρός) და ნანო (nanos, νᾶνος) ოთარგმნება როგორც «პატარა» და «ჯუჯა». ირთი სიტყვა ოქტოსგან ὀκτώ (októ), რაც ნიშნავს «რვა», წარმოიშვა თავსართები იოტა (10008) და იოქტო (1/10008).
თავსათი მილი ითარგმნება როგორც «ათასი», რაც ლათინურიდანაა (mille) წარმოშობილი. აგრეთვე ლათინური ფესვები გააჩნია თავსართ ”სანტი”-ს, ”დეცი”-ს, ”ზეტა”-ს. თავსატღი სეპტო წარმოიშვა ლათინური ან ფრანგული ენიდან რაც ”შვიდს” ნიშნავს. თავსართი ატო წარმოიშვა დანიური atten («თვრამეტი»). ფემტო - დანიური (ნორვეგიული) femten ან ძველ-ისლანდიური fimmtān და ნიშნავს «თხუთმეტს».
თავსართი პიკო წარმოიშვა ან ფრანფული pico («პატარა რაოდენობა»), ან იტალიური piccolo - «პატარა».
იხილეთ აგრეთვერედაქტირება
- Non-SI unit prefix (ინგლისური ვიკიპედია)