ვიკიპედია

ჩინეთის ეკონომიკა

ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა მაღალშემოსავლიანი განვითარებადი საბაზრო ეკონომიკაა,[1] რომელიც აერთიანებს ეკონომიკურ დაგეგმვას სამრეწველო პოლიტიკისა და ხუთწლიანი გეგმების მეშვეობით.[1] ეკონომიკა შედგება სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული საწარმოებისა და შერეულ საკუთრებაში მყოფი საწარმოებისგან, ისევე, როგორც ფართო შიდა კერძო სექტორისგან. ჩინეთის ეკონომიკა ღიაა უცხოური ბიზნესისთვის და ოფიციალურად სისტემა აღიწერება როგორც სოციალისტური საბაზრო ეკონომიკა. ჩინეთი მსოფლიოში მეორე უმსხვილესი ეკონომიკაა ნომინალური მთლიანი შიდა პროდუქტის მიხედვით. 2021 წელს ნომინალური მშპ 17.7 ტრილიონ ამერიკულ დოლარს გაუტოლდა. რაც შეეხება მსყიდველობითი უნარის პარიტეტის მიხედვით მთლიან შიდა პროდუქტს, ამ მაჩვენებლით ჩინეთი პირველ ადგილს იკავებს 2016 წლის შემდეგ.[2] 2021 წელს ჩინეთმა ევროპის კავშირის ეკონომიკას გადაუსწრო.[3] პროგნოზების თანახმად, 2028 წლისთვის ჩინეთის ეკონომიკა უმსხვილესი ეკონომიკა იქნება ნომინალური მთლიანი შიდა პროდუქტის მიხედვით.[4]

შანხაი ― ჩინეთის ფინანსური ცენტრი

ჩინეთი მსოფლიოში უმსხვილესი სამრეწველო ეკონომიკა და საქონლის უმსხვილესი ექსპორტიორია.[5] იგი ასევე მსოფლიოს უსწრაფესად მზარდი სამომხმარებლო ბაზარი და საქონლის მეორე უმსხვილესი იმპორტიორია.[6] ჩინეთი არაერთი პროდუქტის უმსხვილესი მომხმარებელია მსოფლიოს მასშტაბით და ლითონების მოხმარების ნახევარზე მეტი სწორედ მასზე მოდის.[7] ჩინეთი უმსხვილესი მოვაჭრე სახელმწიფოა მსოფლიოში და მოწინავე როლს თამაშობს საერთაშორისო ვაჭრობაში.[8][9]

მსოფლიოს ათი ყველაზე კონკურენტუნარიანი ფინანსური ცენტრიდან ოთხი ცენტრი[10] და ათი უდიდესი საფონდო ბირჟიდან სამი ბირჟა (როგორც საბაზრო კაპიტალიზაციის, ისე ვაჭრობის მოცულობის მიხედვით) ჩინეთში მდებარეობს.[11]

ისტორიულად ჩინეთი ორი ათასწლეულის მანძილზე მსოფლიოს მოწინავე ეკონომიკას წარმოადგენდა I საუკუნიდან XIX საუკუნემდე.[12]

ჩინეთი პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების უმსხვილესი მიმღებია მსოფლიოში. 2020 წელს ჩინეთმა 163 მილიარდი ამერიკული დოლარის ღირებულების პირდაპირი უცხოური ინვესტიცია მიიღო.[13] ჩინეთი მსოფლიოს უმდიდრესი სახელმწიფოა.[14][15] 2018 წლისთვის ჩინეთი პირველ ადგილზე იყო მილიარდერთა რაოდენობით და მეორე ადგილზე იყო მილიონერთა რაოდენობით: ჩინეთის 658 მოქალაქე მილიარდერი იყო, ხოლო 3.5 მილიონი მოქალაქე ― მილიონერი. 2019 წელს Credit Suisse Group-ის მიერ ჩატარებული Global Wealth Report-ის მიხედვით ჩინეთმა აშშ-ს გადაუსწრო სიმდიდრის მაჩვენებლით. ჩინეთს მსოფლიოში უდიდესი უცხოური გაცვლითი რეზერვები აქვს, რომელთა ღირებულებაც 3.1 ტრილიონ ამერიკულ დოლარს უტოლდება,[16] თუმცა თუკი ჩინეთის სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული კომერციული ბანკების უცხოური აქტივები ჩაითვლება, ჩინეთის რეზერვები 4 ტრილიონ ამერიკულ დოლარს მიაღწევს.[17]

ჩინეთში უდიდესი სახელმწიფოა სამუშაო ძალის მიხედვით. 2020 წლისთვის ქვეყნის სამუშაო ძალა 778 მილიონ ადამიანს უდრიდა. 2020 წლის გლობალური ინვოაციური ინდექსის მიხედვით, ჩინეთი მე-11 ადგილზეა მსოფლიო მასშტაბით, მე-3 ადგილზეა აზიისა და ოკეანეთის რეგიონის მასშტაბით, ხოლო 100 მილიონზე მეტი მოსახლეობის მქონე ქვეყნებს შორის მე-2 ადგილს იკავებს.[18][19] პატენტების, სავაჭრო ნიშნების, სამრეწველო დიზაინისა და შემოქმედებითი საქონლის ექსპორტის მიხედვით ჩინეთი მსოფლიოს მასშტაბით პირველ ადგილს იკავებს. მსოფლიოს 5 მთავარი სამეცნიერო და ტექნოლოგიური კლასტერიდან 2 (შენჟენი-ჰონგ-კონგი-გუანჟოუ და პეკინი, შესბამისად მე-2 და მე-3 კლასტერები) ჩინეთში მდებარეობს.[18][20] 2022 წლის მარტისთვის ჩინეთში 500 მილიონი ადამიანი 5G-ის მომხმარებელია.[21][22]

სექტორები

რედაქტირება
 
ხორბლის წარმოება 1961-2004

სოფლის მეურნეობა

რედაქტირება

2011 წლისთვის ჩინეთი მსოფლიოში სოფლის მეურნეობის პროდუქტების უმსხვილესი მწარმოებელი და მომხმარებელი იყო.[23][24]

ჩინეთის მთავარი კულტურა ბრინჯია, რომელიც კულტივირებული მიწის 25%-ზე მოჰყავთ. მეორე მთავარი კულტურა ხორბალია, რომელიც ქვეყნის ბევრ რეგიონში მოჰყავთ, განსაკუთრებით ჩრდილოეთ ჩინეთის ვაკეზე, მდინარეების: ვეისა და ფენის ხეობებში, ჯიანგსუს, ჰუბეისა და სიჩუანის პროვინციებში. სიმინდი ჩინეთის ჩრდილოეთ და ჩრდილ-აღმოსავლეთ ნაწილში იზრდება. ჩვეულებრივი შვრია შიდა მონღოლეთსა და ტიბეტშია გავრცელებული. ჩინეთის სოფლის მეურნეობის მთავარ პროდუქტებს მიეკუთვნება მწვანე და ჟასმინის ჩაი (პოპულარულია ჩინეთის მოსახლეობას შორის), შავი ჩაი, შაქრის ლერწამი და შაქრის ჭარხალი.

ჩინეთი მსოფლიოში პირველ ადგილს იკავებს შემდეგი პროდუქტების წარმოების მხრივ: კარტოფილი (90.2 მლნ ტონა), საზამთრო (62.8 მლნ ტონა), პომიდორი (61.5 მლნ ტონა), კიტრი (61.5 მლნ ტონა), ტკბილი კარტოფილი (53 მლნ ტონა), ვაშლი (39.2 მლნ ტონა), ბადრიჯანი (34.1 მლნ ტონა), კომბოსტო (33.1 მლნ ტონა), ხახვი (24.7 მლნ ტონა), ნიორი (22.2 მლნ ტონა), მწვანე ლობიო (19.9 მლნ ტონა), მანდარინი (19 მლნ ტონა), სტაფილო (17.9 მლნ ტონა), არაქისი (17.3 მლნ ტონა), მსხალი (16 მლნ ტონა), ყურძენი (13.3 მლნ ტონა), ნესვი (12.7 მლნ ტონა), გოგრა (8.1 მლნ ტონა), ბაღის სატაცური (7.9 მლნ ტონა), ქლიავი (6.7 მლნ ტონა).[25]

სტატისტიკა

რედაქტირება
 
ჩინეთის რეალური მთლიანი შიდა პროდუქტი 1960-იანი წლებიდან 2020-იან წლებამდე

მსოფლიო ეკონომიკური ფორუმის გლობალური კონკურენტუნარიანობის 2018 წლის ანგარიშის მიხედვით ჩინეთს მსოფლიოს 140 სახელმწიფოს შორის 28-ე ადგილი ეკავა. 2019 წლის ანგარიშის მიხედვითაც 141 სახელმწიფოს შორის 28-ე ადგილი უკავია. 2019 წლის მონაცემებით ქვეყნის მთლიანი შიდა პროდუქტი ერთ სულ მოსახლეზე 9 608.2 ამერიკულ დოლარს შეადგენს. ათწლიანი საშუალო წლიური მშპ-ის ზრდის მაჩვენებელი 6.7%-ია. ქვეყნის მშპ მსოფლიოს მშპ-ის 18.69%-ია. უმუშევრობის დონე 4.4%-ია, გლობალური გენდერული სხვაობის ინდექსი - 0.7, ხოლო განახლებადი ენერგიის მოხმარების წილი 12.4%-ია. ჯინის კოეფიციენტი 38.6-ს უდრის.

ინსტიტუტების მაჩვენებლებით ჩინეთი 36-ე ადგილზეა: უსაფრთხოების დონით ქვეყანას 24-ე ადგილი უკავია, სოციალური კაპიტალის დონით ― 65-ე, ჩეკებისა და ბალანსების დონით ― 119-ე, საჯარო სექტორის საქმიანობით ― 27-ე, გამჭვირვალობით ― 75-ე, საკუთრების უფლებებით ― 43-ე, კორპორატიული მმართველობით ― 72-ე, მთავრობის სამომავლო ორიენტაციით ― 28-ე.

ინფრასტრუქტურის მაჩვენებლებით ჩინეთს მსოფლიოს 141 სახელმწიფოს შორის 36-ე ადგილი უკავია: სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურის მიხედვით ― 24-ე, ხოლო კომუნალური ინსფრასტრუქტურით ― 65-ე. საინფორმაციო და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების ათვისების მიხედვით ჩინეთი მე-18 ადგილზეა. ქვეყანა მაკროეკონომიკურად სტაბილურია, 39-ე ადგილზეა: ინფლაციის დონე 1.8%-ია, ხოლო ვალების დინამიკის ინდექსი 97.6-ს უტოლდება.

სასაქონლო ბაზრის მიხედვით ჩინეთი 54-ე ადგილზეა: შიდა კონკურენციით 43-ე ადგილს იკავებს, ხოლო ვაჭრობის ღიაობით ― 71-ს; შრომის ბაზრის მიხედვით ― 72-ე ადგილზე: მოქნილობის ინდექსით 64-ე ადგილს იკავებს, ხოლო მერიტოკრატიისა და ინიციატივების მხარდაჭერით ― 81-ს.

ჩინეთში ძალიან კარგადაა განვითარებული საფინანსო სისტემა (29-ე ადგილი): სიღრმით 27-ე, ხოლო სტაბილურობით 93 ადგილზეა. ბაზრის ზომით ქვეყანა პირველ ადგილზეა მსოფლიოში. ჩინეთში კარგადაა განვითარებული ბიზნესის დინამიკის მაჩვენებლები (36-ე ადგილი): ადმინისტრაციული მოთხოვნილებებით 53-ე ადგილს იკავებს, ხოლო სამეწარმეო კულტურით ― 34-ს.[26]

დამატებითი საკითხავი

რედაქტირება
ჟურნალები

რესურსები ინტერნეტში

რედაქტირება
 

სქოლიო

რედაქტირება
  1. ↑ 1.0 1.1 —Xu, Chenggang. "The Fundamental Institutions of China’s Reforms and Development." Journal of Economic Literature, vol. 49, no. 4, American Economic Association, 2011, pp. 1076–151.
    —Nee, Victor, and Sonja Opper. "Political Capital in a Market Economy." Social Forces, vol. 88, no. 5, Oxford University Press, 2010, pp. 2105–32.
    —Shue Tuck Wong & Sun Sheng Han (1998) Whither China's Market Economy? The Case of Lijin Zhen, Geographical Review, 88:1, 29-46, doi:10.1111/j.1931-0846.1998.tb00094.x
    —Gregory C. Chow (2005) The Role of Planning in China's Market Economy, Journal of Chinese Economic and Business Studies, 3:3, 193-203, doi: 10.1080/14765280500317866
    —HUA, HUANG. "The Market Economy in China." Security Dialogue, vol. 24, no. 2, Sage Publications, Ltd., 1993, pp. 175–79.
    —Chow, Gregory C. "Development of a More Market-Oriented Economy in China." Science, vol. 235, no. 4786, American Association for the Advancement of Science, 1987, pp. 295–99.
  2. ↑ World Economic Outlook Database October 2022. ციტირების თარიღი: 2022-04-19
  3. ↑ China's economy surpasses the European Union's for the first time en. ციტირების თარიღი: 2022-09-15
  4. ↑ Elliot, Larry. (26 December 2020) China to overtake US as world's biggest economy by 2028, report predicts. The Guardian. ციტატა: „"With the US expected to contract by 5% this year, China will narrow the gap with its biggest rival, the CEBR said. Overall, global gross domestic product is forecast to decline by 4.4% this year, in the biggest one-year fall since the second world war. Douglas McWilliams, the CEBR's deputy chairman, said: "The big news in this forecast is the speed of growth of the Chinese economy. We expect it to become an upper-income economy during the current five-year plan period (2020-25). And we expect it to overtake the US a full five years earlier than we did a year ago. It would pass the per capita threshold of $12,536 (£9,215) to become a high-income country by 2023."“ ციტირების თარიღი: 28 December 2020
  5. ↑ China Widens Lead as World's Largest Manufacturer. thomasnet.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 14 ივლისი 2018. ციტირების თარიღი: 25 August 2013
  6. ↑ China: Fastest Growing Consumer Market in the World. IMF direct – The IMF Blog. ციტირების თარიღი: 8 December 2013
  7. ↑ Baffes, John; Kabundi, Alain Ntumba; Nagle, Peter Stephen Oliver; Ohnsorge, Franziska Lieselotte (2018-06-26). „The role of major emerging markets in global commodity demand“ (ინგლისური). დამოწმება journal საჭიროებს |journal=-ს (დახმარება)
  8. ↑ „China's Economy Is Catching Up to the U.S.“. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 17 March 2018. ციტირების თარიღი: 8 March 2018.
  9. ↑ Trade recovery expected in 2017 and 2018, amid policy uncertainty. World Trade Organization (12 April 2017). ციტირების თარიღი: 22 June 2017
  10. ↑ The Global Financial Centres Index 28. Long Finance (September 2020). ციტირების თარიღი: 26 September 2020
  11. ↑ Top 10 Largest Stock Exchanges in the World By Market Capitalization en-US (19 February 2019). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 15 მაისი 2019. ციტირების თარიღი: 28 November 2019
  12. ↑ Maddison, Angus (2008). Chinese Economic Performance in the Long Run: 960-2030 AD. Organization for Economic Cooperation and Development, გვ. 43. ISBN 978-9264037625. 
  13. ↑ Higgins, Tucker (24 January 2021). „China surpasses U.S. as largest recipient of foreign direct investment during Covid pandemic“. CNBC. ციტირების თარიღი: 18 March 2021.
  14. ↑ China overtakes US as world's richest nation en. ციტირების თარიღი: 2021-11-26
  15. ↑ China is now the world's richest country en-US. ციტირების თარიღი: 2021-11-26
  16. ↑ 官方储备资产 (Official reserve assets). ციტირების თარიღი: 29 October 2020
  17. ↑ „If China's economy is so strong, why isn't its currency stronger?“. The Economist. ციტირების თარიღი: 29 October 2020.
  18. ↑ 18.0 18.1 Global Innovation Index 2022 – Which are the most innovative countries en. ციტირების თარიღი: 2022-09-29
  19. ↑ Dominik, Boddin (2016). The Role of Newly Industrialized Economies in Global Value Chains. International Monetary Fund. 
  20. ↑ Global Innovation Index 2022: Switzerland, the U.S., and Sweden lead the Global Innovation Ranking; China Approaches Top 10 en. ციტირების თარიღი: 2022-09-29
  21. ↑ China aims to accelerate 5G base stations deployment this year: Report. RCR Wireless (11 March 2022). ციტირების თარიღი: 25 March 2022
  22. ↑ China expands 5G network to over 1.15 million base stations, more than rest of the world combined en. ციტირების თარიღი: 18 November 2021
  23. ↑ ITC Report: China's Agricultural Trade: Competitive Conditions and Effects on U.S. Exports; March 22, 2011. Usitc.gov (2011-03-22). Retrieved on 2012-02-14.
  24. ↑ China დაარქივებული 2011-01-09 საიტზე Wayback Machine. . thehandthatfeedsus.org
  25. ↑ China production in 2018, by FAO
  26. ↑ Schwab, K. (ed.) (2019). The Global Competitiveness Report 2019. World Economic Forum. Retrieved August 1, 2022. pp. 154-157.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=ჩინეთის_ეკონომიკა&oldid=4686959“-დან